Τα λευκώματα που συνοδεύουν συχνά τα γυρίσματα μεγάλων κινηματογραφικών παραγωγών, μοιραία γεμίζουν την ύλη τους με διάφορες σάλτσες ή ωραιοποιημένες δηλώσεις όσων εργάστηκαν σε αυτές, καθώς το υλικό δεν επαρκεί για να δικαιολογήσει την έκδοση. Είναι και λογικό, σε μια βιομηχανία που φροντίζει να προσχεδιάζει και να εκτελεί ευλαβικά, με βάση το κέρδος χρόνου και χρημάτων, τα γυρίσματα ενός φιλμ μεγάλου προϋπολογισμού είναι περισσότερο βαρετά, παρά περιπετειώδη, κάτι που μπορούν να επιβεβαιώσουν ηθοποιοί που έχουν συνήθως μικρό ρόλο σε αυτά. Η Κλεοπάτρα που ξεκίνησε η Fox το 1959 και ολοκλήρωσε το 1963, είναι μάλλον η βασίλισσα της άλλης πλευράς, ένα μνημείο μηδαμινής οργάνωσης, οργιώδους σπατάλης, κακοδιαχείρισης πόρων και προσώπων, όπου και ο τελευταίος από τους χιλιάδες που εργάστηκαν σε αυτήν θα έχει μια διασκεδαστική ιστορία να αναφέρει.
Η Κλεοπάτρα Ζ' Φιλοπάτωρ ήταν το τελευταίο μέλος της δυναστείας των Πτολεμαίων και τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου πριν η περιοχή γίνει οριστικά επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αν και έζησε στον πρώτο π.Χ. αιώνα, σε μια εποχή δηλαδή που δε συνηθίζουμε να μιλάμε με ακριβείς ημερομηνίες, είναι μια από τις περιπτώσεις ιστορικών προσώπων εκείνης της εποχής, όπου υπάρχει επιβεβαίωση για τον θάνατό της – συνέβη στις 12 Αυγούστου 30 π.Χ., όταν η ίδια ήταν σε ηλικία 39 ετών. Πριν τη στιγμή αυτή όμως κατάφερε πολλά και μεταξύ άλλων να γοητεύσει τον Μάρκο Αντώνιο και τον Ιούλιο Καίσαρα, δυο από τους ισχυρότερους άντρες εκείνης της περιόδου, πρωταγωνιστές της μάχης για το Ρωμαϊκό θρόνο αλλά και της συνεχούς επέκτασης της αυτοκρατορίας.
Στο νέο ξεκίνημα της Ρώμης ήρθε και το μεγάλο φαγοπότι. Απαιτήθηκε χτίσιμο νέων σκηνικών, τεχνικοί έβαζαν μέσα στα μεγάλα κόστη πολλά προσωπικά τους έξοδα που δε μπορούσαν να γίνουν αντιληπτά, ενώ υπήρξε μεγάλη διαφθορά στην όλη οικονομική διαχείριση. Η Τέιλορ ορκίζονταν αργότερα πως βρήκε χαρτιά όπου το στούντιο ότι χρεώνονταν καθημερινά 12 κοτόπουλα για τη διατροφή της, ένα μικρό μόνο παράδειγμα δεκάδων υπερτιμολογήσεων πάνω στο πτώμα της Fox.
Μπορεί η Κλεοπάτρα να έκανε πολλά περισσότερα για το λαό της αλλά η παρουσία της σε αυτή την ιστορία έρωτα και προδοσίας έφτανε για να ξετρελάνει παραγωγούς και επίδοξες στάρλετς, περίπου 2000 χρόνια αργότερα στην άλλη πλευρά του κόσμου. Ο ρόλος της ως μοιραία γυναίκα και ο πολυθρύλητος ερωτισμός που εξέπεμπε απασχόλησε το Χόλιγουντ από πολύ νωρίς, μόλις αυτό μπήκε στη λογική των μεγάλων, σε κόστος κι διάρκεια, επών. Το 1917, ένα πρώιμο σύμβολο του σεξ για τη βιομηχανία, η Θέντα Μπάρα, βρήκε ευκαιρία για να φορέσει μια σειρά από αισθησιακά φορέματα, κάλυψε σε σκηνές το στήθος της μόνο από ένα κόσμημα σε σχήμα φιδιού, αλλά η Κλεοπάτρα της χάθηκε μέσα στον χρόνο, καθώς μόνο φωτογραφίες και μικρές σκηνές έχουν διασωθεί. Ο μεγάλος Σέσιλ Μπ. Ντεμίλ προσπάθησε να αναβιώσει τον μύθο της το 1934 με την Κλοντέτ Κόρμπετ, προλαβαίνοντας για λίγους μήνες τον κώδικα Χέιζ και τις απαγορεύσεις του. Ο Ντεμίλ ξανασχολήθηκε με τις υπερπαραγωγές 20 χρόνια αργότερα και τα κέρδη από τις Δέκα Εντολές έπαιξαν τον ρόλο τους όταν ακούστηκε η ιδέα στο στούντιο της Fox για μια νέα Κλεοπάτρα. Σε πολλούς φάνηκε κακή ιδέα όμως ο βετεράνος παραγωγός Γουόλτερ Γουάνγκερ κλήθηκε να ξεκινήσει διαδικασίες προ-παραγωγής με το στούντιο να θεωρεί πως 2 εκατομμύρια δολάρια ήταν αρκετά για το project.
