Ο Rob. Ο Δημήτρης από τα «Αίματα». Ο David από τον «Αστακό». Ο Steven από το «Ελάφι». Και τώρα ο George. Μεσήλικοι άνδρες όλοι, λίγο μεγαλύτεροι ή μικρότεροι σε ηλικία, που βρίσκονται αντιμέτωποι με μια παράδοξη κατάσταση ή συνθήκη – συνήθως δεν είναι σαφές εξαρχής αν τους επιβάλλεται ή αν την προκαλούν οι ίδιοι. Περιγραφές πεζής καθημερινότητας ντυμένες με υποδόριο κατάμαυρο χιούμορ διακόπτονται από ξαφνικά ξεσπάσματα βίας.
Οι κόσμοι του Ευθύμη Φιλίππου είναι απλοί στη φτιαξιά τους αλλά τρομερά εγκεφαλικοί στην ουσία τους. Η γραφή του φωνάζει πάντα το όνομά του από χιλιόμετρα.
Εδώ ο υποψήφιος για Όσκαρ και βραβευμένος σε Κάννες και Βενετία σεναριογράφος και συγγραφέας επιχειρεί για πρώτη φορά να παίξει με διαφορετική φόρμα. Γράφει ένα νέο έργο, το οποίο αφηγείται στα αγγλικά ο Ben Wishaw για τις ανάγκες ενός δίσκου βινυλίου και στα ελληνικά η Αγγελική Παπούλια για μία και μοναδική ζωντανή παρουσίαση στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Παλιοί του γνώριμοι και οι δύο, ο πρώτος από τον «Αστακό», η δεύτερη από την εποχή του «Κυνόδοντα». Η πρωτότυπη μουσική του Larry Gus ερμηνεύεται με εκκλησιαστικό όργανο, κρουστά και από την ανδρική χορωδία της Κέρκυρας, και δεν πλαισιώνει απλά την αφήγηση αλλά κατέχει οργανικό ρόλο.
«Το έργο περιγράφει τις τελευταίες μέρες ζωής ενός άνδρα»: Αυτή η σύνοψη των 9 λέξεων αρκεί για να μας εισαγάγει στο νέο cabinet of curiosities που σκαρφίστηκε ο Ευθύμης Φιλίππου.
Η αρχή πάντα είναι κανονικές προτάσεις, η συνέχεια είναι πάντα γραμμική και το τέλος σχεδόν πάντα άγνωστο. Σαν να λες ξαφνικά ένα ψέμα σε κάποιον που σ’ ακούει και ξέρεις ότι πρέπει να βγάζει νόημα αυτό που του λες για να τον κοροϊδέψεις, αλλά δεν έχεις αποφασίσει ακόμα ποιο ακριβώς θα είναι το ψέμα.
— Θυμάσαι πώς ήταν η μέρα (ή η νύχτα) που γεννήθηκε στο μυαλό σου ο George;
(Παύση) Δεν θυμάμαι. Τίποτα.
— Ας πούμε κάτι άλλο τότε. Έφτιαξες έναν νέο χαρακτήρα, ο οποίος πεθαίνει στο τέλος. Ήταν εξαρχής προδιαγεγραμμένο ότι θα πεθάνει; Ή στην πορεία, καθώς τον έχτιζες, αποφάσισες να τον σκοτώσεις;
Νομίζω ότι σπανίως ξέρω από την αρχή τι θα συμβεί στο τέλος. Ξέρω λίγα πράγματα για την πορεία, αλλά δεν ξέρω ούτε λεπτομέρειες ούτε πώς θα καταλήξει ο χαρακτήρας. Και για μένα, να σου πω την αλήθεια, δεν έχει και τόση σημασία η κατάληξη. Πιο δύσκολη μου φαίνεται η πορεία παρά η κατάληξη.
— Ποια ήταν, δηλαδή, τα πρώτα χαρακτηριστικά του George που σκέφτηκες;
Υπήρχε στο μυαλό μου αυτός ο άνδρας, που δεν ήταν ούτε πολύ μεγάλος ούτε πολύ μικρός – χωρίς να μπορώ να σου πω γιατί επιλέχθηκε αυτή η ηλικία, αφού δεν έχω επιχειρήματα. Ούτε υπήρχε σκέψη για το τι είναι σωστό και τι λάθος ηλικιακά. Τρέχα γύρευε γιατί είναι 60.
