Είναι η πρώτη φορά που δίνει χορογραφία του σε μπαλέτο που δεν διευθύνει ο ίδιος. Το Herrumbre, που σημαίνει σκουριά, παρουσιάστηκε πρώτη φορά το 2004 στη Βαρκελώνη από το Εθνικό Μπαλέτο της Ισπανίας, του οποίου ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής για είκοσι χρόνια. Αργότερα το επανέλαβε στο Κρατικό Μπαλέτο του Βερολίνου, το οποίο επίσης διηύθυνε μέχρι πρόσφατα.
Ο Νάτσο Ντουάτο, βαθύτατα πολιτικοποιημένος, έχοντας χορέψει ο ίδιος με μερικούς από τους πιο επιδραστικούς χορογράφους της εποχής μας, σήμερα θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους χορογράφους διεθνώς και είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου Μιχαηλόφσκι της Αγίας Πετρούπολης. Το Herrumbre που θα δούμε στη Λυρική είναι μια δήλωση ενάντια σε κάθε μορφή βίας.
— Τι ακριβώς σας ενέπνευσε να δημιουργήσετε το Herrumbre;
Η τρομοκρατική επίθεση της Αλ Κάιντα στον σιδηροδρομικό σταθμό Ατότσα της Μαδρίτης το 2004. Συνέβη μόλις 200 μέτρα από το σπίτι μου, άκουσα την έκρηξη. Στην αρχή νομίζαμε ότι ήταν ακόμα μία βόμβα από την ΕΤΑ (σ.σ. βασκική εθνικιστική και αυτονομιστική οργάνωση). Είχαμε συνηθίσει να έχουμε σχεδόν μία κάθε μήνα. Όταν μάθαμε ότι επρόκειτο για επίθεση της Αλ Κάιντα λόγω της εμπλοκής της Ισπανίας στον πόλεμο του Ιράκ, ανησύχησα πολύ. Έπρεπε να κάνω κάτι γι' αυτό, είχα ανάγκη να εκφράσω με την κίνηση όσα αισθανόμουν, να μιλήσω για τρομοκρατικές επιθέσεις και βασανιστήρια.
Άρχισαν να με απασχολούν εξίσου τα θύματα των βασανιστηρίων με αυτούς που βασανίζουν: τι τους ωθεί, πώς επιδρά επάνω τους αυτό, πώς γίνεται οι άνθρωποι αυτοί να είναι τόσο φρικτοί με τους άλλους. Αυτός είναι ο λόγος που ονόμασα τη χορογραφία «Herrumbre» (σκουριά). Όταν το σίδερο μένει εκτεθειμένο στον αέρα και στη βροχή, οξειδώνεται, σκουριάζει. Έτσι και μ' εμάς, αν δεν ασχοληθείς με την ψυχή σου, αν δεν καλλιεργηθείς, αν δεν εκπαιδευτείς, η ψυχή σου σκουριάζει επίσης και γίνεται διαβρωτική απέναντι στους άλλους.
— Συμπεριλαμβάνοντας τις εξωφρενικές εικόνες από το Γκουαντάναμο.
Όχι μόνο. Οι φωτογραφίες από το Γκουαντάναμο μού έδωσαν το ερέθισμα, αλλά βασανιστήρια γίνονται σε ολόκληρο τον κόσμο, και πιο κοντά σ' εμάς απ' ό,τι μπορούμε να φανταστούμε. Οπότε, δεν πρόκειται μόνο για το Γκουαντάναμο ή το Ιράκ αλλά για όσα συμβαίνουν δίπλα μας.
Το μπαλέτο δεν δίνει απαντήσεις, δεν είναι δογματικό, αλλά ανοίγει τους ορίζοντές μας. Έχουμε εθιστεί τόσο πολύ στις φρικτές εικόνες που βλέπουμε στις εφημερίδες και στην τηλεόραση, που πια δεν μας αγγίζουν. Ακόμα κι εγώ, όποτε βλέπω τερατώδη πράγματα, βομβιστικές επιθέσεις, πρόσφυγες, αλλάζω κανάλι.
Στη χορογραφία μου παρακολουθείς για μια ώρα κάτι που δεν είναι πραγματικότητα, απλώς βλέπεις εικόνες. Δεν υπάρχει μια ιστορία με χαρακτήρες, αίμα, αλυσίδες. Είναι ένα όμορφο μπαλέτο που σου δίνει μια ιδέα περί τίνος πρόκειται, αντικατοπτρίζοντας το θέμα. Μόνο που στο θέατρο δεν μπορείς να γυρίσεις σελίδα.
