Η έννοια της βαρύτητας φέρνει συνήθως στο μυαλό την εποποιία του Διαστήματος, καθώς γίνεται πιο εύληπτη όταν βλέπουμε την έλλειψή της. Πώς θα μπορούσε όμως να αποκτήσει μια καλλιτεχνική χροιά μέσω της τέχνης του χορού, του οποίου, εξάλλου, βασικό στοιχείο είναι η προσπάθεια υπερνίκησής της; Πρόκειται για μια σύνδεση πρωτότυπη όσο και απόλυτα λογική, στην οποία έχει εστιάσει τα τελευταία χρόνια η δουλειά του βραβευμένου καλλιτέχνη ψηφιακών μέσων Αντρέι Μπολεσλάβσκι.
Ο Τσέχος καλλιτέχνης βρίσκεται στην Αθήνα εδώ και δύο μήνες, καλεσμένος της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, για ένα residency που εντάσσεται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας για την Τέχνη των Νέων Μέσων (EMAP), μιας συνεργασίας 11 εταίρων, μεταξύ των οποίων και η Στέγη, που έχει ως στόχο να στηρίξει ανερχόμενους καλλιτέχνες. Ένα μικρό δείγμα της έρευνας και της δουλειάς του θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε ως work in progress για δύο ημέρες στον εκθεσιακό χώρο της Στέγης, που θα μετατραπεί σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας μέσα από κάσκες VR που θα φορέσουν οι επισκέπτες.
«Τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχω εστιάσει στη σύνδεση του σύγχρονου χορού με την εικονική πραγματικότητα» ξεκινά να μου περιγράφει ο καλλιτέχνης. «Αυτοί οι δύο τρόποι έκφρασης στην πραγματικότητα δεν χρειάζονται ο ένας τον άλλον. Οι πιο ενδιαφέρουσες συνεργασίες νομίζω ότι προκύπτουν όταν δεν υπάρχει πραγματική εξάρτηση και μπορούν να ωφεληθούν και οι δύο πλευρές. Από τη μια έχουμε τον χορό, που είναι ένα τόσο παλιό μέσο έκφρασης, ίσως το παλιότερο στην ανθρώπινη ιστορία. Η κίνηση του σώματος δεν οδηγεί μόνο στην επίτευξη κάποιου στόχου αλλά και στην έκφραση συναισθημάτων και στην επικοινωνία με τους άλλους. Από την άλλη, βλέπω την εικονική πραγματικότητα όχι μόνο ως το πιο πρόσφατο μέσο αλλά ίσως ως το τελευταίο, αφού μέσω αυτού μπορείς να δημιουργήσεις σε όλα τα άλλα μέσα: μπορείς να πας στο σινεμά, μπορείς να διαβάσεις ένα βιβλίο, να ακούσεις μουσική. Υπό αυτή την έννοια, η εικονική πραγματικότητα περιλαμβάνει όλα τα υπόλοιπα μέσα».
Η κεντρική ιδέα της δουλειάς μας έχει άλλο ένα επίπεδο: να δείξουμε όχι μόνο μια διαφορετική χορογραφία αλλά και ένα διαστημικό ταξίδι που δεν είναι πια περιπετειώδες, όπως θα ήταν μια αποστολή διάσωσης της ανθρωπότητας.
Η ιδέα για το Weightless άρχισε να αναπτύσσεται σε ένα προηγούμενο residency ψηφιακών τεχνών του Μπολεσλάβσκι στη Rambert, την πιο παλιά ομάδα σύγχρονου χορού της Βρετανίας, που έχει παράδοση και εμπειρία 90 ετών. Η ομάδα του ήταν εκεί για λίγους μήνες και έκαναν πολλά μικρά πειράματα με VR και χορό. Ένα στοιχείο της ιδιαιτερότητας του Weightless είναι το volumetric recording, δηλαδή ένας νέος τρόπος καταγραφής με τρισδιάστατη απεικόνιση του χώρου, χάρη στην οποία μπορείς να μετακινηθείς ανάμεσα σε αντικείμενα όπως είναι στον πραγματικό χώρο – σαν μια διαδικασία 3D scanning που συμβαίνει 30 ή 60 φορές το δευτερόλεπτο.
