Μια εξαίσια κατασκευή

Μια εξαίσια κατασκευή Facebook Twitter
0

Η παράσταση του μολιερικού Αμφιτρύωνα, όπως τη σκηνοθέτησε ο μοναδικός Λευτέρης Βογιατζής για το μεγάλο θέατρο της Επιδαύρου, μου προκάλεσε το ίδιο ερώτημα με μια άλλη παράσταση, κλειστού χώρου αυτή, που είδαμε το φετινό καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Αθηνών. Αναφέρομαι στη Δεσποινίδα Ζιλί που σκηνοθέτησε για τη βερολινέζικη Schaubühne η Κέιτι Μίτσελ. Και η μία και η άλλη παράσταση, τόσο διαφορετικές μεταξύ τους, πρότειναν τη μετακίνηση της προσοχής μας από το έργο και τις ερμηνείες στηνκατασκευή της παράστασης και ως εκ τούτου στο όραμα (ας μου συγχωρεθεί η χρήση μιας τόσο κακοποιημένης λέξης) του σκηνοθέτη.

Είναι και οι δύο παραστάσεις σκηνοθέτη, όχι έργου και ηθοποιών. Η δομή της παράστασης αναδεικνύεται σε βασικό πλεονέκτημά της – μια ριψοκίνδυνη επιλογή.

Εξηγούμαι: κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα εκδηλώθηκε με πολλούς τρόπους η ανάγκη να ξεφύγει η πρόσληψη λογοτεχνικών και δραματικών έργων από τις συνήθως επιφανειακές φιλολογικές προσεγγίσεις και το ηθικοδιδακτικό πρίσμα ερμηνείας που εστίαζε στην υπόθεση, στο θέμα, και αγνοούσε τη δομή, τη μορφή.

Σταδιακά, οι εξελίξεις στην τέχνη του λόγου και της σκηνής οδήγησαν στην παραδοχή ότι μορφή και περιεχόμενο αποτελούν αδιαχώριστα στοιχεία ταυτότητας και αυθεντικότητας του έργου, και συνεπώς δεν μπορεί κάποιος να το απολαύσει στην καλλιτεχνική του πληρότητα, αν είναι ανίκανος να εκτιμήσει τη μορφολογική/δομική αρτιότητα ή μοναδικότητά του.

Ειδικά στο θέατρο η ενασχόληση με το κλασικό ρεπερτόριο, με τις μορφολογικές ιδιαιτερότητες έργων που γράφτηκαν και παρουσιάστηκαν άλλες εποχές (ακόμη και πολλούς αιώνες πριν), πολυπαιγμένων και μη, ώθησε αρκετούς σκηνοθέτες να εστιάσουν την προσοχή τους από την υπόθεση, που υποτίθεται είναι γνωστή σε όλους, στην κατασκευή της νέας σκηνικής ερμηνείας. Που σημαίνει ότι αν, δουλεύοντας την παράσταση, απευθύνονταν σ’ ένα νοερό σύνολο θεατών, αυτοί προφανώς ανήκαν στους λίγους που έχουν τόσο καλή και βαθιά σχέση με το θέατρο, ώστε να προσέρχονται σ’ αυτό για να δουν τη σκηνοθετική σύλληψη και πραγμάτωση.

Εκπληκτική στη σύλληψη, με αδυναμίες στη σκηνική υλοποίηση, η Δεσποινίς Ζιλί, όπως την είδε η Κέιτι Μίτσελ, ήταν μια επίδειξη σκηνοθετικής πρωτοτυπίας στην κατασκευή. Τόσο τα πρόσωπα του έργου όσο και οι ηθοποιοί, εξαφανίστηκαν. Κάτι ανάλογο συνέβη και με τον Αμφιτρύωνα του Βογιατζή, κατά τη γνώμη μου. Η παράστασή του ήταν μια εξαίσια κατασκευή, που διεκδικούσε διαρκώς την προσοχή του θεατή και δεν επέτρεψε στους ηθοποιούς να αφηγηθούν άμεσα και απευθείας την κωμικοτραγική ιστορία δύο ηρώων που βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς ταυτότητα, χωρίς ζωή, θύματα της άνωθεν, χωρίς ίχνος ηθικού ενδοιασμού, βίας των θεών.

Στο βάθος της σκηνής κυριαρχεί η απλή κορνίζα μιας αυλαίας υπόλευκης, αραχνοΰφαντης, που, φωτιζόμενη από πίσω, επέτρεπε να ξεχωρίζουν τα σχήματα των αρχαίων ερειπίων.

Άλλοτε, πάλι, ανακαλούσε το Θέατρο Σκιών, με τους ηθοποιούς να παίζουν προφίλ σαν μαύρες σκιές.