Ο Γουάνγκερ σκεφτόταν την ιδέα από τις αρχές της δεκαετίας του 50 όταν είδε με τα μάτια του την αναβίωση της ταινίας-χλαμύδας και είχε έναν ισχυρό συμπαίκτη στο σχέδιό του, τον ελληνικής καταγωγής πρόεδρο της Fox Σπύρο Σκούρα που είχε στο ενεργητικό του την προώθηση του CinemaScope μέσω του Χιτώνα, της θρησκευτικής ταινίας που έδειξε πως το σινεμά δεν χρειάζεται να φοβάται την τηλεόραση αν μεγαλώσει την οθόνη του. Τα χρόνια περνούσαν και ο Σκούρας βρισκόταν σε ένα δύσκολο σημείο, καθώς μετά την αποχώρηση του Ντάριλ Ζάνουκ η Fox είχε ξεμείνει από ιδέες και εμφάνιζε ζημίες. Η Κλεοπάτρα δε φαινόταν να είναι μεγάλο ρίσκο λόγω του σχετικά μικρού κόστους της σε σχέση με μεγάλες παραγωγές της εποχής (15 εκατομμύρια είχε κοστίσει το Μπεν Χουρ, η ακριβότερη χολιγουντιανή ταινία ως τότε), ακόμη και αν στην πορεία ανέβαινε το budget της ταινίας, κάτι σχεδόν σίγουρο λόγω της εμμονής του Γουάνγκερ στο πρόσωπο της Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Το στούντιο τη θεωρούσε μεγάλο μπελά, ειδικά από τη στιγμή που στοχοποιήθηκε ως υπαίτια για τον χωρισμό των America's Sweethearts, Έντι Φίσερ και Ντέμπι Ρέινολντς, λόγω της σχέσης της με τον πρώτο. Η προσωπική ζωή της Τέιλορ, γεμάτη από γάμους, διαζύγια και ίντριγκες θα τάραζε αναμενόμενα τα γυρίσματα αλλά η εικόνα της ως Κλεοπάτρα θα ήταν όντως ένα τεράστιο κίνητρο για την οικονομική επιτυχία της ταινίας. Η Τέιλορ ζήτησε και πήρε 1 εκατομμύριο για το ρόλο και κάπου εκεί ξεκίνησε ένα όργιο σουρεαλισμού.
