Μια εξαίσια κατασκευή

Μια εξαίσια κατασκευή Facebook Twitter
0

Η παράσταση του μολιερικού Αμφιτρύωνα, όπως τη σκηνοθέτησε ο μοναδικός Λευτέρης Βογιατζής για το μεγάλο θέατρο της Επιδαύρου, μου προκάλεσε το ίδιο ερώτημα με μια άλλη παράσταση, κλειστού χώρου αυτή, που είδαμε το φετινό καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Αθηνών. Αναφέρομαι στη Δεσποινίδα Ζιλί που σκηνοθέτησε για τη βερολινέζικη Schaubühne η Κέιτι Μίτσελ. Και η μία και η άλλη παράσταση, τόσο διαφορετικές μεταξύ τους, πρότειναν τη μετακίνηση της προσοχής μας από το έργο και τις ερμηνείες στηνκατασκευή της παράστασης και ως εκ τούτου στο όραμα (ας μου συγχωρεθεί η χρήση μιας τόσο κακοποιημένης λέξης) του σκηνοθέτη.

Είναι και οι δύο παραστάσεις σκηνοθέτη, όχι έργου και ηθοποιών. Η δομή της παράστασης αναδεικνύεται σε βασικό πλεονέκτημά της – μια ριψοκίνδυνη επιλογή.

Εξηγούμαι: κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα εκδηλώθηκε με πολλούς τρόπους η ανάγκη να ξεφύγει η πρόσληψη λογοτεχνικών και δραματικών έργων από τις συνήθως επιφανειακές φιλολογικές προσεγγίσεις και το ηθικοδιδακτικό πρίσμα ερμηνείας που εστίαζε στην υπόθεση, στο θέμα, και αγνοούσε τη δομή, τη μορφή.

Σταδιακά, οι εξελίξεις στην τέχνη του λόγου και της σκηνής οδήγησαν στην παραδοχή ότι μορφή και περιεχόμενο αποτελούν αδιαχώριστα στοιχεία ταυτότητας και αυθεντικότητας του έργου, και συνεπώς δεν μπορεί κάποιος να το απολαύσει στην καλλιτεχνική του πληρότητα, αν είναι ανίκανος να εκτιμήσει τη μορφολογική/δομική αρτιότητα ή μοναδικότητά του.

Ειδικά στο θέατρο η ενασχόληση με το κλασικό ρεπερτόριο, με τις μορφολογικές ιδιαιτερότητες έργων που γράφτηκαν και παρουσιάστηκαν άλλες εποχές (ακόμη και πολλούς αιώνες πριν), πολυπαιγμένων και μη, ώθησε αρκετούς σκηνοθέτες να εστιάσουν την προσοχή τους από την υπόθεση, που υποτίθεται είναι γνωστή σε όλους, στην κατασκευή της νέας σκηνικής ερμηνείας. Που σημαίνει ότι αν, δουλεύοντας την παράσταση, απευθύνονταν σ’ ένα νοερό σύνολο θεατών, αυτοί προφανώς ανήκαν στους λίγους που έχουν τόσο καλή και βαθιά σχέση με το θέατρο, ώστε να προσέρχονται σ’ αυτό για να δουν τη σκηνοθετική σύλληψη και πραγμάτωση.

Εκπληκτική στη σύλληψη, με αδυναμίες στη σκηνική υλοποίηση, η Δεσποινίς Ζιλί, όπως την είδε η Κέιτι Μίτσελ, ήταν μια επίδειξη σκηνοθετικής πρωτοτυπίας στην κατασκευή. Τόσο τα πρόσωπα του έργου όσο και οι ηθοποιοί, εξαφανίστηκαν. Κάτι ανάλογο συνέβη και με τον Αμφιτρύωνα του Βογιατζή, κατά τη γνώμη μου. Η παράστασή του ήταν μια εξαίσια κατασκευή, που διεκδικούσε διαρκώς την προσοχή του θεατή και δεν επέτρεψε στους ηθοποιούς να αφηγηθούν άμεσα και απευθείας την κωμικοτραγική ιστορία δύο ηρώων που βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς ταυτότητα, χωρίς ζωή, θύματα της άνωθεν, χωρίς ίχνος ηθικού ενδοιασμού, βίας των θεών.

