ΕΙΝΑΙ ΝΩΡΙΣ ΤΟ ΠΡΩΙ και στο πανεπιστήμιο Κολούμπια τίποτα δεν θυμίζει την κανονικότητα της ακαδημαϊκής κοινότητας. Αστυνομικές δυνάμεις περιφρουρούν κάθε γωνιά του εμβληματικού εκπαιδευτικού ιδρύματος, αμέτρητες τηλεοπτικές κάμερες από τα κορυφαία ειδησεογραφικά media του κόσμου έχουν στηθεί στην κεντρική είσοδο, ενώ ο ήχος των ελικοπτέρων και των drones κυριαρχεί.
Την ίδια στιγμή, η πρόσβαση στις αίθουσες επιτρέπεται μόνο στους φοιτητές που διαμένουν στις εστίες του πανεπιστημίου. Φυσικά, και γι’ αυτό απαιτείται ενδελεχής έλεγχος που πραγματοποιείται σ’ ένα κιόσκι στημένο στην είσοδο. Μόνο αν ανάψει το πράσινο φως στο ειδικό μηχάνημα οι φοιτητές έχουν τη δυνατότητα να διαβούν τις τεράστιες πύλες του campus.
Βρίσκομαι εκεί ακριβώς την επομένη της επιχείρησης εκκένωσης της αστυνομίας. Οι εικόνες χαρακτηρίστηκαν πρωτόγνωρες απ’ ολόκληρη την εκπαιδευτική κοινότητα. To CNN μετέδωσε live την είσοδο των εκατοντάδων πάνοπλων αστυνομικών οι οποίοι, προκειμένου να διαλύσουν την κατάληψη που πραγματοποιούσαν οι φοιτητές και οι φοιτήτριες, χρησιμοποίησαν ειδικό όχημα, εξοπλισμένο με σκάλα.
Τα γεγονότα έχουν προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις που έχουν διαταράξει τη ζωή στις πανεπιστημιουπόλεις σε ολόκληρη τη χώρα. Μερικοί υποστηρίζουν ότι τα αμερικανικά πανεπιστήμια βιώνουν «μέρες Βιετνάμ», ενώ άλλοι εκδηλώνουν την ανησυχία τους για την άνοδο του αντισημιτισμού.
Στη συνέχεια μπήκαν από τα παράθυρα στις αίθουσες του κτιρίου. Ακολούθησαν εκατοντάδες συλλήψεις, αλλά τα χειρότερα, σ’ αυτήν τη φάση, αποφεύχθηκαν. Η πρόεδρος του ιδρύματος, Νεμάτ Σαφίκ, έδωσε την εντολή για επέμβαση των αστυνομικών δυνάμεων και είναι χαρακτηριστικό ότι καταγράφηκε ο μεγαλύτερος αριθμός συλλήψεων στο Κολούμπια από το 1968.
Την επόμενη μέρα, και μετά από αρκετά μεγάλο διάστημα, επικρατεί ηρεμία στην πανεπιστημιούπολη. Ο μοναδικός χώρος που λειτουργεί είναι το Columbus Βookstore, αλλά, εφόσον απουσιάζουν οι φοιτητές, είναι εντελώς άδειο. Στα παρακείμενα καφέ όλοι σχολιάζουν τις εξελίξεις, το εκρηκτικό κλίμα και τον αναβρασμό που διαρκεί εδώ και αρκετό καιρό. Όση ώρα είμαι εκεί συνειδητοποιώ ότι είμαι παρών στην πρώτη γραμμή της αντιπαράθεσης ενός κινήματος διαμαρτυρίας που στον πυρήνα της βρίσκονται η ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα στη διαφωνία.
Τα γεγονότα έχουν προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις που έχουν διαταράξει τη ζωή στις πανεπιστημιουπόλεις σε ολόκληρη τη χώρα. Μερικοί υποστηρίζουν ότι τα αμερικανικά πανεπιστήμια βιώνουν «μέρες Βιετνάμ», ενώ άλλοι εκδηλώνουν την ανησυχία τους για την άνοδο του αντισημιτισμού. Ωστόσο, μιλώντας με φοιτητές που βρίσκονταν εκεί κατάλαβα ότι οι αντιδράσεις τους είναι απόρροια ενός ηθικού καθήκοντος.