Τα γυρίσματα ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο στα στούντιο της Pinewood στην Αγγλία, κάτι που ήταν η πρώτη από μια σειρά λάθος αποφάσεων. Τη σκηνοθεσία ανέλαβε ο Ρούμπεν Μαμούλιαν που έψαχνε για χρόνια την τελευταία επιτυχία της καριέρας του, ενώ οι Πίτερ Φιντς και Στίβεν Μπόιντ υποδύθηκαν τους Ιούλιο Καίσαρα και Μάρκο Αντώνιο αντίστοιχα. Την πρώτη μέρα των γυρισμάτων, οι βρετανίδες κομμώτριες της παραγωγής είδαν την Τέιλορ να φέρνει τον προσωπικό της στυλίστα και εμπόδισαν τα γυρίσματα γιατί η πρωτοβουλία της ήταν εκτός συμβολαίου. Την τρίτη ημέρα η Τέιλορ ειδοποιεί πως δε μπορεί να μεταβεί στο στούντιο λόγω ίωσης. Τις επόμενες ημέρες η αρρώστια συνεχίζεται και η Τέιλορ κλείνεται στο σπίτι της πλάι σε ένα εκρηκτικό μείγμα φαρμάκων, επηρεασμένη από τον αγγλικό καιρό, ο οποίος εμπόδιζε και γυρίσματα που δεν περιείχαν την πρωταγωνίστρια καθώς σχεδόν όλα ήταν σε εξωτερικούς χώρους αλλά έβρεχε συνεχώς. Ο μόνος που μπορεί ίσως να την ηρεμήσει είναι ο σύζυγός της, Έντι Φίσερ, ο οποίος πληρώθηκε γι' αυτό από τη Fox – πήρε 150 χιλιάδες δολάρια τυπικά ως βοηθός παραγωγής αλλά ουσιαστικά ως εμψυχωτής της Τέιλορ. Φθάνουμε ως το Νοέμβριο, η Τέιλορ είναι ακόμη σπίτι και χειροτερεύει, ο Μαμούλιαν περιμένει, πέρα από αυτήν, και ένα βελτιωμένο σενάριο όπως του υποσχέθηκαν, καθώς είχε μόνο μια αρχική μορφή και η παραγωγή διακόπτεται για 2 μήνες μέχρι να βελτιωθούν τα πράγματα. Τον Ιανουάριο του 1961 εξακολουθεί να μη βλέπει ούτε Τέιλορ ούτε σενάριο και παραδίδει στον Σκούρα 10 λεπτά υλικού, υποβάλλοντας την παραίτησή του. Κόστος ως τότε: 7 εκατομμύρια δολάρια.
Το πρόβλημα του Σκούρα ήταν πως πλέον το κόστος είχε ξεφύγει τόσο πολύ που αν κατέβαζε ρολά λέγοντας στους μετόχους της Fox πως αυτά τα χρήματα απλά χάθηκαν, οι τελευταίοι θα του έδειχναν το δρόμο της εξόδου. Θεωρούσε πως ήταν καλύτερο να τελειώσει όπως μπορούσε αυτό το εγχείρημα, έστω και με υπέρογκα έξοδα, αφού το κοινό θα έφερνε ένα μεγάλο μέρος τους πίσω στο στούντιο, οπότε θα μπορούσαν τουλάχιστον να επανεπενδυθούν. Αυτή του η ανάγκη για να τελειώσει η ταινία με κάθε τρόπο, έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης από πολλούς συνεργάτες που βρήκαν ευκαιρία να στραγγίξουν το ταμείο της Fox βλέποντας το αφεντικό της σε απόγνωση. Η πρώτη του κίνηση, λίγο πριν τη διαφαινόμενη παραίτηση του Μαμούλιαν, ήταν να στείλει το όποιο σενάριο είχε σε μια άλλη παλιά καραβάνα, τον Τζόζεφ Μάνκιεβιτς θεωρώντας τον ικανό να στρώσει κάπως την παραγωγή. Ο τελευταίος του απάντησε πως το σενάριο είναι αποκρουστικό, θυμίζει κακή σαπουνόπερα και έπρεπε να γίνουν δραστικές αλλαγές, που ο ίδιος αδυνατούσε να κάνει. Πείστηκε, όταν ο Σκούρας του πρότεινε πως πέρα από τον παχυλό μισθό του, θα έπαιρνε και 3 εκατομμύρια για την εταιρία παραγωγής που διατηρούσε και οι 2 τους πήραν την απόφαση να τα ξεκινήσουν όλα από την αρχή, πετώντας το υλικό του Μαμούλιαν, αφού οι Φιντς και Μπόιντ είχαν πια άλλες υποχρεώσεις και δε μπορούσαν να συνεχίσουν. Ο Ρεξ Χάρισον έγινε ο Καίσαρας, ο Ρίτσαρντ Μπέρτον ο Μάρκος Αντώνιος οι υπογραφές των 2 κόστισαν άλλο μισό εκατομμύριο και η αισιοδοξία επανήλθε. Τι να κάνουν όμως αυτοί χωρίς την Τέιλορ;
