Ξεκίνησε ως ο ελληνικός γίγαντας της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας εξορυκτικής και μεταλλουργικής βιομηχανίας και σήμερα βρίσκεται ένα βήμα πριν από την πώληση ή το οριστικό λουκέτο. Η ιστορία της κρατικής ΛΑΡΚΟ φέρει όλα τα χαρακτηριστικά της ελληνικής πολιτικο-οικονομικής παθογένειας: κακοδιαχείριση, οικονομικά σκάνδαλα, διορισμένες διοικήσεις, έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού, μικροπολιτική, ψηφοθηρία και εν τέλει υπερχρέωση. Το τελευταίο κεφάλαιο της μακράς ιστορίας της θα γραφτεί τις επόμενες μέρες.
Τα μεταλλεία της ΛΑΡΚΟ διαθέτουν έναν «κρυμμένο θησαυρό»: το νικέλιο και το κοβάλτιο. Πρόκειται για τις δύο ορυκτές πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των μπαταριών που κινούν τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα. Σήμερα οι τιμές τους έχουν εκτοξευτεί. Βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας ζήτησης λόγω της ολικής στροφής της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας στην ηλεκτροκίνηση.
Παράλληλα, αποτελούν και τον βασικό λόγο που μπορεί η υπερχρεωμένη βιομηχανία να προσελκύσει επενδυτές, με δεδομένο ότι η ιδιωτικοποίησή της βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Τα πιθανώς μοναδικά (πλην αυτών της Φιλανδίας) αποθέματά της σε νικέλιο - κοβάλτιο στην Ευρώπη είναι το επιχείρημα που χρησιμοποιούν οι 1.060 υπό απόλυση εργαζόμενοι της μεταλλευτικής βιομηχανίας. Υποστηρίζουν ότι ο σχεδιασμός για τη ΛΑΡΚΟ χρήζει ριζικής αναθεώρησης λόγω του διαφορετικού πλαισίου που διαμορφώθηκε μετά την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, σε συνδυασμό πάντα με τη μεγάλη αύξηση των χρηματιστηριακών τιμών των δύο μετάλλων.
Το διεθνές περιβάλλον θα καθιστούσε σήμερα τη ΛΑΡΚΟ περιζήτητη, αφού είναι η μοναδική παραγωγός σιδηρονικελίου στην Ε.Ε. και μία από τους πέντε μεγαλύτερες παραγωγούς παγκοσμίως. Ωστόσο οι εξελίξεις έδειξαν ότι ο ορυκτός της πλούτος, η ηγεμονική θέση της στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά, η τεχνογνωσία και η εμπειρία του προσωπικού της δεν ήταν αρκετά για την εξυγίανσή της.
Η ΛΑΡΚΟ διαθέτει ένα δυναμικό αποθεματικό νικελίου το οποίο, βάσει των εκτιμήσεων που υπάρχουν, ενδέχεται να έχει και υψηλή περιεκτικότητα σε κοβάλτιο, για το οποίο η Ευρώπη είναι απόλυτα εξαρτημένη από τρίτες χώρες. Πρόκειται για δύο ορυκτά μέταλλα που θα μπορούσαν να είναι διαθέσιμα, εφόσον αλλάξει η τεχνολογία επεξεργασίας του αρχικού μεταλλεύματος στην ιστορική βιομηχανία.
Ο μεγαλύτερος παραγωγός σιδηρονικελίου
Σήμερα η ΛΑΡΚΟ παράγει σιδηρονικέλιο που κατευθύνεται στη βιομηχανία χάλυβα. Συγκεκριμένα, είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός σιδηρονικελίου στην Ευρώπη και ένας από τους πέντε μεγαλύτερους παραγωγούς παγκοσμίως. Το σιδηρονικέλιο είναι ένα κράμα που περιέχει νικέλιο και σίδηρο. «Το νικέλιο είναι μια στρατηγική πρώτη ύλη τόσο ως προς τη ζήτηση όσο και ως προς τις τιμές του. Το κοβάλτιο εξάγεται κυρίως ως παραπροϊόν της εξόρυξης νικελίου ή χαλκού. Περίπου το 50% της παγκόσμιας παραγωγής κοβαλτίου προέρχεται από τη βιομηχανία εξόρυξης νικελίου, το 44% από την εξόρυξη χαλκού και μόνο το 6% από εξόρυξη όπου το κοβάλτιο είναι ο κύριος κοιτασματολογικός στόχος», αναφέρει ο Νικόλαος Αρβανιτίδης, οικονομικός γεωλόγος, συντονιστής Ευρωπαϊκών Θεμάτων Ορυκτών Πρώτων Υλών (Γεωλογική Έρευνα Σουηδίας).
