Ο αμίμητος Γκάνταλφ, ο αξεπέραστος Τζέιμς Γουέιλ, ο αδάμαστος Μαγκνέτο, ο αγέρωχος κύριος Χολμς δεν είναι παρά το εντυπωσιακό κερασάκι στην κινηματογραφική καριέρα του Ίαν ΜακΚέλεν, ενός βασικά κλασικού ηθοποιού του θεάτρου, που έχει αριστεύσει στον Σαίξπηρ και πρόσφατα έπαιξε σε sold-out παραστάσεις το Περιμένοντας τον Γκοντό, μαζί με τον καλό του φίλο Πάτρικ Στιούαρτ.
Ο μόνος ηθοποιός που θεωρεί τυχερό τον καταραμένο Μάκβεθ αυτοβιογραφείται μέσα από μια αποκαλυπτική, για το πνεύμα και τον βίο του, συνέντευξη, το «Ίαν ΜακΚέλεν: Ρόλος Ζωής» που κυκλοφορεί στους ελληνικούς κινηματογράφους την Πέμπτη 7/3, υποστηρίζοντας πως όλοι εναλλάσσουμε κοστούμια συμπεριφοράς ανά πάσα στιγμή, επιλέγοντας ρόλους ανάλογα με την περίσταση.
Στην απολαυστική εικοσάλεπτη συνομιλία μας θυμάται την πρώτη του επίσκεψη στην Αθήνα, που συνέπεσε με τη θριαμβευτική ερμηνεία του στον «Κοριολανό», αποκαλύπτει τι θα έκανε αν είχε ακολουθήσει την πρώτη του αγάπη, τη δημοσιογραφία, τι κατάφερε με τον ακτιβισμό του, ποιες είναι οι εκκρεμότητες και ποια τα απωθημένα του και τι θα έγραφε στο μνήμα του!
Στη δουλειά μου παραμένω ο Ίαν ΜακΚέλεν, σκέτο. Ωστόσο, είναι πολύ χρήσιμο, όποτε καλούμαι να μιλήσω με πολιτικούς για τα δικαιώματα των γκέι και σχετικά θέματα που προκύπτουν. Οι πόρτες ανοίγουν ευκολότερα για τον sir Ian.
— Η πρώτη φορά που σας είδα δεν ήταν σε τηλεοπτική σειρά ή ταινία αλλά στο Θέατρο Ηρώδου του Αττικού, στον πρωταγωνιστικό ρόλο του «Κοριολανού» του Σαίξπηρ!
Πω, πω, τι θυμηθήκατε! Δεν θα ξεχάσω το συναίσθημά μου όταν πρωτοβγήκα στη σκηνή και αντίκρισα την Ακρόπολη.
— Ποιες είναι οι αναμνήσεις σας από την παράσταση;
Δεν νομίζω πως είχα ξανάρθει στην Ελλάδα πριν από τη συγκεκριμένη παράσταση στο υπέροχο ρωμαϊκό θέατρο της Αθήνας. Μάλλον θα μου μείνει αξέχαστη η κούραση, παρά το νεαρό της ηλικίας μου. Θυμάμαι πως στο τέλος μίας από τις παραστάσεις είχα στερεώσει το σώμα μου σε έναν τοίχο, ανίκανος να κουνηθώ. Τόσο εξαντλημένος! Αν εξαιρέσουμε αυτό, ήταν συναρπαστική εμπειρία.
— Λαμβάνοντας υπ' όψιν πως ο Κοριολανός πήρε τη σημαντική απόφαση να ασχοληθεί με τα κοινά, να γίνει πιο ενεργός πολιτικά, κατά κάποιον τρόπο ταυτίζεστε καθόλου μαζί του;
(παύση) Όχι. Ελπίζω να μην έχω κανένα κοινό στοιχείο με τον Κοριολανό (γελάει). Υποθέτω πως αυτό που με ενδιέφερε περισσότερο στον χαρακτήρα του ήταν η σχέση του με τη μητέρα του, η οποία ήταν πολύ κυρίαρχη στη ζωή του – είναι, εν πολλοίς, ο γιος της μάνας του, κακομαθημένος και ελεγχόμενος από εκείνη.
