2020, μεσ' την αϋπνία του Ουίλιαμ Σαίξπηρ
Adèle Gascuel
lundimatin#223, 30 Δεκεμβρίου 2019
Θα μπορούσαμε να διηγηθούμε την ιστορία του 'Αμλετ κάπως έτσι...
*
Ο 'Αμλετ είναι ο κληρονόμος ενός σάπιου βασίλειου, δέσμιος ενός νοσηρού θέαματος: ψεύτικες ευγένειες, ψεύτικες φιλίες, ψεύτικες δεσμεύσεις, ψεύτικες υποσχέσεις. Ο θείος του σκότωσε τον πατέρα του για να παντρευτεί τη μητέρα του και η οσμή του ψέματος κρύβεται πίσω από ένα χαμόγελο κολγκέιτ.
Το γνωρίζουμε αυτό το βασίλειο, ακούμε τα λόγια του κάθε μέρα στην τηλεόραση. Ο 'Αμλετ καταλαβαίνει ότι για να ξεσκεπάσει το θέαμα, θα πρέπει πρώτα απ 'όλα να δείξει τις μάσκες, να κάνει ορατές τις σχέσεις κυριαρχίας και τα εγκλήματα. Προτείνει στον θείο του Κλαύδιο να παρακολουθήσει τη σκηνοθεσία της δολοφονίας που διέπραξε. Ο 'Αμλετ μπαίνει στον κόσμο του θεάματος. Καταγγέλλει τα κακά παιδιά, φωνάζει συνθήματα, εμφανίζεται στην τηλεόραση. Διαδηλώνει: δείχνει την σήψη που ροκανίζει το βασίλειο. Αλλά μπερδεύει τα πόδια του στο κόκκινο χαλί. Πίσω από τις μάσκες που καταγγέλλει υπάρχουν κι άλλες μάσκες, κι άλλες ακόμη που είναι σαν λαβύρινθοι της κόλασης και της υποκρισίας.
Υπήρχε ωστόσο ένα αλλού, ένα 'Εξω. Εννοώ την αγαπημένη του 'Αμλετ, την Οφηλία. Η Οφηλία έχει λεπτά χαρακτηριστικά, την αφέλεια της εφηβείας και είναι σκέτος ήλιος. Είναι από χρυσό, αλλά σε αυτό το βασίλειο θα είναι μόνο λάσπη: αυτό πιστεύει ο 'Αμλετ. Θα έπρεπε να σωθεί, αλλά δεν μπορεί να σωθεί. Σε αυτή τη σιδερένια φυλακή, η Οφηλία μπορεί: 1. να ζήσει πλήρως, δηλαδή να είναι λάσπη, δηλαδή να είναι "μία πόρνη", "μία τσούλα", σύμφωνα με τα λόγια του Ουίλιαμ Σ. 2. να παραμείνει κλεισμένη σε μοναστήρι, μακριά από τον κόσμο, για να αποφύγει τη λύση 1. Ο Hamlet δεν πίστεψε ότι υπήρχε μια θέση για την αγάπη τους σε αυτόν τον κόσμο: της είπε αντίο και η αγαπημένη πνίγηκε.
Κι έτσι ο Hamlet βρέθηκε οριστικά δέσμιος του θεάματος. Και στην πορεία από το είναι στο φαίνεσθαι, τα σανίδια έπιασαν φωτιά και η τρέλα κέρδισε. Έπαιξε την τελική μασκαράτα, πόσο όμορφη, πόσο δραματική! Με τον πιο αγαπημένο του φίλο, τον παιδικό του φίλο, τον Λαέρτη, έπαιξε μπροστά σε όλους τους ισχυρούς. Έπαιξε τον καλό, ο Λαέρτης έπαιξε τον προδότη. Έπαιξαν το τελευταίο ψέμα. Δεν είχαν άλλη επιλογή, για να κάψουν την ψευδαίσθηση του θεάματος, από το να πάρουν τις μάσκες των μεγαλύτερων και να καούν μαζί τους. Ο Άμλετ κατέδειξε τη σιδερένια φυλακή, της έβαλε φωτιά και κάηκε μέσα της.