Εκτίναξη τιμών
Η παγκόσμια στροφή της αυτοκινητοβιομηχανίας στην ηλεκτροκίνηση έχει εκτινάξει τις τιμές των δύο μετάλλων. Μελέτη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αναφέρει ότι το ράλι τιμών θα συνεχιστεί όλη την επόμενη δεκαετία, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμα και τον πράσινο ανασχηματισμό της οικονομίας, λόγω της μεγάλης ζήτησης και της μικρής προσφοράς.
Το νικέλιο της Ρωσίας
Με τις κυρώσεις που επέβαλε η Δύση στη Ρωσία, η οποία κατέχει το 10% της παραγωγής νικελίου, δημιουργούνται νέοι, ακόμα πιο δυσχερείς συσχετισμοί στην υψηλή ζήτηση. Δημοσίευμα του δικτύου Bloomberg αναφέρει ότι η Tesla υπέγραψε συμφωνία με τη βραζιλιάνικη εταιρεία-κολοσσό Vale SA για την προμήθεια νικελίου από τον Καναδά σε μια προσπάθεια να έχει επάρκεια το προσεχές διάστημα λόγω των γεωπολιτικών αναταραχών. Νέα αναφορά της Morgan Stanley καταγράφει ότι η αύξηση της τιμής του νικελίου μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία ανέρχεται στο 62,7%, ενώ τα τρίμηνα συμβόλαια κινούνται στην τιμή των 90.000 ευρώ. Ενδεικτικό είναι επίσης ότι στις 8 Μαρτίου η τιμή του νικελίου κατέγραψε ένα απίστευτο ρεκόρ στο χρηματιστήριο μετάλλων του Λονδίνου (LME), φτάνοντας στα 100.000 δολάρια ανά μετρικό τόνο, με αποτέλεσμα να διακοπεί η διαπραγμάτευση.
Η εξάρτηση της Ευρώπης από το κοβάλτιο
«Η Ευρώπη έχει συμπεριλάβει το κοβάλτιο στις τριάντα κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες και αυτό γιατί το μεγαλύτερο ποσοστό το εισάγει από τρίτες χώρες, με αποτέλεσμα να είναι εξαρτημένη. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το κοβάλτιο εξορύσσεται σε δεκαεννέα χώρες, με τους μεγαλύτερους παραγωγούς να είναι η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (με περισσότερο από 60% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής), η Κίνα (6%) και ο Καναδάς (5%). Στην περίπτωση της Ε.Ε. το 2% της παγκόσμιας παραγωγής καλύπτεται από τη Νέα Καληδονία (λόγω της εδαφικής σχέσης με τη Γαλλία) και το 1% από τη Φινλανδία», εξηγεί ο κ. Αρβανιτίδης. Αναφέρει ακόμα ότι «σύμφωνα με την ανακοίνωση της νέας ευρωπαϊκής λίστας κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών για το 2020, για τις μπαταρίες που θα απαιτήσει η προβλεπόμενη ανάγκη αποθήκευσης ενέργειας, όσον αφορά το κοβάλτιο η Ε.Ε. θα χρειαστεί πέντε φορές περισσότερο μέχρι το 2030 και δεκαπέντε φορές περισσότερο το 2050 σε σύγκριση με τις σημερινές ανάγκες ολόκληρης της οικονομίας της Ε.Ε.».
Το 90% του νικελίου της Ευρώπης στο υπέδαφος της Ελλάδας
«Η ΛΑΡΚΟ έχει το 90% παραγωγής το σιδηρονικελίου της Ευρώπης, ανήκει στις πέντε μεγαλύτερες παραγωγούς βιομηχανίες σιδηρονικελίου στον κόσμο και είναι μοναδική στην Ευρώπη», αναφέρει ο Βασίλης Λύκος, διδάκτωρ Ολοκληρωμένης Περιβαλλοντικής Διαχείρισης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Και προσθέτει: «Είναι από τις λίγες βιομηχανίες παραγωγής σιδηρονικελίου στον κόσμο με τέτοια καθετοποιημένη παραγωγή. Υπό την έννοια ότι, εκτός από τα τρία μεταλλεία σε Εύβοια, Βοιωτία και Καστοριά, διαθέτει και εργοστάσιο επεξεργασίας στη Λάρυμνα. Το κύριο προϊόν της ΛΑΡΚΟ είναι το σιδηρονικέλιο. Όμως μέσα στο κράμα σιδηρονικελίου υπάρχει και ποσότητα κοβαλτίου, το οποίο δεν διαχωρίζεται. Η ΛΑΡΚΟ δεν έχει τη δυνατότητα να ξεχωρίσει το κοβάλτιο από το νικέλιο. Αυτό σημαίνει ότι με τις σημερινές τιμές χάνει 70-100 εκατ. δολάρια ετησίως από τη μη εξαγωγή του κοβαλτίου. Το κοβάλτιο ως στρατηγική πρώτη ύλη για την κατασκευή μπαταριών λιθίου έχει τριπλάσια τιμή από το νικέλιο. Εάν η ΛΑΡΚΟ είχε επενδύσει στην υδρομεταλλουργία, θα μπορούσε να παράγει 2.000-3.000 τόνους κοβαλτίου τον χρόνο, καλύπτοντας συνολικά το 10% της Ε.Ε. μαζί με τη Φινλανδία», υποστηρίζει.
