Cher Christian Caujolle
Με είχε απασχολήσει μια μέρα το ζήτημα της φωτογένειας όπως την είχε αναλύσει ο Εντγκάρ Μορέν στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου του Le Cinéma ou l' homme imaginaire (Ο κινηματογράφος ή ο φανταστικός άνθρωπος). Εγκατέλειψα όμως την ανάγνωση μετά από λίγο για να αναζητήσω ένα άλλο κείμενο που θυμήθηκα ξαφνικά, ένα άρθρο που είχε δημοσιευτεί κάποτε με την υπογραφή του Christian Caujolle στο τεύχος 942 (Νοέμβρ. 2013) της Vogue Paris με τίτλο "Objectif beauté". Λύσσαξα να το βρω, αλλά δυστυχώς η Vogue δεν διαθέτει ιντερνετικά αρχεία.
Η γενικότερη οφειλή μου στη γαλλική κουλτούρα είναι δεδομένη, αλλά διατηρώ κι' ένα επίσης ανεκπλήρωτο, χρέος απέναντι στον Christian Caujolle, όπως και στα κορίτσια του τότε φωτογραφικού αρχείου της Libération, την Florence Delaye και την Frédérique Deschamps. Μία μικρή εώς κι ασήμαντη έκθεση σε μια άσημη γκαλερί που μου είχαν συστήσει κάποιοι γνωστοί μου που έμεναν απέναντι, ήταν η αφορμή για να πάω, δασκαλεμένος και εμψυχωμένος από γάλλους φίλους, μέχρι την εφημερίδα. Εκεί με παρέπεμψαν κατευθείαν στον ίδιο τον Christian Caujolle, που την εποχή εκείνη (1984) ήταν ήδη διευθυντής του φωτογραφικού τμήματος. Μου υποσχέθηκε πως θα δημοσίευε σ' ενα επόμενο τεύχος μια φωτογραφία για την έκθεση και κράτησε το λόγο του. Αν και δεν είπαμε πολλά, συγκράτησα το "περίγραμμά" του: μία σοβαρότητα χωρίς επιτήδευση, μία φιλικότητα χωρίς διαχύσεις, χρώματα προς το γκρίζο. Πέντε χρόνια μετά την επίσκεψη αυτή, προς μεγάλη μου έκπληξη, μου ανέθεταν από την εφημερίδα μια σειρά από ρεπορτάζ και πορτρέτα για το ειδικό ένθετο "Ευρώπη" που είχε μόλις ξεκινήσει. Δεν χρειάστηκαν ειδικά διαπιστευτήρια, πήραν το γενναίο ρίσκο να εμπιστευτούν έναν φωτογράφο που τους είχε δείξει μόνο λίγες ασπρόμαυρεσ φωτογραφίες. Το αστείο είναι -χθες το ανακάλυψα- πως το ένθετο αυτό διηύθυνε τότε ο Jean Quatremer, ανταποκριτής στις Βρυξέλλες της ίδιας εφημερίδας, και ακραίος ευρωπαϊστής, πολέμιος του Σύριζα και μονίμως στο στόχαστρο των αριστερών γάλλων οικονομολόγων και σχολιαστών, από τη Monde Diplomatique ως και το ίδιο το εντυπό του, πριν τις πρόσφατες απολύσεις.
Ο Christian Caujolle ακολούθησε τη δική του πορεία αφιερωμένη στη φωτογραφία, με πολύτιμο υπόβαθρο τη μαθητεία του κοντά στους Michel Foucault, Roland Barthes, Pierre Bourdieu, αλλά και τη μετέπειτα συνεργασία μαζί τους. Παράλληλα με τη Libération, ίδρυσε το φωτογραφικό πρακτορείο VU, και κατόπιν ανέλαβε το 1997 τη διεύθυνση των Διεθνών Συναντήσεων της Αρλ, το 1998 την καλλιτεχνική διεύθυνση της γκαλερί VU, ενώ συμμετέχει από το 2008 στη συντακτική επιτροπή του περιοδικού Polka Magazine. Για το σύνολο του έργου του, που περιλαμβάνει αρκετές μονογραφίες και άπειρες δημοσιεύσεις, καθώς και την επιμέλεια διεθνών φωτογραφικών εκθέσων, αναγορεύτηκε το 2010 από το γαλλικό Υπουργείο Πολιτισμού Ιππότης Γραμμάτων και Τεχνών.
Δεν πήρα ποτέ το θάρρος να γράψω στον Christian Caujolle. Εξάλλου, το πείραμα του ένθετου για την Ευρώπη δεν κράτησε πολύ, και μετά από λίγο γύρισα κι εγώ σελίδα, συνεπαρμένος απ' αυτά που αισθανόμουν πως κατακτούσα εδώ, ένα βήμα πιο πέρα από τα ρεπορτάζ για τη Libération. Το χρέος όμως παραμένει χρέος. Πριν μερικά χρόνια δοκίμασα να στείλω σε έναν άλλον περίφημο κριτικό φωτογραφίας, επίσης υπεύθυνο για ένα μεγάλο διάστημα της φωτογραφικής στήλης της Libération, τον Louis Mesplé, ένα CD με φωτογραφίες μου, αλλά όταν το έλαβε διαπίστωσε ότι ήταν κενό... Επίσης δοκίμασα να γράψω στην Frédérique Deschamps, που εν τω μεταξύ είχε γίνει photo editor στη Le Monde, αλλά μετά από μερικές γραμμές εγκατέλειψα, ήθελα να την ευχαριστήσω για την εμπιστοσύνη και την ενθαρρυνσή της, αλλά δεν έβρισκα τα σωστά λόγια. Αυτές ήταν και οι μόνες "απονενοημένες" προσπαθειές μου για να ξαναπιάσω ένα νήμα παλιό.
Αν κάτι πάντως κράτησα από τη μικρή περιπέτεια αυτή (σε αντίθεση με την ελιτίστηκη, αν και κατανοητή μάλλον, στάση του Magnum που μου επέστρεψε ψυχρά την ίδια εκείνη εποχή το ντοσιέ μου χωρίς κανένα σχόλιο), είναι η απρόσκοπτη και αβίαστη δοτικότητα που οφείλουμε, όταν αναγνωρίζουμε έστω και μια υπόνοια υπόσχεσης. Αν ζούσε ο Μιχάλης -το αγόρι με το μόνιμο χαμόγελο- θα θυμόταν πως αποφάσισε να έρθει να μας βρει στις Εικόνες του Κόσμου για να μας δείξει φωτογραφίες από ένα ίδρυμα. και πως ενθουσιασμένοι με τον Στάθη, του τις δημοσιεύσαμε αμέσως, πολύ πριν βρει το δρόμο του με τα διεθνή πρακτορεία...