Να θυμίσουμε ότι τα αιτήματα των φοιτητών που δημιούργησαν τις αυτοσχέδιες «κατασκηνώσεις αλληλεγγύης» αφορούν την άμεση κατάπαυση του πυρός στη Γάζα αλλά και την απόσυρση του πανεπιστημίου από τις επενδύσεις εταιρειών που διατηρούν στρατιωτικές σχέσεις με το Ισραήλ.
μεταπτυχιακός φοιτητής Κοινωνιολογίας στο Κολούμπια
Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί είναι ότι οι περισσότεροι φοιτητές αρνούνται να μιλήσουν επώνυμα. Όπως μου εξηγούν, ο λόγος που καλύπτουν τα πρόσωπά τους με τις μαύρες μάσκες είναι ο φόβος για πιθανή διακοπή της βίζας. Εκεί συναντώ και τον Βαγγέλη Βαϊάννη, μεταπτυχιακό φοιτητή Κοινωνιολογίας, ο οποίος αρχικά μου δείχνει το mail που έλαβαν από τη διοίκηση του πανεπιστημίου που τους καλούσε να βρουν καταφύγιο γιατί θα γινόταν αστυνομική επιχείρηση.
Και περιγράφει: «Στην πραγματικότητα, τα ξημερώματα της Τρίτης εισήλθαμε σε μια εντελώς νέα φάση του φαινομένου. Φοιτητές κατέλαβαν το Hamilton Hall, συμβολικά μετονομάζοντάς το σε “Hinds Hall” προς τιμήν του εξάχρονου κοριτσιού από τη Παλαιστίνη που δολοφονήθηκε στη Γάζα τον περασμένο Γενάρη. Είχε προηγηθεί η ανακοίνωση της ματαίωσης των διαπραγματεύσεων και τη Δευτέρα το κάλεσμα των αρχών του πανεπιστημίου στους συμμετέχοντες του encampment είτε να διαλύσουν ειρηνικά την κατάληψη τμήματος του γρασιδιού είτε να υποστούν τις συνέπειες μιας σειράς ποινών από το πανεπιστήμιο.
Στην πρώτη περίπτωση, ζητήθηκε η συμπλήρωση και υπογραφή ενός εγγράφου με το οποίο οι φοιτητές θα συναινούσαν στη μη παραβίαση άλλων κανόνων ως το τέλος του ακαδημαϊκού έτους. Δεν ήταν απολύτως σαφές αν η υπογραφή τους προεξοφλούσε την απαλλαγή τους από τυχόν πειθαρχικά παραπτώματα. Το αίτημα αυτό του πανεπιστημίου οδήγησε σε μαζική συγκέντρωση φοιτητών στο campus, στηρίζοντας και νομιμοποιώντας τη συνέχιση του encampment. Όλες τις προηγούμενες ημέρες η πανεπιστημιακή ζωή κυλούσε φυσιολογικά, χωρίς κανένα εμπόδιο».
Το ζήτημα που έχει προκύψει, μεταξύ άλλων, είναι ότι εν όψει των αμερικανικών εκλογών οι κινητοποιήσεις των φοιτητών μπορεί να αναδειχθούν σε ρυθμιστή των πολιτικών εξελίξεων. Ήδη, ο Ντόναλντ Τραμπ με δηλώσεις του επαίνεσε την έφοδο της αστυνομίας της Νέας Υόρκης στο κτίριο του Κολούμπια και κάλεσε αξιωματούχους να καταστείλουν τις φιλοπαλαιστινιακές διαμαρτυρίες στις πανεπιστημιουπόλεις των ΗΠΑ. «Διαλύστε αμέσως τους καταυλισμούς, συντρίψτε τους ριζοσπάστες». Η συζήτηση που έχει ξεκινήσει και προκαλεί προβληματισμούς και ανησυχίες εστιάζεται στη διαμάχη αμερικανικής δεξιάς και πανεπιστημίων.