Πώληση ή πτώχευση
Το διεθνές περιβάλλον θα καθιστούσε σήμερα τη ΛΑΡΚΟ περιζήτητη, αφού είναι η μοναδική παραγωγός σιδηρονικελίου στην Ε.Ε. και μία από τους πέντε μεγαλύτερες παραγωγούς παγκοσμίως. Ωστόσο οι εξελίξεις έδειξαν ότι ο ορυκτός της πλούτος, η ηγεμονική θέση της στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά, η τεχνογνωσία και η εμπειρία του προσωπικού της δεν ήταν αρκετά για την εξυγίανσή της.
Σήμερα η ΛΑΡΚΟ βρίσκεται στη διαδικασία ιδιωτικοποίησης μέσω δύο παράλληλων διαγωνισμών, οι οποίοι έχουν πάρει αλλεπάλληλες παρατάσεις. Στην περίπτωση που κηρυχθούν άγονοι, θα οδηγηθεί στην πτώχευση. Η κυβέρνηση προέβαλε ως μονόδρομο το σχέδιο εξυγίανσης της ΛΑΡΚΟ μέσω της ιδιωτικοποίησης, με βασικό επιχείρημα τα χρέη της ύψους 600 εκατ. ευρώ, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και 136 εκατ. ευρώ που επιδίκασε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για παράνομες κρατικές ενισχύσεις, ζητώντας από τη ΛΑΡΚΟ να τα επιστρέψει στο Δημόσιο. Προέταξε επίσης την εξαιρετικά ενεργοβόρο λειτουργία της και τις χαμηλές περιβαλλοντικές επιδόσεις της. Στόχευση είναι «η προσέλκυση αξιόπιστων επενδυτών που θα διασφαλίσουν τη συνέχιση της μεταλλευτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας, στην οποία η χώρα μας διαθέτει ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτημα επ’ ωφελεία της εθνικής οικονομίας και των τοπικών κοινωνιών», ανέφερε χαρακτηριστικά ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας κατά την ανακοίνωση της πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος ενός εκ των δύο διαγωνισμών. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση στη Βουλή, είπε ότι «μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν» και ότι, προκειμένου η εταιρεία να γίνει ανταγωνιστική σε διεθνές επίπεδο και να δώσει την προστιθέμενη αξία στη χώρα, θα πρέπει να βρεθεί επενδυτής που θα την εκσυγχρονίσει. Για τις τιμές-ρεκόρ του νικελίου ανέφερε, μεταξύ άλλων, πως «η εταιρεία διαθέτει απαρχαιωμένο εξοπλισμό που καθιστά τη ΛΑΡΚΟ μη ανταγωνιστική, ανεξαρτήτως των διεθνών τιμών του νικελίου».
«Τέλος στο μπάχαλο»
Πιο δηκτικά, ο πρώην υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης ανέφερε ότι βάζουν «τέλος στο μπάχαλο που επικρατεί στη ΛΑΡΚΟ τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια», αλλά το 2020 παρουσίαζε νομοθετική ρύθμιση στη Βουλή για την τύχη της βιομηχανίας, επικαλούμενος τα μεγάλα χρέη της εταιρείας, την οποία πολλές φορές έχει χαρακτηρίσει ως την πιο προβληματική της χώρας.
Τον Μάρτιο του 2020 ψηφίστηκε ο νόμος ( 4664/2020) με τον οποίο η ΛΑΡΚΟ μπήκε σε ειδικό καθεστώς διαχείρισης. Ο νόμος προέβλεπε την εγκατάσταση ειδικού διαχειριστή, μείωση μισθοδοσίας 25% και fast track διαδικασία διαιτησίας για την επίλυση των ιδιοκτησιακών διαφορών της εταιρείας με το ελληνικό Δημόσιο για το ιδιοκτησιακό καθεστώς του Μεταλλευτικού Συγκροτήματος της Λάρυμνας. Αυτά ήταν προαπαιτούμενο για να ξεκαθαριστούν τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας, τα οποία πωλούνται μέσω δύο ξεχωριστών διαγωνισμών, του ΤΑΙΠΕΔ, που αφορά τη μίσθωση εργοστασίου της Λάρυμνας, και του διαχειριστή για τα μεταλλεία. Για τους διαγωνισμούς ισχύει η ρήτρα της εκατέρωθεν πλειοδοσίας (shoot-out clause), σύμφωνα με την οποία ο προτιμητέος επενδυτής σε καθέναν από τους διαγωνισμούς θα έχει το δικαίωμα, αλλά όχι την υποχρέωση, να πλειοδοτήσει και στον άλλο διαγωνισμό, λαμβάνοντας το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων της ΛΑΡΚΟ. Ο νόμος υποχρέωνε τον διαχειριστή να υποβάλει αίτηση υπαγωγής σε καθεστώς πτώχευσης στην περίπτωση που εντός δώδεκα μηνών από το καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης δεν πωληθεί τουλάχιστον το 75% του συνόλου του ενεργητικού της εταιρείας. Με τροπολογίες που ψηφίστηκαν παρατάθηκε ο χρόνος λήξης της ειδικής διαχείρισης στους είκοσι τέσσερις μήνες. Αλλεπάλληλες παρατάσεις πήραν και οι δύο διαγωνισμοί, οι οποίοι σήμερα βρίσκονται στην τελική φάση που αφορά την υποβολή των δεσμευτικών προσφορών.