Και μετά κάπως υπήρχε αυτή η ιδέα ότι απειλείται από κάτι, και ότι η απειλή έχει ανθρώπινη υπόσταση. Χέρια, πόδια, είναι ένας άνθρωπος, αλλά συμπεριφέρεται με την ιδιότητα της αρρώστιας.
Έπειτα το ένα έφερνε τ’ άλλο. Αν η αρρώστια έχει ανθρώπινη υπόσταση, η θεραπεία επίσης μπορεί να έχει ενδιαφέρον να έχει ανθρώπινη υπόσταση. Πώς γίνεται η θεραπεία; Πας σε έναν γιατρό. Προσπάθησα να κρατήσω κομμάτια ρεαλιστικά, ώστε να υπάρχει μια συνοχή, και κομμάτια που δεν είναι ρεαλιστικά.
— Αυτά που «φεύγουν».
Αυτά που «φεύγουν». Μετά μπήκαν οι 60 άνδρες για τη θεραπεία, η αρρώστια που ήταν το κορίτσι, η γυναίκα του…
Σε σχέση με τη μουσική συζητάγαμε με τον Παναγιώτη (σ.σ. Μελίδη aka Larry Gus) και καταλήξαμε ότι επειδή είναι έτσι η υφή και η χροιά της ιστορίας, καλό είναι η μουσική να μην είναι πολύ έντονη, όχι πολύ ηλεκτρονική, λίγο πιο κλασική. Είχαμε στο μυαλό μας το ύφος της αφήγησης που θα ήταν απλό, χωρίς πολλά-πολλά.
— Κάπου να διακόπτει, ως ιντερλούδιο, και κάπου να πλαισιώνει σαν χαλί. Άρα ήξερες εξαρχής ότι αυτό το έργο προορίζεται γι’ αυτό τον τρόπο παρουσίασης; Ακούγοντάς το, σκεφτόμουν ότι το υλικό θα μπορούσε να δώσει και θεατρικό και ταινία μεγάλου μήκους.
Μπορεί και να λέω βλακεία, μπορεί και να μην το ήξερα. Νομίζω ότι πρώτα είχε γραφτεί η ιστορία, ίσως όχι σ’ αυτή τη μορφή αλλά σε έναν μεγάλο βαθμό, και μετά το συζητήσαμε με τον Παναγιώτη. Μάλλον όταν το έγραφα δεν είχα στο μυαλό μου μια αφήγηση.
— Όταν ξεκινάς να γράφεις πάνω σε μια νέα ιδέα, ένα νέο κείμενο, εκείνες οι πρώτες-πρώτες γραμμές έχουν συνοχή; Είναι δηλαδή κανονικές προτάσεις ή άτακτες σημειώσεις; Σε ρωτάω γιατί εγώ όταν αναλαμβάνω μια συνέντευξη πάντα ξεκινώ καταγράφοντας τις πρώτες, κατακλυσμιαίες συνήθως, σκέψεις που μου έρχονται στο μυαλό.
Η αρχή πάντα είναι κανονικές προτάσεις, η συνέχεια είναι πάντα γραμμική και το τέλος σχεδόν πάντα άγνωστο. Σαν να λες ξαφνικά ένα ψέμα σε κάποιον που σ’ ακούει και ξέρεις ότι πρέπει να βγάζει νόημα αυτό που του λες για να τον κοροϊδέψεις, αλλά δεν έχεις αποφασίσει ακόμα ποιο ακριβώς θα είναι το ψέμα.
— Βρήκα συγγένειες του George και με άλλους χαρακτήρες έργων σου.
Βέβαια, εννοείται. Είναι αναπόφευκτο αυτό. Ο τρόπος που σκέφτεται κάποιος που γράφει είναι ένας. Αναπόφευκτα γράφει τα ίδια πράγματα, βλέπει τα ίδια πράγματα, παρατηρεί, απογοητεύεται…
Οι άνθρωποι δυστυχώς ή ευτυχώς έχουν έναν τρόπο, και αυτό ισχύει και στο γράψιμο. Είναι σαν να λες «σήμερα θα περπατήσω αλλιώς». Μπορεί να το κάνεις για δυο μέτρα και μετά θα περπατάς όπως πάντα. Όταν θα πας να αλλάξεις το περπάτημα, μπορεί να σου φανεί γελοίο, περίεργο, μπορεί να περδικλωθείς, να φοβηθείς.