— Πώς συνδέετε την τρομοκρατία με τα βασανιστήρια;
Άλλο πράγμα είναι η τρομοκρατία και άλλο τα βασανιστήρια. Εκείνο το διάστημα είχα επισκεφθεί το Μουσείο Βασανιστηρίων, ενώ παράλληλα γινόταν και μια έκθεση για τα βασανιστήρια της εποχής του Φράνκο. Τρομακτικό θέαμα. Άρχισαν να με απασχολούν εξίσου τα θύματα των βασανιστηρίων με αυτούς που βασανίζουν: τι τους ωθεί, πώς επιδρά επάνω τους αυτό, πώς γίνεται οι άνθρωποι αυτοί να είναι τόσο φρικτοί με τους άλλους. Αυτός είναι ο λόγος που ονόμασα τη χορογραφία Herrumbre (σκουριά). Όταν το σίδερο μένει εκτεθειμένο στον αέρα και στη βροχή, οξειδώνεται, σκουριάζει. Έτσι και μ' εμάς, αν δεν ασχοληθείς με την ψυχή σου, αν δεν καλλιεργηθείς, αν δεν εκπαιδευτείς, η ψυχή σου σκουριάζει επίσης και γίνεται διαβρωτική απέναντι στους άλλους. Μετά τοποθετείς βόμβες, κάνεις τρομοκρατικές επιθέσεις σε τρένα, και άλλα παρόμοια. Δεν νομίζω ότι καλλιεργημένοι άνθρωποι είναι ικανοί να κάνουν τέτοια πράγματα.
— Χρησιμοποιείτε εικόνες βίας στο Herrumbre;
Ναι. Εμπνεύστηκα από τους πίνακες του Γκόγια. Υπάρχουν επίσης υπέροχες εικόνες από στρατόπεδα συγκέντρωσης , από την σφαγή της Σρεμπρένιτσα ή από το Ολοκαύτωμα που μου δίνουν την βεβαιότητα ότι η τρομοκρατία μπορεί να παρουσιαστεί με όμορφο τρόπο. Από τον Γκόγια μέχρι το Βιετνάμ.
— Πώς μπορούμε να χαρακτηρίζουμε όμορφες εικόνες πολέμου με βία, αίμα, πτώματα;
Δεν βρίσκεις όμορφους τους πίνακες του Γκόγια; Σε έναν πίνακα βλέπεις κάτι που δεν μπορείς να αντικρίσεις σε μια πραγματική τρομοκρατική επίθεση που βλέπεις στην τηλεόραση. Η πραγματικότητα είναι αποκρουστική. Έτσι και με το μπαλέτο, δεν υπάρχει αίμα, δεν παρακολουθείς τρομακτικές εικόνες. Έχεις ένα θέμα που του δίνεις κίνηση, μιλάς γι'αυτό με ποιητικό και υποβλητικό τρόπο χωρίς πλοκή, χαρακτήρες, δεν υπάρχουν μάνες, πατεράδες ή γιοι. Όλα είναι αφηρημένα αλλά και τελείως παρόντα, το θέμα είναι ξεκάθαρο.
Κάποιοι λένε ότι δεν γίνεται να έχεις όμορφα σώματα να ερμηνεύουν φοβερά γεγονότα αλλά εμένα μου αρέσει να ψηλαφίζω αυτού του τύπου τα θέματα. Όπως έχω κάνει για τα ναρκωτικά και πώς επηρεάζουν τις ζωές των ανθρώπων, για το Ολοκαύτωμα, για το Τείχος του Βερολίνου. Πιστεύω ότι ο χορός μπορεί να πλησιάσει τέτοια θέματα και να τα παρουσιάσει στη σκηνή.
— Από το 2004 μέχρι σήμερα έχουν συμβεί τρομερά γεγονότα. Μπήκατε στον πειρασμό να προσθέσετε κάποια πράγματα;
Δεν έχω αλλάξει τίποτα. Όταν ολοκληρώνω μια χορογραφία μένει όπως είναι. Αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα, προσπαθώ να κάνω κάτι καλύτερο στην επόμενη. Αν αρχίσεις να κάνεις βελτιώσεις, η χορογραφία σου θα καταλήξει σαν εκείνες τις γυναίκες που κάνουν πλαστικές και στο τέλος δεν βλέπονται. Καλύτερα να αφήνεις το μπαλέτο όπως είναι και αν είναι λάθος, είναι λάθος.
— Είστε ιδιαίτερα πολιτικοποιημένος, πράγμα ασυνήθιστο στον χώρο του μπαλέτου.
