1.
FRITZ LANG
Metropolis
Πολλοί κριτικοί και συγγραφείς της εποχής βρήκαν την ταινία «ανόητη», η Encyclopedia of Science Fiction την ιστορία της «τετριμμένη» και την πολιτική της άποψη «γελοιωδώς απλοϊκή». Η ταξική πάλη μπερδεύεται με μια ιστορία αγάπης σε μια φουτουριστική αστική δυστοπία, με σαφείς αναφορές στον μαρξισμό, τον φασισμό, τον καπιταλισμό, τον βιομηχανισμό και την οργανωμένη θρησκεία. Το art direction, που ακουμπάει στα κινήματα του Bauhaus και του κυβισμού, με μια εσάνς από goth, με είχε συνεπάρει και θεωρώ ταπεινά πως η ταινία επηρέασε όσο λίγες τον χώρο του Sci-Fi μέχρι και σήμερα. Μέσα στο μυαλό μου, το «Metropolis» λειτουργεί ως η απόλυτη αποτύπωση της ιστορίας της techno μουσικής. Σε αυτόν τον τόνο, ο ιδιοφυής Jeff Mills συνέθεσε το 2000 ένα απίστευτο techno soundtrack για την ταινία, που με τις εκδοχές του Giorgio Moroder (1984) και του Dieter Moebius (2016) συμπληρώνουν τις αγαπημένες μου. Το «The Mediator Between the Head and the Hands Must Be the Heart», που βλέπουμε στους τίτλους του τέλους, παίζει rent free στο κεφάλι μου από τη μέρα που το είδα.
2.
GEORGES MÉLIÈS
A Trip to the Moon
Αυτό το διαμάντι του 1902 μου είχε δημιουργήσει πραγματική ευφορία, όταν το είχα πρωτοδεί. Αποτυπώνει την τόλμη των μεγάλων ονείρων με έναν ιδιόρρυθμο τρόπο, σατιρίζοντας την υπεροψία των επιστημονικών κύκλων της εποχής και ασκώντας κριτική στον ιμπεριαλισμό. Ο Méliès, πρώην μάγος, πήγε το κοινό ένα φανταστικό ταξίδι στο φεγγάρι, πολύ πριν τα διαστημικά ταξίδια γίνουν πραγματικότητα, συνδυάζοντας οπτικά τεχνάσματα, θεατρικά σκηνικά και πρώιμα ειδικά εφέ για να δημιουργήσει κάτι πραγματικά μαγικό. Η εμβληματική στιγμή του πυραύλου στο μάτι του «ανθρώπου στο φεγγάρι» έχει μείνει στην ιστορία ως σύμβολο της δύναμης του κινηματογράφου να φαντάζεται το αδύνατο. Για άλλη μια φορά ο φίλος μας, ο Jeff Mills, αλλά και οι Air γράφουν τη δική τους, σύγχρονη εκδοχή του soundtrack.
3.
RENÉ LALOUX
La Planete Sauvage
Μια αλληγορία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον ρατσισμό ή μια ταινία για τα δικαιώματα των ζώων; Στον πλανήτη Ygam γιγάντιοι εξωγήινοι με γαλαζοπράσινο δέρμα έχουν ανθρώπους ως κατοικίδια και τους κακοποιούν με διάφορους τρόπους. Ο αλλόκοτος καλλιτεχνικός σχεδιασμός και το ιδιαίτερο στυλ του animation, που θυμίζει Νταλί, κάνουν την ευρηματική αισθητική του και μόνο άξια συμπερίληψης στις λίστες με τα καλύτερα όλων των εποχών. Το soundtrack του Alain Goraguer είναι από μόνο του ένας σουρεαλιστικός θρίαμβος, ένα cult classic, που έχει επηρεάσει μια τεράστια γκάμα καλλιτεχνών, από τον Flying Lotus μέχρι hip hop artists, που το σάμπλαραν με λύσσα.
4.
STANLEY KUBRICK
2001: A Space Odyssey
Θα μπορούσα να γράψω «όταν ο Stanley Kubrick συνάντησε τον Arthur C. Clarke» κι αυτό από μόνο του να είναι αρκετό για να περιγράψει ένα πραγματικά αριστουργηματικό κινηματογραφικό αποτέλεσμα. Η ταινία μοιάζει πιο σύγχρονη από ποτέ, αφού εξερεύνησε υπαρξιακά ερωτήματα σχετικά με τη σχέση της ανθρωπότητας με την τεχνολογία και το άγνωστο σύμπαν. Τελικά, τι γίνεται με την καινοτομία, όταν ο άνθρωπος δημιουργεί μηχανές που δεν κατανοεί πλήρως; Το «Space Odyssey» ήταν, ουσιαστικά, μια βωβή ταινία − ένα πείραμα στη μορφή και το περιεχόμενο που διέλυσε την τότε υπάρχουσα, συμβατική αφηγηματική φόρμα, κάνοντάς τη γραμμική αλλά ριζοσπαστική, κι όλα αυτά με μια ιδιότυπη κινηματογραφική μουσική επένδυση, που έδωσε νέα πνοή σε κλασικά κομμάτια. Κάθε φορά που το (ξανα)βλέπω, εντοπίζω μια καινούργια λεπτομέρεια, άλλο ένα μήνυμα. Αυτή η ταινία πραγματικά αλλάζει τη χημεία του εγκεφάλου μου.