Ως τελευταία ημερομηνία καταγράφηκε η 5η Μαΐου, η οποία παρήλθε χωρίς να έχει ανακοινωθεί επίσημα νεότερη ημερομηνία. Στελέχη από το ΤΑΙΠΕΔ μας είπαν ότι «δεν έχει προσδιοριστεί ακόμα νέα ημερομηνία κατάθεσης δεσμευτικών προσφορών για τη δεύτερη φάση, ωστόσο ευελπιστούν ότι θα είναι εντός του πρώτου δεκαπενθημέρου του Ιουλίου».
Το περασμένο διάστημα, κατά το οποίο έτρεχαν οι παρελθούσες προθεσμίες για τις καταληκτικές ημερομηνίες των προσφορών, υπήρξε πλήθος δημοσιευμάτων που έκαναν λόγο για μειωμένο έως μηδαμινό επενδυτικό ενδιαφέρον, προτάσσοντας δύο λόγους: τη μη ολοκλήρωση της διαδικασίας των ομαδικών απολύσεων των 1.060 εργαζομένων και το υψηλό επενδυτικό κόστος για την περιβαλλοντική αναβάθμιση της ΛΑΡΚΟ. Η έκδοση νέας τροποποιημένης Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ), μέσω της οποίας καθορίζονται οι παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν σε εύρος πενταετίας, παρόλο που δεν αποτιμάται το κόστος των επεμβάσεων, καταγράφηκε ως μία εκ των δύο βασικών εκκρεμοτήτων για την υποβολή των δεσμευτικών προσφορών. Σημειώνεται ότι στην πρώτη φάση των διαγωνισμών των μη δεσμευτικών προσφορών κατέθεσαν ενδιαφέρον τα εξής επιχειρηματικά σχήματα:
1) COMMODITY & MINING INSIGHT IRELAND LIMITED
2) GEK TERNA S.A. - AD HOLDINGS AG
3) MYTILINEOS S.A.
4) SOLWAY INVESTMENT GROUP LIMITED
5) THARISA PLC
6) TRAFIGURA GROUP Pte Ltd.
Οι εργαζόμενοι
Στην άλλη πλευρά βρίσκονται οι 1.060 υπό απόλυση εργαζόμενοι. Ο πρόεδρος του Σωματείου των Εργαζομένων της ΛΑΡΚΟ στο εργοστάσιο της Λάρυμνας Παναγιώτης Πολίτης αναφέρει ότι «υπάρχει σταδιακή μείωση της παραγωγής από την εγκατάσταση της ειδικής διαχείρισης και μετά, ενώ ταυτόχρονα οι τιμές του νικελίου εκτοξεύονται». Υποστηρίζει πως, αντίθετα με την πρακτική που ακολουθείται, η μετάβαση στη διάδοχη κατάσταση θα έπρεπε να γίνει με εντατικοποίηση της παραγωγής, η οποία, με τις σημερινές πολύ υψηλές τιμές του νικελίου, θα έδινε τη δυνατότητα να αποπληρώνονται τα χρέη και οι υποχρεώσεις της βιομηχανίας προς όφελος του Δημοσίου, θα μεγιστοποιούσε το τίμημα της αξίας πώλησης και παράλληλα οι εργαζόμενοι θα είχαν μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ απέναντι στη διάδοχη κατάσταση, με δεδομένη και την τεχνογνωσία που έχουν. «Αν αυξηθεί η παραγωγή, με τις σημερινές τιμές νικελίου, διασφαλίζεται η αποπληρωμή μέρους των χρεών, τα οποία εμείς αμφισβητούμε ως πλασματικά ή συνειδητά μεθοδευμένα».