Αλλά ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ δεν καταφέρνει να βρει τον ύπνο. Ο 'Αμλετ, η Οφηλία θυσιάστηκαν στον παλιό κόσμο. Και αυτή η θυσία δεν τον αφήνει να κοιμηθεί.
Ας φανταστούμε - η υπόθεση δεν είναι απίθανη, δεδομένου ότι οι ημερομηνίες συγγραφής είναι αβέβαιες - ότι ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ έγραψε την κωμωδία του Όπως αγαπάτε λίγο μετά τον 'Αμλετ. Ας φανταστούμε ότι ο Σαίξπηρ, στοιχειωμένος από τους νεκρούς του, ανασταίνει τον 'Αμλετ στο σώμα της Ρόζαλιντ, της ηρωίδας του Όπως αγαπάτε.
Σε αυτή τη ζωή λοιπόν, ο Άμλετ ονομάζεται Ρόζαλιντ. Τρώγεται με τα ρούχα της, και είναι τόσο σπαστική, ανικανοποίητη και ανόητα πνευματική όσο κι ο ίδιος. Πιστεύει όπως κι αυτός ότι θα έχει πάντα δίκιο κι όπως κι αυτός μιλάει ακατάπαυστα. Αλλά εκείνη δεν μένει στον κόσμο της μάσκας και του ψεύδους. Τρελά ερωτευμένη με τον Ορλάντο, έναν άφραγκο νεαρό άνδρα της αυλής, το σκάει από το σάπιο βασίλειο και καταφεύγει στο δάσος, μεταμφιεσμένη σε άνδρα. Αλλά και ο Ορλάντο φεύγει κυνηγημένος, και πηγαίνει κι αυτός στο δάσος.
Προσοχή όμως, το δάσος δεν αποτελεί λύση. Εάν αρκεστείτε σε μια απλή απόδραση από το βασίλειο, υπάρχει κίνδυνος να βρεθείτε στο τμήμα επιβίωσης του Δεκάθλου, με ένα έτοιμο κιτ στα χέρια που φέρει με μεγάλα και παχιά γράμματα την επιγραφή: "γίνετε μάγισσα". Αυτό το κιτ παραλαμβάνει ο Ορλάντο, ως άνδρας, δηλαδή ως σέξι ξανθός μυώδης ιππότης, που κυκλοφορεί και με ένα τριαντάφυλλο στην κουμπότρυπα. Στο δάσος, ο Orlando απαγγέλλει ερωτικά ποιήματα, κρεμάει τους στίχους του πάνω στα δέντρα και πετάει κάτω τα χαρτιά από τα m&m's. Στο δάσος, εάν σταματήσεις να δουλεύεις, θα σε προλάβει γρήγορα η μεγάλη μηχανή που καταψύχει καρδιές για να τις ξαναπουλήσει στα ράφια των σούπερ μάρκετ.
'Οσο για τη Ρόζαλιντ, αυτή πηγαίνει στο δάσος για να εκδικηθεί τον θάνατο του 'Αμλετ, την προηγούμενη ζωή της. Ο 'Αμλετ άφησε την αμφιβολία να τον κυριεύσει. Για να μην υποκύψει στην απελπισία, η Ρόζαλιντ μεταμφιέζεται σε άνδρα. Βάζει ένα κέλυφος και αποφασίζει να πολεμήσει. Παριστάνει ότι είναι ισχυρή για να δώσει στον εαυτό της τη δύναμη της ισχύος. Φοράει τη μάσκα για να αντέξει. Δεν θέλει να υποφέρει. Αυτή τη φορά, δεν θέλει να χάσει την Οφηλία.