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 5.
STANLEY KUBRICK
The Shining
(Κάπου εδώ μάλλον αποκαλύπτω και το ποιος είναι ο πιο αγαπημένος μου σκηνοθέτης ever). Ο ίδιος δήλωσε, μιλώντας για το «The Shining», ότι «υπάρχει κάτι εγγενώς λανθασμένο στην ανθρώπινη προσωπικότητα, υπάρχει μια σκοτεινή πλευρά της», κάτι που έχει απασχολήσει πολύ το μυαλό μου, σε φιλοσοφικό επίπεδο. Αυτό που έκανε εδώ ήταν να μας δείξει φόρα-παρτίδα τα αρχέτυπα του ασυνείδητου, εκείνη τη σκοτεινή πλευρά που φοβόμαστε να αντικρίσουμε, μέσω της δομής της ταινίας, του τρόμου και της ασάφειας. Το προαίσθημα που παραμονεύει σε κάθε καρέ είναι και ο λόγος που την έκανε τόσο τρομακτική. Τα δε απόλυτα κεντραρισμένα κάδρα, ο συνδυασμός των χρωμάτων, οι τέλειες γωνίες λήψης ακόμα και με το Steadicam απαλύνουν το OCD μου.
Η ταινία εξετάζει τα θέματα του σεξισμού, της αρρενωπότητας, του ρατσισμού, του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, ακόμα και τη γενοκτονία των ιθαγενών Αμερικανών και το Ολοκαύτωμα, σύμφωνα με διάφορες κριτικές. Το soundtrack έχει την υπογραφή της τρανς πρωτοπόρου της ηλεκτρονικής μουσικής, Wendy Carlos, και της συνεργάτιδάς της, Rachel Elkind. (Για την ιστορία, η ίδια η Shelley Duvall ανέτρεψε τις φήμες για την κακομεταχείρισή της από τον σκηνοθέτη κατά τα γυρίσματα σε άπειρες συνεντεύξεις της, μέχρι και στην τελευταία που έδωσε λίγο πριν από τον θάνατό της).
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
6.
THE WACHOWSKIS
The Matrix
Το «Matrix» διεισδύει στην ατέρμονη αναζήτηση της ανθρωπότητας για την αλήθεια, ένα θέμα που μοιάζει ακόμα πιο σύγχρονο σήμερα, καθώς η τεχνολογία διαμορφώνει την ύπαρξή μας. Διαχειριζόμαστε πολλαπλούς «εαυτούς» −την ταυτότητά μας στον πραγματικό κόσμο και τις προσεκτικά επιμελημένες διαδικτυακές μας προσωπικότητες−, θέτοντας ερωτήματα σχετικά με το τι είναι πραγματικά αληθινό.
Η εικονική επιλογή μεταξύ του μπλε και του κόκκινου χαπιού συμβολίζει αυτό το ταξίδι και αποκαλύπτει τα προσωπικά μας όρια: το μπλε χάπι προσφέρει την (εύκολη) άγνοια και άνεση, ενώ το κόκκινο ενσαρκώνει την οδυνηρή αφύπνιση στην πραγματικότητα. Το μονοπάτι του Neo εξερευνά την ελευθερία ως μια αλλαγή αντίληψης, μια προσωπική αφύπνιση − κάτι ζωτικό, αλλά όχι καθολικά επιτυγχανόμενο.
Τα πρωτοποριακά εφέ της ταινίας δεν είναι απλώς εντυπωσιακά − αντιπροσωπεύουν κι αυτά την υπέρβαση των ορίων και την κάμψη της πραγματικότητας, αντικατοπτρίζοντας την εξέλιξη των χαρακτήρων. Αναμειγνύοντας τη φιλοσοφία, τη θρησκεία και τη μυθολογία, το «Matrix» ξεφεύγει από το τυπικό ταξίδι ενός ήρωα ή μιας ηρωίδας και προσφέρει χαρακτήρες ανοιχτούς σε ερμηνείες.