Ζητώ τη γνώμη του καθηγητή Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Κοινωνικών Σπουδών στο Κολούμπια, Στάθη Γουργουρή: «Πριν από μια βδομάδα θα μιλούσα μόνο για το Κολούμπια, γιατί ήταν η αιχμή του δόρατος στις κινητοποιήσεις και απ' όλα τα πανεπιστήμια ο Νο1 στόχος των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων στην Αμερική. Όμως, μετά τις ραγδαίες εξελίξεις των τελευταίων ημερών, την απίστευτη εξάπλωση των καταλήψεων σε πάνω από 100 πανεπιστήμια στις ΗΠΑ και μετά στη Γαλλία, τη Βρετανία και τη Αυστραλία, δηλαδή μετά την παγκοσμιοποίηση του κινήματος, και, σε αντίδραση, τις βίαιες κατασταλτικές ενέργειες της αστυνομίας με χιλιάδες συλλήψεις, τραυματισμούς κ.λπ., τα πάντα έχουν αλλάξει.
καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Κοινωνικών Σπουδών στο Κολούμπια
Πρώτα απ' όλα, οι καταλήψεις καθαυτές έχουν καταλυθεί, όμως τα πανεπιστήμια δεν έχουν επανέλθει στην κανονική τους λειτουργία. Το Κολούμπια θα βρίσκεται κυριολεκτικά υπό αστυνομικό καθεστώς μέχρι τις 17 Μαΐου, που έχει οριστεί η τελετή αποφοίτησης. Πιστεύω ότι ένας μεγάλος αριθμός φοιτητών θα παραλάβει το πτυχίο κρατώντας ή φορώντας σημαίες της Παλαιστίνης. Ποιος θα τους σταματήσει; Αυτό από μόνο του είναι πρωτοφανές. Δεύτερον, ακόμα και τα μεγάλα ΜΜΕ αποδέχονται ότι στην Αμερική υπάρχει πια ένα φοιτητικό κίνημα που έχει θέσει πρώτιστο αίτημα την αποδέσμευση επενδυτικών κεφαλαίων των πανεπιστημίων από εταιρείες που στηρίζουν ή κερδοσκοπούν από την πολεμική μηχανή του Ισραήλ. Αυτό κι αν είναι πρωτοφανές.
Τρίτον, το κίνημα, όντας ενισχυμένο διεθνώς, δείχνει ευέλικτα στοιχεία και δυνάμεις ώστε να συνεχίσει να δρα και εκτός καταλήψεων. Σημαντικό παραμένει το ότι στις ΗΠΑ βρισκόμαστε σε έτος προεδρικών εκλογών μέσα σε μια πόλωση που έχει φέρει την κοινωνία στα πρόθυρα εμφύλιας διαμάχης, τουλάχιστον ιδεολογικά και πολιτισμικά. Σε αυτό το πλαίσιο, ο μεγάλος στόχος των τραμπιστών ρεπουμπλικάνων είναι να καταργήσουν τον θεσμό του αυτόνομου πανεπιστημίου, που είναι ο τελευταίος θεματοφύλακας της ελεύθερης σκέψης στην Αμερική. Προβλέπεται, λοιπόν, καυτό καλοκαίρι και φθινόπωρο, και το διακύβευμα θα είναι το ίδιο το μέλλον της αμερικανικής κοινωνίας. Όντως επανερχόμαστε σε εκρηκτική κατάσταση τύπου ’68, αλλά με άλλες, ενδεχομένως σοβαρότερες συνέπειες», υποστηρίζει.
Από την πλευρά του ο Βαγγέλης Βαϊάννης μου λέει ότι τον θλίβει το γεγονός πως, αντί να πλημμυρίζει το πανεπιστήμιο από οικογένειες και φοιτητές λόγω της επερχόμενης αποφοίτησης, βλέπεις μόνο αστυνομικούς. Και προσθέτει: «Προσωπικά, αισθάνομαι πως χάθηκε μια εξαιρετική ευκαιρία που ενδεχομένως θα οδηγούσε σε αλλαγή παραδείγματος σε πολλά ακαδημαϊκά ιδρύματα. Το ζήτημα υπερβαίνει ασφαλώς τις διάφορες απλουστευτικές ερμηνείες που δίνονται κατά καιρούς, ενώ τα αιτήματα και των δύο πλευρών ενέχουν διαφορετικούς βαθμούς περιπλοκότητας που δυσχεραίνουν την ουσιαστική και πρακτική σύγκλισή τους.