Έχοντας βρεθεί κι άλλες φορές στην Αθήνα και παρουσιάσει δουλειές του στο αθηναϊκό κοινό, ο Μπολεσλάβσκι γνωρίστηκε με τη χορογράφο και δύτρια Χρυσάνθη Μπαδέκα και τον εκπαιδευτή καταδύσεων Μάριο Ζέρβα και αποφάσισαν να καταγράψουν τη «δράση» της χορογραφίας από το εσωτερικό μιας πισίνας. «Αν μπορούσαμε να αφαιρέσουμε τη βαρύτητα, ο χορός θα ήταν πολύ διαφορετικός, όπως και τα συναισθήματα που θα μετέδιδε» εξηγεί.
«Σε ένα παλιότερο brief μου ζητούσαν να σκεφτώ μια εντελώς τρελή ιδέα και να ξεχάσω το θέμα του budget. Έτσι, σκέφτηκα μια χορογραφία στο Διάστημα. Θεωρώ όλη την προοπτική που έχουμε για το Διάστημα πολύ βαρετή και μονόπλευρη, χωρίς καμία πολιτιστική χροιά. Πώς θα ήταν, λοιπόν, μια χορογραφία με μικρή βαρύτητα, σε έναν διαστημικό σταθμό; Γι' αυτό επιλέξαμε την πισίνα, αφού προφανώς δεν μπορούσαμε να πάμε στον διαστημικό σταθμό. Συχνά χρησιμοποιούνται πισίνες για να εξομοιωθούν οι συνθήκες έλλειψης βαρύτητας του Διαστήματος, όπου μπορείς να ελέγξεις την πλευστότητά σου».
Το πρότζεκτ του Μπολεσλάβσκι θα συνεχιστεί και μετά το πέρας του residency στη Στέγη. «Δεν έχω προλάβει να επεξεργαστώ τα δεδομένα από την πισίνα, αφού το σύστημα περιλάμβανε 20 κάμερες και το γύρισμα έγινε μόλις πριν από μία εβδομάδα. Ωστόσο, η εγγραφή που θα δείτε είναι ενδεικτική της όλης ιδέας του χορού χωρίς βαρύτητα, σε μικρότερη κλίμακα».
Μέχρι τώρα το βασικό πρόβλημα της VR είναι η ναυτία που μπορεί να προκαλεί σε κάποιους. Ο Μπολεσλάβσκι όμως θεωρεί βασικό και το ζήτημα της έλλειψης δημιουργικού περιεχομένου, γι' αυτό ως καλλιτέχνης έχει εστιάσει εκεί, καθώς «το μέχρι τώρα διαθέσιμο περιεχόμενο περισσότερο προορίζεται κυρίως για έφηβα αγόρια»: «Σε μια "καθιστική" εμπειρία εικονικής πραγματικότητας απλώς κοιτάς γύρω σου, εμένα όμως με ενδιαφέρει περισσότερο να μπορείς να περιπλανηθείς τριγύρω και να νιώσεις την εξομοίωση της κίνησης. Θα στενοχωριόμουν αν η VR κατέληγε ένα μέσο που κάνει τους ανθρώπους πιο παθητικούς αναφορικά με το σώμα τους. Εγώ θέλω να είναι πιο ενεργητικοί. Δεν είναι σημαντική μόνο η εξέλιξη της τεχνολογίας αλλά και το περιεχόμενο που σου παρέχει. Το θέμα είναι να μην καταναλώνεις παθητικά αυτό που σου σερβίρουν».