Ο κ. Πολίτης πιστεύει ότι «εφόσον αυξανόταν σταδιακά η παραγωγή, θα υπήρχε η δυνατότητα να παραχθούν περίπου 1.600 με 1.800 τόνοι τον μήνα. Άρα ο ετήσιος κύκλος παραγωγής θα ήταν περί τους 20.000 τόνους νικελίου. Με βάση τις τιμές του νικελίου, που έχει φτάσει έως και 50.000 ο τόνος, η ΛΑΡΚΟ μπορεί να δώσει ετήσια έσοδα 1 δισ. ευρώ». Όπως αναφέρει όμως, «η παραγωγή συρρικνώθηκε δραματικά. Αυτήν τη στιγμή παράγουμε 150 τόνους με ευθύνη της ειδικής διαχείρισης και της κυβέρνησης γιατί έχουν σταματήσει τέσσερα καμίνια».
Πολιτική λύση
Σ' αυτό το πλαίσιο, το περασμένο διάστημα οι εργαζόμενοι με επιστολή τους προς τον πρωθυπουργό και τους αρχηγούς των κομμάτων αναζήτησαν ουσιαστικά πολιτική πρωτοβουλία διάσωσης, παρακινώντας «να εξεταστεί κάθε δυνατή εναλλακτική εξυγίανση των συσσωρευμένων υποχρεώσεων της ΛΑΡΚΟ, με γνώμονα την πλήρη αξιοποίηση των αναπτυξιακών της δυνατοτήτων και τη διασφάλιση της ενιαίας λειτουργίας, των θέσεων εργασίας και όλων των νόμιμων εργασιακών δικαιωμάτων». « Γι’ αυτό παλεύουμε εδώ και 27 μήνες» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Πολίτης.
Με τροπολογία οι απολύσεις
Οι απολύσεις των 1.060 εργαζομένων έχουν προς ώρας παγώσει, με προσωρινή διαταγή, μέσω της αίτησης ασφαλιστικών μέτρων που κατέθεσαν τα πέντε σωματεία, κατά της διαδικασίας διαβούλευσης των ομαδικών απολύσεων ενώπιον του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, η οποία θα συζητηθεί στο δικαστήριο στις 17 Ιουνίου. Οι 1.060 εργαζόμενοι ζητούν τη συνέχεια των διαβουλεύσεων με το Ανώτατο Συμβούλιο εργασίας, που έκρινε σύννομες τις απολύσεις. Το απόγευμα της 10ης Ιουνίου, επτά ημέρες πριν από την εκδίκαση των ασφαλιστικών μέτρων, η κυβέρνηση κατέθεσε τροπολογία, στο νομοσχέδιο για το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για την απόλυση των 1.060 εργαζομένων, προχωρώντας ουσιαστικά στο σχέδιο το οποίο είχαν απορρίψει οι εργαζόμενοι και για το οποίο προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη.
Βάσει της τροπολογίας, η οποία ουσιαστικά θεσμοθετεί την απορριφθείσα πρόταση, προβλέπεται απόλυση και αποζημίωση των 1.060. Στη συνέχεια επαναπρόσληψη των εργαζομένων (έως 55 ετών) με συμβάσεις ορισμένου χρόνου έως πέντε μηνών καθώς, βάσει του νόμου, η βιομηχανία θα πρέπει να βρίσκεται σε λειτουργία μέχρι να περάσει στα χέρια του νέου ιδιοκτήτη. Την ένταξη επίσης των άνω των 55, σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα των ΟΤΑ μέχρι να συνταξιοδοτηθούν. Και την κατάρτιση ειδικών προγραμμάτων στήριξης για ευάλωτους απολυόμενους που δεν εντάσσονται στην παραπάνω κατηγορία, με χρηματοδότηση από πόρους του Ευρωπαϊκού Ταμείου Παγκοσμιοποίησης για απολυμένους: «Εάν περάσουμε στο μοντέλο της απόλυσης και της επαναπρόσληψης μέρους εκ των εργαζομένων, δεν διασφαλίζεται η συνέχιση της λειτουργίας μίας βαριάς βιομηχανίας όπως είναι η ΛΑΡΚΟ. Θα υπάρξουν κενά σε εξειδικευμένες ειδικότητες και θέσεις ευθύνης. Απομακρύνεται ένας αριθμός εργαζομένων, με τον οποίο αντικειμενικά σταματάει η λειτουργία», αναφέρει ο κ. Πολίτης. Μετά και τις τελευταίες εξελίξεις, την Τρίτη 14 Ιουνίου, ημέρα που θα συζητούνταν το νομοσχέδιο που περιλαμβάνει την προαναφερθείσα τροπολογία, τα σωματεία των εργαζομένων πραγματοποίησαν συλλαλητήριο έξω από τη Βουλή.