Εδώ, η πορεία της φυλομετάβασης των ίδιων των Wachowskis λειτουργεί παράλληλα με τα θέματα της αυτογνωσίας και της αυθεντικότητας της ταινίας, προσθέτοντας ένα επίπεδο προσωπικής σημασίας στην αφήγηση. Το «Matrix» μάς προκάλεσε να επανεξετάσουμε την ταυτότητα, την ελευθερία και την πραγματικότητα σε έναν κόσμο όπου η αντίληψη είναι το παν.
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
7.
STEPHEN DALDRY
The Hours
Το «The Hours» συνυφαίνει τις ζωές τριών γυναικών σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, αναδεικνύοντας τη βαθιά επίδραση των κοινωνικών προσδοκιών στην ταυτότητα και τις επιλογές τους. Αυτό που με τράβηξε στην ταινία δεν ήταν μόνο το βιβλίο του Cunnigham, που με είχε καθηλώσει, αλλά και το απίστευτο casting που υποσχόταν σημαντικές ερμηνείες. Θυμάμαι, μπήκα στην πρώτη προβολή στις 6 και τελικά την είδα τρεις φορές στα καπάκια μέχρι τα μεσάνυχτα, με τα μάτια συνεχώς δακρυσμένα. Το soundtrack του Philip Glass ήταν το κερασάκι στην τούρτα.
Η ταινία ασκεί κριτική στους περιοριστικούς ρόλους που αποδίδονται στις γυναίκες −σύζυγοι, μητέρες, νοικοκυρές, φροντίστριες και συντρόφισσες−, αποτυπώνοντας την ουσία των ευρύτερων ζητημάτων που εξακολουθούν να επιμένουν. Η οδυνηρή διαδρομή της Βιρτζίνια Γουλφ ως λογοτέχνιδας απεικονίζει τις καταστροφικές συνέπειες της συμμόρφωσης με τις κοινωνικές προσδοκίες. Η εσωτερική της πάλη και η επακόλουθη αυτοκτονία της υπογραμμίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι φωνές των γυναικών αποσιωπήθηκαν, περιορίστηκαν ή διαγράφηκαν από την ιστορία.
Το storyline του Richard/Ed Harris, που έχει ασθενήσει από AIDS, προσθέτει άλλο ένα επίπεδο, συνυφαίνοντας τη ζωή της Clarissa/Meryl Streep με θέματα απώλειας και κοινωνικής παραμέλησης, υπενθυμίζοντάς μας τα τρωτά σημεία που αντιμετωπίζει η LGBTQI+ κοινότητα και τα αγαπημένα της πρόσωπα.
Τελικά, οι αλληλένδετες ζωές αυτών των πρωταγωνιστριών αποκαλύπτουν την εξέλιξη των γυναικείων ζητημάτων με την πάροδο του χρόνου. Το «The Hours» χρησιμεύει ως μια θλιβερή υπενθύμιση ότι οι θηλυκότητες συνεχίζουν να παλεύουν ενάντια σε βαθιά ριζωμένα κοινωνικά πρότυπα, υποστηρίζοντας την αυτοέκφραση και τη σημασία της απελευθέρωσης από ιστορικά επιβεβλημένους περιορισμούς. «It was death, I chose life».
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
8.
MARJANE SATRAPI, VINCENT PARONNAUD
Persepolis
Mια βαθιά προσωπική αφήγηση που εξιστορεί την εμπειρία της Marjane Satrapi από την ιρανική επανάσταση, μέσα από τα μάτια ενός νεαρού κοριτσιού που ανακαλύπτει την ταυτότητά του. Με τράβηξε αυτή η ταινία για την αδιαμφισβήτητα φεμινιστική της προοπτική, καθώς και για το γεγονός ότι η Satrapi −μια γυναίκα− δημιούργησε αυτήν τη ζωντανή απεικόνιση της ανθεκτικότητας, της ελευθερίας και της ισότητας απέναντι στη συστημική καταπίεση. Το ταξίδι της Marjane χαρακτηρίζεται από τον αγώνα να ανήκει, αλλά τελικά απελευθερώνεται με ένα βαθύ προσωπικό κόστος.
Η ταινία αποκαλύπτει το προφανές − οι πολιτικές ανακατατάξεις δεν αλλάζουν απλώς τον ρου της ιστορίας, διαμορφώνουν ανεπανόρθωτα τις ατομικές ζωές. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Marjane τονίζουν ότι η εμπειρία της είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το φύλο της: οι δυσκολίες και οι εμπειρίες της θα ήταν ριζικά διαφορετικές αν ήταν άνδρας. Αυτό αναδεικνύει το «Persepolis» όχι μόνο σε μια αφήγηση αυτογνωσίας, αλλά και σε μια σαφώς φεμινιστική κριτική των κοινωνικοπολιτικών δομών.