Η αναζήτηση αρχίζει και η Ρόζαλιντ αντιμάχεται την αφέλεια του Ορλάντο-Οφηλία, το 'Ομικρον όλων των δυνατοτήτων, που είναι η πηγή της αθωότητας απ' όπου πίνει για να μην πεθάνει, η φωνή της δραπέτισσας, ο κύκλος και το κέντρο του που δεν τον φτάνει ποτέ. Η Ρόζαλιντ ζητάει από το O να μην λέει πάντα, μιλάει για εραστές που δεν έχουν πια κανένα λόγο να καταριούνται τον εαυτό τους, μιλά για τη βροχή που γλείφει τις υδρορροές και για τις γκρίζες μέρες, μιλά για έτοιμες υποσχέσεις και για τις βιτρίνες στη γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου, μιλάει για άνδρες που φεύγουν για άλλα μέρη και για γυναίκες που πρέπει να στέκονται σαν ηλίθιες δίπλα στη δέστρα και να κλαίνε, μιλάει για την άπειρη αγάπη που δεν μπορεί να διαρκέσει, να κάνει την στιγμή να κρατήσει για πάντα. Αλλά η Ρόζαλιντ δεν αφήνει τον Ορλάντο-Οφηλία να τον καταπιούν το δάσος και τα ποτάμια του. 'Ερχεται μετά τον 'Αμλετ. (Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι πόνος ήταν αυτός όταν σκότωσε την Οφηλία, όχι, δεν θα το κάνει πια.)
Αυτή τη φορά αντιστέκεται. Στο τέλος της μάχης, η Ρόζαλιντ αποδέχεται τη μεγάλη αφέλεια του Ο. Και αποκτά την πραγματική δύναμη. Παίρνει τη δύναμη του ελαφιού, ξαναγίνεται γυναίκα, ξαναγίνεται τριαντάφυλλο. Αλλά Τριαντάφυλλο του δάσους. Γίνεται Τριαντάφυλλο λόγω του Ορλάντο, λόγω του Ρωμαίου, κι έπειτα όλων αυτών των τύπων, όλων αυτών των κοριτσιών, των αφελών, των χαζών - αυτόν θα τον πάρει. Κρεμάει το τριαντάφυλλο στον ροδώνα. Κρεμάει την αφέλεια στις αμφιβολίες της.
Να τη λοιπόν έτσι όπως είναι και που δεν τόλμησε ποτέ να είναι. Τότε ο κόσμος είναι ένα θέατρο, και όχι ένα θέαμα. Εδώ, δεν υπάρχει χαμόγελο κολγκείτ, δεν υπάρχουν νεκροί κρυμμένοι στις ντουλάπες, ούτε γιορτές για νοσηρά ανδρείκελα και καμία τεχνητή αναπνευστική υποστήριξη. Εδώ, οι μάσκες χρησιμεύουν στο να ενσαρκώνουν αυτό που είμαστε, ώστε μετά να παίξουμε τις Απόκριες, και με αυτόν τον τρόπο να μετεξελιχθούμε. Όλα είναι δυνατά, τίποτα δεν είναι παγιωμένο. Τα πράγματα δεν σταματούν να εκδηλώνονται, ο κούκος που βγάζει το κεφάλι του αλλάζει φάτσα κάθε μέρα και ο Χρόνος γνωρίζει όλα τα μυστικά περάσματα. Η Ρόζαλιντ φέρνει στο φως τον θεό της αγάπης. Επειδή σε αυτό το θέατρο όπου ο καθένας επανεφεύρει τον εαυτό του, σε αυτό το θέατρο που είναι ένα μονοπάτι, εκείνο της διαφυγής από το σάπιο βασίλειο, οι θεοί είναι όλοι εδώ.
Στις παρυφές του δάσους, ένας γέροντας ρίχνει χρυσόσκονη και εξολοθρεύει έναν στρατό. Δεν χρειάζεται πια να μένουμε στο δάσος.
Μπορούν να αρχίσουν οι χοροί. Όπως αγαπάτε.
Adèle Gascuel
Η Adèle Gascuel είναι ηθοποιός, σκηνοθέτιδα και ερευνήτρια. Κάτοχος σήμερα ενός διδακτορικού διπλώματος θεατρικών σπουδών, συνεργάζεται κυρίως με τους θιάσους Compagnons Butineurs και Compagnie des 7 soeurs, στο πλευρό της Catherine Hargreaves.
Δείτε κι ένα ακόμη κείμενο (στα γαλλικά) της Adèle Gascuel στο ίδιο σάιτ:
Il faut passer à l'acte - Analyse linguistique – de « l'acte » chez les Gilets Jaunes
Μτφ. Σ.Σ.
