Χειροτεχνία, Κοινωνία και Πολιτική
Φιλοσοφικές βραδιές στη Φινλανδία
"Οι χειροτεχνίες είναι ένα γελοίο δημοφιλές χόμπι. Περισσότεροι από τους μισούς Φινλανδούς ασχολούνται με χειροτεχνίες. Πώς μεταφράζεται αυτό στην επιστήμη και την έρευνα, για παράδειγμα; Με ελάχιστα δείγματα, επειδή η χειροτεχνία θεωρείται γυναικείο χόμπι".
Miia Collanus, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Tampere (Φινλανδία)
Στο παρελθόν, οι χειροτεχνίες αποτελούσαν ουσιαστικό μέρος της καθημερινής ζωής πολλών ανθρώπων, καθώς έπρεπε να φτιάχνουν τα περισσότερα από τα οικιακά τους είδη. Στις μέρες μας οι χειροτεχνίες νοούνται κυρίως ως χόμπι ή τρόπος χαλάρωσης. Αλλά υπάρχει κάποια άλλη αξία σε αυτό που κάνουμε τώρα ή που πρόκειται να κάνουμε στο μέλλον, και σημαίνει κάτι κοινωνικά και πολιτικά στους μεταβαλλόμενους καιρούς μας;
Miia Collanus, 35 ετών, αναπληρώτρια καθηγήτρια στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας στο Πανεπιστήμιο του Tampere (Φινλανδία):
Το DIY ως δεξιότητα του πολίτη
"Το σημερινό μας οικονομικό σύστημα βασίζεται στην ιδεολογία της συνεχούς ανάπτυξης. Σε αυτό το σύστημα η δουλειά του πολίτη είναι να καταναλώνει. Μόνο έτσι, μας λένε, είναι δυνατό να διατηρήσουμε το επίπεδο ευημερίας που έχουμε επιτύχει. Η κυκλική οικονομία συχνά θεωρείται ως μια απάντηση στα προβλήματά μας, αλλά ακόμη και μέσα σε αυτήν, ο πολίτης συνήθως κατανοείται ως χρήστης και όχι ως ενεργός παράγοντας. Ως πολίτες, θα πρέπει να διαδραματίσουμε πολύ πιο ενεργό ρόλο, για παράδειγμα διατηρώντας, επισκευάζοντας και αξιοποιώντας τον υπάρχοντα κόσμο προϊόντων και το απόθεμα χρησιμοποιημένα υλικών, δημιουργώντας νέα από αυτά μόνοι μας."
Στην ομιλία της, η Collanus θα εξηγήσει τον προβληματισμό της σχετικά με την τέχνη του DIY ως πολιτιστικό κεφάλαιο που μπορεί να συμβάλει σε ένα πιο βιώσιμο μέλλον, δημιουργώντας παράλληλα ευημερία και ευτυχία για εμάς και τις κοινότητές μας.
________
Maisa Akkola
Ylioppilaslehti - 05.04.2011
Η Miia Collanus εξερευνά χειροτεχνίες άμεσης εφαρμογής που αντιτίθενται στη μαζική παραγωγή και αμφισβητούν την παραδοσιακή θέση της γυναίκας. Κατά τη γνώμη της, δεν θα πρέπει να είναι δυνατό να αποφοιτήσει κανείς ως δασκάλα χειροτεχνίας χωρίς να έχει μελετήσει τα βασικά του φεμινισμού.
Η Miia Collanus, 35 ετών, δεν ενθουσιαζόταν με τα μαθήματα χειροτεχνίας στο δημοτικό σχολείο. Η πρόταση της ψυχολόγου-συμβούλου επαγγελματικού προσανατολισμού να κάνει αίτηση στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσει χειροτεχνία της φάνηκε περίεργη, αλλά η Collanus τελικά κατέληξε να σπουδάσει αυτό το αντικείμενο για να γίνει δασκάλα χειροτεχνίας. Ούτε αυτό όμως της άρεσε.
"Τελείωσα γρήγορα τις σπουδές μου γιατί δεν ένιωθα άνετα στην εκπαίδευση δασκάλων χειροτεχνίας. Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου, υπήρχε ένα είδος κουλτούρας σιωπής στη γυναικεία κοινότητα που με στοιχειώνει ακόμα. Παρόλο που η ατμόσφαιρα στο ίδρυμα έχει γίνει πιο ανοιχτή από την εποχή που ήμουν εγώ φοιτήτρια, εξακολουθεί να υπάρχει κάποια δυσαρέσκεια μεταξύ των φοιτητών για τη διδασκαλία", λέει ο Collanus.