Ωστόσο, πιστεύω πως κάποια μορφή συμφωνίας (αναπόφευκτα με διαδοχικούς συμβιβασμούς, έστω σε συμβολικό επίπεδο) ενδεχομένως να καλλιεργούσε το έδαφος για μια ριζική αναθεώρηση των λειτουργιών και της "συνείδησης" του πανεπιστημίου. Βλέπουμε, εξάλλου, καθ’ όλη τη διάρκεια του μαζικού αυτού φαινομένου την ισχυρή παρουσία συμβολισμών, χρήσεων και καταχρήσεων της Ιστορίας, του ρόλου της συλλογικής μνήμης. Συμβαίνει ήδη μια συλλογική προσπάθεια ξεκαθαρίσματος ώστε να διαπιστωθεί ποια είναι ακριβώς τα στοιχεία και οι ιδέες που μολύνουν το πανεπιστήμιο και απειλούν τους ανθρώπους του.
Όμως, χωρίς ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας μεταξύ φοιτητών και πανεπιστημιακών αρχών, χωρίς καλή θέληση, η συγκεκριμενοποίηση των κινδύνων απειλείται, οι δύο πλευρές οδηγούνται σε πλήρη απονομιμοποίηση και οι κίνδυνοι μόνο πολλαπλασιάζονται. Ο αντισημιτισμός θα συνεχίσει να αναπαράγεται στους κόλπους που αληθινά υπάρχει, οι φοιτητές στο γρασίδι θα εξισώνονται με τη Χαμάς και θα αναπαρίστανται ως τρομοκράτες, τα ελικόπτερα και τα drones θα σκίζουν τους αιθέρες του Morningside Heights. Και η αμερικανική εκπαίδευση, στην παρούσα εκδοχή της, θα γίνει πιο ευάλωτη, έρμαιο των διαθέσεων όλων εκείνων που επιζητούν την πλήρη κατάρρευσή της».
Στη συνέχεια απευθύνομαι στην αναπληρώτρια καθηγήτρια του Κολούμπια, Νένη Πανουργιά, η οποία επισημαίνει: «Ακούμε πολύ συχνά την έκφραση "βρισκόμαστε σε σημείο καμπής", ωστόσο, όταν τη λέμε, συχνά το σημείο της καμπής έχει διασχισθεί πολύ νωρίτερα, οπότε το σχήμα είναι σχεδόν πάντοτε πρωθύστερο. Γι’ αυτό δεν θέλω να πω ότι τα αμερικανικά πανεπιστήμια βρίσκονται σε σημείο καμπής, γιατί το βεληνεκές αυτής της καμπής έχει την αφετηρία του στο οικονομικό-συμβολικό σύστημα που έθεσε σε τροχιά ο Ρίγκαν, ειδικά με τη δεύτερη τετραετία του στην εξουσία.
αναπληρώτρια καθηγήτρια του Κολούμπια
Το 1982 ο Ρίγκαν άρχισε να φορολογεί τις επιχορηγήσεις που έπαιρναν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές/φοιτήτριες σε αντάλλαγμα για τη διδακτική και ερευνητική υποστήριξη που παρείχαν στα μέλη ΔΕΠ. Ερωτηθείς για την ηθική του πράγματος, δηλαδή το να φορολογείται ο μόχθος του μεταπτυχιακού φοιτητικού σώματος για απολαβές που κυμαίνονταν κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ παρείχαν εκπαιδευτικό υλικό, ο Ρίγκαν δήλωσε ότι δεν υπήρχε τίποτα μεμπτό δεδομένου ότι την ένδεια στην οποία ζούσε το μεταπτυχιακό σώμα την είχαν προκαλέσει οι ίδιοι οι φοιτητές που είχαν επιλέξει να ζουν σε συνθήκες φτώχειας αντί, όπως είπε, να γίνουν παραγωγικά μέλη της κοινωνίας.
Από εκείνη τη στιγμή, σε σύμπνοια με τη σκληρά συντηρητική στάση της Θάτσερ στην Αγγλία και σταδιακά και με άλλες εξίσου σκληρά συντηρητικές και αντι-εκπαιδευτικές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο, το εκπαιδευτικό σύστημα άρχισε να απαξιώνεται όχι ως συντηρητικό, οπισθοδρομικό και άκαμπτο αλλά ως ενέχον την επικινδυνότητα της γνώσης, της αφύπνισης της συνείδησης και της παροχής εργαλείων για την αντίσταση στην επέλαση του οικονομικού συστήματος που είχε ως στόχο την κατασκευή ενός πειθήνιου κοινωνικοπολιτικού σώματος σε πλανητικό επίπεδο.
