Η ΧΡΟΝΙΑ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΜΕ ΕΝΑΝ μικρό ανασχηματισμό, ο οποίος επανέφερε τον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και τον Άδωνι Γεωργιάδη στο υπουργείο Υγείας, ενώ έκανε υπουργό Εργασίας τη Δόμνα Μιχαηλίδου. Ο κύριος λόγος του ανασχηματισμού ήταν οι αποτυχίες της προηγούμενης ηγεσίας του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη σε πλήθος υποθέσεων (όπως αυτή των χούλιγκαν από την Κροατία), την ώρα που τα θέματα της ασφάλειας των πολιτών και η αδυναμία αντιμετώπισης της παραβατικότητας προκαλούσαν σημαντική φθορά στην κυβέρνηση και καταγράφονταν στις δημοσκοπήσεις.
Στη συνέχεια, μέσα στον Ιανουάριο, ο πρωθυπουργός παρουσίασε στο υπουργικό συμβούλιο την πρόταση της κυβέρνησης για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών και ανέλαβε προσωπικά ο ίδιος να προετοιμάσει την κοινή γνώμη και το κόμμα του, αποφασισμένος να διαθέσει πολιτικό κεφάλαιο γι’ αυτό. Η ανακοίνωση της πρόθεσής του προκάλεσε αμέσως την αντίδραση της Εκκλησίας, με την οποία άνοιξε μέτωπο που έμεινε ανοιχτό για μεγάλο διάστημα.
Στις 24 Ιανουαρίου η κυβέρνηση πέρασε με 158 ψήφους το νομοσχέδιο για την επιστολική ψήφο, χωρίς τη συναίνεση της αντιπολίτευσης.
Στο τέταρτο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, που ξεκίνησε με την αντιθεσμική παρέμβαση του Τσίπρα και έκλεισε με την απόρριψη της πρότασής του, απογοητεύτηκαν πολλοί οπαδοί του που αποφάσισαν έκτοτε να ακολουθήσουν τον Κασσελάκη.
Τον Φεβρουάριο είχαμε δυναμικές αγροτικές κινητοποιήσεις για το αυξημένο κόστος παραγωγής, οι οποίες έληξαν μετά από κάποια μικρά κέρδη που πέτυχαν οι αγρότες και παρά τις εντάσεις που προκάλεσε η συμπεριφορά του τότε υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης. Ο Λευτέρης Αυγενάκης είχε καθυστερήσει να δώσει στους αγρότες τα χρήματα που όφειλε να καταβάλει το υπουργείο μέχρι το τέλος της χρονιάς και όταν αυτοί ξεκίνησαν να διαμαρτύρονται, τους χαρακτήρισε πολιτικά υποκινούμενους.
Αντιδράσεις προκάλεσε και το νομοσχέδιο για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, με διαδηλώσεις φοιτητών και καταλήψεις σχολών, σε κάποιες από τις οποίες χάθηκε η εξεταστική περίοδος. Με πρωτοβουλία της ευρωπαϊκής ομάδας της αριστεράς και των σοσιαλιστών στο Ευρωκοινοβούλιο πέρασε ψήφισμα το οποίο διατύπωνε ανησυχίες για «πολύ σοβαρές απειλές» κατά της Δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ελλάδα.
Στις 15 Φεβρουαρίου η Βουλή ψήφισε τον νόμο της κυβέρνησης για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών με τη στήριξη 5 κομμάτων και 176 βουλευτών. Έτσι, «η Ελλάδα έγινε η 16η χώρα που νομοθετεί την ισότητα στον γάμο», όπως ανέφερε ο πρωθυπουργός, δηλώνοντας περήφανος για το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο Νίκος Ανδρουλάκης και ο Στέφανος Κασσελάκης (ο οποίος ήταν πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ τότε) έκαναν οι ίδιοι προσωπικά συζητήσεις με βουλευτές των κομμάτων τους, προκειμένου να τους πείσουν να ψηφίσουν υπέρ, ώστε να προκύψει ο αριθμός των 176. Ο μειονοτικός βουλευτής Ροδόπης του ΠΑΣΟΚ, Ιλχάν Αχμέτ, ήταν ο μόνος από τους 4 μουσουλμάνους βουλευτές της Θράκης ο οποίος ψήφισε υπέρ του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών.
