Από τις 31 Αυγούστου του 2022 κατοικώ στο νησί της Ίου. Σε αυτό το κυκλαδίτικο νησί με έφερε μια ευνοϊκή συγκυρία, όταν αποδέχτηκα τον διορισμό μου στη Β’ Κυκλάδων και η μοίρα, η τύχη, το κισμέτ όρισε να τοποθετηθώ στο νησί της Ίου. Πήρα τη μεγάλη απόφαση κι έφτασα με μια μεγάλη, ασήκωτη βαλίτσα κι έναν παραφουσκωμένο σάκο με το πλοίο της γραμμής στο λιμάνι. Τις Κυκλάδες τις είχα στο νου μου από τα ποιήματα του Ελύτη και είχα ταξιδέψει για διακοπές στην Αμοργό μόνο.
Πριν από την άφιξή μου στην Ίο, ζούσα και εργαζόμουν στην Αθήνα. Η αντίθεση ανάμεσα στον τόπο στον οποίο ζούσα και σε αυτόν όπου έμελλε να μείνω ήταν εμφανής εξαρχής. Το κυκλαδίτικο τοπίο που αντικρίζεις σε μαγεύει αμέσως. Φέρνει στο νου στίχους του Ελύτη. Το γαλάζιο της θάλασσας βαθύ κι απέραντο. Η επαφή με τη φύση, άκοπη και άμεση, αποτελεί μέρος της καθημερινότητας. Οι ευκαιρίες για κοντινούς και μακρινούς περιπάτους με θέα το πέλαγος άπειρες. Επιπλέον όλα είναι κοντά σου. Το να κάνεις πέντε λεπτά με τα πόδια για να πας στη δουλειά φαντάζει εξωπραγματικό ή πολύ σπάνιο στο κλεινόν άστυ, αλλά εδώ αποτελεί την απόλυτη πραγματικότητα. Όλα είναι προσβάσιμα, δεν χάνεται πολύτιμος χρόνος.
Επίσης, όποιος δεν αγαπά τη μοναξιά μπορεί να κάνει εύκολα γνωστούς στο νησί, καθώς, ειδικά τον χειμώνα, ο πληθυσμός είναι συγκεκριμένος, σε αντίθεση με τις μεγάλες πόλεις. Εκείνο, ωστόσο, που κάποιες φορές λείπει, ειδικά κατά τη διάρκεια του χειμώνα, είναι η δυνατότητα, όταν το επιθυμήσεις, να δεις σινεμά και θέατρο, να επισκεφτείς ποικιλία μουσείων και χώρων πολιτισμού.
Χαριτολογώντας θα σας πω ότι στην Ίο κανείς νιώθει πάντα ελαφρύς σαν πουλάκι, σαν κλαράκι, ανεξαρτήτως κιλών και φορτίου που μπορεί να κουβαλά. Γιατί; Γιατί στην Ίο, όταν αποφασίσει να φυσήξει, υπάρχουν σημεία όπου ο άνεμος θα σε πάρει, θα σε σπρώξει ν’ ανέβεις την ανηφοριά. Εκεί που λες «τώρα πώς θα βγω στο τέρμα του δρόμου», έρχεται ένα αεράκι δυνατό και σε λυτρώνει και νιώθεις σαν πούπουλο ελαφρύς, φτάνει να μην πηγαίνεις κόντρα στον άνεμο.
Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Ίου είναι τα ολόλευκα, κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής σπίτια στη Χώρα του νησιού, που μοιάζουν να είναι σκαλισμένα και σκαρφαλωμένα αμφιθεατρικά στην πλευρά ενός πετρώδους υψώματος, στην κορυφή του οποίου υπάρχουν τρεις εκκλησιές. Έχω την τύχη από το παράθυρο του σπιτιού μου να αντικρίζω αυτήν την εικόνα, η οποία μοιάζει με σκηνικό. Όταν, δε, τα πρωινά είναι ηλιόλουστα, το άσπρο των σπιτιών είναι τόσο φωτεινό που δεν το αντέχουν τα μάτια...