Στο βάθος της σκηνής κυριαρχεί η απλή κορνίζα μιας αυλαίας υπόλευκης, αραχνοΰφαντης, που, φωτιζόμενη από πίσω, επέτρεπε να ξεχωρίζουν τα σχήματα των αρχαίων ερειπίων.

Άλλοτε, πάλι, ανακαλούσε το Θέατρο Σκιών, με τους ηθοποιούς να παίζουν προφίλ σαν μαύρες σκιές.

Στη μέση της ορχήστρας ένα παλιό, σκεβρωμένο γαϊτανάκι είναι το σκηνικό αντικείμενο που καθορίζει τη σκηνοθετική σύλληψη - με τον ίδιο τρόπο που στο καρουζέλ χτυπούσε η καρδιά του Ερωτόκριτου του Λιβαθινού.

Η καλαίσθητη σκηνογραφία της Εύας Μανιδάκη υπηρέτησε τη σκηνοθετική άποψη ιδανικά. Η παράσταση του Βογιατζή ήταν ένας ύμνος στο θέατρο, στην τέχνη που στηρίχτηκε στην αρχετυπική στον άνθρωπο ανάγκη για παιχνίδι και μίμηση. Ίσως γι’ αυτό οι πρώτοι ήχοι που έβγαλαν οι ηθοποιοί δεν ήταν λέξεις αλλά «προγλωσσικές» εκφράσεις, φωνούλες σαν ζώων. Όχι λόγος, όχι αλεξανδρινός δωδεκασύλλαβος με ομοιοκαταληξία ή χωρίς, όχι κλασικιστικός ορθολογισμός! Αντ’ αυτού, ένα σκηνικό άθυρμα για τις δυνάμεις που παράλογα καθορίζουν τις ζωές μας.

Ο Ερμής εισέρχεται και είναι ο Χρήστος Λούλης σε ξυλοπόδαρα - ποιος νοιάζεται τι λέει. Μπαίνει η Νύχτα (Στεφανία Γουλιώτη), και είναι κι αυτή ένα θεατρικό πλάσμα έξω από το έργο, έξω από τους περιορισμούς της δραματουργίας.

Θα ανεβεί στην κορυφή του γαϊτανακίου και από εκεί (αργότερα κινούμενη και στην ορχήστρα) θα παρακολουθεί από το δακτυλόγραφο την εξέλιξη του έργου. Ενίοτε διορθώνοντας τους ηθοποιούς, ώστε με τη γνωστή μπρεχτική μεθόδευση να αποκλειστεί κάθε περίπτωση βυθίσματος των θεατών στη σκηνική ψευδαίσθηση.

Το γαϊτανάκι θα γίνει το σημείο αναμονής των υπόλοιπων προσώπων όποτε δεν συμμετέχουν στη σκηνική δράση. Κινούνται σαν ανδρείκελα, είναι σχήματα ανθρώπων, όχι χαρακτήρες με ήθος. Που σημαίνει ότι αν κάποιοι θεατές πήγαν για να απολαύσουν την υποκριτική της Μουτούση στον ρόλο της Αλκμήνης, μάλλον θα απογοητεύτηκαν. Η Μουτούση με τη γνωστή αυταπάρνησή της εξαφανίστηκε πίσω από την κατά Βογιατζή σύλληψη του ρόλου: ήταν μια ομιλούσα πορσελάνινη κούκλα, που δεν καταλαβαίνει πολλά, δεν νιώθει πολλά.

Αναλόγως λειτούργησαν και οι υπόλοιποι ηθοποιοί, θέτοντας εαυτόν στην υπηρεσία του σκηνοθέτη. Παρά το αυστηρό πλαίσιο, κάποιοι έλαμψαν (η Εύη Σαουλίδου), κάποιοι απομονώθηκαν στις αμφιβολίες τους (ο Δημήτρης Ήμελλος, σ’ έναν ρόλο που θέλει έναν ενστικτώδη, τύπο μπούφου, ηθοποιό, δηλαδή κάποιον με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από τα δικά του).