Το 4ο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ στις 22-23 Φεβρουαρίου ήταν ένας θρίαμβος για τον Στέφανο Κασσελάκη, που όμως δεν θα διαρκούσε πολύ, όπως έγραψε η LiFO τότε. Για τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος προσπάθησε να ρίξει τον άλλοτε ευνοούμενό του, ήταν μια μεγάλη ήττα, την οποία προκάλεσε μόνος του, καθώς η πλειοψηφία των συνέδρων απέρριψε την πρότασή του για εκλογή νέας ηγεσίας και για πρώτη φορά αμφισβητήθηκε τόσο έντονα και μέσα στο ίδιο του το κόμμα. Η αμφισβήτηση του Κασσελάκη από τον Τσίπρα δεν έγινε με θεσμικό τρόπο (όπως και αυτές που θα ακολουθούσαν), καθώς, αντί ο πρώην πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ να πάει στο συνέδριο και να καταθέσει την πρότασή του για εκλογή νέας ηγεσίας ή να την αποστείλει στα όργανα του κόμματος, την ανάρτησε απλώς στο Facebook δύο ώρες πριν από την έναρξη του συνεδρίου.
Στο τέταρτο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, που ξεκίνησε με την αντιθεσμική παρέμβαση του Τσίπρα και έκλεισε με την απόρριψη της πρότασής του, απογοητεύτηκαν πολλοί οπαδοί του που αποφάσισαν έκτοτε να ακολουθήσουν τον Κασσελάκη.
Τον Μάρτιο πρωταγωνιστές ήταν η Άννα Μισέλ Ασημακοπούλου και ο Νίκος Ανδρουλάκης για εντελώς διαφορετικούς λόγους. Στις αρχές του μήνα είχαμε την εισαγγελική παρέμβαση που προκάλεσε η διαρροή των προσωπικών δεδομένων χιλιάδων αποδήμων μέσω μαζικής προεκλογικής αποστολής email από την ευρωβουλευτή της ΝΔ, Άννα Μισέλ Ασημακοπούλου.
Στις 26 Μαρτίου, λίγες μέρες μετά την ολοκλήρωση της Εξεταστικής Επιτροπής για τα Τέμπη, ο Νίκος Ανδρουλάκης κατέθεσε στην ολομέλεια της Βουλής πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης μετά από δημοσιεύματα που ανέφεραν ότι υπήρξε αλλοίωση των ηχητικών ντοκουμέντων του σιδηροδρομικού δυστυχήματος. Η πρωτοβουλία αυτή ήταν μια επιτυχία για τον Νίκο Ανδρουλάκη, καθώς κατάφερε να ενώσει τα τέσσερα κόμματα που τη συνυπέγραψαν, αλλά φάνηκε πως δύσκολα θα είχε συνέχεια.
Τον Απρίλιο, στο συνέδριο της ΝΔ που έγινε στο Ζάππειο και αφιερώθηκε στα πενήντα χρόνια από την ίδρυση του κόμματος, άρχισε να γίνεται αντιληπτή η κοινή δυσαρέσκεια των δύο πρώην πρωθυπουργών και προέδρων της ΝΔ. Ο Μάνφρεντ Βέμπερ και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εγκωμίασαν την ηγεσία του Κυριάκου Μητσοτάκη, αλλά ο Κώστας Καραμανλής και ο Αντώνης Σαμαράς δεν έκρυψαν την ψυχρότητά τους απέναντι στον πρωθυπουργό, ενώ μεταξύ τους το κλίμα ήταν ιδιαίτερα φιλικό κλίμα. Όπως έγραφε η LiFO: «Η ηγεσία της ΝΔ προσπάθησε να μεταδώσει μια εικόνα ενότητας και συσπείρωσης, αλλά στο κόμμα έχουν δημιουργηθεί ρωγμές. Όχι ικανές να απειλήσουν την κυριαρχία της, αλλά με δυνατότητα να προκαλέσουν κάποιο πλήγμα στις ευρωεκλογές, το οποίο μέχρι πρότινος τουλάχιστον δεν αξιολογούσε. Το συνέδριο τις σκέπασε για λίγο, αλλά είναι εκεί».
Στις 10 Απριλίου εγκρίθηκε το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο από την ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μετά από πολλά χρόνια διαβουλεύσεων και διαφωνιών που υπήρχαν μεταξύ των πολιτικών ομάδων και των κρατών-μελών. Το νέο Σύμφωνο ούτε τα προβλήματα έλυνε ούτε κάτι ουσιαστικά καινούργιο έφερε. Ψηφίστηκε όμως άρον άρον εν όψει των ευρωεκλογών και με τον φόβο της ακροδεξιάς, για να δείξουν ότι έκαναν κάτι.