— Σου έχει συμβεί αυτό;
Όχι.
— Το ξέρεις ότι θα προκύψει, οπότε δεν το επιχειρείς.
Ε, ναι.
— Χρονικά ο George δημιουργήθηκε αρχές της πανδημίας, σωστά; Οπότε στο θέμα της ασθένειας, του θανάτου, είχες επηρεαστεί από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα;
Είχε γραφτεί πιο πριν, απλά με τη Στέγη αρχίσαμε να μιλάμε πάνω στην πανδημία. Αλλά δεν νομίζω ότι έχει σχέση. Γενικά τριγυρίζω το θέμα της απώλειας, του θανάτου. Σίγουρα η πανδημία πυροδότησε άλλες ποιότητες, αλλά νομίζω ότι η αρρώστια και ο θάνατος πάντα υπήρχαν, πάντα θα υπάρχουν και πάντα θα γράφονται πράγματα γι’ αυτά.
— Το εύρημα με τους 60 άνδρες που προσπαθούν να βοηθήσουν τον George μού έφερε στο μυαλό τα αυτοάνοσα, όπου ο ίδιος ο οργανισμός επιτίθεται εναντίον του.
Θα μπορούσε, ναι. Δεν νομίζω ότι έχουν διαφορά τα αυτοάνοσα από τα μη αυτοάνοσα. Πάλι είναι κάτι απέναντί σου, στη μία περίπτωση είναι ο ίδιος σου ο εαυτός, στην άλλη είναι ένας ιός. Ίδια ταλαιπώρια είναι.
— Για την αφήγηση επέλεξες την Αγγελική Παπούλια για τη live ελληνόφωνη παρουσίαση στη Στέγη και τον Ben Wishaw στον αγγλόφωνο δίσκο. Έχεις συνεργαστεί και με τους δύο ηθοποιούς στο παρελθόν. Νομίζω ότι γνωρίζουν καλά το προσωπικό σου ιδιόλεκτο. Ήταν προαπαιτούμενο να ξέρουν οι ερμηνευτές τον τρόπο σου για να έρθει εις πέρας αυτό το εγχείρημα;
Και την Αγγελική και τον Ben τους εκτιμώ, είναι αυτονόητο ότι εκτιμώ τον τρόπο που συμπεριφέρονται σε μια σκηνή είτε θεατρική είτε κινηματογραφική.
Για να σου μιλήσω ειλικρινά, η προσωπική σχέση που είχαμε έπαιξε μεγάλο ρόλο. Θέλω να πω ότι όταν ξεκίνησα να σκέφτομαι ποιος θα μπορούσε να το εκφωνήσει, δεν ήταν ο Ben από τους πρώτους που σκέφτηκα. Σκέφτηκα ανθρώπους που δεν ήξερα. Η ευκολία που δημιούργησε η προσωπική σχέση, μαζί με την εκτίμηση, ήταν ο λόγος που κατέληξα στον Ben. Ίδιος λόγος και για την Αγγελική.
Για πρώτη φορά ίσως δεν πέταγα το κείμενο σε κάποιον άλλο να το τρέξει, είχα κι εγώ ένα μερίδιο ευθύνης στο διαδικαστικό κομμάτι, το παραγωγικό, το «σκηνοθετικό». Ήταν και ο φόβος, προτιμούσα να βρίσκονται δίπλα μου άνθρωποι που γνωρίζω και που με γνωρίζουν.
— Ειδικά από τη στιγμή που εδώ το μοναδικό ερμηνευτικό μέσο είναι η φωνή.
Ακριβώς. Και ειδικά αφού το κομμάτι του narration δεν το γνώριζα –δεν είμαι άνθρωπος που ακούει podcasts, που ακούει γενικώς, προτιμώ το γραπτό από το προφορικό σε επίπεδο ψυχαγωγίας– οπότε δεν γνώριζα καθόλου τους κανόνες, τις διάρκειες, τις παύσεις, τα κενά, τις μουσικές. Προτίμησα να υπάρχει αυτή η δικλείδα ασφαλείας με τους ανθρώπους που ήξερα ότι καταλαβαίνουν και θα προτείνουν πράγματα κοινής αισθητικής.