Όταν το μυαλό γεμίζει με σκέψεις και έγνοιες, ένας περίπατος με τα πόδια προς την παραλία Κολιτσάνι μπορεί να σε αποφορτίσει και να δεις τα πράγματα αλλιώς. Άλλοτε πάλι επιλέγω τον δρόμο προς την παραλία του Μυλοπότα κι άλλοτε παίρνω το μονοπάτι προς την παραλία Βαλμάς. Το μυαλό καθαρίζει όταν ο περίπατος καταλήγει στη θάλασσα. Η απεραντοσύνη της, το χρώμα της, το σκούρο κυανό της ανατρίχιασμα, όπως αναφέρει στο ποίημά του «Κοιτώντας» ο Νικηφόρος Βρεττάκος, αλλά και ο παφλασμός των κυμάτων λειτουργούν καταπραϋντικά στην ψυχή και το σώμα.
Κάνοντας μια βόλτα στη Χώρα της Ίου, θα βρει κανείς καφέ και εστιατόρια για κάθε γούστο. Πολλοί όμορφοι χώροι υπάρχουν τόσο στο λιμάνι όσο και στη Χώρα, αλλά και ταβέρνες με νοστιμιές στον Επάνω Κάμπο και την Αγία Θεοδότη. Όλα τα βρίσκει κανείς ανοιχτά τους καλοκαιρινούς μήνες και την τουριστική περίοδο και το καθένα έχει τη δική του ξεχωριστή ατμόσφαιρα ώστε να ικανοποιηθεί κάθε γούστο και κάθε επιθυμία της στιγμής, ανάλογα με τα κέφια. Την περίοδο του χειμώνα όσα είναι ανοιχτά μετριούνται στα δάχτυλα, αλλά αρκούν και μας καλύπτουν.
Προκειμένου να καταλάβει κανείς εύκολα το μέρος που μένω θα τον πήγαινα στην κορυφή του κάστρου, στην Παναγιά την Γκρεμνιώτισσα. Για να φτάσει κάποιος στο σημείο, περνά από τα γραφικά στενά δρομάκια της Χώρας με τις καμάρες, τις βουκαμβίλιες, με τα διάσπαρτα μαγαζιά με ρουχισμό, κοσμήματα, είδη δώρων και ενθύμια. Φτάνοντας στο σημείο, έχει κανείς πανοραμική θέα. Το νησί απλώνεται μπροστά του περιμετρικά και το γαλάζιο του Αιγαίου σε όλο του το μεγαλείο. Σε πολύ κοντινή απόσταση διακρίνεται η Σίκινος, πιο πέρα η Φολέγανδρος κι αν το βλέμμα γυρίσει απ’ την άλλη ατενίζεις τη Σαντορίνη. Όταν ο καιρός είναι καθαρός κι ανέφελος, μπορεί να διακρίνεις στον ορίζοντα την Κρήτη. Κατά τη δύση του ηλίου μπορεί να δει κανείς από εκεί ψηλά ένα από τα ωραιότερα ηλιοβασιλέματα!!
Από τα πιο ενδιαφέροντα κτίρια στο νησί είναι το νεοκλασικό που στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο και το δημαρχείο της Ίου, το οποίο δεσπόζει απέναντι από το κυκλαδίτικο τοπίο της νιώτικης Χώρας. Επίσης, σε ένα ενδιαφέρον νεοκλασικό κτίριο στεγάζεται σήμερα τραπεζικό ίδρυμα στη Χώρα της Ίου. Άξιοι προσοχής, ωστόσο, είναι και οι χαρακτηριστικοί μύλοι του νησιού, καθώς και η λιτή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική στα σπίτια και στις εκκλησιές του – χαμηλά, ολόλευκα σπίτια και γαλάζιοι τρούλοι εκκλησιών.
Ενώ φανταζόμουν ότι η Γκρεμνιώτισσα ονομάστηκε έτσι επειδή είναι χτισμένη σε γκρεμό, σύντομα έμαθα από ντόπιους ότι πήρε αυτό το όνομα επειδή έχτιζαν την εκκλησιά σε λάθος σημείο και το πρωί έβρισκαν ό,τι είχαν χτίσει γκρεμισμένο. Η ανέγερσή της ολοκληρώθηκε όταν η εκκλησιά χτίστηκε σε σημείο απ’ το οποίο η Παναγιά μπορούσε να βλέπει την Κρήτη. Αυτό λέγεται ότι συνέβη καθώς, κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ευσεβείς Κρητικοί, προκειμένου να προστατέψουν την εικόνα από βεβήλωση, την απέθεσαν στη θάλασσα και τα κύματα την έφεραν σε όρμο της Ίου όπου και εντοπίστηκε από Νιώτες.