Η αρρώστια της πρωταγωνίστριας μετεξελίχθηκε σε πνευμονία και σύμφωνα με την ίδια, όπως παραδέχτηκε χρόνια αργότερα, τουλάχιστον 4 φορές οι γιατροί την θεώρησαν για λίγα λεπτά νεκρή. Τον Μάρτιο του 1961 έπεσε σε κωματώδη κατάσταση και χρειάστηκε τραχειοτομή για να μείνει ζωντανή. Τα κατάφερε και ξεκίνησε τη διαδικασία της ανάρρωσης μέχρι να είναι τελείως καλά για να υποδυθεί τελικά τον ρόλο που τόσο ήθελε. Την ίδια ώρα η Fox παγώνει οποιαδήποτε άλλη μεγάλη παραγωγή, μεταφέρει τα σκηνικά στη Ρώμη και τον Αύγουστο η Τέιλορ υπογράφει νέο συμβόλαιο στο οποίο διατηρεί τον μισθό της για να δουλέψει για 16 εβδομάδες, ενώ θα δικαιούται και εβδομαδιαία αποζημίωση 50 χιλιάδων δολαρίων για κάθε έξτρα εβδομάδα. Στο νέο ξεκίνημα της Ρώμης ήρθε και το μεγάλο φαγοπότι. Απαιτήθηκε χτίσιμο νέων σκηνικών, τεχνικοί έβαζαν μέσα στα μεγάλα κόστη πολλά προσωπικά τους έξοδα που δε μπορούσαν να γίνουν αντιληπτά, ενώ υπήρξε μεγάλη διαφθορά στην όλη οικονομική διαχείριση. Η Τέιλορ ορκίζονταν αργότερα πως βρήκε χαρτιά όπου το στούντιο ότι χρεώνονταν καθημερινά 12 κοτόπουλα για τη διατροφή της, ένα μικρό μόνο παράδειγμα δεκάδων υπερτιμολογήσεων πάνω στο πτώμα της Fox. Βλέποντας την κατάσταση εκτός ελέγχου, ο Σκούρας πούλησε μια μεγάλη έκταση γης στο Λος Άντζελες που άνηκε στην εταιρία και νοίκιασε μετά μέρος της ώστε να είναι σίγουρος ότι δεν θα αντιμετωπίσει έλλειψη κεφαλαίων.
Στο ξεκίνημα των νέων γυρισμάτων προσλήφθηκαν πολλοί νέοι ηθοποιοί για τους δεύτερους ρόλους και χιλιάδες κομπάρσοι διαφόρων εθνικοτήτων οι οποίοι ήταν χωρισμένοι ανά γλώσσα συνεννόησης ώστε να μπορούν να παίρνουν καλύτερα εντολές. Κανείς πάντως δε πήρε ολοκληρωμένο σενάριο, αφού ο Μάνκιεβιτς και οι βοηθοί ανέλαβαν την εξαντλητική υποχρέωση να γυρίζουν το πρωί με το υλικό που είχαν και να ξαναγράφουν το βράδυ νέες σκηνές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ένα λειτουργικό χάος, με ηθοποιούς να υπογράφουν (και να πληρώνονται) για μήνες και να κάθονται τον περισσότερο καιρό, δουλεύοντας ελάχιστα. Ο Ρεξ Χάρισον επιβεβαίωσε τον δύσκολο χαρακτήρα του, μαλώνοντας σε κάθε σκηνή με όποιον έβρισκε μπροστά του, τα πανάκριβα νέα σκηνικά της Cinecitta χτίζονταν πρόχειρα πλάι σε άλλα με αποτέλεσμα να πρέπει να ξαναγυριστούν τεράστιες σκηνές επειδή φαίνονταν αντικείμενα του 20ου αιώνα, ενώ το σύστημα Todd-AO 70 mm με το οποίο γυρίζονταν το φιλμ δεν υποστηρίζονταν στην αίθουσα προβολής του στούντιο και τα καθημερινά πλάνα έπρεπε να φύγουν για το Λος Άντζελες, να αλλάξουν φορμάτ και να επιστρέψουν. Με αυτές τις απίθανες συνθήκες ο Μάνκιεβιτς έπρεπε να φτιάξει μια ιστορία που να βλέπεται προσπαθώντας να κόψει όσο περισσότερο γίνονταν μια διάρκεια που υπολογίζονταν γύρω στις 6 ώρες. Κάποια στιγμή υπήρξε η ιδέα των 2 ταινιών (Κλεοπάτρα και Ιούλιος Καίσαρ, Κλεοπάτρα και Μάρκος Αντώνιος) που τελικά απορρίφθηκε ενώ αργότερα ο Σκούρας πάνω στην απόγνωσή του πρότεινε στον Μπέρτον να μικρύνει υπερβολικά τον ρόλο του με τον τελευταίο να του απαντά πως αν γινόταν κάτι τέτοιο θα του έπαιρνε και τα τελευταία του δολάρια στο δικαστήριο.