Στις 13 Μαΐου είχαμε τη συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν που εγκαινίασαν την πολιτική των «ήρεμων νερών». Από το «Μητσοτάκης γιοκ» του Τούρκου Προέδρου περάσαμε στις δηλώσεις περί «σεβασμού και εγκαρδιότητας». Το κλίμα στην προσωπική σχέση των δύο ηγετών βελτιώθηκε, αλλά τα προβλήματα παρέμειναν, όπως και οι τουρκικές προκλήσεις.
Μία μέρα πριν, στις 12 Μαΐου, ο Αλβανός πρωθυπουργός, Έντι Ράμα, πραγματοποίησε ομιλία σε συγκέντρωση στο Γαλάτσι με έντονα εθνικιστικό χαρακτήρα και αρκετά πούλμαν με τα οποία μετέφερε κόσμο ακόμα και από την Αλβανία. Τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ της χώρας του ανέφεραν ότι ο σκοπός της συγκέντρωσης ήταν «να δείξει ο Ράμα τα δόντια του στην ελληνική κυβέρνηση», καθώς αρκετοί Αλβανοί μετανάστες που ζουν στην Ελλάδα έχουν αποκτήσει δικαίωμα ψήφου. Ο Ράμα, πάντως, μίλησε με καλύτερα λόγια για τον Κυριάκο Μητσοτάκη απ’ ό,τι για το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ, παρότι υποτίθεται ότι είναι σοσιαλιστής.
Τον Ιούνιο οι ευρωεκλογές αποτέλεσαν όχι απλώς το γεγονός του μήνα αλλά ένα ορόσημο πολιτικό. Ένα σημαντικό μέρος των ψηφοφόρων της ΝΔ, του 41% των εθνικών εκλογών, την αποδοκίμασε διαμαρτυρόμενο, αλλά ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ ούτε το ΠΑΣΟΚ έπιασαν τους στόχους που είχαν βάλει. Το μήνυμα της κάλπης των ευρωεκλογών ήταν η αποδοκιμασία της ΝΔ αλλά και του πολιτικού συστήματος γενικότερα, όπως προέκυψε και από την υψηλή αποχή και την ενίσχυση της «αντισυστημικής» ψήφου. Η ΝΔ έπεσε κάτω από το λεγόμενο «ψυχολογικό όριο» του 30%, με τα μεγαλύτερα οφέλη από την ψήφο διαμαρτυρίας προς την κυβέρνηση να πηγαίνουν στα κόμματα που βρίσκονται στα δεξιά της, αλλά και το ΚΚΕ κέρδισε αριστερούς ψηφοφόρους. Το ΠΑΣΟΚ δεν πέτυχε τον στόχο του να βγει δεύτερο κόμμα. Ο Νίκος Ανδρουλάκης είχε πει ότι αν δεν βγουν δεύτεροι, θα είναι ήττα και αυτό του στοίχισε την αμφισβήτηση που ξεκίνησε από το ίδιο βράδυ. Η εκλογή της Αφροδίτης Λατινοπούλου ήταν η έκπληξη των ευρωεκλογών, ενώ η Νέα Αριστερά δεν κατάφερε να εκλέξει ούτε έναν ευρωβουλευτή. Ο πρωθυπουργός παραδέχτηκε ότι το 41% δεν υπάρχει πια και ενώ πριν από τις ευρωεκλογές έλεγε πως ένα κακό ποσοστό θα δυσκόλευε πολύ τη διακυβέρνηση, μετά τις ευρωεκλογές είπε πως «είναι άλλο να προβλέπεις τι θα γίνει και άλλο να βιώνεις το αποτέλεσμα αφότου ήρθε», το οποίο «μπορεί να είναι και λυτρωτικό και απελευθερωτικό».
Λίγες μέρες μετά ανακοίνωσε την «επανεκκίνηση» της κυβέρνησης με έναν ανασχηματισμό που είχε ως κύρια στοιχεία την αποπομπή του Κώστα Σκρέκα από το υπουργείο Ανάπτυξης, του Δημήτρη Καιρίδη από το υπουργείο Μεταναστευτικής πολιτικής, του Λευτέρη Αυγενάκη από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και της Δόμνας Μιχαηλίδου από το υπουργείο Εργασίας. Επίσης, αναβαθμίστηκε ο Θοδωρής Λιβάνιος που έγινε υπουργός Εσωτερικών στη θέση της Νίκης Κεραμέως, η οποία έφυγε από εκεί κυρίως λόγω του σκανδάλου με τα emails, αλλά πήγε στο Εργασίας.
