ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ; Η χρονιά «μετά την πανδημία» ήταν επίσης η χρονιά του Μασκ και του Πούτιν (πόσο χειρότερο μπορεί να γίνει δηλαδή;), κι ας ανέδειξε το «Time» ως πρόσωπο της χρονιάς τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Και όταν οι διεθνείς επικεφαλίδες της επικαιρότητας σε στέλνουν από τον Πούτιν στον Μασκ και πάλι πίσω, αρχίζεις να απελπίζεσαι πραγματικά για το μέλλον της ανθρωπότητας, πέρα από τον κλιματικό συναγερμό και τη γενικότερη δυστοπία που μας περιβάλλει. «Ανέβαινεν ασθμαίνων τον ανήφορον» που έλεγε κι ο Παπαδιαμάντης.
«Βρισκόμαστε στην εποχή και στο έλεος κάθε δύσθυμου και ασύδοτου ολιγάρχη», έγραφε προ ημερών για τον Μασκ και όχι μόνο ο επιφανής αρθρογράφος των «New York Times», Πολ Κρούγκμαν, ενώ πριν από μερικούς μήνες η «Washington Post» σημείωνε σχετικά: «Έχουμε ενώπιόν μας ένα υπόδειγμα “δισεκατομμυριούχου κορυφής” (peak billionaire) και κάθε μέρα γινόμαστε μάρτυρες της απεριόριστης δυνατότητας που έχει ένα αφάνταστα πλούσιο άτομο να παίρνει, χωρίς να λογοδοτεί σε κανέναν, αποφάσεις που μπορεί να αλλάξουν δραματικά τη ζωή πολλών πολλών ανθρώπων – με βάση μόνο τα κέφια και τη βαθιά τσέπη του».
Όλα τα είχε προφητέψει με τον γλαφυρό και προβοκατόρικο τρόπο του ο Μισέλ Ουελμπέκ, ο οποίος έγραφε από το 2015 για τη Ρωσία σ’ ένα κείμενο που περιλαμβάνεται στην ανθολογία Interventions η οποία κυκλοφόρησε φέτος με συνεντεύξεις, δοκίμια και άλλα κείμενα του συγγραφέα:
«Είναι πατριώτες, και αγαπούν πραγματικά τον Πρόεδρό τους. Σε γενικές γραμμές, παύει κανείς να είναι πατριώτης όταν η χώρα του υπερβεί ένα όριο. Στη Γαλλία, χρειάστηκε ένας πόλεμος για να συμβεί αυτό. Στη Γερμανία, χρειάστηκαν δύο. Ίσως οι Ρώσοι χρειάζονται έναν δεύτερο πόλεμο κι αυτοί για να πάψουν να είναι πατριώτες». Τα κείμενα της ανθολογίας φτάνουν μέχρι τον Μάιο του 2020, περιλαμβάνοντας την άποψη του Ουελμπέκ για τον Covid-19 («ένας μπανάλ ιός, άλλοτε μοιραίος άλλοτε ήπιος, ένας ιός χωρίς ποιότητες»), για το lockdown, για το μέλλον της ανθρωπότητας μετά την πανδημία αλλά και για το αν θα βγούμε από όλο αυτό καλύτεροι άνθρωποι: «Δεν θα ξυπνήσουμε μετά τα lockdowns σε έναν άλλο κόσμο. Θα είναι ο ίδιος, απλώς λίγο χειρότερος».
Ευχαριστούμε, το έχουμε αντιληφθεί ήδη.
Έχω μια θεωρία για την αγάπη. Δεν έχει να κάνει με το κοινό γούστο, ή με τη συμβατότητα των χαρακτήρων, ή με το να “ταιριάζεις” με τον άλλο αλλά με το να βρεις κάποιον που έχει ένα μείγμα ελπίδας και απελπισίας που να συμβαδίζει με το δικό σου.