Για μένα η παράσταση ήταν μια απολαυστική εμπειρία, και γιατί επιβεβαίωσε ότι δεν υπάρχει στη χώρα μας άλλος σκηνοθέτης που να δοξάζει την ιδιότητα του σκηνοθέτη (εκπαιδεύοντας την ίδια στιγμή τους θεατές) με τον τρόπο του Λευτέρη Βογιατζή. Ωστόσο, καταλαβαίνω κι αυτούς που γκρίνιαζαν ότι το έργο δεν τους είπε τίποτε, και τι κωμωδία ήταν αυτή, και τι ξεπερασμένο το χιούμορ του. Οι άνθρωποι, στη μεγάλη πλειονότητά τους, δεν πηγαίνουν στο θέατρο για να δουν τη σκηνοθετική άποψη -τουλάχιστον δεν είναι αυτός ο πρωτεύων λόγος τους. Ειδικά σε μια εποχή δύσκολη και σκοτεινή, όσο αυτή που ζούμε.

Θέατρο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Θωμάς Μοσχόπουλος

Θέατρο / «Άρχισα να βρίσκω αληθινή χαρά σε πράγματα για τα οποία πριν γκρίνιαζα»

Έπειτα από μια δύσκολη περίοδο, ο Θωμάς Μοσχόπουλος ανεβάζει τον δικό του «Γκοντό». Έχει επιλέξει μόνο νέους ηθοποιούς για το έργο, θέλει να διερευνήσει την επίδρασή του στους εφήβους, πραγματοποιώντας ανοιχτές πρόβες. Στο μεταξύ, κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα με την Αργυρώ Μποζώνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τι είναι για σένα το «Οξυγόνο»;

Θέατρο / Τι είναι για σένα το «Οξυγόνο»;

Ένα συναρπαστικό υβρίδιο θεάτρου, συναυλίας, πολιτικοκοινωνικού μανιφέστου και rave party, βασισμένο στο έργο του επικηρυγμένου στη Ρωσία δραματουργού Ιβάν Βιριπάγιεφ, ανεβαίνει στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή και αποπειράται να δώσει απάντηση σε αυτό το υπαρξιακό ερώτημα.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Υπάρχει το «για πάντα» σε μια σχέση;

The Review / Υπάρχει το «για πάντα» σε μια σχέση;

Ο Αλέξανδρος Διακοσάββας και ο δημοσιογράφος και κριτικός θεάτρου Γιώργος Βουδικλάρης μιλούν για την παράσταση «Ο Χορός των εραστών» της Στέγης, τα υπαρξιακά ερωτήματα που θέτει το κείμενο του Τιάγκο Ροντρίγκες και τη χαρά τού να ανακαλύπτεις το next best thing στην τέχνη.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Φανί Αρντάν: «Σκυλάκι δεν είμαι, προτιμώ να παραμείνω λύκος»

Όπερα / Φανί Αρντάν: «Σκυλάκι δεν είμαι, προτιμώ να παραμείνω λύκος»

Πολυσχιδής και ανήσυχη, η Φανί Αρντάν δεν δίνει απλώς μια ωραία συνέντευξη αλλά ξαναζεί κομμάτια της ζωής και της καριέρας της, με αφορμή την όπερα «Αλέκο» του Σεργκέι Ραχμάνινοφ που σκηνοθετεί για την Εθνική Λυρική Σκηνή.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το «Κυανιούχο Κάλιο» είναι μια παράσταση για το ταμπού των αμβλώσεων 

Θέατρο / «Κυανιούχο Κάλιο»: Μια παράσταση για το ταμπού των αμβλώσεων στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

Όχι μόνο σε ανελεύθερα ή σκοταδιστικά καθεστώτα, αλλά και στον δημοκρατικό κόσμο, η συζήτηση για το δικαίωμα της γυναίκας σε ασφαλή και αξιοπρεπή ιατρική διακοπή κύησης παραμένει τρομακτικά επίκαιρη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τενεσί Ουίλιαμς: Ο ποιητής των χαμένων ψυχών

Θέατρο / Τενεσί Ουίλιαμς: Ο ποιητής των χαμένων ψυχών

«Εκείνο που με σπρώχνει να δημιουργώ θεατρικούς χαρακτήρες είναι ο έρωτας», έλεγε ο Ουίλιαμς, που πίστευε ότι ο πόθος «είναι κάτι που κατακλύζει πολύ μεγαλύτερο χώρο από αυτόν που μπορεί να καλύψει ένας άνθρωπος». Σε αυτόν τον πόθο έχει συνοψίσει τη φυγή και την ποίηση, τον χρόνο, τη ζωή και τον θάνατο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι δυο Ιφιγένειες του Ντμίτρι Τσερνιακόφ