— Συγγενείς και συνεπείς, δηλαδή, σε αυτό που κάνεις.
Ναι, ναι.
— Ελληνική και αγγλική γλώσσα στην αφήγηση του ίδιου κειμένου: υπάρχουν διαφορές;
Ελπίζω όχι πολλές. Προσπαθήσαμε να μην υπάρχουν. Γράφω στα ελληνικά και μπορώ να αντιληφθώ την αγγλική γλώσσα μέχρι ενός σημείου.
Ο Κυριάκος (σ.σ. Καρσεράς) που έχει κάνει τη μετάφραση είναι ο άνθρωπος που έχει μεταφράσει όλα τα κείμενά μου, από την εποχή του «Κυνόδοντα». Θέλω να πω ότι είναι ένας άνθρωπος που ξέρει, με ξέρει, εννοώ ότι του έχω εμπιστοσύνη.
— Βλέποντας τα γραπτά σου σε θέατρο και σινεμά, είμαι ανάμεσα σε εκείνους που γελάω πολύ, συνήθως υστερικά, και προσπαθώντας να σκεφτώ γιατί, έχω καταλήξει ότι μάλλον μου προκαλούν αμηχανία. Σκεφτόμουν αν οι διεθνείς θεατές μπορούν να καταλάβουν 100% αυτό που αντιλαμβάνομαι εγώ στην ελληνική γλώσσα, γιατί πατάς πολύ πάνω στο γλωσσικό κομμάτι, με όλες αυτές τις φαινομενικά ανούσιες περιγραφές και επεξηγήσεις, με τον τρόπο που επιλέγεις τις λέξεις. Αυτό δηλαδή που εμένα μου προκαλεί γέλιο άραγε χάνεται στη μετάφραση;
Έλα ντε. Δεν ξέρω, δεν το ‘χω σκεφτεί. Η αμηχανία σίγουρα δεν είναι σκοπός μου όταν γράφω. Δεν σκέφτομαι πώς θα φέρω κάποιον σε αμηχανία.
Χαίρομαι πάρα πολύ όταν μου λες ότι γελάς, γιατί είναι ωραίο πράγμα να γελά κάποιος γενικώς. Αλλά σε σχέση με τη μετάφραση αλήθεια δεν ξέρω τι να σου πω. Εδώ δεν ξέρω καλά-καλά τι αίσθηση έχει το ελληνικό κείμενο. Δεν μπορώ καθόλου να το κρίνω.
Αν θα μπορούσα κάπως να δώσω μια εξήγηση –που κι αυτή αφελής θα είναι– είναι ότι υπάρχει μια απλότητα. Η ανάγκη που έχω εγώ όταν διαβάζω κάτι είναι να καταλαβαίνω, οπότε θέλω να είμαι σαφής στις περιγραφές μου. Τρέχα γύρευε αν είμαι τελικά, γιατί για πολλούς ανθρώπους αυτό που κάνω μπορεί να είναι δυσνόητο ή ακαταλαβίστικο. Παρολ’ αυτά η δική μου πρόθεση είναι να είμαι σαφής και απλός.
— Εγώ αυτό που λαμβάνω είναι ότι μέσα από απλές, κατανοητές συνθήκες, το περίπλοκο προκύπτει από τις προθέσεις, τα νοήματα, που όλοι, στη δική σου περίπτωση, προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν.
Ακριβώς. Επίσης νομίζω πως επειδή δεν έχω καθόλου λογοτεχνική παιδεία, δεν έχω διαβάσει πολύ, η λογοτεχνία δηλαδή δεν είναι κάτι στο οποίο έχω περάσει από το πρώτο στο δεύτερο επίπεδο, αυτό αυτόματα καθρεφτίζεται και στον τρόπο που γράφω.
— Και μετά είναι οι επιλογές των λέξεων. Εκεί κάνεις παιχνίδι.