Ευτυχώς, υπάρχουν πάντα κι εκείνοι που αναζητούν την εκστατική αλήθεια στο αιώνιο και στο άπιαστο. Ο Βέρνερ Χέρτσοκ έκλεισε φέτος τα ογδόντα και ανάμεσα στις πολυσχιδείς δραστηριότητές του πρόλαβε κι έγραψε κι ένα βιβλίο απομνημονευμάτων που κυκλοφόρησε μέσα στη χρονιά. Εκεί γράφει για την καθοριστική επιφοίτηση που είχε μια νύχτα το 1967 σε μια ψαρόβαρκα στην Κρήτη, όπου είχε βρεθεί για το γύρισμα της πρώτης μεγάλου μήκους ταινίας του, Σημεία ζωής, ενώ είχε επίσης γυρίσει στη Σπιναλόγκα και το εξαίσιο μικρού μήκους φιλμ Τα τελευταία λόγια:
«Πάνω από μένα βρισκόταν ο θόλος του σύμπαντος, μπορούσες να αγγίξεις τα αστέρια και ένιωθα σα να λικνίζομαι στην αιωνιότητα σε μια κούνια. Κι από κάτω, μαγικά φωτισμένα από τη λάμπα καρβιδίου, τα βάθη της θάλασσας, έμοιαζαν να έχουν ενωθεί με τον ουράνιο θόλο για να σχηματίσουν μια σφαίρα… Αντί γι’ αστέρια, υπήρχαν παντού στο νερό μικρά ασημένια ψάρια που έλαμπαν. Επιβιβασμένος σ’ ένα μοναδικό σύμπαν, πάνω, κάτω, παντού, ένα σύμπαν όπου ο κάθε ήχος μού έκοβε την ανάσα, βρέθηκα ξαφνικά σε μια κατάσταση ασύλληπτης έκστασης. Ήμουν σίγουρος ότι ήξερα τα πάντα, εδώ και τώρα. Το πεπρωμένο μου εμφανίστηκε εμπρός μου πεντακάθαρο…»
Αγάπη μόνο. Φέτος μας άφησε χρόνους και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, έμβλημα μιας εποχής που μοιάζει πολύ πιο μακρινή απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Το πιο συγκινητικό κομμάτι του αγιογραφικού ντοκιμαντέρ που του είχε κάνει προ τριετίας ο Χέρτσοκ με τίτλο Meeting Gorbachev είναι προς το τέλος, όταν ο σκηνοθέτης τού ζητά να μιλήσει για την αείμνηστη σύζυγό του (πέθανε το 1999), τη συνομήλικη και συμφοιτήτριά του κάποτε Ραΐσα Γκορμπατσόβα (το γένος Τιταρένκο), που υπήρξε εξίσου δημοφιλής ίσως με τον άνδρα της στο παγκόσμιο κοινό τα χρόνια της περεστρόικας.
«Θυμάστε τη φωνή της, το γέλιο της, την οσμή της, το άρωμά της;» ρωτά ελαφρώς επίμονα και αδιάκριτα ο Χέρτσοκ. «Πόσο πολύ σας λείπει;» Μετά από μια βαριά παύση, ο Γκορμπατσόφ του απαντά, τελικά, με δάκρια στα μάτια: «Όταν πέθανε, μου πήραν τη ζωή».