Όταν έπαιξα την παράσταση στο Λονδίνο, είχα μια αποκαλυπτική συνεργασία με τη μεγάλη Αϊρίνι Γουόρθ, στον ρόλο της μητέρας. Ο «Κοριολανός» με παραπέμπει στον «Ριχάρδο Γ'», ο οποίος επίσης είχε στενή και όχι και τόσο ευτυχισμένη σχέση με τη μητέρα του. Πρέπει να απασχολούσε τον Σαίξπηρ ο μητρικός δεσμός.
— Ένας σπουδαίος ηθοποιός, λένε, διαθέτει την ικανότητα, μέσα από τις ερμηνείες του, να παίρνει μαζί του τον θεατή σε μέρη που δεν του αρέσουν ή που δεν έχει καμία πρόθεση να επισκεφθεί. Συμφωνείτε;
Πολύ πιθανόν. Υποθέτω πως η αλήθεια είναι ότι ο ηθοποιός οφείλει να ταυτιστεί όσο περισσότερο μπορεί με τον χαρακτήρα που υποδύεται. Βγαίνοντας έξω από τον δικό σου κόσμο, συνοδεύεις και τον θεατή στη διαδρομή. Η συνέπεια είναι πως, αργότερα, το ταξίδι αντανακλά και στο δικό σου μυαλό. Η διαδικασία είναι περίπλοκη.
Το θαυμάσιο με το θέατρο είναι πως όλα συμβαίνουν την ίδια στιγμή. Στο σινεμά, το κοινό παρακολουθεί σκιές στο πανί. Αλλά στη σκηνή οι χαρακτήρες στέκουν ενώπιον των θεατών, οι οποίοι με τη σειρά τους είναι πιο εύκολο να εμπλακούν. Για μένα, αυτό είναι σαφώς πιο συναρπαστικό.
— Από ποιο σημείο κι έπειτα στη σταδιοδρομία σας αρχίσατε να απολαμβάνετε τη δουλειά σας; Ενώ ξεκινήσατε με δυνατή παρουσία, αποσπάσατε εγκώμια και γίνατε γνωστός, στο ντοκιμαντέρ υποστηρίζετε πως οι πρώιμες ερμηνείες σας δεν ήταν αρκετά αληθινές και δεν νιώσατε ποτέ τόσο απελευθερωμένος όσο σήμερα.
Δεν φιλοδοξούσα να γίνω ηθοποιός. Η ανατροφή μου αφορούσε την παρακολούθηση θεατρικών έργων κι επειδή μου άρεσαν ήθελα να μάθω πώς ανεβαίνει μια παράσταση, ποιος είναι ο θεατρικός μηχανισμός. Ο πιο εύκολος τρόπος να το ανακαλύψω ήταν να συμμετέχω.
Ξεκίνησα ως θεατής και μετά έγινα ηθοποιός. Το κύριο μέλημά μου ήταν να ακούνε και να καταλαβαίνουν τι λέω όλοι οι θεατές, ακόμη κι εκείνοι που κάθονταν στις τελευταίες σειρές του Ηρωδείου, να έχω απήχηση. Οι ερμηνείες μου ήταν μάλλον «μεγάλες», διακατέχονταν από εκφραστικό εύρος, ήταν προορισμένες για μεγάλα θέατρα.
