Με τον «Φρανκενστάιν» της, η Μέρι Σέλεϊ γέννησε την επιστημονική φαντασία

Σαν σήμερα γεννιέται η Μέρι Σέλεϊ, που με τον «Φρανκενστάιν» της γέννησε την επιστημονική φαντασία Facebook Twitter
1

Ήταν πραγματικά «a dark and stormy night» όταν η Σέλεϊ εμπνεύστηκε τον μύθο του Φρανκενστάιν, ένα μύθο της μοντέρνας εποχής, που όμως επινοήθηκε πριν καν ο περισσότερος κόσμος συνειδητοποιήσει πως είχε πράγματι ξημερώσει μία καινούργια εποχή για την ανθρωπότητα.

Ένας μύθος που ζει ακόμη και που θα ζει για πάντα, ακόμη και τώρα που η Βιομηχανική Επανάσταση (1760-1860) δεν είναι παρά μία ακόμη ιστορική περίοδος. Πώς το κατάφερε αυτό ένα δεκαοχτάχρονο κορίτσι;

Όπως και να το σκεφτείς, δεν εξηγείται. Αλλά, λένε πολλοί, δεν έχει και σημασία. Κάτι τέτοια συμβαίνουν καμιά φορά στη ζωή, και στη ζωή της λογοτεχνίας, απλώς και μόνο για να τη νοστιμεύουν. Αλλά δεν είναι μόνο που εμπνεύστηκε και έγραψε τον μύθο εκείνο το κορίτσι, που μοιάζει να έχει διαβάσει, να έχει εμπεδώσει και να έχει βαρεθεί κιόλας όλη τη σύγχρονη λογοτεχνία της εποχής της – και να φλέγεται για να γράψει κάτι ολότελα καινούργιο.

Ταυτόχρονα, έγραφε και το πρώτο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας — αν μη τι άλλο, σύμφωνα με τους ειδικούς, όπως τον κορυφαίο Brian Aldiss («Α Billion Year Spree: The History of Science Fiction», 1973: «Τhe first seminal work to which the label SF can be logically attached») αλλά και τους John Clute και Peter Nicholls που επιχειρούν την οφειλόμενη συζήτηση στην περίφημη και έκτοτε αναντικατάστατη «Encyclopedia of Science Fiction» (1979 κ.ε.).

Ένα μυθιστόρημα-σταθμός για τη φύση του ανθρώπου, για την επιστήμη και τους κινδύνους της, για τη δημιουργία και για τη μοίρα, για τη φιλοδοξία και τα όνειρα, για το κακό και για την εκδίκηση. Και, το κυριότερο: ένα καθαρόαιμο θρίλερ, ένα βιβλίο γραμμένο με χειμαρρώδη, πλούσια γλώσσα, γεμάτη με γλυκό στόμφο και υπερχειλίζοντα συναισθήματα.

Ναι, έπρεπε να περάσει ένας αιώνας από τον θάνατο της Σέλεϊ για να μπουν δίπλα-δίπλα αυτές οι δύο λέξεις: Science Fiction, και για να αποκτήσουμε τον πρώτο συνειδητοποιημένο συγγραφέα ΕΦ, τον Herbert George Wells, όμως αυτό ακριβώς συμβαίνει με το πρώιμο Φανταστικό: συνηθίζει να γεννά το παρελθόν του. Ο «Φρανκενστάιν» είναι ένα τυπικό «taproot text», ένα βιβλίο που προϋπήρξε της εποχής του, χαρακτηρίζοντάς τη για πάντα.

Και, ναι, γεννήθηκε μέσα σε μια σκοτεινή και θυελλώδη νύχτα.

Η μεγαλωμένη μέσα στα βιβλία Mary Wollstonecraft-Shelley (1797-1851), μια αναρχική φεμινίστρια από κούνια, κόρη του φιλοσόφου και μυθιστοριογράφου William Godwin (1756-1836) και της συγγραφέως, φιλοσόφου και υπέρμαχου των δικαιωμάτων των γυναικών Mary Wollstonecraft (1759-1797: πέθανε λίγες ημέρες αφότου γέννησε την κόρη της, εξ ου και το μωρό πήρε το μικρό της όνομα), παντρεύτηκε τον βασικό εκπρόσωπο του Ρομαντισμού Percy Bysshe Shelley (1792-1822) στις 30 Δεκεμβρίου του 1816 (είχαν κλεφτεί δυο χρόνια πριν, αλλά παντρεύτηκαν μόνο όταν αυτοκτόνησε η πρώτη σύζυγος εκείνου), χρονιά που το ζευγάρι έκανε πολύ στενή παρέα με τον Λόρδο Βύρωνα (1788-1824).