Η ιστορία και η παρακμή
Πώς θάφτηκε όμως αυτός ο γίγαντας, ο οποίος, σύμφωνα με τους εργαζομένους, παραμένει ζωντανός; Η ΛΑΡΚΟ ιδρύεται το 1963 από τον Πρόδρομο Αθανασιάδη Μποδοσάκη. Το 1966 ανοίγει το εργοστάσιο στη Λάρυμνα και ξεκινά η πρώτη παραγωγή σιδηρονικελίου. Την ίδια περίοδο κατασκευάζονται δύο οικισμοί με σχολεία, νηπιαγωγεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, εκκλησίες και πολιτιστικά κέντρα για τους υπαλλήλους της εταιρείας. Το 1969 ξεκινάει η λειτουργία και των μεταλλείων της Εύβοιας, με τη βιομηχανία να απασχολεί σε εργοστάσιο και μεταλλεία 1.370 εργαζομένους, προμηθεύοντας μεγάλες χαλυβουργίες που κάλυπταν τις ανάγκες της ανθούσας ευρωπαϊκής, αυτοκινητοβιομηχανίας σε ανοξείδωτο χάλυβα.
Η βιομηχανία του Μποδοσάκη πραγματοποιεί εξαγωγές-μαμούθ για την εποχή της τάξεως των 30 εκατ. δολαρίων. Τη δεκαετία του ’70 προχωρά σε ένα εκτεταμένο επενδυτικό πρόγραμμα. Το 1976 είναι η πρώτη μεταλλουργική εταιρεία στον κόσμο που λανσάρει το κοκκοποιημένο σιδηρονικέλιο στην αγορά και τα κέρδη της εταιρείας να απογειώνονται.
Το 1977 είναι η χρονιά της απεργίας της ΛΑΡΚΟ που διήρκεσε 110 μέρες. Το 1979, μετά από έκρηξη στο μηχανουργείο του εργοστασίου, χάνουν τη ζωή τους πέντε εργάτες. Την ίδια χρονιά ο Αθανασιάδης Μποδοσάκης φεύγει από τη ζωή και ουσιαστικά ξεκινάει η παρακμή της μεγάλης βιομηχανίας. Η εταιρεία κλυδωνίζεται από τις υψηλές αποσβέσεις των επενδύσεων και το 1982 υπάγεται σε καθεστώς ελέγχου από δημόσιους οργανισμούς.
Το 1989, μετά την εκκαθάριση της παλαιάς ΛΑΡΚΟ, η νέα ιδρύεται με μετόχους την Εθνική Τράπεζα, τη ΔΕΗ και το Δημόσιο. Πραγματοποιούνται συνολικά τρεις αναδιαρθρώσεις και δίνονται συνεχώς νέα κεφάλαια.
Το 2001 καταφέρνει να πετύχει κερδοφορία, ενώ την ίδια χρονιά υλοποιείται επενδυτικό πρόγραμμα στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ενέργειας ύψους 20 εκατ. ευρώ, που αφορούσε την ανακατασκευή και τον εκσυγχρονισμό βασικών μεταλλουργικών μονάδων παραγωγής.
Το 2005-2007 υλοποιείται δεύτερο επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 40 εκατ. ευρώ, που αφορά την ολοκλήρωση της ανακατασκευής και εκσυγχρονισμού των μονάδων παραγωγής του Μεταλλουργικού Εργοστασίου Λάρυμνας.
Το hedging
Τη διετία 2005-2007 επέστρεψε στην κερδοφορία. Ωστόσο η τότε διοίκηση προχώρησε σε προπώληση της παραγωγής της (hedging).Το θέμα είχε αποκαλυφθεί από το «Βήμα» και, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, το 2006 η ΛΑΡΚΟ είχε χάσει 74 εκατ. δολάρια λόγω προπώλησης της παραγωγής της. Οι τιμές των εμπορευμάτων εκείνη τη χρονιά ανέβαιναν σημαντικά και η τιμή του νικελίου είχε φτάσει το ιστορικό ρεκόρ των 49.500 δολαρίων ανά τόνο, ενώ η παραγωγή προπωλήθηκε στα 18.500 δολάρια.
Μια συμφωνία με αρχιτέκτονα τον τότε διευθύνοντα σύμβουλο Κωνσταντίνο Θανάσουλα, στενό συνεργάτη του υφυπουργού Οικονομικών Πέτρου Δούκα. Ο ίδιος υποστήριξε ότι οι κινήσεις αυτές υπαγορεύτηκαν από τις τράπεζες στη ΛΑΡΚΟ στις αρχές του 2005, προκειμένου να υποστηρίξουν το αναπτυξιακό πρόγραμμα της εταιρείας και να ανοίξουν πιστωτικές γραμμές στην επιχείρηση.
