Όταν ρώτησαν την Ες Ντέβλιν, μια από τις διασημότερες σκηνογράφους του κόσμου, από πού αντλεί έμπνευση, απάντησε από τον Κρίστοφερ Ρεν, τον πολυμαθή αστρονόμο του 17ου αιώνα και αρχιτέκτονα, ο οποίος σχεδίασε τον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου.
Όταν ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση της London Design Biennale 2020, μίλησε για τη σημασία των ιδεών σήμερα. «Κάθε ιδέα που γεννάμε έχει τη δύναμη να φτάσει σε ένα μαζικό ψηφιακό κοινό που δεν είχαν φανταστεί οι προηγούμενες γενιές, ενώ η ζωή των φυσικών προϊόντων που παράγουμε συχνά είναι μεγαλύτερη από τη δική μας», είπε.
Εκατομμύρια άνθρωποι είδαν πρόσφατα τις τελευταίες δουλειές της, τα σκηνικά της περιοδείας της Μπιγιονσέ «Renaissance», τα σκηνικά για τις συναυλίες του Weeknd, της Αντέλ και της Μάιλι Σάιρους, των U2, το σετ του Super Bowl, τους χώρους που σχεδίασε για τις επιδείξεις του Yves Saint Laurent, της Louis Vuitton, τα σκηνικά που σχεδίασε για την όπερα και για θεατρικές παραστάσεις. Οι ΝΥΤ την αποκαλούν δημιουργό αναμνήσεων και ψυχολογιών, ιδεών και ονείρων.
Την τελευταία δεκαετία, προσάρμοσε την τέχνη της για να αντιμετωπίσει τις κλιματικές και πολιτισμικές κρίσεις. Δημιουργεί ιστορίες με τρόπους που μένουν μαζί μας και αναδιαμορφώνουν τη σκέψη μας.
H έκθεσή της «Ο άτλας της Ες Ντέβλιν» στο Cooper Hewitt, Smithsonian Design Museum, είναι η πρώτη μονογραφική έκθεση αφιερωμένη από το μουσείο σε Βρετανό καλλιτέχνη και η 52χρονη Ντέβλιν παρουσιάζει ένα πανόραμα της θεαματικής δουλειάς της και έργα που θεωρείται ότι μεταμορφώνουν το κοινό.
Από το ξεκίνημά της στα μικρά θέατρα το 1995, έχει χαράξει μια πορεία από σκηνικά στο Εθνικό Θέατρο και τη Μητροπολιτική Όπερα έως εγκαταστάσεις σε μεγάλα ιδρύματα, όπως το World Expo, το Lincoln Center και τα κεντρικά γραφεία των Ηνωμένων Εθνών. Την τελευταία δεκαετία, προσάρμοσε την τέχνη της για να αντιμετωπίσει τις κλιματικές και πολιτισμικές κρίσεις. Δημιουργεί ιστορίες με τρόπους που μένουν μαζί μας και αναδιαμορφώνουν τη σκέψη μας.
Αυτές οι ιστορίες ξεκινούν συχνά στο περιθώριο των κειμένων. Το έργο της Ντέβλιν έχει τις ρίζες του στην ανάγνωση και το σχέδιο. Σκίτσα και μικρά μοντέλα από χαρτόνι αποτελούν τους σπόρους των μεγάλης κλίμακας έργων της. Μέχρι τώρα, τα σχέδια, οι πίνακες και τα γλυπτά παρέμεναν αόρατα. Για αυτήν την πρώτη μονογραφική έκθεση, οι επιμελητές έψαξαν στο αρχείο της δουλειάς της εδώ και 30 χρόνια, συνδέοντας τους εφηβικούς πίνακές της με τα σκηνικά της και τις σύγχρονες εγκαταστάσεις της. Η Ντέβλιν αποκαλεί το αποτέλεσμα «άτλαντα - μια συλλογή από χάρτες».
Η Devlin «επινόησε ξανά τον τροχό σε κάθε τομέα με τον οποίο έχει καταπιαστεί, στο θέατρο, την ποίηση, τη γλυπτική, την οικολογία ή την εγκατάσταση», λέει η ιστορικός τέχνης Katy Hessel. Και προσθέτει: «Θα τη χαρακτήριζα οραματίστρια». Ο Hans Ulrich Obrist, καλλιτεχνικός διευθυντής των Serpentine Galleries στο Λονδίνο, λέει ότι το χάρισμα της Devlin δεν είναι απλώς ότι διαθέτει «τόσο πολλά διαφορετικά ταλέντα, του σχεδίου, της αρχιτεκτονικής, της γραφής, αλλά ότι έχει δημιουργήσει μια μορφή συνεργατικής τέχνης. Δημιουργεί έναν κοινόχρηστο χώρο για τις τελετουργίες του θεάτρου, των ποπ συναυλιών ή της τέχνης». «Για μένα», λέει η ίδια, «δεν υπάρχει ιεραρχία μεταξύ της αξίας της όπερας "Κάρμεν" και της Μπιγιονσέ». Όταν ένας από τους βοηθούς του Κάνιε Γουέστ τηλεφώνησε, το 2005, και ζήτησε από την Ντέβλιν να τον βοηθήσει να σώσει την ταλαιπωρημένη περιοδεία του, πέταξε για τη Νέα Υόρκη 24 ώρες αργότερα, με βιβλία για τον Τζέιμς Τάρελ και τον Βάγκνερ για να εμπνεύσει τον ράπερ, με τον οποίο συνεργάστηκε σε νέα σχέδια.