Είμαι πολιτικό ον αλλά κάθε άνθρωπος δεν είναι; Όλα μου τα μπαλέτα είναι πολιτικοποιημένα. Αλλά ακόμα και η Ζιζέλ δεν έχει πολιτικό θέμα;
— Σε ολόκληρη την Ευρώπη παρατηρείται βία από ακραία στοιχεία. Σας ανησυχεί;
Στην Ισπανία έχουμε το ακροδεξιό κόμμα VOX με βουλευτές στο κοινοβούλιο της Ανδαλουσίας. Όλοι ανησυχούμε γιατί είμαστε η μόνη χώρα που ένα τέτοιο κόμμα συνυπέγραψε συνεργασία με ένα άλλο.
— Μεγαλώσατε την περίοδο του Φράνκο. Πώς τη θυμάστε εκείνη την εποχή;
Ήμουν 19 όταν πέθανε. Ήμασταν μια χώρα απομονωμένη και το 50% του πληθυσμού αναλφάβητο. Όλοι αυτοί οι νέοι που συμμετέχουν στο VOX θα έπρεπε να διαβάσουν και να μάθουν πώς ήταν με τον Φράνκο γιατί τους έχει γίνει πλύση εγκεφάλου από την άκρα δεξιά.
— Εσείς φύγατε έγκαιρα στο εξωτερικό για σπουδές. Περάσατε από τη σχολή του Μπεζάρ.
Βρισκόμουν στο Λονδίνο όπου παρακολουθούσα μαθήματα και συγχρόνως χόρευα. Πήγα να δω για πρώτη φορά παράσταση του Μπεζάρ. Ήταν Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης με όλους τους σπουδαίους χορευτές των μπαλέτων του 20ού αιώνα. Μου πήρε τα μυαλά. Ήμουν μόλις 18 και αποφάσισα να συνεχίσω τις σπουδές μου δίπλα του. Οι φίλοι μου μάζεψαν χρήματα για να αγοράσω το εισιτήριό μου. Έμεινα δύο χρόνια κοντά του.
— Ήταν ό,τι πιο μοντέρνο στον κόσμο του μπαλέτου τη δεκαετία του '70.
Είχε μεγάλη απήχηση στο κοινό. Οι παραστάσεις του μπορούσαν να παρουσιαστούν μπροστά σε πέντε χιλιάδες ανθρώπους. Ήταν θεαματικός. Χρησιμοποιούσε πολλούς χορευτές, στο Μπολερό μπορούν να συμμετάσχουν μέχρι και 60 αγόρια. Έδωσε έμφαση στον άντρα χορευτή, του έδωσε σπουδαιότητα. Μέχρι τότε ήταν μόνο για να σηκώνει ψηλά τις μπαλαρίνες. Ο Μορίς ήταν αυτός που ανέδειξε την ομορφιά του αντρικού κορμιού.
— Συμμετείχατε στον θίασο;
Ήθελε να μπω στην ομάδα πριν ολοκληρώσω καν τις σπουδές μου. Έγινα ο ευνοούμενος του, του άρεσα υπερβολικά πολύ, φοβήθηκα.
— Υπονοείτε κάτι;
Όχι, το μόνο που λέω είναι ότι έγινε υπερπροστατευτικός. Ένιωσα να ασφυκτιώ και έφυγα.
— Και πήγατε στη Νέα Υόρκη να βρείτε τον Άλβιν Έιλι.
Όπου συνέβη κάτι ανάλογο. Στην Αμερική πήγα γιατί είδα τα μεγάλα ονόματα της εποχής, τον Λούι Φάλκο και την Τζενιφερ Μίλερ. Στην ομάδα του Άλβιν Έιλι ήμουν ο μόνος λευκός μαζί με έναν Ιάπωνα. Ήταν πολύ παράξενο που με δέχτηκαν.
— Πιστεύετε ότι έχει νόημα να χορεύονται στις μέρες μας τα κλασικά μπαλέτα;
Πιστεύω ότι πρέπει να διώξουμε τη σκόνη από πάνω τους. Αυτό έκανα εγώ με την Ωραία Κοιμωμένη, το Ρωμαίος και Ιουλιέτα, τον Καρυοθραύστη στη Ρωσία, και τώρα ξανά με την Μπαγιαντέρα που θα κάνω τον Οκτώβρη. Μου αρέσουν πολύ οι μεγάλες παραγωγές με τις μεγάλες διανομές. Είναι σαν να πετάς ένα τζετ 747 αντί ενός μικρού δικινητήριου. Το να στήσεις μια μοντέρνα χορογραφία μισής ώρας δεν είναι εύκολο, αλλά ξεκινάς με μια ιδέα. Να ακολουθήσεις ένα λιμπρέτο ή μια ιστορία με corps de ballet 60 άτομα και 200 κοστούμια είναι πιο πολύπλοκο.