Πρόσφατα το όνομά του κ. Θανάσουλα εμφανίστηκε στη σύνθεση του Δ.Σ. της Ανώνυμης Εταιρείας Διαχείρισης Ακινήτων PIMANA S.A., στην οποία μεταβιβάστηκε μια τεράστια έκταση στα ορεινά της Ζακύνθου, πάνω από τη διάσημη Παραλία του Ναυαγίου, για λογαριασμό του (πρώην) εμίρη του Κατάρ. Επρόκειτο για μοναστηριακή και ιδιωτική περιουσία, για την οποία ο μεταβιβάζων παρουσίασε ενετικό διάταγμα αντί τίτλων ιδιοκτησίας, με τους φορείς, τους ιδιοκτήτες και την Εκκλησία να προσφεύγουν στη Δικαιοσύνη, η οποία τους δικαίωσε πρόσφατα.
Το 2008 η ΛΑΡΚΟ, για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα ρευστότητας, με επικεφαλής της διοίκησής της τον Θεόδωρο Σκρέκα, πατέρα του νυν υπουργού Κώστα Σκρέκα, «έσπασε» τα συμβόλαια αντιστάθμισης κινδύνου. Εξαιτίας όμως της κατάρρευσης της διεθνούς τιμής του νικελίου, παρήγε νικέλιο με κόστος 20.000-22.000 δολάρια τον τόνο και το πουλούσε γύρω στα 10.000 δολάρια.
Η εξυγίανση που δεν ήρθε
Την περίοδο των μνημονίων, το 2011, το 55,2% των μετοχών της μεταβιβάζεται από το ελληνικό Δημόσιο στο ΤΑΙΠΕΔ και πλέον έχουν περάσει στο Υπερταμείο, ενώ το 33,4% των μετοχών κατείχε η Εθνική Τράπεζα και το 11,4% η ΔΕΗ. Από το 2010 μέχρι το 2020 που η ΛΑΡΚΟ θα τεθεί σε ειδικό καθεστώς διαχείρισης έγιναν δύο απόπειρες ιδιωτικοποίησης, το 2009 και το 2014. Επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ προτάθηκε σχέδιο διάσωσης με την εγκαθίδρυση στρατηγικού επενδυτή μειοψηφίας, ούτως ώστε να διατηρήσει τον δημόσιο χαρακτήρα της. Η αξιωματική αντιπολίτευση αντιτάχθηκε από την πρώτη στιγμή στην ιδιωτικοποίηση της ΛΑΡΚΟ, υπερασπιζόμενη τη διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα της. Επί της δικής διακυβέρνησης, τα επιχειρήματα που προβάλλει είναι ότι κράτησε τη ΛΑΡΚΟ σε λειτουργία, μείωσε το ενεργειακό κόστος με τη συμφωνία ΛΑΡΚΟ - ΔΕΗ και διερεύνησε λύσεις μέσω της Κομισιόν για έναν στρατηγικό επενδυτή μειοψηφίας, ενώ πρώην υπουργοί και βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ έχουν αναφέρει σε δημόσιες τοποθετήσεις τους ότι η ΛΑΡΚΟ οδηγήθηκε στον γκρεμό εξαιτίας της διαχείρισης της Ν.Δ. με «την άσκηση πολιτικής στη βάση της ψηφοθηρίας και του βολέματος ημετέρων». Το εναλλακτικό business plan της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα με τον πρώην υπουργό Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτο, «προέβλεπε έναν κύκλο επενδύσεων με τη μορφή στρατηγικού επενδυτή και συνεργασίας, διατηρώντας τη δημοσία πλειοψηφία μετόχων στη ΛΑΡΚΟ, έναν κύκλο απαραίτητων επενδύσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα και εκσυγχρονισμού του εργοστασίου, και μια προσπάθεια ελέγχου του κοστολογίου της ΛΑΡΚΟ ώστε να υπάρξει μια βιώσιμη κατάσταση και να διατηρηθούν οι θέσεις εργασίας», όπως ανέφερε μεταξύ άλλων σε ανάρτησή του τον περασμένο Φεβρουάριο, αντικρούοντας τα αντιπολιτευτικά πυρά ότι και από τη δική του κυβέρνηση εξυφαινόταν σχέδιο ιδιωτικοποίησης της ιστορικής βιομηχανίας.