Από τότε που ξεκίνησε ως σκηνογράφος, στα μέσα της δεκαετίας του '90, έχει δουλέψει σε «περίπου 380» έργα. Και παρόλο που πολλοί καλλιτέχνες έχουν καταπιαστεί αργότερα στην καριέρα τους με τη σκηνογραφία, η Ντέβλιν ακολούθησε αντίστροφη πορεία και σήμερα είναι πιο πιθανό να δει κάποιος τη δουλειά της σε γκαλερί τέχνης, συναυλίες σε στάδια, επιδείξεις μόδας ή εκθέσεις αρχιτεκτονικής παρά σε θέατρα ή όπερες.
Η φήμη της ως σκηνογράφου που δημιουργεί σκηνικά τα οποία προσφέρουν μια ιδιαίτερη οπτική εμπειρία και γίνονται το σημείο συζήτησης σε μια παράσταση ξεκίνησε πολύ νωρίς. Το 1996, για την πρώτη της επαγγελματική δουλειά σε ένα περιφερειακό αγγλικό θέατρο –που ανέβαζε τον «Εδουάρδο Β'» του Κρίστοφερ Μάρλοου– έμαθε τα υδραυλικά του θεάτρου για να δημιουργήσει ένα σκηνικό στο οποίο έτρεχε αίμα από ένα ντους. Δύο χρόνια αργότερα, στο Εθνικό Θέατρο, ένα φανταστικό σκηνικό για την «Προδοσία» του Χάρολντ Πίντερ εντυπωσίασε τον περίφημο γκρινιάρη θεατρικό συγγραφέα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα εφημερίδων, έλεγε: «Έχετε γνωρίσει την Ες Ντέβλιν; Έγραψε το έργο».
Ο λόγος που έγινε διάσημη είναι ότι δεν θεώρησε ποτέ ότι η σκηνογραφία είναι μια ελκυστική διακόσμηση στο φόντο μιας παράστασης, κάτι που υπαγόρευε μέχρι την εμφάνισή της η αγγλική θεατρική ορθοδοξία.
Οι αναθέσεις για συναυλίες και επιδείξεις μόδας τη βοηθούν να διατηρεί ένα μικρό στούντιο αρχιτεκτονικής και design που αναπτύσσει τις ιδέες της. Ένα γυάλινο κουτί πάνω στο οποίο προβάλλονταν εικόνες βροχής εμφανίστηκε τόσο σε μια παράσταση του «Faith Healer» του Μπράιαν Φρίελ στο Λονδίνο το 2016, όσο και σε μια περιοδεία της Αντέλ την ίδια χρονιά. Τα κουτιά έχουν γίνει κάτι σαν υπογραφή της. Ένας περιστρεφόμενος κύβος παρίστανε μια γκαλερί του Μανχάταν και μια αίθουσα ανακρίσεων της αστυνομίας του Πεκίνου στα έργα «Chimerica» της Λούσι Κέρκγουντ και «The Lehman Trilogy» του Στέφανο Μασίνι.
Εδώ και πολύ καιρό συνδέει την ποίηση με την εικαστική τέχνη, τη μουσική αλλά και την τεχνολογία, κάτι που ο κόσμος σήμερα είναι έτοιμος να δει.
Αγαπά τα σκηνικά για την όπερα. Στην Ελλάδα είδαμε τη δουλειά της στα σκηνικά της όπερας «I puritani» το 2009, μια συμπαραγωγή με την Όπερα της Ολλανδίας και το Μεγάλο Θέατρο της Γενεύης, που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Εμπνεύστηκε το σκηνικό με το γιγάντιο ζευγάρι χέρια και τα χαρτιά τράπουλας που πέφτουν ανάμεσά τους για την όπερα «Κάρμεν» από μια σκηνή του έργου. Το σκηνικό ήταν πάνω στο νερό, σε μια λίμνη, με φόντο ένα χρυσό ηλιοβασίλεμα, στο Bregenz της Αυστρίας το 2017.
Η δουλειά της αψηφά την κατηγοριοποίηση. Η μονογραφία της «An Atlas of Es Devlin» (Thames & Hudson) –που δάνεισε τον τίτλο της και στην έκθεση στο Σμιθσόνιαν– είναι ένα εξαιρετικό έργο τέχνης που περιέχει φωτογραφίες, κείμενα, αναδιπλούμενα κομμάτια, με ημιδιαφανή επικάλυψη και κοπτικά που αντικατοπτρίζουν την πολυπλοκότητα και την ευφάνταστη έκταση της δημιουργικής της διαδικασίας από την ιδέα έως την τελική επανάληψη.
Έχοντας πτυχίο Αγγλικής Φιλολογίας από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, άρχισε να σχεδιάζει από πολύ νωρίς. Η δουλειά του Λούτσιο Φοντάνα που είδε ως έφηβη στην Tate Gallery άσκησε τεράστια επιρροή στο έργο της. Κάθε μέρα όταν ξυπνάει φωτογραφίζει τη γραμμή του φωτός που περνά μέσα από τις περσίδες στο δωμάτιό της και περνά περίπου 20 ήσυχα λεπτά διαλογιζόμενη. Η δημιουργική τρέλα και η φαντασία της Ες Ντέβλιν είναι ακατάβλητες και θα μας απασχολήσουν για πολλά χρόνια ακόμα.
Με πληροφορίες από ΝΥΤ, Smithsonian, Tate