Το πιο εξωφρενικό είναι πως παρά τα απίθανα που αναφέρονται παραπάνω, μέχρι τώρα δεν έχει αναφερθεί το γεγονός που στιγμάτισε, περισσότερο από κάθε άλλο, το φιλμ και έκανε όλα τα υπόλοιπα ευτράπελα να μοιάζουν με παιδικές σκανταλιές. Από τις πρώτες κιόλας σκηνές που έπαιξαν μαζί η, υγιέστατη πλέον, Τέιλορ και ο Μπέρτον, όλοι όσοι ήταν γύρω τους αντιλήφθηκαν πως ο μεταξύ τους ερωτισμός δεν ήταν προϊόν καλής ηθοποιίας. Έτσι, μετά τα χίλια μύρια προβλήματα, έσκασε το μεγάλο νέο που έφερε στη Ρώμη στρατιές φωτορεπόρτερ να κρέμονται σε δέντρα και σκεπές μήπως και το απαθανατίσουν. Οι, παντρεμένοι και οι 2, Ελίζαμπεθ Τέιλορ και Ρίτσαρντ Μπέρτον είχαν ερωτική σχέση. Το ανακοίνωσαν μάλιστα γρήγορα στους συζύγους τους, η Τέιλορ δέχθηκε άλλη μια επίθεση για διάλυση γάμου, ο Φίσερ (που ήταν ακόμη στα γυρίσματα) με τον Μπέρτον μόνο που δεν αλληλοσκοτώθηκαν, η καθολική εκκλησία απειλούσε να κλείσει την παραγωγή λόγω του έκλυτου βίου των πρωταγωνιστών, τα γυρίσματα ξαναδιακόπηκαν, στον Σκούρα έρχονταν νέα ραβασάκια με αποζημιώσεις και ο μόνος που χάρηκε το νέο χάος ήταν ο Μάνκιεβιτς που μπόρεσε να ξαναγράψει τις εναπομείναντες σκηνές με την ησυχία του, καθώς με την αδιάκοπη διπλή δουλειά του εμφανιζόταν εξαντλημένος στο γύρισμα. Το Le scandale, όπως ονόμασαν οι δυο τους την ιστορία της σχέσης τους, είχε μάλλον θετικό αντίκτυπο αργότερα για τους ίδιους, καθώς για την επόμενη δεκαετία παρέμειναν ένα από τα πιο δημοφιλή ζευγάρια της showbiz. Για την Τέιλορ συγκεκριμένα, αυτός ήταν ο μεγαλύτερος σε διάρκεια από τους επτά συνολικά γάμους που έκανε στη ζωή της.
Τι έμεινε στο τέλος; Τα γυρίσματα επιτέλους τελείωσαν, οι έξι ώρες έγιναν μετά κόπων και βασάνων τέσσερις στο μοντάζ, το κοινό, όπως αναμενόταν, αγκάλιασε τη νέα Κλεοπάτρα, η Τέιλορ μπήκε στο Γκίνες για τα 65 συνολικά φορέματα που έβαλε, η «αιγυπτιακή» μόδα έγινε trend, η ταινία ήταν η πιο πετυχημένη της χρόνιας εμπορικά. Μπορεί να μην έβγαλε κέρδος λόγω του κόστους της, αλλα τουλάχιστον έδωσε μια τελευταία ευκαιρία στην Fox να σώσει την κατάσταση, κάτι που έκανε τον επόμενο χρόνο με τη Μελωδία της Ευτυχίας. Το πρωταγωνιστικό ζεύγος, κουρασμένο από το κυνηγητό των φωτογράφων, δεν παραβρέθηκε στην πρεμιέρα του φιλμ στη Νέα Υόρκη ενώ ο Μάνκιεβιτς, σύμφωνα με τα λόγια των δικών του, μετά από την όλη δυσάρεστη εμπειρία έγινε πολύ πιο διστακτικός σε οποιαδήποτε πρόταση είχε αργότερα και σταδιακά αποσύρθηκε από το μέσο . Ο Σπύρος Σκούρας, όπως ήταν αναμενόμενο υποβαθμίστηκε, μετά από αλληλοκατηγορίες με συναδέλφους του στη Fox για το ποιος τελικά έφταιγε για όλο αυτό που συνέβη. Ο τελικός λογαριασμός; 44 εκατομμύρια δολάρια το 1963, δηλαδή πάνω από 300 εκατομμύρια σε σημερινά μεγέθη. Αν γυρνούσε κάποιος είκοσι αιώνες πίσω στον χρόνο και εξιστορούσε στην Κλεοπάτρα όλα αυτά που συνέβησαν, μπορεί και να την έπειθε να μην ανέβαινε ποτέ στο θρόνο της, παραδίδοντας την Αίγυπτο λίγα χρόνια νωρίτερα.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 12.8.2017
σχόλια