Σαν σήμερα γεννιέται η Μέρι Σέλεϊ, που με τον «Φρανκενστάιν» της γέννησε την επιστημονική φαντασία Facebook Twitter
Η Μαίρη Σέλεϊ

Ο Μπάιρον είχε νοικιάσει για το καλοκαίρι τη Villa Diodati στη λίμνη της Γενεύης και τους φιλοξενούσε εκεί. Όμως το 1816 ήταν η περίφημη Χρονιά Χωρίς Καλοκαίρι, καθώς ένα χρόνο πριν είχε εκραγεί το ηφαίστειο Ταμπόρα στις Ανατολικές Ινδίες, σκοτεινιάζοντας επί μήνες, και τμηματικά, σχεδόν όλο τον πλανήτη.

Αυτός ο «Αποκαλυπτικός» καιρός ανάγκαζε το ερωτευμένο νιόπαντρο ζευγάρι και τον θυελλώδη ποιητή, που συνοδευόταν από τον προσωπικό γιατρό του, τον John Polidori (1795-1821), να μένουν μέσα, όπου ήταν στεγνά και όπου μπορούσαν να ανάβουν τη φωτιά στο τζάκι αποφεύγοντας τον παράδοξο σκοτεινό και θυελλώδη καιρό έξω.

Στις πόλεις και στην επαρχία, καθώς εξαιτίας της κακοκαιρίας οι σοδειές είχαν καταστραφεί και ο κόσμος πεινούσε, σημειώνονταν ταραχές και είχε κηρυχτεί κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Μέσα, οι νεαροί περνούσαν την ώρα τους με μία ποικιλία ευχάριστων δραστηριοτήτων, μία από τις οποίες ήταν και το διάβασμα — και η προέκτασή του, το γράψιμο.

Ο Μπάιρον, μετά από ατέλειωτες αναγνώσεις και αφηγήσεις gothic ιστοριών της ευρύτερης περιοχής, και φυσικά κυρίως της Γερμανίας, πρότεινε στους φιλοξενούμενούς του να γράψουν και οι ίδιοι μια τέτοια — μία ο καθένας τους, σε έναν άτυπο διαγωνισμό. Και εκείνοι δέχτηκαν.

Το χειρόγραφο του Σέλεϊ δεν έχει σωθεί. Ο ίδιος ο Μπάιρον θα γράψει μόνο το (περίφημο) βαμπιρικό «Απόσπασμα», καθώς στο μυαλό του δουλεύονταν ταυτόχρονα πολλά έργα, ενώ ο Πολιντόρι θα γεννήσει τον μύθο του βρικόλακα, του σκοτεινού Ράθβεν — το «The Vampyre: A Tale» δημοσιεύτηκε το 1819 στο «New Monthly Magazine» και ογδόντα χρόνια μετά, το 1897, θα αποτελέσει την πηγή (ή έστω μία από τις πηγές) για τον απέθαντο «Δράκουλα» του Bram Stoker (1847-1912). Και η Σέλεϊ θα εμπνευστεί και θα ξεκινήσει να γράφει τον «Φρανκενστάιν».

Τελείωσε το μυθιστόρημά της την επόμενη χρονιά και το εξέδωσε την Πρωτοχρονιά του 1818: διακόσια χρόνια ακριβώς από σήμερα: μια πελώρια επέτειος για τη Λογοτεχνία του Φανταστικού.

Σαν σήμερα γεννιέται η Μέρι Σέλεϊ, που με τον «Φρανκενστάιν» της γέννησε την επιστημονική φαντασία Facebook Twitter
Ο Μπάιρον είχε νοικιάσει για το καλοκαίρι τη Villa Diodati στη λίμνη της Γενεύης και τους φιλοξενούσε εκεί. Όμως το 1816 ήταν η περίφημη Χρονιά Χωρίς Καλοκαίρι, καθώς ένα χρόνο πριν είχε εκραγεί το ηφαίστειο Ταμπόρα στις Ανατολικές Ινδίες, σκοτεινιάζοντας επί μήνες, και τμηματικά, σχεδόν όλο τον πλανήτη.