Χαριτολογώντας θα σας πω ότι στην Ίο κανείς νιώθει πάντα ελαφρύς σαν πουλάκι, σαν κλαράκι, ανεξαρτήτως κιλών και φορτίου που μπορεί να κουβαλά (βιβλία, σακούλες με ψώνια κ.λπ.). Γιατί; Γιατί στην Ίο, όταν αποφασίσει να φυσήξει, υπάρχουν σημεία όπου ο άνεμος θα σε πάρει, θα σε σπρώξει ν’ ανέβεις την ανηφοριά. Εκεί που λες «τώρα πώς θα βγω στο τέρμα του δρόμου», έρχεται ένα αεράκι δυνατό και σε λυτρώνει και νιώθεις σαν πούπουλο ελαφρύς, φτάνει να μην πηγαίνεις κόντρα στον άνεμο.
Δεν θα άλλαζα κάτι, αφού οι ντόπιοι έχουν το νησί τους μάλλον όπως επιθυμούν, αλλά νομίζω ότι θα πρόσθετα κάτι. Θα ήθελα πολύ να υπήρχε στο νησί ένα βιβλιοπωλείο, ένα βιβλιοπωλείο με τα όλα του. Με ποικιλία βιβλίων, ελληνικών και ξενόγλωσσων, και με λοιπά χαρτικά είδη, που θα λειτουργεί και ως πολυχώρος όπου θα γίνονται πνευματικού περιεχομένου εκδηλώσεις και συζητήσεις, θα καλούνται άνθρωποι του πνεύματος, τόσο ντόπιοι όσο κι από τα γύρω νησιά, και απ’ την Ελλάδα όλη, και γιατί όχι κι από το εξωτερικό. Εκδηλώσεις ανοιχτές σε όλους, συζητήσεις, και ίσως θεατρικά δρώμενα.
Μάλλον η μεγαλύτερη δυσκολία για όλους είναι η έλλειψη ιατρικής βοήθειας από γιατρούς κάθε ειδικότητας που μπορεί να χρειαστεί κάποιος, έτσι ώστε να αποφεύγονται ταξίδια σε άλλα νησιά ή στην πρωτεύουσα για εξετάσεις που δεν θα χαρακτήριζα σπάνιες, όπως οι υπέρηχοι, π.χ. Εύκολα μπορεί να φανταστεί κανείς λοιπόν την ανασφάλεια που μπορεί να νιώθει κάποιος που ταλανίζεται από σοβαρότερα θέματα υγείας.
Αγαπημένη συνήθεια τον χειμώνα είναι οι έξοδοι με συναδέλφους για καφέ και φαγητό στις ελάχιστες καφετέριες και ταβέρνες που είναι ανοιχτές. Συζητήσεις με ζεστό καφέ ή φαΐ και βόλτες, περιπάτους όταν ο αέρας το επιτρέπει. Το καλοκαίρι το νησί αλλάζει, μαζεύεται κόσμος, τουρίστες, αλλά και άνθρωποι προκειμένου να εργαστούν κατά την τουριστική περίοδο που ξεκινά γύρω στο Μάιο. Τότε αυξάνονται και τα δρομολόγια των πλοίων κι έτσι αρχίζουμε τις ημερήσιες εκδρομές σε κοντινούς κυκλαδίτικους προορισμούς παράλληλα με τις βόλτες σε ενδιαφέροντα σημεία του νησιού που αγαπάμε.
Αξίζει να αναφερθώ στο «Cycladic Identity», μια πρωτοβουλία του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με στόχο την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς των Κυκλάδων και τη διατήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη της μοναδικής τους ταυτότητας. Ως άξονες προτεραιότητας έχει τον πολιτισμό, τη βιοποικιλότητα και την άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο υλοποιήθηκε και στην Ίο το πρωτοποριακό κινηματογραφικό εκπαιδευτικό εργαστήρι με θέμα «Το βλέμμα της νεότητας στις Κυκλάδες» που πραγματοποιήθηκε από την Cinemathesis, μέσω του Cycladic Identity.