— Οπότε τα ξεσκονίζετε;
Όπως είπα, διώχνω τη σκόνη. Δεν ακολουθώ τον Πετιπά ή άλλη εκδοχή. Ακολουθώ τη δικιά μου, πάντα με κλασικό λεξιλόγιο. Ούτε περούκες, ούτε μακιγιάζ, ούτε παντομίμα. Καμιά φορά κόβω και μέρος της μουσικής. Λατρεύω το κλασικό μπαλέτο, την κλασική τεχνική, τα κλασικά σώματα, τα μακριά πόδια, τις όμορφες πιρουέτες, γι' αυτό και χαίρομαι που εργάζομαι τώρα στη Ρωσία όπου διευθύνω το Μιχαηλόφσκι. Λατρεύω το ρωσικό μπαλέτο και γι'αυτό δέχτηκα.
— Έχετε υπάρξει περισσότερα χρόνια χορογράφος ή χορευτής;
Ήμουν χορευτής όταν έκανα την πρώτη μου χορογραφία στα 23 μου. Στα 26 μου ήμουν ήδη χορογράφος μαζί με τον Γίρζι Κίλιαν στο Nederlands Dans Theatre. Χόρευα και χορογραφούσα μέχρι το 2015.
— Εντυπωσιακό να φτάσετε να χορεύετε μέχρι τόσο προχωρημένη ηλικία.
Ναι, άργησα πολύ να εγκαταλείψω τον χορό.
— Όλες αυτές οι επιρροές, Μπεζάρ, Έιλι, Κίλιαν, περάσατε κάποια χρόνια και δίπλα στον Ματς Εκ...
Με τον Ματς ξεκινήσαμε να χορογραφούμε μαζί τη Ζιζέλ, αλλά μου πρόσφερε συμβόλαιο ο Κίλιαν και έφυγα. Από τον Μπεζάρ δεν είχα μεγάλη επιρροή γιατί δεν χόρεψα στην ομάδα του. Επιρροές δέχτηκα από όλους υποσυνείδητα.
— Επιρροές από την πατρίδα σας, την Ισπανία, έχετε;
Πολλές. Παρολ' αυτά, όπως έχω πει σε μια μου συνέντευξη, δεν νιώθω Ισπανός αλλά Μεσογειακός. Όταν βρίσκομαι στην Αθήνα ή στη Μύκονο, τρώγοντας χταποδάκι, νιώθω πολύ περισσότερο στην πατρίδα μου, απ΄ό,τι στην Ανδαλουσία. Ακόμα και στη χώρα των Βάσκων νομίζω ότι βρίσκομαι σε ξένη χώρα. Επίσης νιώθω σαν να βρίσκομαι στην πατρίδα μου (όταν είμαι) στην Ιταλία. Η Μεσόγειος κυλάει στο αίμα μου.
Είμαι από τη Βαλένθια, μεγάλωσα με τον ήλιο και δίπλα στη θάλασσα με τα ψάρια. Τα καλοκαίρια ήμουν πάντα ηλιοκαμένος. Έχουμε μεγάλες επιρροές από τους Φοίνικες και τους Άραβες. Στα μπαλέτα μου μπορείς να αναγνωρίσεις τον ήλιο και τη Μεσόγειο. Είμαι ηδονιστής, λατρεύω το ποτό, τη φύση, τα λουλούδια.
— Το σύγχρονο μπαλέτο είναι περισσότερο ομαδικό απ' ό,τι υπόθεση πρώτων χορευτών;
Είμαι ένας χορογράφος που μου αρέσουν τα πάντα. Μου αρέσει πολύ να χορογραφώ τα pas de deux αλλά και τα pas de trois, δύο γυναίκες, αλλά και δύο άντρες, και μεγάλα σύνολα – στην Ωραία Κοιμωμένη που είχα να κινήσω 50 άτομα μέσα σε έναν τοίχο με λουλούδια και πυροτεχνήματα.
— Θα είναι όμως μεγάλη ικανοποίηση να έχεις σπουδαίους χορευτές στη διάθεση σου.
Φυσικά! Εδώ έχετε πολλούς. Ο τρόπος που χορεύουν το Herrumbre είναι πραγματικά αξιοθαύμαστος. Πολύ δυνατός. Οι γυναίκες είναι πολύ καλές.