Οι τρεις τους, Μαίρη, Πέρσι και Μπάιρον, θα ξαναβρεθούν στην Ιταλία εκείνη τη χρονιά, το 1818, και θα ζουν ουσιαστικά μαζί για ένα ικανό διάστημα. Τα δείπνα με Βρετανούς φιλέλληνες και Έλληνες μορφωμένους πατριώτες της διασποράς είναι θρυλικά. Όπως και η ελευθεριότητα της παρέας. Είναι η πιο γόνιμη περίοδος για τους τρεις Άγγλους και τα όνειρα που κάνουν νυχθημερόν για βιβλία και επαναστάσεις καίνε το κεφάλι τους — μαζί με το αλκοόλ.

Μέχρι που όλα αυτά τελειώνουν απότομα όταν ο Σέλεϊ θα πνιγεί στη θάλασσα, σε μια εκδρομή με ένα καινούργιο ιστιοφόρο, δώρο ενός φίλου. Ο Μπάιρον θα χαρίσει στον φίλο του μία ομηρική κηδεία στην παραλία (η σορός του Σέλεϊ καίγεται πράγματι σε μία νεκρική πυρά, και ο Μπάιρον βουτά μετά γυμνός στη θάλασσα, απαγγέλλοντας στίχους), και θα σαλπάρει για το Αργοστόλι και την επαναστατημένη Ελλάδα — θα χαθεί δύο μόλις χρόνια μετά.

Η Μαίρη, με τον μοναδικό γιο που της είχε απομείνει (τα άλλα τρία της παιδιά είχαν πεθάνει μωρά), θα γυρίσει συγκλονισμένη στο Λονδίνο και θα μείνει για πάντα εκεί, αφοσιωμένη στη μελέτη και στη συγγραφή. Ο κόσμος κατέρρεε, και ξαναγεννιόταν.

Όλα αυτά είναι πολύ γνωστά και χιλιοειπωμένα, και έχουν παρασταθεί έξοχα τουλάχιστον μία φορά: στο φιλμ του Κεν Ράσελ «Gothic» (1986), μια ταινία μάλλον άδικα παραγνωρισμένη, ενώ περιμένουμε να δούμε το «Mary Shelley» σε λίγους μήνες, με την Elle Fanning στον ομώνυμο ρόλο. Αλλά ακόμη πιο γνωστό είναι το στόρι του βιβλίου.

«Καταραμένε δημιουργέ! Γιατί με κατασκεύασες τόσο αποκρουστικό που ακόμη κι εσύ ο ίδιος με αποστρέφεσαι με αηδία; Ο Θεός μέσα στο έλεός Του έπλασε τον άνθρωπο όμορφο και ελκυστικό, κατ' εικόνα Του. Όμως εγώ δεν είμαι παρά μια αηδιαστική καρικατούρα της δικής σου εικόνας. Ο Σατανάς είχε τους διαβόλους για να τον θαυμάζουν και να τον ενθαρρύνουν, αλλά εγώ είμαι μόνος και όλοι με μισούν».

Ο Βικτόρ Φρανκενστάιν, από τη Γενεύη, ένας νεαρός επιστήμονας γεμάτος ενθουσιασμό για τις δυνατότητες που παρέχει στην ανθρωπότητα η αναδυόμενη επιστήμη της «φυσικής φιλοσοφίας», συνδυασμένη με τις αρχές της αλχημείας, σπουδάζει στο εξωτερικό και ανακαλύπτει με ποιον τρόπο μπορεί να εμφυσήσει ζωή στην άψυχη ύλη. Έτσι, συλλέγει μέλη πτωμάτων, τα ενώνει σε ένα σώμα και ένα βροχερό βράδυ, γεμάτο κεραυνούς, φέρνει το τρομακτικό συμπίλημα, ένα απαίσιο, μεγαλόσωμο τέρας, στη ζωή με τη βοήθεια του ηλεκτρισμού.

Σαν σήμερα γεννιέται η Μέρι Σέλεϊ, που με τον «Φρανκενστάιν» της γέννησε την επιστημονική φαντασία Facebook Twitter
Το πρώτο χειρόγραφο του Φρανκενστάιν

Ο Φρανκενστάιν, αηδιασμένος και τρομοκρατημένος, αποφασίζει να το καταστρέψει, αλλά το τέρας το σκάει, εξαφανίζεται και περιφέρεται στα βουνά. Κρυμμένο στο σκοτάδι και τις σκιές, μαθαίνει να μιλά παρακολουθώντας μια οικογένεια χωρικών. Από εκεί, ταξιδεύει στη Γενεύη και βρίσκει τον αδελφό του Φρανκενστάιν.

