Φιλανθρωκαπιταλισμός
*
"Ο φιλανθρωκαπιταλισμός (...) δεν έχει να κάνει με τη φιλανθρωπία ή τη δωρεά, αλλά περισσότερο με το κέρδος, τον έλεγχο και την υφαρπαγή. Πρόκειται για ένα οικονομικό μοντέλο επενδύσεων και ένα πολιτικό μοντέλο ελέγχου που καταπνίγουν την διαφορετικότητα, τη δημοκρατία και τις εναλλακτικές λύσεις. Παρέχοντας χρηματοδοτική στήριξη, ασκούν κυριαρχία και δημιουργούν για τον δισεκατομμυριούχο νέες αγορές και μονοπώλια".
Έτσι ορίζει η Βαντάνα Σίβα τον "φιλανθρωκαπιταλισμό" στο τελευταίο της έργο που δημοσιεύθηκε το περασμένο φθινόπωρο, 1%, ανακτώντας την εξουσία απένανι στην παντοδυναμία των πλουσίων (εκδ. Rue de l'Echiquier, 2019). Αυτός ο "φιλανθρωκαπιταλισμός" συμβολίζεται από τον Μπιλ Γκέιτς, που έχει την 2η παγκόσμια περιουσία. Το Ίδρυμα Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς, το κύριο μέσο για τις δωρεές, δραστηριοποιείται πολύ στην Ινδία. Η μηντιακή του ορατότητά του σε αυτήν την τρέχουσα κρίση, καθώς και τα εκατομμύρια που επενδύει στην αναζήτηση ενός εμβολίου, ευνόησαν πολλές θεωρίες συνωμοσίας. Ωστόσο, χρειάζεται ένας προβληματισμός που να οδηγεί σε μία κριτική αυτής της νέας δύναμης που απέκτησε ο ιδρυτής της Microsoft, μαζί με άλλους δισεκατομμυριούχους, όπως ο Τζεφ Μπέζος (Amazon, 1η παγκόσμια περιουσία), ο Μαρκ Ζούκενμπεργκ (Facebook, 7η παγκόσμια περιουσία) ή, στη Γαλλία, ο Μπερνάρ Αρνό (LVMH, 3η παγκόσμια περιουσία). Μια νέα δύναμη που κάθε άλλο παρά διακρίνεται για την ανιδιοτελή γενναιοδωρία της.
Στη συνέντευξη που πραγματοποιήθηκε πριν εμφανιστεί η πανδημία προστέθηκαν στην αρχή δύο επίκαιρες ερωτήσεις στις οποίες η Βαντάνα Σίβα απάντησε με μέιλ στις 7 Μαϊου.
Basta !
Βαντάνα Σίβα : "Με τον κορωνοϊό, ο Μπιλ Γκέιτς προωθεί την ατζέντα του για την υγεία".
Συνέντευξη στους:
Barnabé Binctin, Guillaume Vénétitay
Basta ! 22.05.2020
Η Βαντάνα Σίβα (γεννημένη στις 5 Νοεμβρίου 1952) είναι Ινδή μελετήτρια, περιβαλλοντική ακτιβίστρια, οικοφεμινίστρια και συγγραφέας. Ζει στο Δελχί. Διευθύνει το 'Ιδρυμα ερευνών για την επιστήμη, τις τεχνολογίες και την οικολογία. Είναι ένα σύμβολο του παγκόσμιου κινήματος αλληλεγγύης, γνωστό ως κίνημα εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης.
*
Basta ! : Πως αναλύετε την κρίση του Covid-19; Μπορούμε να μιλάμε για οικολογική κρίση;
Vandana Shiva : Δεν έχουμε να κάνουμε με μία μόνο κρίση. Υπάρχουν τρεις κρίσεις που προκύπτουν ταυτόχρονα: η κρίση του Covid-19, των μέσων διαβίωσης και, κατ' επέκταση, της πείνας. Είναι οι συνέπειες ενός νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου, που βασίζεται στο κέρδος, στην απληστία και σε μια παγκοσμιοποίηση που προωθούν οι πολυεθνικές. Υπάρχει μια οικολογική βάση γι' αυτήν την κατάσταση: για παράδειγμα, η καταστροφή των δασών και των οικοσυστημάτων ευνοεί την εμφάνιση νέων ασθενειών. Αυτές οι τρεις κρίσεις οδηγούν στη δημιουργία μιας νέας τάξης, των "παρίων", όπως τους αποκαλώ, που είναι τα θύματα της εκμετάλλευσης του νεοφιλελευθερισμού και της εμφάνισης ψηφιακών δικτατοριών. Πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε: η οικονομία που ελέγχεται από το 1% δεν είναι στην υπηρεσία των ανθρώπων και της φύσης.