Είναι αισθητική οι λέξεις. Το να επιλέξεις μια λέξη αντί για μια άλλη είναι σαν να βάλεις αυτά τα παπούτσια αντί για εκείνα. Υπάρχουν λέξεις που ξέρω ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν ποτέ στα κείμενά μου.
— Αλήθεια; Όπως;
Το ρακόμελο και η ενσυναίσθηση.
Οι άνθρωποι δυστυχώς ή ευτυχώς έχουν έναν τρόπο, και αυτό ισχύει και στο γράψιμο. Είναι σαν να λες «σήμερα θα περπατήσω αλλιώς». Μπορεί να το κάνεις για δυο μέτρα και μετά θα περπατάς όπως πάντα.
— Εντωμεταξύ και η ιδιαιτερότητα της μουσικής του Larry Gus βασίζεται πολύ στο κομμάτι της live performance – κι εδώ έχουμε μόνο ήχο. Πώς γνωριστήκατε και πώς δέσατε;
Του είχα στείλει ένα μέιλ όσο ζούσε στο Μιλάνο γιατί είχε αναφερθεί κάπου σε κάποιους δίσκους που του άρεσαν. Του είχα γράψει για έναν δίσκο που δεν υπήρχε στην Ελλάδα και μου είχε πει «θα σ’ τον φέρω όταν έρθω» – δεν γνωριζόμασταν. Νομίζω δεν μου τον έφερε ποτέ – μπορεί όμως να τον εκθέτω αδίκως.
Έτσι ξεκίνησε μια συνομιλία μέσω μέιλ. Όταν ήρθε στην Ελλάδα είχαμε κρατήσει μια επαφή, βρισκόμασταν, σπανίως, και πάντα λέγαμε μήπως κάναμε κάτι μαζί. Μου είχε ζητήσει έναν στίχο για ένα τραγούδι όταν αποφάσισε να ηχογραφήσει στα ελληνικά. Μετά, για κάποιο λόγο, όταν του ανέφερα γι’ αυτό το κείμενο είπαμε μήπως προσπαθήσουμε να κάνουμε κάτι μουσικό.
Υπήρχε μια φιλική σχέση κατ’ αρχάς, με κάποιες μικρές επαγγελματικές αποχρώσεις, και κάποια στιγμή είπαμε να κάνουμε κάτι πιο μεγάλο.
— Υπάρχει και συγγένεια αισθητική;
Ε, ναι, βέβαια. Ενδεχομένως δεν είμαι τόσο γνώστης της ηλεκτρονικής μουσικής με την οποία εμπλέκεται ο Παναγιώτης, αλλά ήξερα ότι υπάρχει κοινός τόπος αισθητικός. Ακόμα κι αν κάτι μπορεί να μην το κατανοείς ακριβώς, ξέρεις αν έχει μια αξία.
— Το εκκλησιαστικό όργανο ήταν επιλογή του Παναγιώτη;
Ναι, όλο το μουσικό κομμάτι είναι δικό του.
— Και η χορωδία που ακούγεται;
Είχαμε πει κάποια στιγμή να υπάρχει ένα μουσικό κομμάτι με λόγια και επειδή δεν θα το τραγουδούσε ο Παναγιώτης σκεφτήκαμε ότι θα είχε πλάκα να το πει μια χορωδία αντί ενός άλλου ερμηνευτή.
— Που κατά τη διάρκεια της ακρόασης λειτουργεί σαν ερμηνευτής. Σαν να παρεμβαίνει στην αφήγηση.
Ναι.
— Σε τι φάση βρίσκεσαι γενικά τώρα; Είδα ότι θα κάνετε κάτι με την Αργυρώ Χιώτη στην Ελευσίνα, για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα.
Ναι, υπάρχει κάτι, ένα θεατρικό με την Αργυρώ για τον Αύγουστο, και διάφορα κινηματογραφικά, δύο πρότζεκτ με τον Γιώργο Λάνθιμο…
— Καινούργια; Πέραν του «AND», εννοείς, που έχει ήδη γυριστεί;
Ναι. Μια μίνι σειρά και μια μεγάλου μήκους. Και άλλο ένα σενάριο, που είναι στη φάση της συγγραφής, στο development, διασκευή μιας παλιάς ιταλικής ταινίας, και θα γίνει κι αυτό αγγλόφωνο.