Ο νεαρός άντρας τρομάζει, απειλεί το τέρας και εκείνο τον σκοτώνει για να εκδικηθεί τον δημιουργό του. Ο Φρανκενστάιν μαθαίνει πως ο αδελφός του δολοφονήθηκε και επιστρέφει στη Γενεύη. Βρίσκει το τέρας, και εκείνο τον παρακαλεί να του φτιάξει ένα ταίρι για συντροφιά, υποσχόμενο πως μετά θα χαθεί από προσώπου γης, για πάντα.

Ο Φρανκενστάιν δέχεται, συλλέγει πράγματι γυναικεία ανθρώπινα μέλη και φτιάχνει ένα θηλυκό ανθρώπινο σώμα. Όμως την τελευταία στιγμή μετανιώνει και το καταστρέφει. Το τέρας, που τα παρακολουθεί όλα αυτά, ορκίζεται εκδίκηση. Ο Φρανκενστάιν παντρεύεται την αγαπημένη του, όμως το τέρας εμφανίζεται μέσα από τα σκοτάδια και τη στραγγαλίζει.

Ο Φρανκενστάιν πεθαίνει μέσα στους πάγους του Βορείου Πόλου κυνηγώντας το δημιούργημά του. Μόνο πλέον στον κόσμο, το άμοιρο τέρας εξαφανίζεται στην παγωνιά, δίνοντας στην ανθρωπότητα την υπόσχεση πως θα δώσει μόνο του τέλος στην ανίερη ζωή του.

Ένα μυθιστόρημα-σταθμός για τη φύση του ανθρώπου, για την επιστήμη και τους κινδύνους της, για τη δημιουργία και για τη μοίρα, για τη φιλοδοξία και τα όνειρα, για το κακό και για την εκδίκηση. Και, το κυριότερο: ένα καθαρόαιμο θρίλερ, ένα βιβλίο γραμμένο με χειμαρρώδη, πλούσια γλώσσα, γεμάτη με γλυκό στόμφο και υπερχειλίζοντα συναισθήματα, ένα συγκλονιστικό page turner που δεν έχει χάσει τίποτε από τη φρεσκάδα του αυτά τα 200 χρόνια που το τέρας κυκλοφορεί ανάμεσά μας.

«Αυτός που με κάλεσε στη ζωή είναι νεκρός, και, όταν κι εγώ ο ίδιος δεν θα υπάρχω πια, η ανάμνηση και των δυο μας θα χαθεί για πάντα».

Πόσο μεγάλο λάθος έκανε το τέρας του Φρανκενστάιν.

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 1.1.2018

Βιβλίο
1

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η μεταμόρφωση του Λόρδου Μπάιρον από εξεγερμένο ρομαντικό ποιητή σε φιλέλληνα διπλωμάτη

Βιβλίο / Η μεταμόρφωση του Λόρδου Μπάιρον από εξεγερμένο ρομαντικό ποιητή σε φιλέλληνα διπλωμάτη

Η μελέτη του Ρόντρικ Μπήτον για τη σύνθετη προσωπικότητα του Μπάιρον που γεννήθηκε σαν σήμερα δεν είναι άλλη μία βιογραφία του ανάμεσα στις διακόσιες ήδη υπάρχουσες.
ΕΥΗ ΜΑΛΛΙΑΡΟΥ
Διονύσιος Σολωμός μέσω Skype

Σαν σήμερα / Τι έχει απομείνει από τον Σολωμό στη Ζάκυνθο; ― Ένα οδοιπορικό

Αναζητώντας τα ίχνη του Ζακυνθινού ποιητή στον τόπο που γεννήθηκε, μεγάλωσε και εμπνεύστηκε πολλά από τα ποιήματά του. Βοnus: έξι απαγγελίες ποιημάτων του
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΤΑΘΗ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟ, ΣΠΥΡΟ ΣΤΑΒΕΡΗ, ΜΑΡΟΥΣΑ ΘΩΜΑ
5 βιβλία για τον Λόρδο Βύρωνα που πέθανε σαν σήμερα