Η κρίσιμη καμπή ήταν ο Μάκβεθ, σε μια πολύ μικρή σκηνή, στο Stratford-upon-Avon, με την Τζούντι Ντεντς ως λαίδη Μάκβεθ, σε σκηνοθεσία Τρέβορ Ναν. Με χωρητικότητα 120 θεατές, ο τόνος ήταν χαμηλός, η κλίμακα μικρή και πιστευτή. Πριν από εκείνη την εμπειρία, δεν ήξερα να παίζω για τον πιο κοντινό θεατή, που είναι ο κινηματογραφικός φακός. Οι ερμηνείες στο σινεμά, έκτοτε, έγιναν πιο εσωτερικές, όχι τόσο φωναχτές ή υπερβολικές. Και, κυρίως, δεν σχολίαζα τον χαρακτήρα μου, ήμουν ο χαρακτήρας.
Μέχρι τότε γύριζα μία ταινία τον χρόνο, αλλά δεν ήμουν καλός. Η επιβεβαίωση στους κύκλους των σκηνοθετών πως ο ΜακΚέλεν μπορεί να παίξει μπροστά στην κάμερα, να μιλήσει κανονικά και όχι να ουρλιάζει συνεχώς ήρθε με την κινηματογραφική μεταφορά του «Ριχάρδου Γ'», όπου έγραψα και το σενάριο, εκτέλεσα χρέη συμπαραγωγού και πρότεινα μερικούς ηθοποιούς που ήταν απαραίτητοι.
Η μετάβαση στο σινεμά έγινε από τον «Μάκβεθ» στον «Ριχάρδο». Αυτή την ταινία είδε ο Πίτερ Τζάκσον και πίστεψε πως μπορώ να ενσαρκώσω τον Γκάνταλφ. Ειλικρινά, ποτέ δεν είχα την πρόθεση να γίνω ηθοποιός του σινεμά. Αυτό συνέβη κατά τύχη. Πλέον απολαμβάνω το σινεμά εξίσου με το θέατρο.
— Μάλλον εμείς είμαστε οι πιο τυχεροί που ήρθαν έτσι τα πράγματα. Αλλιώς πολλοί λίγοι θα είχαν την ευκαιρία να σας βλέπουν στο θέατρο.
Έχετε δίκιο. Και να σας πω, ακόμα δεν έχω ξεπεράσει το πόσο πολύς κόσμος με σταματάει και μου μιλάει επειδή με γνωρίζει ως Γκάνταλφ.
— Παρ' ότι, όπως έχετε πει, το σεξ ήταν ανύπαρκτο στη Μέση Γη.
(γελάει δυνατά) Δεν υπήρχε αρκετό σεξ! Ο ερωτισμός μάλλον δεν ενδιέφερε τον Τόλκιν – είναι μια ιστορία κυρίως με αγόρια, κυρίως για αγόρια. Και ο Γκάνταλφ είναι περίπου 7.000 ετών, οπότε το σεξ δεν του χρησιμεύει σε τίποτα.
— Ξεκινήσατε ως θεατής, όπως είπατε, αλλά θέλατε να γίνετε δημοσιογράφος;
Σωστά. Παιδί ακόμα, είχα πάει να δω τον διευθυντή της τοπικής εφημερίδας της περιοχής όπου έμενα, στη νότια Αγγλία, για να ζητήσω δουλειά και μου είπε πως ημερησίως είχε περισσότερες αιτήσεις απ' ό,τι θέσεις να προσφέρει όλο τον χρόνο. Με άφησε, ωστόσο, να στέλνω μικρές παραγράφους με ειδήσεις και επικαιρότητα και με πλήρωνε μικροποσά, όσο ήμουν μαθητής. Ακόμη και μετά το πανεπιστήμιο, δεν έπαψα να θέλω να γίνω δημοσιογράφος.
Και δεν σταμάτησα ποτέ να γράφω στη ζωή μου, αν και ποτέ μυθοπλασία. Πάντα ρεπορτάζ, σ' αυτό το στυλ. Και στα γυρίσματα του πρώτου «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» ξεκίνησα ένα blog, αν και δεν ονομαζόταν έτσι τότε. Φαντάζομαι πως έχω βάλει κι εγώ το χεράκι μου στην επινόησή του! Ήταν ένα δημόσιο ημερολόγιο. Ακόμη μου αρέσει αυτή η ασχολία και πιστεύω πάντα πως η δημοσιογραφία είναι ένα εξαιρετικό επάγγελμα.