Στη μέση της ορχήστρας ένα παλιό, σκεβρωμένο γαϊτανάκι είναι το σκηνικό αντικείμενο που καθορίζει τη σκηνοθετική σύλληψη - με τον ίδιο τρόπο που στο καρουζέλ χτυπούσε η καρδιά του Ερωτόκριτου του Λιβαθινού.

Η καλαίσθητη σκηνογραφία της Εύας Μανιδάκη υπηρέτησε τη σκηνοθετική άποψη ιδανικά. Η παράσταση του Βογιατζή ήταν ένας ύμνος στο θέατρο, στην τέχνη που στηρίχτηκε στην αρχετυπική στον άνθρωπο ανάγκη για παιχνίδι και μίμηση. Ίσως γι’ αυτό οι πρώτοι ήχοι που έβγαλαν οι ηθοποιοί δεν ήταν λέξεις αλλά «προγλωσσικές» εκφράσεις, φωνούλες σαν ζώων. Όχι λόγος, όχι αλεξανδρινός δωδεκασύλλαβος με ομοιοκαταληξία ή χωρίς, όχι κλασικιστικός ορθολογισμός! Αντ’ αυτού, ένα σκηνικό άθυρμα για τις δυνάμεις που παράλογα καθορίζουν τις ζωές μας.

Ο Ερμής εισέρχεται και είναι ο Χρήστος Λούλης σε ξυλοπόδαρα - ποιος νοιάζεται τι λέει. Μπαίνει η Νύχτα (Στεφανία Γουλιώτη), και είναι κι αυτή ένα θεατρικό πλάσμα έξω από το έργο, έξω από τους περιορισμούς της δραματουργίας.

Θα ανεβεί στην κορυφή του γαϊτανακίου και από εκεί (αργότερα κινούμενη και στην ορχήστρα) θα παρακολουθεί από το δακτυλόγραφο την εξέλιξη του έργου. Ενίοτε διορθώνοντας τους ηθοποιούς, ώστε με τη γνωστή μπρεχτική μεθόδευση να αποκλειστεί κάθε περίπτωση βυθίσματος των θεατών στη σκηνική ψευδαίσθηση.

Το γαϊτανάκι θα γίνει το σημείο αναμονής των υπόλοιπων προσώπων όποτε δεν συμμετέχουν στη σκηνική δράση. Κινούνται σαν ανδρείκελα, είναι σχήματα ανθρώπων, όχι χαρακτήρες με ήθος. Που σημαίνει ότι αν κάποιοι θεατές πήγαν για να απολαύσουν την υποκριτική της Μουτούση στον ρόλο της Αλκμήνης, μάλλον θα απογοητεύτηκαν. Η Μουτούση με τη γνωστή αυταπάρνησή της εξαφανίστηκε πίσω από την κατά Βογιατζή σύλληψη του ρόλου: ήταν μια ομιλούσα πορσελάνινη κούκλα, που δεν καταλαβαίνει πολλά, δεν νιώθει πολλά.

Αναλόγως λειτούργησαν και οι υπόλοιποι ηθοποιοί, θέτοντας εαυτόν στην υπηρεσία του σκηνοθέτη. Παρά το αυστηρό πλαίσιο, κάποιοι έλαμψαν (η Εύη Σαουλίδου), κάποιοι απομονώθηκαν στις αμφιβολίες τους (ο Δημήτρης Ήμελλος, σ’ έναν ρόλο που θέλει έναν ενστικτώδη, τύπο μπούφου, ηθοποιό, δηλαδή κάποιον με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από τα δικά του).

Για μένα η παράσταση ήταν μια απολαυστική εμπειρία, και γιατί επιβεβαίωσε ότι δεν υπάρχει στη χώρα μας άλλος σκηνοθέτης που να δοξάζει την ιδιότητα του σκηνοθέτη (εκπαιδεύοντας την ίδια στιγμή τους θεατές) με τον τρόπο του Λευτέρη Βογιατζή. Ωστόσο, καταλαβαίνω κι αυτούς που γκρίνιαζαν ότι το έργο δεν τους είπε τίποτε, και τι κωμωδία ήταν αυτή, και τι ξεπερασμένο το χιούμορ του. Οι άνθρωποι, στη μεγάλη πλειονότητά τους, δεν πηγαίνουν στο θέατρο για να δουν τη σκηνοθετική άποψη -τουλάχιστον δεν είναι αυτός ο πρωτεύων λόγος τους. Ειδικά σε μια εποχή δύσκολη και σκοτεινή, όσο αυτή που ζούμε.