Όπερα / Οι δυο βραβευμένες Ιφιγένειες του Ντμίτρι Τσερνιακόφ ανεβαίνουν σε περίοδο πολέμου

Λίγο πριν σηκωθεί η αυλαία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τις δύο εμβληματικές όπερες του Γκλουκ, ο σημαντικός Ρώσος σκηνοθέτης εξηγεί τις σύγχρονες παραμέτρους της θυσίας της αρχαίας τραγικής ηρωίδας.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ήμουν το νο. 7 από τους 100 άντρες που χώρισε η Γουλιώτη στη Στέγη

Θέατρο / Ήμουν το νο. 7 από τους 100 άντρες που χώρισε η Γουλιώτη στη Στέγη

Περίπου στις 17:30 το απόγευμα του Σαββάτου τόλμησα να ανέβω στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για να συμμετάσχω σε έναν αδιανόητο 24ωρο θεατρικό μαραθώνιο, πλάι στο θηρίο υποκριτικής που ονομάζεται Στεφανία Γουλιώτη.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Στο Σώμα της

Θέατρο / Ένα έργο στο Εθνικό Θέατρο για την περίοδο, την εμμηνόπαυση, την κλειτορίδα και τον γυναικείο αυνανισμό

Μαζί με άλλες 22 γυναίκες, η Ελένη Ευθυμίου, η Σοφία Ευτυχιάδου και η Νεφέλη Μαϊστράλη ανεβάζουν ένα έργο για ζητήματα που θεωρητικά μπορούν να συζητηθούν ανοιχτά, αλλά στην πραγματικότητα όχι.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σπύρος Παπαδόπουλος: «Δεν μου αρέσει να φαίνομαι, κι ας κατέληξα να παίζω μπροστά σε κόσμο»

Θέατρο / Σπύρος Παπαδόπουλος: «Δεν μου αρέσει να φαίνομαι, κι ας κατέληξα να παίζω μπροστά σε κόσμο»

Παρά τις προσπάθειές του να το αποφύγει, μια σειρά από συμπτώσεις τον οδήγησε στο θέατρο. Οι «Απαράδεκτοι» δεν συνεχίστηκαν λόγω δικής του απόφασης, το «Στην υγειά μας, ρε παιδιά» σταμάτησε όταν κουράστηκε ψυχολογικά. Ο δημοφιλής κωμικός ηθοποιός είναι ο Αθηναίος της εβδομάδας.
M. HULOT
Οι θρυλικοί Trocks στην Αθήνα για την επέτειο των 50 χρόνων της ομάδας τους

Χορός / Trocks: Η θρυλική και διαφορετική ομάδα μπαλέτου έρχεται στην Αθήνα

Άντρες χορευτές ντυμένοι με τουτού και πουέντ ερμηνεύουν μεγάλα κλασικά αλλά και μοντέρνα μπαλέτα, παρωδώντας τις πολύπλοκες χορογραφίες και τις παραξενιές των μπαλαρίνων της παλιάς, αλλά και της νέας, εποχής.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιώργος Καραμίχος: Αν δεν εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, αρρωσταίνουμε 

Θέατρο / Γιώργος Καραμίχος: «Αν δεν εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, αρρωσταίνουμε»

Στο θέατρο υποδύεται έναν συγγραφέα που επιστρέφει στον τόπο του για να δηλώσει ανοιχτά την ταυτότητά του στην οικογένειά του. Θα αλλάξει η ζωή και η πορεία των ανθρώπων που αγαπά;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Alvin Ailey: Ο συναρπαστικός καλλιτέχνης που άλλαξε για πάντα τον σύγχρονο χορό

Χορός / Alvin Ailey: Ο συναρπαστικός καλλιτέχνης που άλλαξε για πάντα τον σύγχρονο χορό

Η ζωή, το έργο και η κληρονομιά του Alvin Ailey, του πρώτου μαύρου χορογράφου σύγχρονου χορού, παρουσιάζονται στην πρώτη μεγάλης κλίμακας μουσειακή έκθεση προς τιμήν του στο Whitney Museum of American Art.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