— Θα επιχειρήσεις να διασκευάσεις ήδη υπάρχον υλικό;
Υπάρχουσα ταινία, για πρώτη φορά. Πάντα τρόμαζα με τις διασκευές. Ή κάτι θα μου άρεσε πολύ, οπότε θα φοβόμουν να το πλησιάσω, ή δεν θα μου άρεσε καθόλου, οπότε δεν υπήρχε λόγος να το πλησιάσω.
Παρόλ’ αυτά, ενώ από τη μία με τρόμαζε, με ενδιέφερε που δεν είχα ασχοληθεί με κάτι αντίστοιχο, όταν μου έστειλαν αυτή την ταινία, είπα να δω πώς μπορώ να πλησιάσω κάτι που με γοητεύει και να προσπαθήσω να το χαλάσω με όσο το δυνατόν πιο ενδιαφέροντα τρόπο.
— Να το φέρεις στα μέτρα σου χωρίς να ξεφεύγει πολύ;
Ξέρω γω; Δεν ξέρω τι ξέφυγε. Είχε πλάκα σαν διαδικασία.
— Πρέπει να ήταν μεγάλο task αυτό για σένα.
Παρότι δεν ταλαιπωρήθηκα όσο νόμιζα, νιώθω πιο ήσυχος όταν δεν έχω μια αναφορά πάνω στην οποία πρέπει να δημιουργήσω κάτι άλλο.
Δεν λέω ότι έχει άλλη αξία, έχω δει πολλές εντυπωσιακές διασκευές, λέω ότι εγώ δεν έχω συνήθως τους τρόπους να βρω πώς μπορεί κάτι να αποκτήσει ενδιαφέρον με έναν άλλο τρόπο. Γι’ αυτό μου φαίνεται πιο εύκολο να ξεκινήσω κάτι που δεν έχει τη βάση του κάπου αλλού.
— Μα, και μόνο το γεγονός ότι στα Όσκαρ υπάρχουν ξεχωριστές κατηγορίες για πρωτότυπο και διασκευασμένο σενάριο δείχνει ότι πρόκειται για διαφορετικά πράγματα.
Ε, βέβαια. Είναι μια άλλη τέχνη.
— Υπάρχει περίπτωση να μου δώσεις κάποιο στοιχείο από αυτά που θα δούμε το ’23; Είτε για την Ελευσίνα είτε για το «AND»;
Για την Ελευσίνα με χαρά θα σου έδινα, αλλά δεν έχω ξεκινήσει ακόμα να γράφω. Ούτε εγώ ξέρω. Έχουμε μόνο μια σύνοψη. Τώρα για του Γιώργου δεν ξέρω καθόλου τι είναι ανακοινώσιμο σε σχέση με τα συμβόλαια, που όπως φαντάζεσαι δεν έχω διαβάσει ποτέ και δεν ξέρω καθόλου τι όρους έχουν.
— Πήγες στα γυρίσματα στη Νέα Ορλεάνη;
Πήγα για τρεις εβδομάδες.
— Το step back από την πλευρά σου για τις δυο ταινίες στις οποίες συνεργάστηκε ο Γιώργος Λάνθιμος με τον Tony McNamara στο σενάριο (σ.σ. την «Ευνοούμενη» και το επερχόμενο «Poor Things») λειτούργησε ενδεχομένως ως ανανεωτικό boost για τις νέες σας κοινές δουλειές που ετοιμάζετε προσεχώς;
Με τον Γιώργο γνωριζόμαστε σχεδόν 25 χρόνια. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, πέρα από την επαγγελματική μας σχέση έχει δημιουργηθεί και μια άλλη, σχεδόν συγγενική. Που μπορεί να είναι λάθος χαρακτηρισμός γιατί οι συγγενείς έχουν μια κλίση στην αλληλοκαταπίεση.
Ο Γιώργος είναι για πολλά χρόνια τόσο πολύ μέσα στην καθημερινότητά μου, που πια έχει χαθεί για μένα το τι είναι δουλειά και τι είναι ζωή όταν μιλάμε. Υπάρχει ως ένας κοντινός μου άνθρωπος εκεί, ακόμα και σε πράγματα που δεν κάνουμε μαζί. Είναι πολύ περίεργο και δεν ξέρω αν μπορώ να το περιγράψω με σαφήνεια.