Τα κινούμενα σχέδια, σε αυστηρό ασπρόμαυρο, προσθέτουν ένα εντυπωσιακό επίπεδο που θεμελιώνει την ιστορία της Marjane, παρακάμπτοντας τον εξωτισμό μιας ρεαλιστικής απεικόνισης, για να τονίσουν την αυθεντικότητα. Αναμειγνύοντας την προσωπική αντοχή με την τέχνη της αφήγησης, το «Persepolis» μάς προσκαλεί να δούμε τις προσωπικές και πολιτικές μας μάχες ως αλληλένδετες, ενθαρρύνοντας την ενσυναίσθηση και υπενθυμίζοντάς μας ότι ο αγώνας για την αυτογνωσία και την ελευθερία ξεπερνά σύνορα, θρησκείες και πολιτισμούς. Είναι συλλογικός.
9.
PETER JACKSON
The Lord of the Rings
To «The Lord of the Rings» είναι ένα αέναο κινηματογραφικό ταξίδι που έχει τις ρίζες του στην απαράμιλλη γνώση της ιστορίας, της μυθολογίας και της φιλοσοφίας του J.R.R. Tolkien. H μεταφορά στη μεγάλη οθόνη ευτυχώς συνέλαβε την ουσία του οράματος του Tolkien, συνδυάζοντας την επική αφήγηση με μια βαθιά ανάλυση του καλού έναντι του κακού και της τυφλής φύσης της εξουσίας. Με συγκινεί ιδιαίτερα η ιδέα ότι ακόμη κι ένα άτομο ή μια στενά δεμένη κοινότητα, χωρίς εμφανή δύναμη, μπορούν να αλλάξουν το αφήγημα. Οι χαρακτήρες ζωντανεύουν αυτό το όραμα, με τον Gandalf να ενσαρκώνει τη σοφία και τη θυσία, ενώ ο Sauron αποτελεί μια σκληρή υπενθύμιση της ικανότητας της εξουσίας να κατασπαράζει και να διαφθείρει.
Το έργο του Tolkien τονίζει ότι η πραγματική δύναμη βρίσκεται στην ενότητα, στον σκοπό. Η συντροφικότητα, ο σεβασμός στη φύση και η συλλογική δράση είναι κάτι περισσότερο από απλές ρομαντικές ιδέες − είναι ουσιαστικές εκκλήσεις για δράση. Ο «Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» δεν είναι απλώς άλλη μια φανταστική ιστορία για μένα, είναι μια υπενθύμιση ότι ο δρόμος προς ένα φωτεινότερο μέλλον δεν βρίσκεται στην κυριαρχία αλλά στο θάρρος και στην κοινή αφοσίωση στη διαφύλαξη του κόσμου.
10.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΝΘΙΜΟΣ
Κυνόδοντας
Ο «Κυνόδοντας» είναι μια ανατριχιαστική αποτύπωση του ελέγχου, της απομόνωσης και της τρομακτικής πλαστικότητας της αλήθειας κάτω από μια αυταρχική επιρροή. Πίσω από τον σουρεαλισμό της, η ταινία κρύβει μια βαθιά αναγνωρίσιμη αλήθεια: το πώς η οικογένεια ή οποιοδήποτε κλειστό, φασίζον περιβάλλον μπορεί να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα για να εξυπηρετήσει τους δικούς του, νοσηρούς στόχους, χρησιμοποιώντας τον φόβο και το άγνωστο ως μέσα ελέγχου. Η βίαιη απόφαση της κόρης να σπάσει το δόντι της με ένα βαράκι, όπως απαιτούσε η διαστρεβλωμένη αντίληψη που της εμφύσησε ο πατέρας της για την ελευθερία, αποτελεί τον πιο τρομακτικό συμβολισμό της αιχμαλωσίας της. Αυτή η σκηνή αποκρυσταλλώνει τη διεστραμμένη επιρροή που καταφέρνει να πλαισιώνει την ελευθερία ως μια ακόμη μορφή υποταγής.
Το ύφος της ταινίας είναι σκοτεινό και αδυσώπητο, αναγκάζοντάς μας να αντιμετωπίσουμε την παθολογία του ελέγχου και του αυταρχισμού στις πιο σπλαχνικές μορφές του. Ο «Κυνόδοντας» δεν είναι απλώς η απόλυτη κριτική για την αρρώστια της (ελληνικής) οικογένειας − είναι ένα ανησυχητικό σχόλιο για την ευθραυστότητα της πραγματικότητας και για το πόσο εύκολα μπορεί να διαστρεβλωθεί από εκείνους που ασκούν την εξουσία.