Ωστόσο, από το περασμένο φθινόπωρο, η Collanus εργάζεται ως αναπληρώτρια καθηγήτρια στη διδασκαλία της κλωστοϋφαντουργίας. "Όταν τελείωσε η δουλειά μου ως βοηθός πριν από ένα χρόνο, σκέφτηκα ότι θα έκανα ένα μεγάλο διάλειμμα από την εκπαίδευση δασκάλων χειροτεχνίας. Δέκα χρόνια στον ίδιο χώρο είναι πολλά. Ωστόσο, έκανα αίτηση για αναπληρώτρια καθηγήτρια, γιατί δεν είναι εντάξει να είσαι άνεργος. Και τότε έτυχε να πάρω τη θέση", λέει η Collanus.
Η χειροτεχνία είναι ένας διεπιστημονικός τομέας, που συνδυάζει την ιστορία της τέχνης, τη λαογραφία και την εκπαίδευση. Πρόσφατα, για παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι ασχολήθηκε με την έρευνα σχετικά με τις βαφικές ιδιότητες των κηλίδων αίματος. Το μεταπτυχιακό σεμινάριο θα διερευνήσει θέματα όπως η ηθική και βιώσιμη μόδα, η βαφή με αρώνια και η διδασκαλία της χειροτεχνίας σε άτομα με νοητική αναπηρία.
Η Collanus ετοιμάζει επί του παρόντος ένα διδακτορικό σχετικά με την κουλτούρα της χειροτεχνίας DIY. Το DIY σημαίνει κάντο μόνος σου. Η Collanus μελετά την DIY χειροτεχνική κουλτούρα, η οποία περιλαμβάνει ακτιβιστικές χειροτεχνίες άμεσης δράσης, όπως τα πλεκτά με σχέδια γκράφιτι, και την αντίσταση στη μαζική παραγωγή. Επίσης, αμφισβητεί τις στερεοτυπικές αντιλήψεις για τη θηλυκότητα και τη θέση της γυναίκας.
"Οι χειροτεχνίες είναι ένα γελοίο δημοφιλές χόμπι. Περισσότεροι από τους μισούς Φινλανδούς ασχολούνται με χειροτεχνίες. Πώς μεταφράζεται αυτό στην επιστήμη και την έρευνα, για παράδειγμα; Με ελάχιστα δείγματα, επειδή η χειροτεχνία θεωρείται γυναικείο χόμπι".
Η Collanus είναι, σύμφωνα με την ίδια, μια φεμινίστρια που αφυπνίστηκε αργά. Θεωρεί ανησυχητικό το γεγονός ότι κάποιος μπορεί να αποφοιτήσει από ένα τμήμα βιοτεχνικών σπουδών χωρίς να γνωρίζει τίποτα για τα φεμινιστικά ζητήματα που αφορούν τις σπουδές. Οι σπουδές φύλου πρέπει να μελετηθούν, καθώς το φύλο είναι μια σημαντική κατηγορία που διαμορφώνει το αντικείμενο της χειροτεχνίας. Τα κορίτσια επιλέγουν συχνότερα την υφαντική εργασία και τα αγόρια την τεχνική εργασία, και σχεδόν όλοι οι καθηγητές υφαντικής είναι γυναίκες.
"Η φεμινιστική έρευνα δεν έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον του τμήματος. Η χειροτεχνία εστιάζει ειδικά στη διαδικασία σχεδιασμού και κατασκευής του προϊόντος. Είναι εκπληκτικό πως οι πολιτιστικές και κοινωνικές δομές έχουν λάβει τόσο λίγη προσοχή", λέει η Collanus.
"Η δεξιοτεχνία δεν είναι απλώς μια κινητική δεξιότητα. Είναι ένας τρόπος να βλέπεις τον κόσμο και να συνειδητοποιείς τον εαυτό σου ως πολιτισμικό παράγοντα. Η χειροτεχνική κατασκευή είναι ένα είδος εργασίας πάνω στην ταυτότητα".
Τα ρούχα, τα αξεσουάρ και τα υφάσματα είναι ένας τρόπος έκφρασης της ταυτότητάς μας. Για παράδειγμα, η εθνική και πολιτιστική ταυτότητα μπορεί να εκφραστεί μέσω των υφασμάτων.
Στον ελεύθερο χρόνο της, η Collanus πλέκει, ράβει και μαγειρεύει.
"Αυτά, δεν τα εγκαταλείπω, ό,τι και να γίνει. Δεν έχω παιδιά, οπότε ίσως γι' αυτό έχω χρόνο γι' αυτές τις δραστηριότητες".
Τον τελευταίο καιρό, η Collanus προτιμά πιο αργούς ρυθμούς. Μπορεί να δουλεύει πάνω σε ένα σχέδιο ραπτικής για μήνες.
"Για μένα, το πιο σημαντικό πράγμα στη χειροτεχνία είναι η διαδικασία και το υλικό. Κανείς δεν ρωτάει συνεχώς πότε θα τελειώσω ή δεν απαιτεί εκ των προτέρων ένα ακριβές σχέδιο, κάτι που συχνά αποτελεί απαίτηση στη θεσμική χειροτεχνία".