Θέατρο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μέσα στον θησαυρό με τις εμβληματικές φορεσιές της Δόρας Στράτου

Θέατρο / «Κάποτε έδιναν τις φορεσιές για έναν πλαστικό κουβά, που ήταν ό,τι πιο μοντέρνο»

Μια γνωριμία με τη μεγάλη κληρονομιά της Δόρας Στράτου μέσα από τον πλούτο αυθεντικών ενδυμάτων που δεν μπορούν να ξαναραφτούν σήμερα και συντηρούνται με μεγάλο κόπο, χάρη στην αφοσίωση και την εθελοντική προσφορά μιας ομάδας ανθρώπων που πιστεύουν και συνεχίζουν το όραμά της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασιλική Δρίβα: «Με προσβάλλει να με χρησιμοποιούν σαν καθρέφτη για την ανωτερότητά τους»

Οι Αθηναίοι / Βασιλική Δρίβα: «Με προσβάλλει να με χρησιμοποιούν σαν καθρέφτη για την ανωτερότητά τους»

Ανατρέποντας πολλά από τα στερεότυπα που συνοδεύουν τους ανθρώπους με αναπηρία, η Βασιλική Δρίβα περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε αλλά και τις χαρές, και μπορεί πλέον να δηλώνει, έστω δειλά, πως είναι ηθοποιός. Είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ξαναγράφοντας τον Ίψεν

Θέατρο / Ο Ίψεν στον Πειραιά, στο μουράγιο

«Δεν είναι εύκολο να είσαι ασυμβίβαστη. Όπως δεν είναι εύκολο να ξαναγράφεις τον Ίψεν» – Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για την παράσταση «Εχθρός του λαού» σε διασκευή και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Βασιλακόπουλου.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Δυσκολεύτηκα να διαχειριστώ τις αρνητικές κριτικές και αποσύρθηκα για έναν χρόνο»

Lifo Videos / «Δυσκολεύτηκα να διαχειριστώ τις αρνητικές κριτικές και αποσύρθηκα για έναν χρόνο»

Η ηθοποιός Παρασκευή Δουρουκλάκη μιλά για την εμπειρία της με τον Πέτερ Στάιν, τις προσωπικές της μάχες με το άγχος και την κατάθλιψη, καθώς και για το θέατρο ως διέξοδο από αυτές.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Μαρία Σκουλά: «Πιστεύω πολύ στο χάος μέσα μου»

Θέατρο / Μαρία Σκουλά: «Πιστεύω πολύ στο χάος μέσα μου»

Από τον ρόλο της Μάσα στην πραγματική ζωή, από το Ηράκλειο όπου μεγάλωσε μέχρι τη ζωή με τους ανθρώπους του θεάτρου, από τον φόβο στην ελευθερία, η ζωή της Μαρίας Σκουλά είναι ένας δρόμος μακρύς και δύσκολος που όμως την οδήγησε σε κάτι δυνατό και φωτεινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα παράσταση χαρτογραφεί το χάσμα μεταξύ γενιάς Z και γενιάς X

Θέατρο / Μια νέα παράσταση χαρτογραφεί το χάσμα μεταξύ γενιάς Z και γενιάς X

Μέσα από την εναλλαγή αφηγήσεων, εμπειριών, αναπαραστάσεων, χορού, βίντεο και ήχου, η παράσταση του Γιώργου Βαλαή αναδεικνύει τις διαφορές αλλά και τις συνδέσεις που υπάρχουν μεταξύ των δυο διαφορετικών γενεών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρομέο Καστελούτσι: «Όπου παρεμβάλλεται το κράτος, δεν υπάρχει χώρος για τον έρωτα. Ο έρωτας είναι εναντίον του κράτους και το κράτος εναντίον του έρωτα».

Θέατρο / Ρομέο Καστελούτσι: «Πάντα κάποιος πολεμά τον έρωτα. Και οι εραστές είναι πάντα τα θύματα»

Ο σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης, λίγο πριν επιστρέψει στην Αθήνα και στη Στέγη για να παρουσιάσει τη «Βερενίκη» του, μας μίλησε για τον έρωτα, τη γλώσσα και τη μοναξιά, την πολιτική και την ανυπέρβλητη Ιζαμπέλ Ιπέρ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
CHECK How soon is now: Μια παράσταση για τους μετεξεταστέους της συστημικής ιστορίας

Θέατρο / How soon is now: Μια παράσταση για τους μετεξεταστέους της Iστορίας

Σκηνοθετημένη από έναν νέο δημιουργό, η παράσταση που βασίζεται στο τελευταίο κείμενο της Γλυκερίας Μπασδέκη επιχειρεί έναν διάλογο με μία από τις πιο σκοτεινές περιόδους της ελληνικής ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Αγορίτσα Οικονόμου

Αγορίτσα Οικονόμου / «Πέφτω να κοιμηθώ και σκέφτομαι ότι κάτι έχω κάνει καλά»