Ειδικότερα, το πρόγραμμα της Cinemathesis αφορούσε ένα κινηματογραφικό εκπαιδευτικό εργαστήρι με αποδέκτες μαθητές του νησιού. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να δημιουργήσουν ένα κινηματογραφικό μονοπλάνο, μέσω του οποίου να αποκαλύπτουν τη σύγχρονη ταυτότητα του νησιού, τα χαρακτηριστικά σημεία αναφοράς του, την ιστορία του τόπου, την αρχιτεκτονική του, τις τέχνες και τις τεχνικές του. Το πρόγραμμα, εκτός από το πρακτικό του μέρος, περιλάμβανε τη θεωρητική και τεχνική κατάρτιση των παιδιών, την υλοποίηση γυρισμάτων, την επεξεργασία του παραχθέντος υλικού, αλλά και την παρουσίασή του στην τοπική κοινωνία. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν μαθητές και μαθήτριες που φοιτούν στο Βαλέτειο Γυμνάσιο με Λ.Τ. Ίου, στο 1ο Ημερήσιο Επαγγελματικό Λύκειο Ίου, αλλά και στην ΣΤ’ τάξη του Δημοτικού Σχολείου Ίου.
Από το πρόγραμμα Cinemathesis προσωπικά κρατάω τον ενθουσιασμό των παιδιών, την ενεργή συμμετοχή τους σε ό,τι ανέλαβαν να παράξουν, τις συνεχείς ερωτήσεις τους για το πότε έρχεται το Cinemathesis ξανά στο νησί, τις συνεργασίες που ανέπτυξαν με συμμαθητές τους σε ανύποπτο χρόνο και χώρο, τις δεξιότητές τους που αναδείχθηκαν, τις ικανότητες που επέδειξαν, τη σχέση και την αγάπη τους για τα πρόσωπα του Cinemathesis, τη Γιάννα (Δεληγιάννη) και τον Χρήστο (Πετρόπουλο), τη δημιουργικότητα των παιδιών, την ανάδειξη της οποίας διευκόλυναν το πρόγραμμα και οι συντελεστές του, την κεκτημένη ταχύτητα που αναπτύχθηκε στους/τις μαθητές/τριες και τους ωθεί να συνεχίζουν την παραγωγή μονοπλάνων και μετά το πέρας του προγράμματος. Κρατώ, τέλος, την ανάγκη που υπάρχει για πολιτιστικά δρώμενα και την εξαγνιστική τους ιδιότητα για όποιον συμμετέχει ή τα παρακολουθεί.
Η άποψή μου για την αποκέντρωση είναι καταρχάς θετική, εάν κι εφόσον συνοδεύεται αφενός από ουσιαστική ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία αποτελεί τη νευραλγική απόληξη του κράτους, και αφετέρου από ανάλογη ενίσχυση των περιφερειακών δόμων υγείας και άλλων υποδομών (μεταφορών κ.λπ.). Με άλλα λόγια, όταν λειτουργούν με επάρκεια οι απαραίτητες υποδομές που διασφαλίζουν την υγεία (σωματική και ψυχική) και την πνευματική ευεξία (πολιτιστικές δράσεις, παιδεία κ.λπ.), η αποκέντρωση θα είναι βιώσιμη κι ολοένα θα αναδεικνύεται ως επιλογή.
Το νησί της Ίου βρίσκεται κοντά στα νησιά της Νάξου και της Σαντορίνης. Διαθέτει περιφερειακό κέντρο υγείας, φαρμακείο και βασικά τραπεζικά ιδρύματα για την εξυπηρέτηση των πολιτών. Παράλληλα η σύνδεσή του με το λιμάνι του Πειραιά είναι καλή, σε σχέση με άλλα νησιά. Αν κανείς λοιπόν γοητεύεται από την ησυχία του νησιού τον χειμώνα, αγαπάει τη φύση και ιδιαίτερα τη θάλασσα, είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο του απαγορευτικού απόπλου και να αφήσει τους ρυθμούς των μεγαλουπόλεων, η Ίος είναι ένα νησί στο οποίο θα μπορούσε να ζήσει κανείς. Μια πρώτη βασική ενέργεια πριν την εγκατάσταση θα ήταν η αναζήτηση και η εύρεση κατοικίας για όλο τον χρόνο, καθώς και ασφαλώς η τακτοποίηση ζητημάτων που αφορούν στην εργασία και τα προς το ζην.