Ο Ιούλιος ξεκίνησε με την έναρξη της διαδικασίας για την εκλογή ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ, χωρίς υψηλούς τόνους στην αρχή και σε κλίμα συναίνεσης. Ο Νίκος Ανδρουλάκης πρότεινε στην Κεντρική Επιτροπή να γίνουν οι εκλογές στις 6 και 13 Οκτωβρίου, λέγοντας ότι «το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να σύρεται σε παρατεταμένη εσωστρέφεια», και συμφώνησαν όλοι μαζί του. Το δικό του διακριτό στίγμα ήταν το «αυτόνομο ΠΑΣΟΚ», σε αντίθεση με τον Χάρη Δούκα που πρόταξε τις συνεργασίες.
Για τη ΝΔ ο Ιούλιος ξεκίνησε «πολεμικά», με τις ομιλίες των δύο πρώην προέδρων της και πρωθυπουργών στο Πολεμικό Μουσείο, όπου άσκησαν για πρώτη φορά τόσο σκληρή κριτική στην κυβέρνηση Μητσοτάκη. «Δεν σχολιάζουμε ομιλίες πρώην πρωθυπουργών» ήταν η δήλωση του κυβερνητικού εκπροσώπου. Λίγες μέρες μετά διαγράφηκε από την Κ.Ο. της ΝΔ ο Λευτέρης Αυγενάκης μετά από δημοσιοποίηση της επίθεσής του σε εργαζόμενο του αεροδρομίου.
Τον Αύγουστο η κυβέρνηση έχασε το στοίχημα με τις πυρκαγιές, παρότι το καλοκαίρι ξεκίνησε με καλά αποτελέσματα. Φέτος κάηκαν περισσότερα από τετρακόσιες χιλιάδες στρέμματα, ακόμα και σπίτια και επιχειρήσεις εντός οικισμών στην Αττική. Άλλη μια χρονιά η Πολιτική Προστασία δε πέτυχε τον στόχο να περιορίσει σημαντικά τις καμένες εκτάσεις, παρά τα περισσότερα μέσα που διέθετε φέτος.
Ο Σεπτέμβριος ήταν ο μήνας που κορυφώθηκε η «κασσελακειάδα» του ΣΥΡΙΖΑ, με την καθαίρεσή του. Η λεγόμενη «φρουρά» του Αλέξη Τσίπρα, μετά από μακρά προσπάθεια και αμφιλεγόμενες μεθόδους, κατάφερε να ελέγξει την Κεντρική Επιτροπή και με μια εξίσου αμφιλεγόμενη και αδιαφανή ψηφοφορία (για άλλους μυστική και για άλλους φανερή) πέτυχαν την ψήφιση της πρότασης μομφής εναντίον του που επιδίωκαν. Ο πρόεδρος-κομήτης άρχισε να γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνος όταν ξεκίνησε να μιλάει για μαύρα και διπλά ταμεία, οπότε έπρεπε να πεταχτεί από το κόμμα με συνοπτικές διαδικασίες και να του πάρουν τα κλειδιά. Ο Κασσελάκης θα μπορούσε να παραμείνει στη θέση του προέδρου μέχρι τη σύγκληση του έκτακτου συνεδρίου, το οποίο ως ανώτατο όργανο ήταν το αρμόδιο για να πάρει τις σχετικές αποφάσεις, αλλά η Πολιτική Γραμματεία, η οποία ελεγχόταν (και ελέγχεται) από τον Αλέξη Τσίπρα, αποφάνθηκε ότι η Κεντρική Επιτροπή είναι ο «αυθεντικός ερμηνευτής του καταστατικού» και κήρυξε έκπτωτο τον Στέφανο Κασσελάκη από τη θέση του προέδρου.
Ο Σεπτέμβριος, όμως, ήταν ο μήνας κατά τον οποίο οι μέρες της απόλυτης ησυχίας τελείωσαν και για τη ΝΔ, όπως διαφάνηκε από την ερώτηση-παρέμβαση έντεκα βουλευτών της, με την οποία αμφισβήτησαν την προστασία των ευάλωτων οφειλετών από την κυβέρνηση.
Ο Οκτώβριος ήταν ο μήνας του ΠΑΣΟΚ, καθώς, μετά την επανεκλογή του Νίκου Ανδρουλάκη, ξεκίνησε μια ανοδική πορεία. Ο κόσμος του ΠΑΣΟΚ στις 13 Οκτωβρίου επέλεξε να επιβεβαιώσει την εμπιστοσύνη του προς τον πρόεδρό του και τη στρατηγική του για πολιτική αυτονομία. Τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου, ωστόσο, υπέδειξαν και την ανάγκη για σύνθεση. Η απώλεια της Βάσως Παπανδρέου, ιστορικού στελέχους του ΠΑΣΟΚ, που συνέβη λίγες μέρες μετά, συγκίνησε κάθε πλευρά.