— Ευχαριστούμε πολύ. Κι αν όντως ακολουθούσατε αυτό το επάγγελμα, ποιο από τα πεδία του θα σας ενδιέφερε περισσότερο, υποθετικά μιλώντας;
Ποτέ δεν το έχω σκεφτεί ουσιαστικά. Νομίζω πως θα ήθελα να γίνω ξένος ανταποκριτής και να ερευνώ θέματα που θα έπρεπε να εξηγηθούν. Και θα άφηνα τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Δίκην ντετέκτιβ.
— Πολύ πρόσφατα έφυγε από τη ζωή ο Άλμπερτ Φίνεϊ, ο σπουδαίος συνάδελφός σας, ο οποίος είχε αρνηθεί, όσο ζούσε, να χριστεί Ιππότης από τη βασίλισσα, τίτλο που εσείς έχετε αποδεχτεί. Όταν σας τον πρότειναν, είχατε αμφιβολίες, για οποιονδήποτε λόγο, ή απαντήσατε αμέσως «ναι»;
Δεν είπα το «ναι» με τη μία. Τηλεφώνησα σε τρεις φίλους μου. Ο ένας από αυτούς, που ήταν παλιός σύντροφός μου, μου είπε πως έπρεπε να τον δεχτώ, γιατί ήταν το σωστό. Ο άλλος, διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, μου είπε κάτι παρόμοιο, θετικό. Και ο τρίτος, που ήταν ακτιβιστής, όπως κι εγώ, ειδικά εκείνην την περίοδο, μου είπε: «Σε θερμοπαρακαλώ, δέξου τον τίτλο. Θα βοηθήσει τους γκέι πολίτες να γίνουν πιο αποδεκτοί, η κοινωνία θα τους σέβεται περισσότερο». Αυτό ήταν το κρίσιμο επιχείρημα για μένα.
Νομίζω πως, αν ήμουν ο Άλμπερτ Φίνεϊ, θα είχα επίσης αρνηθεί. Δεν θεωρώ πως οι πολίτες πρέπει να διαχωρίζονται με κανέναν τρόπο και ποτέ δεν βάζω το sir μπροστά από το ονοματεπώνυμό μου.
Στη δουλειά μου παραμένω ο Ίαν ΜακΚέλεν, σκέτο. Ωστόσο, είναι πολύ χρήσιμο, όποτε καλούμαι να μιλήσω με πολιτικούς για τα δικαιώματα των γκέι και σχετικά θέματα που προκύπτουν. Οι πόρτες ανοίγουν ευκολότερα για τον sir Ian.
Το μετάλλιο δεν με πειράζει, τον τίτλο βρίσκω ενοχλητικό. Εξακολουθώ να είμαι αμφίθυμος επ' αυτού, αλλά τότε που δέχτηκα την πρόταση, πίστεψα πως ο κόσμος θα δει πως οι ομοφυλόφιλοι είναι εντελώς συνηθισμένοι άνθρωποι και ότι αναγνωρίζονται για τα επιτεύγματά τους, όπως και οι υπόλοιποι πολίτες. Επίσης, πρέπει να έχουν την ίδια νομική αντιμετώπιση.
— Ποιο είναι το επίτευγμά για το οποίο είστε ιδιαίτερα χαρούμενος ή υπερήφανος. Για ποιον από τους στόχους που θέσατε θα θέλατε να σας θυμούνται;
Για πλάκα, λέω πως στην ταφόπλακά μου θα γράφει: «Ενθάδε κείται ο Γκάνταλφ, ο οποίος έκανε coming out».