Μπορούσε να υπάρχει διαφορετικό σενάριο διάσωσης;
Θα μπορούσε να υπάρξει διαφορετική επιλογή για τη διάσωση της ΛΑΡΚΟ; Θα μπορούσε, λόγω του κρίσιμου ορυκτού της πλούτου, να χαρακτηριστεί ως στρατηγικής σημασίας βιομηχανία για την Ευρώπη, ούτως ώστε να υπάρξει ένα «πράσινο σχέδιο» περιβαλλοντικών επενδύσεων και συμφωνία με την Ε.Ε. να αρθούν τα βαρύτατα πρόστιμα, όπως υποστηρίζουν οι πολιτικές φωνές που αντιτίθενται στην ιδιωτικοποίηση; Για την κυβέρνηση δεν υπήρχε άλλη ρεαλιστική διέξοδος. Υποστηρίζει ότι στήριξε τη ΛΑΡΚΟ με 52 εκατομμύρια από τον κρατικό προϋπολογισμό από το 2020 που μπήκε στο ειδικό καθεστώς διαχείρισης, για να αποπληρωθούν υποχρεώσεις σε εργαζόμενους, ΔΕΗ, εργολάβους και προμηθευτές. Στα στοιχεία που παρουσίασε στη Βουλή ο υπουργός Οικονομικών ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι η καθαρή θέση της εταιρείας ήταν αρνητική κατά 407 εκατ. ευρώ και μαζί με τις κρατικές ενισχύσεις η λογιστική αξία είναι αρνητική περί τα 600 εκατ. Είπε επίσης ότι την πενταετία 2015-2019 σωρεύθηκαν χρέη ύψους περίπου 260 εκατ. ευρώ, ενώ ο τελευταίος δημοσιευμένος ισολογισμός ήταν το 2014. Μόνη λύση, «το πλάνο εξυγίανσης της κυβέρνησης», βάση του οποίου «η εταιρεία προσδοκάται να συνεχίσει τη λειτουργία της. Εάν η εταιρεία βρει επενδυτή ο οποίος θα προχωρήσει στις αναγκαίες επενδύσεις, τότε δυνητικά θα είναι ένα πολύ σημαντικό περιουσιακό στοιχείο για την παραγωγή προστιθέμενης αξίας». Το μέλλον της ΛΑΡΚΟ θα κριθεί πιθανότατα μέσα στο καλοκαίρι.
Με πώληση ή πτώχευση. Οπότε και θα διαφανεί η αποτελεσματικότητα του σχεδίου που εφάρμοσε η κυβέρνηση για τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνατοτήτων της μεταλλευτικής βιομηχανίας.
Τι πωλείται
Ο διαγωνισμός του ΤΑΙΠΕΔ αφορά:
*Τη μίσθωση του δημόσιου μεταλλείου Λάρυμνας που περιλαμβάνει τα μεταλλευτικά δικαιώματα, το μεταλλευτικό εργοστάσιο και τα ακίνητα, τις εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμό του, τα οποία ανήκουν στο ελληνικό Δημόσιο και επί του παρόντος μισθώνονται στη Γενική Μεταλλευτική και Μεταλλουργική Ανώνυμη Εταιρεία ΛΑΡΚΟ (ΛΑΡΚΟ) και
*Τη μίσθωση του δημόσιου μεταλλείου στο Λούτσι, το οποίο περιλαμβάνει τα σχετικά μεταλλευτικά δικαιώματα με τα ακίνητα και τις εγκαταστάσεις του, τα οποία ανήκουν στο ελληνικό Δημόσιο.
Στο αντικείμενο του διαγωνισμού που προωθεί ο ειδικός διαχειριστής περιλαμβάνονται:
*Παραχωρήσεις μεταλλευτικών δικαιωμάτων επί των:
Α. Μεταλλείων Ευβοίας
* Ιδιόκτητες οριστικές παραχωρήσεις
*Μισθωμένες ιδιωτικές παραχωρήσεις
*Μισθωμένες δημόσιες παραχωρήσεις στην περιοχή Βρυσάκια Ευβοίας
Β. Μεταλλείων Καστοριάς
*Ιδιόκτητες οριστικές παραχωρήσεις
Γ. Μεταλλεία Φθιώτιδας (περιοχή Άγιος Ιωάννης)
*Ιδιόκτητες οριστικές
*Μισθωμένες ιδιωτικές παραχωρήσεις
*Αποθέματα μεταλλευμάτων (δυνητικά και μη)
*Αγροτεμάχια στην περιοχή Λάρυμνας (Φθιώτιδα) και στην Εύβοια
*Κινητός και λοιπός εξοπλισμός στην περιοχή Λάρυμνας (Φθιώτιδα)
Ο διαγωνισμός του ΤΑΙΠΕΔ αφορά:
Α. Τη μίσθωση του δημόσιου μεταλλείου Λάρυμνας, που περιλαμβάνει τα σχετικά μεταλλευτικά δικαιώματα, το μεταλλευτικό εργοστάσιο και τα ακίνητα, τις εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμό του, τα οποία ανήκουν στο ελληνικό Δημόσιο και επί του παρόντος μισθώνονται στη Γενική Μεταλλευτική και Μεταλλουργική Ανώνυμη Εταιρεία ΛΑΡΚΟ (ΛΑΡΚΟ) και
Β. Τη μίσθωση του δημόσιου μεταλλείου στο Λούτσι, το οποίο περιλαμβάνει τα σχετικά μεταλλευτικά δικαιώματα με τα ακίνητα και τις εγκαταστάσεις του, τα οποία ανήκουν στο ελληνικό Δημόσιο.