Τον Νοέμβριο η νίκη του Τραμπ επισκίασε κάθε άλλο πολιτικό γεγονός στον κόσμο, στην Ελλάδα όμως συνεχίσαμε να έχουμε πλούσιες εξελίξεις. Ο πρωθυπουργός, με μια κίνηση –όχι χωρίς πολιτικό ρίσκο–, αποφάσισε τη διαγραφή του Αντώνη Σαμαρά μετά από μια συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα «Το Βήμα» και του ζητούσε να αποπέμψει τον υπουργό Εξωτερικών. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης με τη διαγραφή αυτή έστειλε ένα μήνυμα και στους βουλευτές του σαμαρικού και καραμανλικού χώρου ότι υπάρχουν όρια τα οποία δεν θα δεχτεί να ξεπεραστούν.
Τον Νοέμβριο είχαμε και το τελευταίο και επεισοδιακό συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, στο οποίο καταπατήθηκαν οι δημοκρατικές διαδικασίες εκλογής και συμμετοχής συνέδρων σε αυτό αλλά και η ισότητα της ψήφου, αφού υπήρχαν σύνεδροι που μεταφέρθηκαν σε άλλη αίθουσα από αυτήν όπου διεξαγόταν το συνέδριο και δεν είχαν τη δυνατότητα να ψηφίσουν. Μεγάλο μέρος συνέδρων αποκλείστηκε προκειμένου να μη φέρουν στο συνέδριο το θέμα της αντικαταστατικής και με αδιαφανείς μεθόδους καθαίρεσης του Στέφανου Κασσελάκη. Στην εκλογή ηγεσίας που ακολούθησε τις επόμενες μέρες το αποτέλεσμα ήταν το αναμενόμενο. Η «φρουρά Τσίπρα» είχε αποφασίσει την ανάδειξη του Σωκράτη Φάμελλου στην ηγεσία, ο οποίος και βγήκε πρώτος, με πολύ μικρή διαφορά όμως από τον Παύλο Πολάκη, ο οποίος, όπως είπε, εκπροσωπεί τον μισό ΣΥΡΙΖΑ.
Τον Δεκέμβριο είχαμε την πολυαναμενόμενη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, το οποίο, μετά τη νέα διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ και τις αποχωρήσεις βουλευτών του, βρέθηκε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης λόγω της αδυναμίας του ΣΥΡΙΖΑ να παραμείνει σε αυτήν. Και οι δύο πλευρές μίλησαν για μια καλή και παραγωγική συνάντηση με κάποιες τυπικές διατυπώσεις. Προσδοκίες μεγάλες δεν υπήρχαν.
Η είδηση ήταν η ίδια η συνάντηση. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ήθελε να ρίξει τον τοίχο που ορθώθηκε ανάμεσά τους μετά τις υποκλοπές, γνωρίζοντας ότι ο Νίκος Ανδρουλάκης δεν θα κάνει πίσω σε καμία από τις νομικές ενέργειες που έχει κινήσει, και ο Νίκος Ανδρουλάκης ήθελε να τον αντιμετωπίσει θεσμικά με τον νέο του ρόλο και όχι να μοιάζει σαν αρχηγός κάποιου μικρού κόμματος διαμαρτυρίας.
Η πολιτική χρονιά έκλεισε με τον προϋπολογισμό που ψηφίστηκε από 159 βουλευτές, παρότι η κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ αριθμεί 155 μετά τις τρεις διαγραφές που έχουν γίνει (Αντώνης Σαμαράς, Μάριος Σαλμάς και Λευτέρης Αυγενάκης). Αυτό συνέβη καθώς τρεις με προέλευση από τους «Σπαρτιάτες» (ο ένας και με νεοδημοκρατικό παρελθόν), μαζί με τον διαγραφέντα Αυγενάκη, που διεκδικεί ως χριστουγεννιάτικο δώρο την επιστροφή του στο κυβερνών κόμμα, υπερψήφισαν τον προϋπολογισμό μαζί με τους βουλευτές της ΝΔ.
Το 2025, πάντως, αναμένεται με εξίσου πλούσιες πολιτικές εξελίξεις, ίσως να είναι και συναρπαστικότερο.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LIFO.