Μία από τις απώλειες της χρονιάς που πόνεσαν ιδιαιτέρως ήταν εκείνη του αγαπημένου ροκ βάρδου Μαρκ Λάνεγκαν, ο οποίος κατέληξε από τις επιπλοκές που προκάλεσε ο καταραμένος Covid στον ευάλωτο οργανισμό του. Πρόλαβε να δει να κυκλοφορεί σε βιβλίο το ημερολόγιο που είχε γράψει στην εντατική, ενώ ο ιός είχε αρχίσει να καταβάλει το γερό, αλλά πολλαπλώς βασανισμένο κορμί του, «με μοναδική συντροφιά αλλόκοτα όνειρα, παράξενα οράματα, σκοτάδια γεμάτα σκιές, αναξιόπιστες αναμνήσεις και επαναλαμβανόμενες παραισθήσεις, όλα τους χαρακτηριστικά μιας επιθανάτιας εμπειρίας»:
«Μια νύχτα ονειρεύτηκα ότι ζούσα σ’ ένα μεγάλο υπόγειο διαμέρισμα στην πιο υποβαθμισμένη και βροχερή γειτονιά του Σιάτλ μαζί με πολλές από τις πρώην κοπέλες και συζύγους μου, αρκετές από τις οποίες με απεχθάνονταν στην πραγματική ζωή, σε πλήρη αρμονία, κι ένιωσα να με πλημμυρίζει μια αίσθηση γαλήνης. Μια άλλη νύχτα ονειρεύτηκα ότι ήμουν πίσω στο πρώην σπίτι μου στην Καλιφόρνια, ένα μέρος που είχα ορκιστεί κάποτε ότι δεν θα άφηνα ποτέ, και μπορούσα με κάποιον μαγικό τρόπο να πετάξω πάνω από τα φρουτόδεντρα μαζί με τον αγαπημένο μου σκύλο, να κόβω τα φρούτα από τις κορυφές και να του τα δίνω να τα τρώει, κι εκείνος να μου γλείφει το πρόσωπο όπως είχε κάνει τελευταία φορά τη μέρα που πέθανε και μου ράγισε την καρδιά. Ξύπνησα από αυτό το όνειρο κλαίγοντας, με την πιτζάμα μου να έχει μουσκέψει από τα δάκρυα. Από τη στιγμή που βγήκα από το κώμα και μου είπαν τι είχε συμβεί και πού βρισκόμουν, ήμουν αποφασισμένος να επιζήσω από αυτόν τον εφιάλτη, παρότι ούτε λόγος φαινόταν να μου πέφτει στο ζήτημα ούτε και μου είχαν μείνει πλέον πυρομαχικά για να πολεμήσω…»
Τελικά, δεν τα κατάφερε. Όπως, δυστυχώς, δεν κατάφερε να βγάλει τη χρονιά κι ένας άλλος αγαπημένος μουσικός από τα νιάτα μας, ο Τέρι Χολ (των Specials, μεταξύ άλλων υπέροχων ενασχολήσεών του από τη μετα-πανκ εποχή μέχρι σήμερα), ο οποίος έφυγε από τη ζωή πριν από λίγες μέρες, σκορπώντας θλίψη και προκαλώντας συγκινητικούς επικήδειους, όπως αυτός που δημοσιεύτηκε στην πλατφόρμα του The Quietus και ξεκινούσε ως εξής:
«Έχω μια θεωρία για την αγάπη. Δεν έχει να κάνει με το κοινό γούστο, ή με τη συμβατότητα των χαρακτήρων, ή με το να “ταιριάζεις” με τον άλλο αλλά με το να βρεις κάποιον που έχει ένα μείγμα ελπίδας και απελπισίας που να συμβαδίζει με το δικό σου. Αν είναι υπερβολικά κυνικός, θα σε κάνει να νιώθεις ιδεαλιστής, ανόητος, χαζοχαρούμενα αισιόδοξος. Αν είναι υπερβολικά αισιόδοξος, θα σε κάνει να νιώθεις πικρόχολος, πεσιμιστής, αδικαιολόγητα μοιρολάτρης. Σε κάθε περίπτωση, ο ένας θα προσπαθεί διαρκώς να πιάσει τον άλλο. Όταν όμως βρεις κάποιον που το μεμψίμοιρο χαρμάνι του ελπίδας και απελπισίας εξισορροπεί ιδανικά το δικό σου, που η αισιοδοξία του ρεγουλάρει τη δική σου απαισιοδοξία και η απελπισία του σε αναγκάζει να του δώσεις ελπίδα, αυτό είναι αγάπη. Και αυτό ήταν που ένιωθα πάντα για τον Tέρι Χολ και τους Specials…»
To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.