Τώρα, αν πρέπει να είμαστε λίγο πιο ορθολογιστές και λίγο λιγότερο συναισθηματικοί μέσα σε αυτό μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι νομίζω αυτονόητο, φυσιολογικό και αναγκαίο να μη δουλεύουμε τα πάντα μαζί. Θα ήταν και πρακτικά ανέφικτο μάλλον.
— Επιστρέφοντας στον George, πιστεύεις ότι τον αγάπησες; Τους αγαπάς τους ήρωές σου;
Ε, πολύ! Περνάς ώρες προσπαθώντας να τους ντύσεις, να τους ταΐσεις, να τους κοιμίσεις, να τους σκοτώσεις, να τους ξαναζωντανέψεις. Υπάρχει πάντα κάτι ερωτικό.
— Έχεις μπει καθόλου στη διαδικασία να παρατηρήσεις πώς έχουν εξελιχθεί οι ήρωες που φτιάχνεις με την πάροδο των χρόνων; Αν έχουν νέες ρωγμές, αν είναι πιο ώριμοι συναισθηματικά, σε σχέση ενδεχομένως και με τα δικά σου βιώματα;
Πιο ώριμοι; Μπα. Πάντα η ανωριμότητα με γοητεύει στις συμπεριφορές των ανθρώπων, με την έννοια του λάθους, του παραπατήματος. Αυτό είναι που έχει ενδιαφέρον.
Επειδή σ’ έναν βαθμό αλλάζουμε όσο μεγαλώνουμε, μαλακώνουμε ίσως ή σκληραίνουμε ή και τα δύο εναλλάξ, φαντάζομαι πως αλλάζει και ο τρόπος που βάζεις τους άλλους να μιλάνε ή να ζούνε. Στα 20 μου ήμουν πολύ πιο απότομος με τους χαρακτήρες. Μου φαινόταν πιο εντυπωσιακό να είναι εμφανώς ταραγμένοι. Τώρα μου φαίνεται πιο ωραίο να είναι πιο μαλακοί και πιο εσωτερικοί.
Τώρα που με ρωτάς, δεν το είχα σκεφτεί –κι εγώ μάλλον είμαι πια πιο κουρασμένος, πιο εξαντλημένος απ’ ό,τι παλιότερα. Μάλλον είμαι πιο μαλακός. Δεν ξέρω γιατί.
Νομίζω πως έχει να κάνει και με τις φάσεις της ζωής ενός ανθρώπου. Θα σου πω ένα παράδειγμα. Αλλιώς γράφει κάποιος όταν ζει μόνος του και αλλιώς όταν συμβιώνει. Είναι διαφορετικές οι δυναμικές στην ψυχοσύνθεση.
Είναι άλλο να ξυπνάς σε ένα σπίτι και να έχεις μια καθημερινότητα μοναχική, που κανείς δεν σου κάνει κριτική πώς φτιάχνεις το τοστ ή πού βάζεις την οδοντόβουρτσα ή πού αφήνεις τις κάλτσες σου, και άλλο όταν δέχεσαι κριτική μέσα στη μέρα σου και μετά πηγαίνεις σε ένα γραφείο και γράφεις.
— Ακόμα κι αν απομονώνεσαι ούτως ή άλλως στο γραφείο για να γράψεις.
Έχει προηγηθεί ενδεχομένως μια συζήτηση, δέκα λεπτά πριν, ανούσια φαινομενικά, η οποία δεν ήταν καθόλου ανούσια τελικά γιατί σε επηρεάζει στον τρόπο που σε βλέπουν οι άλλοι.
Είναι άλλο να κρίνει κάποιος το έργο σου και άλλο να κρίνει το τοστ σου. Έχει όμως την ίδια, μη σου πω και περισσότερη, δύναμη το τοστ. Επηρεάζει – φαντάζομαι και πολλά άλλα. Αν είσαι ερωτευμένος, αν είσαι δυστυχισμένος…
— Αν είσαι άρρωστος…
Αν έχεις χτυπήσει, αν πονάς κάπου. Αν σε σφίγγουν τα παπούτσια σου, αν κατουριέσαι και βαριέσαι να πας να κατουρήσεις και κρατιέσαι. Θα γραφτεί αλλιώς η παράγραφος.