Βιβλίο / 5 βιβλία για τον Λόρδο Βύρωνα που πέθανε σαν σήμερα

Στις 19 Απριλίου 1824, πεθαίνει στο Μεσολόγγι ο Άγγλος ποιητής και μεγάλος φιλέλληνας Λόρδος Βύρων. Αυτά είναι πέντε ενδιαφέροντα βιβλία για τη ζωή και το έργο του, που καταπιάνονται με όλες τις πλευρές της πολυδιάστατης προσωπικότητάς του.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
O Σίμος Κακάλας και η Έλενα Μαυρίδου ανεβάζουν τα «Ανεμοδαρμένα Ύψη» της Έμιλι Μπροντέ

Λεπτά / O Σίμος Κακάλας και η Έλενα Μαυρίδου ανεβάζουν τα «Ανεμοδαρμένα Ύψη» της Έμιλι Μπροντέ

Αμέσως μετά το επιτυχημένο (και αμφιλεγόμενο) «Greek Freak», οι συνιδρυτές της Ομάδας Χώρος κάνουν στροφή και ανεβάζουν ένα θηρίο της αγγλόφωνης λογοτεχνίας
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βασίλης Σωτηρόπουλος: «Έχουν γίνει μεγάλα βήματα στη νομοθεσία για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, υπάρχουν όμως ακόμα σημαντικά κενά»

Βιβλίο / Βασίλης Σωτηρόπουλος: «Έχουν γίνει μεγάλα βήματα στη νομοθεσία για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, υπάρχουν όμως ακόμα σημαντικά κενά»

Μια διαφωτιστική συζήτηση με τον γνωστό δικηγόρο παρ’ Αρείω Πάγω και συγγραφέα με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του ΛΟΑΤΚΙ + Δικαιώματα & Ελευθερίες (εκδ. Σάκκουλα), ένα μνημειώδες όσο και πολύτιμο βοήθημα για κάθε ενδιαφερόμενο άτομο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Βασιλική Πέτσα: «Αυτό που μας πάει μπροστά δεν είναι η πρόοδος αλλά η αγάπη»

Βιβλίο / Η Βασιλική Πέτσα έγραψε ένα μεστό μυθιστόρημα με αφορμή μια ποδοσφαιρική τραγωδία

Η ακαδημαϊκός άφησε για λίγο το βλέμμα του κριτή και υιοθέτησε αυτό του συγγραφέα, καταλήγοντας να γράψει μια ιστορία για το συλλογικό τραύμα που έρχεται να προστεθεί στις ατομικές τραγωδίες και για τη σημασία της φιλικής αγάπης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Μιχάλης Γκανάς: Ο ποιητής της συλλογικής μας μνήμης

Απώλειες / Μιχάλης Γκανάς (1944-2024): Ο ποιητής της συλλογικής μας μνήμης

«Ό,τι με βασανίζει κατά βάθος είναι η οριστική απώλεια ανθρώπων, τόπων και τρόπων και το ανέφικτο της επιστροφής». Ο σημαντικός Έλληνας ποιητής έφυγε σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Queer»: Το μυθιστόρημα της στέρησης που πόνεσε τον Μπάροουζ

Βιβλίο / «Queer»: Το μυθιστόρημα της στέρησης που πόνεσε τον Μπάροουζ

Μια αναδρομή στην έξοχη, προκλητική όσο και «προφητική» νουβέλα του Ουίλιαμ Μπάροουζ στην οποία βασίστηκε η πολυαναμενόμενη ταινία του Λούκα Γκουαντανίνο που βγαίνει σύντομα στις κινηματογραφικές αίθουσες.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Βιογραφίες: Aπό τον Γκαρσία Μάρκες στην Άγκελα Μέρκελ

Βιβλίο / Πώς οι βιογραφίες, ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος στη χώρα μας, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος

Η απόλυτη επικράτηση των βιογραφιών στη φετινή εκδοτική σοδειά φαίνεται από την πληθώρα των τίτλων και το εύρος των αφηγήσεων που κινούνται μεταξύ του autofiction και των βιωματικών «ιστορημάτων».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

1 σχόλια
Ας υπενθυμισουμε οτι σαν πρωτο μυθιστορημα επιστημονικης φαντασιας θεωρειται το "Αληθης Ιστορια" του Λουκιανου, γραμμενο περιπου το 100 μ.Χ. με το οποιο ο συγγραφεας στελνει τους ηρωες του στο φεγγαρι... Τζαστιν Μεγκιτ λεκτορας πανεπιστημιου σε ομιλια του στο φεστιβαλ Ιδεων του Κεμπριτζ