Κι όμως, το ενδιαφέρον του για την τεχνολογία αναπτύχθηκε από πολύ παραδοσιακά πράγματα στην παιδική του ηλικία: «Η μεγαλύτερη επιρροή μου ήρθε από τον παππού μου, που ήταν ωρολογοποιός. Ανοίγεις ένα ρολόι, βλέπεις το χάος από γρανάζια και ξαφνικά αρχίζεις να παρατηρείς πώς λειτουργούν και αλληλεπιδρούν. Ήταν μια συναρπαστική στιγμή, που τη βίωσα όταν ήμουν 4 χρονών. Μέχρι την ηλικία των 5 μπορούσα να κάνω βασικές επισκευές σε ρολόγια χειρός. Τώρα, όταν πηγαίνω για επισκευή τα ρολόγια μου, σοκάρομαι που το κάνουν με χειρότερο τρόπο από τότε που εγώ ήμουν 5 χρονών. Τις προάλλες έδωσα ένα από αυτά για αλλαγή μπαταρίας, δεν το έκλεισαν καλά και πήρε νερό. Μάλλον το έκαναν επίτηδες.
»Ο παππούς μου μού δίδαξε επίσης πώς να παίζω σκάκι. Ήταν σκληρός και δίκαιος, δεν με άφηνε ποτέ να κερδίζω και αυτό με έκανε έξαλλο. Όμως ούτε η τεχνολογία σε αφήνει να κερδίζεις ποτέ. Δεν σου χαρίζεται. Υπάρχουν πολλές εξοργιστικές στιγμές σε αυτή την ενασχόληση και πρέπει να τις ξεπερνάς. Εξάλλου, τεχνολογία δεν είναι μόνο η high-tech αντίληψή μας γι' αυτήν αλλά οτιδήποτε έχει μια λειτουργία και προϋποθέτει μια έρευνα. Ακόμα και τα παπούτσια ήταν επαναστατικά όταν φτιάχτηκαν και οδήγησαν στην επιβίωση ή οι τρόποι αποθήκευσης του φαγητού. Συνήθως έχουμε στο μυαλό μας την ψηφιακή τεχνολογία, που είναι κάπως περίπλοκο να την κατανοήσουμε, ενώ ξεχνάμε και το θέμα της αισθητικής».
Ο Μπολεσλάβσκι καταλήγει πως οι άνθρωποι άρχισαν να ασχολούνται με τη βαρύτητα σχετικά πρόσφατα. «Μπορείς να τη δεις παντού. Όμως σχετίζεται κυρίως με τα ταξίδια στο Διάστημα, όπως τα ξέρουμε. Η κεντρική ιδέα της δουλειάς μας έχει άλλο ένα επίπεδο: να δείξουμε όχι μόνο μια διαφορετική χορογραφία αλλά και ένα διαστημικό ταξίδι που δεν είναι πια περιπετειώδες, όπως θα ήταν μια αποστολή διάσωσης της ανθρωπότητας. Με αγχώνει και με φοβίζει που ήδη εγκαταλείπουμε τον πλανήτη. Δεν πιστεύω, βέβαια, ότι θα είναι τόσο εύκολο να εγκαταστήσουμε ζωή σε άλλον πλανήτη, όχι μόνο από την άποψη της βιωσιμότητας ενός οικοσυστήματος ή επειδή δεν θα μπορούμε να αναπνεύσουμε και να καταναλώσουμε φρέσκο φαγητό αλλά και επειδή δεν θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε την Ιστορία, την κουλτούρα, την κληρονομιά μας. Αυτό γίνεται πολύ προφανές, ας πούμε, εδώ, στην Αθήνα, όταν βλέπεις πόσο εκστασιάζονται όλοι αυτοί οι τουρίστες που προέρχονται από χώρες με μικρότερη Ιστορία».
Info
Χορός & Εικονική Πραγματικότητα στη Στέγη
Andrej Boleslavsky - «Weightless»
Στεγη Ιδρύματος Ωναση (Συγγρού 107), Εκθεσιακός Χώρος
Είσοδος ελεύθερη
4 -5/7, 18:00-21:00 (Πέμπτη 4/7, 18:00-19:15, συζήτηση με τους συντελεστές)
σχόλια