Το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή ενός ομοφυλόφιλου ατόμου είναι να αποδεχτεί και να δηλώσει δημοσίως ποιος πραγματικά είναι. Επιπρόσθετα, πιστεύω πως δουλέψαμε αρκετά για την κατάργηση των κακών νόμων, ώστε η Μεγάλη Βρετανία έχει γίνει μία από τις πιο ανεκτικές χώρες, κάτι που δυστυχώς δεν ισχύει για όλα τα κράτη της Κοινοπολιτείας.
Ισχύουν ακόμη μερικοί απαράδεκτοι νόμοι εναντίον των γκέι στην Ινδία και στην Αφρική. Υποστηρίζουμε πως δεν είναι δικοί τους νόμοι αλλά τους κληρονόμησαν από ξένες, παλιές κυβερνήσεις και εσφαλμένα τους διατηρούν ακόμη.
— Έχετε καλλιτεχνικά απωθημένα;
Δεν ξεκινώ εγώ τις δουλειές που κάνω, δεν παραγγέλνω σε σεναριογράφους ή συγγραφείς να ετοιμάσουν κάτι για μένα αποκλειστικά, συνήθως αντιδρώ στις προτάσεις και στις προσφορές άλλων. Δεν κάνω παραγωγή του εαυτού μου και δεν έχω μια λίστα με επαγγελματικές ευχές. Προτιμώ να έχω δουλειά, να είμαι υπάλληλος στην εταιρεία άλλων και να πηγαίνουν όλα καλά.
Στα λίγα χρόνια υποκριτικής που μου απομένουν, θα συνεχίσω στον ίδιο δρόμο. Κάνω ένα σόλο show αυτήν τη στιγμή σε σκηνές στη Μεγάλη Βρετανία, για να μαζευτούν χρήματα για τα θέατρα. Και μου αρέσει πολύ. Όσο για το σινεμά, περιμένω και αναλόγως θα πράξω. Κάθε ταινία θέλει μια αιωνιότητα για να γίνει, ξέρετε...
— Και για να κλείσουμε με ευθεία αναφορά στον τίτλο του ντοκιμαντέρ, «playing the part», παίξατε κάποιο συγκεκριμένο ρόλο κατά τη διάρκεια αυτής της συνέντευξης;
Ο τίτλος προέκυπτε κατά τη διάρκεια της κουβέντας με τον σκηνοθέτη, ενώ έγραφαν οι κάμερες: ποιον υποδύομαι αυτήν τη στιγμή; Σε ποιον ακριβώς απευθύνομαι; Μιλάω σε ανθρώπους που γνωρίζουν τα πάντα γύρω από τον Σαίξπηρ ή πρέπει να τους τα εξηγήσω; Δεν γνωρίζω το κοινό μου, ποιο κομμάτι του εαυτού μου να παρουσιάσω;
Όλοι κρύβουμε πολλούς χαρακτήρες μέσα μας και επιλέγουμε το πρόσωπο που θα είμαστε όταν ξυπνάμε το πρωί, πώς θα το ντύσουμε, για παράδειγμα, και αν θα πρέπει να κουβαλήσουμε κι άλλα κοστούμια, σε περίπτωση που έχουμε κληθεί να παραστούμε σε άλλη εκδήλωση το βράδυ, μετά τη δουλειά. Αυτό μας διαχωρίζει από τα ζώα: υποδυόμαστε.
Όλοι παίζουμε έναν ρόλο, ανεβάζουμε μια παράσταση, ανάλογα με το πώς θα χτενιστούμε, πώς θα μιλήσουμε. Στη γιαγιά σου θα μιλήσεις με άλλη γλώσσα από εκείνη που θα χρησιμοποιήσεις με τον άνθρωπό σου ή με έναν ξένο. Είναι μια καθημερινή συνήθεια που έτυχε να την κάνω επάγγελμα.
— Ήταν μεγάλη τιμή μου να μιλήσω μαζί σας.
Lovely questions! Να είστε καλά.
Ίαν ΜακΚέλεν: Ρόλος Ζωής - Trailer