— Δεν το είχα σκεφτεί. Είναι παράγοντες που επηρεάζουν και τα δικά μας κείμενα, τα δημοσιογραφικά.
Από τη μικρή εμπειρία που έχω με τις συνεντεύξεις, το πώς γράφεις έχει να κάνει πολύ και με το αν συμπάθησες αυτόν που σου μίλαγε. Με άλλη γλυκύτητα θα τον βάλεις να μιλήσει, αν σου ήταν συμπαθής, και με άλλη σκληρότητα, αν σου ήταν αντιπαθής, όσο κι αν προσπαθήσεις να είσαι ξερός και στυγνός.
— Ειδικά αν πρόκειται για ανθρώπους που πριν τους είχες με συγκεκριμένο τρόπο στο μυαλό σου.
Δεν θα το καταλάβει κανείς. Ούτε ο άλλος ούτε ακόμα κι εσύ ο ίδιος.
— Μια και το ανέφερες, τι θυμάσαι από τα χρόνια της δημοσιογραφίας;
Μ’ αρέσει να ακούω, να παρατηρώ ανθρώπους, πώς τρώνε, σε τι κούπα βάζουν τον καφέ τους, τα ρούχα τους, τα μαλλιά τους, τις λέξεις που χρησιμοποιούν. Ήταν πολύ βοηθητικό, όταν γινόντουσαν αυτές οι συζητήσεις εγώ δεν τις έβλεπα σαν συνέντευξη αλλά σαν μονόπρακτο. Συνήθως ήταν άνθρωποι που μου άρεσε που τους συναντούσα. Ήταν πολύ ευχάριστο, σαν εργαστήριο.
— Κι όταν πέρασες στην αντίπερα όχθη;
Φριχτό. Δεν μπορώ. Σίγουρα παίζει ρόλο κι ο άνθρωπος, αλλά έχει να κάνει κυρίως με μένα. Έχω πάντα μια συστολή και έναν φόβο. Έμπαινα πάντα σε μια διαδικασία να απολογηθώ –ένιωθα άσχημα για χρόνια που έπρεπε να πω αυτό το αντιπαθητικό «ξέρετε, δεν μου αρέσουν οι συνεντεύξεις», ε, τότε γιατί τη δίνεις; –, αλλά έτσι είμαι και στην πραγματική ζωή. Δεν είμαι η ψυχή της παρέας στο τραπέζι, δεν είμαι αυτός που θα μονοπωλήσει το ενδιαφέρον. Και στο σπίτι μου θα κάτσω σε μια καρέκλα και απλά θα μιλήσω όταν θα είναι αναγκαίο.
— Ελπίζω να μην ήταν πολύ φριχτό αυτό που κάναμε σήμερα.
Καθόλου!
H live παρουσίαση του έργου «George» των Ευθύμη Φιλίππου & Παναγιώτη Μελίδη (Larry Gus), σε αφήγηση της Αγγελικής Παπούλια, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση (27/1) είναι sold-out. O συλλεκτικός δίσκος βινυλίου, σε αφήγηση του Ben Whishaw, θα διατίθεται από την αμερικάνικη εταιρεία FourFour Records και το Ίδρυμα Ωνάση από τις 27/1 στο Onassis Shop και σε όλες τις μουσικές ψηφιακές πλατφόρμες.
Το θεατρικό έργο «Μικρά και Μεγάλα Πλοία», σε κείμενο Ευθύμη Φιλίππου, σκηνοθεσία Αργυρώς Χιώτη και μουσική The Boy, θα παρουσιαστεί τον Αύγουστο στην Ελευσίνα, στο πλαίσιο της διοργάνωσης 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Η ταινία «AND» σε σενάριο Ευθύμη Φιλίππου και Γιώργου Λάνθιμου και σκηνοθεσία Γιώργου Λάνθιμου, με πρωταγωνιστές τους Emma Stone, Willem Dafoe, Margaret Qalley, Jesse Plemons και Hong Chau, βρίσκεται στο στάδιο του post-production.