— Πώς είναι να χορογραφείτε σταρ του χορού;
Ο αγαπημένος μου χορευτής είναι ο Λεονίντ Σαραφάνοβ, για τον οποίο έκανα την Ωραία Κοιμωμένη, και η γυναίκα του η Οξάνα Νομίκοβα. Επίσης το ζεύγος Οσίποβα - Βασίλιεβ. Όταν κάνεις κλασικό μπαλέτο πρέπει να έχεις τους καλύτερους αλλιώς δεν έχει νόημα.
— Ποιο είναι το πιο σοκαριστικό πράγμα που έχετε δει στο σύγχρονο μπαλέτο;
Να προσπαθείς να σοκάρεις είναι πολύ βαρετό πράγμα. Όλοι προσπαθούν να σοκάρουν. Εγώ σοκάρω κάνοντας κλασικό μπαλέτο περισσότερο από το αν έβαζα χορευτές να κάνουν σεξ στη σκηνή. Ο Γιαν Φαμπρ έκανε μια χορογραφία που κρατούσε 24 ώρες και τους έβαλε να κάνουν σεξ. Το βρίσκω παράλογο. Στην ηλικία μου δεν βρίσκω τίποτα σοκαριστικό. Ιδιαίτερα στον χορό. Να βλέπεις μια κακή δουλειά, αυτό είναι σοκαριστικό! Αυτό που με σοκάρει τελευταία είναι νέοι χορογράφοι και το πώς χρησιμοποιούν τη μουσική, πώς διαχειρίζονται το θέμα τους, που τους βρίσκω μάλλον επιφανειακούς. Νομίζω έχει να κάνει με την εποχή μας, με το Ίντερνετ και το Instagram και το Twitter, όλα αυτά που διαρκούν 4-5 λεπτά. Δεν κάθονται να ακούσουν μια όπερα, να διαβάσουν ένα βιβλίο, να ακούσουν τις πέντε συμφωνίες του Μπραμς. Η μουσική που χρησιμοποιούν είναι από κομπιούτερ κι αυτό είναι που εμένα με σοκάρει. Καταλήγουν να παρουσιάζουν ένα χορό επιδερμικό που παραπέμπει στο Μπρόντγουεϊ και στη Σακίρα.
— Μήπως είναι το χάσμα των γενεών;
Ναι, αλλά εγώ καλλιέργησα τον εαυτό μου. Χρειάζεται να πάρεις τον χρόνο σου και να ακούσεις, να διαβάσεις, ακόμα και αν χρησιμοποιείς κομπιούτερ, οφείλεις να ξέρεις ποιος είναι ο Ντεμπισί ή ο Ραβέλ. Με σοκάρει η έλλειψη παιδείας τους.
— Είστε ευαίσθητος με το θέμα της μουσικής.
Είμαι ιδιαίτερα μουσικός χορογράφος. Αν είμαι χορευτής το οφείλω στην αγάπη μου για τη μουσική. Αν ήταν να ξαναγεννηθώ θα ήμουν μουσικός. Θα μπορούσα να ζήσω χωρίς χορό αλλά δεν θα μπορούσα χωρίς μουσική. Είναι η τέλεια τέχνη. Αν υπάρχει Θεός είναι μουσική.
— Ποια είναι η σχέση σας με την Ελλάδα;
Λατρεύω την Ελλάδα. Πάντα την μνημονεύω, είναι μέρος της κουλτούρας μου, μέρος της Μεσογείου. Όποτε βρίσκομαι εδώ, τα πάντα, οι μυρωδιές, το φαγητό, τα ελαιόδεντρα μου είναι όλα αναγνωρίσιμα. Επίσης λατρεύω την Ειρήνη Παππά που έχει έρθει πολλές φορές στην πατρίδα μου τη Βαλένθια και έκανε θέατρο και τραγούδησε με τη φίλη μου, με την οποία έκανα την πρώτη μου χορογραφία, τη Μαρία ντελ Μαρ Μπονέτ, λατρεύω τον Γιάννη Τσαρούχη, τους ναύτες του, τον τρόπο με τον οποίο ζωγραφίζει τις πομπές. Όταν έμαθα ότι η Βασίλισσα Σοφία έχει πέντε πίνακές του, κόντεψα να γίνω βασιλικός!
Info
Νάτσο Ντουάτο - Herrumbre
6, 8, 9, 15, 16, 17/2, 20:00 (Κυριακές: 18:30)
Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
σχόλια