Απρόβλεπτες χαρές του γήρατος
*
Η ανταρσία της τρίτης ηλικίας στα σουηδικά αστυνομικά μυθιστορήματα
Απρόβλεπτες χαρές του γήρατος
Hubert Prolongeau
Le Monde Diplomatique, Ιούλιος 2019
*
Εδώ και μερικά χρόνια, η σουηδική αστυνομική λογοτεχνία επέλεξε να μας προσφέρει φιγούρες γερόντων, απολαυστικών όσο και απωθητικών. Σημάδι μάλλον των καιρών. Βέβαια, ο πληθυσμός γερνάει, οι αρρώστιες της μεγάλης ηλικίας αγχώνουν. Αλλά το γεγονός ότι η τρίτη, αν όχι και η τέταρτη ηλικία, δίνει επιτέλους την αφορμή για λίγο μαύρο χιούμορ σημαίνει και κάτι ακόμη: την χαρμόσυνη άρνηση της παραίτησης.
Tους νομίζαμε ήσυχα αποκοιμισμένους σε ειδικά ιδρύματα, πάσχοντας από Αλτσχάϊμερ, ή ετοιμάζοντας γλυκά για τα εγγόνια τους, και να που τους βλέπουμε τώρα στη χώρα της ευτυχισμένης σοσιαλδημοκρατίας να ληστεύουν τράπεζες, να μηχανεύονται πολύπλοκες ίντριγκες, να φτιάχνουν χειροποίητο Βιάγκρα, ακόμη και να μπλέκονται σε ερωτικές ιστορίες. Η πρώτη πράξη ανταρσίας ήρθε με τον Γέρο που δεν ήθελε να γιορτάσει τα γενέθλιά του Jonas Jonasson. Ο εκατοντάχρονος ήρωάς του το έσκαγε από τον οίκο ευγυρίας, και αδιαφορώντας για την όποια νομιμότητα, συνδεόταν με έναν απατεώνα και μία εκρηκτική κοκκινομάλλα. Η επιτυχία υπήρξε παγκόσμια, και τον περασμένο χειμώνα κυκλοφόρησε η συνέχεια των περιπετειών του, Ο Γέρος που ήθελε να σώσει τον κόσμο, όπου ο ασπρομάλλης ήρωας πήγαινε να σπείρει το χάος στην Βόρεια Κορέα. Ανάμεσα στους δύο αυτούς τόμους, διάφοροι μιμητές του αυθάδη αυτού είχαν εισβάλλει στα βιβλιοπωλεία.
Στο Πως να το σκάμε χωρίς να χάνουμε την περούκα μας (2017), τρίτος τόμος μιας σειράς που επιβεβαιώνει ότι "μια ηλικιωμένη κυρία μπορεί στο διάβα της να κάνει πολλά πράγματα που δεν επιτρέπονται στους άλλους" (όπως αποδεικνυόταν και στο Πως να ληστέψεις μια τράπεζα χωρίς να χάσεις τη μασέλα σου), η Catharina Ingelman-Sundberg στέλνει τέσσερις συνταξιούχες κυρίες να λεηλατήσουν τα κοσμηματοπωλεία. Χιούμορ για τα ενοχλητικά γνωρίσματα των γηρατειών και ασέβεια προς τους θεσμούς συνοδεύουν αυτές τις εξορμήσεις. Στο Αφροδίτη και παλιές δαντέλες της πολύ δημοφιλούς Karin Brunk Holmqvist, δύο εβδομηντάχρονες αδελφές, ανύπαντρες και κάπως θεούσες, ανακαλύπτουν στον κήπο τους τις αφροδισιακές αρετές ενός φυτού και αποφασίζουν να ανοίξουν ενα παράνομο εργαστήρι κατασκευής Βιάγκρα.
Η επιλογή αυτή της κωμωδίας, αν όχι της φάρσας, σε μια χώρα που μας είχε συνηθίσει σε πολύ πιο μελαγχολικά αστυνομικά, εκπλήσσει. Παλαιότερα, Τα ιταλικά παπούτσια του Henning Mankel έδειχναν πράγματι έναν μοναχικό εξηντάχρονο ήρωα αποτραβηγμένο σε μια καλύβα, του οποίου η πρσοφιλής δραστηριότητα ήταν να βυθίζεται σε μια τρύπα μέσα στον πάγο. Και το Γέρος, γρουσούζης και αυτοκτονικός του Fredrik Bachkman παρουσίαζε έναν πρόσφατα απολυμένο χήρο, μανιακό της ασφάλειας, με αυτοκτονικές τάσεις. Αλλά, έκτοτε, η κωμωδία είναι που έγινε, στους αντίποδες του ψυχολογικού πορτρέτου, η εκπρόσωπος του γεράκου του χιονιού. Επειδή Ο γέρος που ήθελε να αλλάξει τον κόσμο είναι κι ένας καθρέπτης που αντανακλά τις διάφορες κομπίνες και σφετερισμούς των ανθρώπων της εξουσίας. Η "συμμορία των μασέλων" ληστεύει τα κοσμηματοπωλεία για να επιστρέψει τα χρήματα στους οίκους ευγηρίας. Και οι ηρωϊδες στο Αφροδίτη και παλιές δαντέλες επιδίδονται στο εμπόριο σεξουαλικών διεγερτικών για να αποκτήσουν επιτέλους, μετά από μία ολόκληρη ζωή κοπιαστικής εργασίας, τουαλέτες μέσα στο σπίτι, και όχι πια μέσα στον κήπο.
Η θεματολογία αυτή ενέπνευσε και τον αμερικανκό κινηματογράφο, σε σημείο να αποτελέσουν οι ταινίες με παππούδες μαφιόζους μία ξεχωριστή κατηγορία, από το Las Vegas (John Turteltaub, 2013) στο King of Thieves (James Marsh, 2019) και το Going in Style (Zach Braff, 2017). Ακόμη και τα κόμικς υποδέχονται στη Γαλλία τους ατίθασους γέρους. Το Seconde partie de carriere (Δεύτερο μέρος καριέρας), που προβλέπεται να κυκλοφορήσει το φθινόπωρο, επιστρατεύει μία συμμορία ηλικιωμένων κυριών με Αλτσχάϊμερ, που εκμεταλλεύονται την εμπιστοσύνη που εμπνέουν για να ληστεύουν πολυτελή καταστήματα κατά των εξόδων τους με λεωφορείο. Τι παράδειγμα για τη νεολαία...
Hubert Prolongeau
Μτφ. Σ.Σ.