Βρέθηκε να κυνηγάει το όνειρο της υποκριτικής, χωρίς να γνωρίζει τον τρόπο, αλλά με τη βεβαιότητα ότι δεν ήθελε ποτέ να μείνει με την απορία «γιατί δεν το έκανα;». Μέσα από σκληρή δουλειά και πολλούς μικρούς ρόλους, κατάφερε να βρει τον δρόμο της στην τέχνη, στον οποίο προχωρά και αισθάνεται τυχερή. Η Αγορίτσα Οικονόμου είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ 

Θέατρο / «Αν κλάψω με ένα έργο, είμαι σε καλό δρόμο»

Ο Χρήστος Θεοδωρίδης, που έχει σκηνοθετήσει με επιτυχία δύο έργα φέτος, του Βιριπάγιεφ και της Αναγνωστάκη, εξηγεί γιατί τον ενδιαφέρουν τα κείμενα που μιλάνε στον άνθρωπο σήμερα, ακόμα κι αν σε αυτά ακούγονται ακραίες απόψεις που ενοχλούν και τον ίδιο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Να είσαι γκέι στη Νέα Υόρκη

Θέατρο / «Η Κληρονομιά μας»: Τι αποκομίσαμε από την εξάωρη παράσταση στο Εθνικό

«Μία ποπ queer saga, παραδομένη πότε στη μέθη των κοκτέιλ Μανχάταν και πότε στο πένθος μιας αλησμόνητης συλλογικής απώλειας» – Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το πολυβραβευμένο έργο του Μάθιου Λόπεζ, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τον Γιάννη Μόσχο.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή ούτε αιρετική»

Θέατρο / «Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή, ούτε αιρετική»

Μετά την Ορέστεια του Στρίντμπεργκ και τις πρόβες για το έργο του Βασίλη Βηλαρά, η Λένα Κιτσοπούλου μιλάει για προσδοκίες και αποφάσεις, για επιτυχίες και απορρίψεις, για το «σύστημα» μέσα στο οποίο δουλεύει και για όλους εκείνους τους χαρακτηρισμούς που της αποδίδουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Με Μαρμαρινό, Κουρεντζή, Ράσσε, Mouawad και Ζυλιέτ Μπινός στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Επιδαύρου

Πολιτισμός / Μαρμαρινός, Κουρεντζής, Ράσε, Mouawad και Ζιλιέτ Μπινός στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Επιδαύρου

Καλλιτέχνες με ιστορικό ίχνος στην Επίδαυρο θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους δίπλα σε ξένους και άλλους Έλληνες δημιουργούς, ενώ στις 19 Ιουλίου θα ακούσουμε την ορχήστρα Utopia υπό τη διεύθυνση του Θ. Κουρεντζή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μπορεί το ελληνικό θέατρο να σατιρίσει τον εαυτό του;      

Θέατρο / Μπορεί το ελληνικό θέατρο να σατιρίσει επιτυχημένα τον εαυτό του;      

«Αν θες να αναμετρηθείς με κάτι, αν θες να πας στην ουσία, πρέπει να πονέσεις» – Κριτική για την πολυσυζητημένη παράσταση «Merde!» των Βασίλη Μαγουλιώτη και Γιώργου Κουτλή στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ο Γιάννος Περλέγκας βρίσκει τη χαρά της δημιουργίας στη φλόγα για συνύπαρξη

Θέατρο / «Έχω νιώσει ακατάλληλος και παρωχημένος δεινόσαυρος μέσα στο θεατρικό τοπίο που αλλάζει»

Με αφορμή το έργο του Μπέρνχαρντ «Η δύναμη της συνήθειας», ο Γιάννος Περλέγκας μιλά με ταπεινότητα και πάθος για το θέατρο, με το οποίο συνεχίζει να παλεύει και που διαρκώς τον νικά. Αυτό, όμως, είναι που τον κρατά ζωντανό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άρης Χριστοφέλλης

Όπερα / «Ακόμα και όσοι θαυμάζουν σχεδόν ειδωλολατρικά την Κάλλας, λίγα γνωρίζουν για την τέχνη της»

Ο κόντρα τενόρος Άρης Χριστοφέλλης, επιστημονικός σύμβουλος του ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας», εξηγεί τους λόγους για τους οποίους η θρυλική σοπράνο παραμένει μια ανυπέρβλητη καλλιτέχνιδα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Αργυρώ Χιώτη: Ένα «αουτσάιντερ» στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου

Θέατρο / Αργυρώ Χιώτη: Ένα «αουτσάιντερ» στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου

Ποια είναι τα προσωπικά της στοιχήματα και ποιες είναι οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού - η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει αυτή τη θέση από το 1994.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