Και αυτήν τη στιγμή αυτό που διακυβεύεται στο κίνημα των πανεπιστημίων, από πλευράς της συντεταγμένης εξουσίας, δεν είναι τόσο η υπεράσπιση των Εβραίων (δεδομένου ότι πολλοί απ’ αυτούς και απ’ αυτές που δείχνουν να μάχονται εναντίον του αντισημιτισμού έχουν στο παρελθόν εκφράσει βαθύτατο αντισημιτισμό) όσο η καταστροφή του ελεύθερου και ανεξάρτητου εκπαιδευτικού συστήματος.
Οι ίδιοι αντιπρόσωποι στο Κογκρέσο που αυτήν τη στιγμή παρουσιάζονται ως αυτόκλητοι υπερασπιστές της εβραϊκής παρουσίας στα πανεπιστήμια μέχρι πριν από λίγους μήνες εισηγούνταν ή υποστήριζαν μέτρα κατά της διδασκαλίας του Ολοκαυτώματος, ή της δουλείας των Μαύρων, ή της γενοκτονίας των αυτοχθόνων της Αμερικής στα δημόσια σχολεία και πανεπιστήμια των Πολιτειών τους. Δηλαδή όχι μόνο δεν παρείχαν προστασία στις μειονότητες αλλά ανακάλεσαν κι αυτή την ελάχιστη προστασία που ήδη υπήρχε».
καθηγητής Αρχαιολογίας στο Κολούμπια
Άραγε, υπάρχουν όρια στην παρεμπόδιση της λειτουργίας του πανεπιστημίου; Και τι σηματοδοτούν αυτές οι αντιδράσεις; Εισχώρησαν στις κινητοποιήσεις εξωπανεπιστημιακά στοιχεία; Ο καθηγητής Αρχαιολογίας στο Κολούμπια, Ιωάννης Μυλωνόπουλος, αναφέρει ξεκάθαρα ότι η κατάσταση ξέφυγε όταν κάποιες εκφράσεις υποστήριξης μετασχηματίστηκαν σε απειλές και ρατσιστικά συνθήματα. Για τον ίδιο η διοίκηση του πανεπιστημίου καθυστέρησε να επέμβει και καταλήγει σημειώνοντας: «Δεν υπάρχει θέση πιο ευχάριστη και τελικά πιο αποδοτική από αυτήν του αντιφρονούντος σε μια σταθερή και ευημερούσα κοινωνία. Αυτό έγραψε ο Σάιμον Λέις για τον Ζαν-Πολ Σαρτρ.
Στο πανεπιστήμιο Κολούμπια η κατάσταση παρεκτράπη. Κάποιοι αποφάσισαν ότι η κατάληψη ενός κτιρίου και η καταστροφή περιουσίας αποτελούν αποδεκτό τρόπο έκφρασης. Δικαίωμά τους, θα πουν ορισμένοι και θα επιτεθούν στη διοίκηση του πανεπιστημίου επειδή αντέδρασε. Άποψή μου είναι ότι θα πρέπει να υποστούν τις επιπτώσεις των πράξεών τους. Ο επαναστάτης που αρνείται να ριψοκινδυνεύσει κάτι για τα πιστεύω του δεν είναι παρά ένας ακόμη ημιέφηβος σε μια σταθερή και ευημερούσα κοινωνία».
Λίγο πριν αφήσω πίσω μου το πανεπιστήμιο παρατηρώ έναν άνδρα ντυμένο στα μαύρα, με έναν τεράστιο χρυσό σταυρό στο λαιμό, να κρατάει μια πινακίδα που έχει ζωγραφισμένη μια αιματοβαμμένη ισραηλινή σημαία και τη λέξη «γενοκτονία» με κεφαλαία γράμματα, φωνάζοντας ότι οι Εβραίοι είναι δολοφόνοι. Κάποιοι γονείς φοιτητών του λένε ότι η συμπεριφορά του είναι αντισημιτική. Μια εικόνα που αποτυπώνει πλήρως τον διχασμό που έχει εισχωρήσει στα αμερικανικά πανεπιστήμια, ο οποίος είναι πλέον υπαρκτός. Τι θα συμβεί τις επόμενες μέρες; Κανείς δεν μπορεί να κάνει μια ασφαλή πρόβλεψη.