Μπορεί η κρίση του κορωνοϊού να ενισχύσει τη δύναμη αυτού του "1%" και των "φιλανθρωκαπιταλιστών" σαν τον Μπιλ Γκέιτς, στον οποίο εστιάζετε στο βιβλίο σας;
Η κρίση αυτή επιβεβαιώνει τη θέση μου. Ο Μπιλ Γκέιτς προωθεί την ατζέντα του για την υγεία, τη γεωργία, την εκπαίδευση, ακόμα και για την επιτήρηση. Σε αυτά τα 25 χρόνια νεοφιλελευθερισμού, το κράτος μετατράπηκε σε κράτος-επιχείρηση. Και παρατηρούμε πλέον και τη μεταμόρφωσή του σε ένα κράτος επιτήρησης που υποστηρίζεται από τον φιλανθρωκαπιταλισμό. Αυτό το 1% θεωρεί το 99% άχρηστο: το μέλλον γι' αυτούς είναι μία ψηφιακή γεωργία χωρίς αγρότες, πλήρως αυτοματοποιημένα εργοστάσια χωρίς εργαζόμενους. Σε αυτήν την εποχή της κρίσης του κορωνοϊού, πρέπει να αντιταχθούμε και να φανταστούμε νέες οικονομίες και δημοκρατίες βασισμένες στην προστασία της γης και της ανθρωπότητας.
Ταυτίζετε αυτόν τον έλεγχο με μια νέα μορφή αποικισμού, και μάλιστα χαρακτηρίζετε τον Μπιλ Γκέιτς ως τον "Χριστόφορο Κολόμβο" της σύγχρονης εποχής": γιατί αυτή η σύγκριση;
Επειδή το μόνο που θέλει ο Μπιλ Γκέιτς είναι να κατακτά συνεχώς νέες περιοχές. Δεν πρόκειται για απλή φιλανθρωπία, με την έννοια της δωρεάς στην κοινότητα, όπως αυτό υπήρξε πάντα στην ιστορία, αλλά για κανονικές επενδύσεις που του επιτρέπουν να δημιουργεί αγορές στο πλαίσιο των οποίων αποκτά κυρίαρχες θέσεις. Στον καπιταλισμό, υπάρχουν εταίροι που αποκομίζουν κέρδη. Αλλά με την φιλανθρωπία, ο Μπιλ Γκέιτς δίνει μερικά εκατομμύρια για να πάρει κατόπιν τον έλεγχο θεσμών ή τομέων που αξίζουν μερικά δισεκατομμύρια! Μπορούμε να το δούμε ξεκάθαρα στην υγεία ή στην εκπαίδευση, καθώς συμβάλλει στην ιδιωτικοποίησή τους και τη μετατροπή τους σε πραγματικές επιχειρήσεις.
Αυτό ισχύει και στην γεωργία, όπου ο Μπιλ Γκέιτς χρησιμοποιεί ψηφιακές τεχνολογίες ως ένα νέο μέσο κατοχύρωσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Η πρώτη γενιά ΓΤΟ [Γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί - σ.σ.], που υποτίθεται ότι καταπολεμά τα παράσιτα και τα ζιζάνια, δεν τήρησε τις υποσχέσεις της, αλλά ο Μπιλ Γκέιτς συνεχίζει να βάζει χρήματα για να χρηματοδοτήσει την επεξεργασία του γονιδιώματος - σαν να ήταν η ζωή μόνο μία "αντιγραφή-επικόλληση", όπως στο Word. Προωθεί αυτήν την τεχνική δημιουργώντας και μια εταιρεία ειδικά για το σκοπό αυτό, την Editas. Ο Μπιλ Γκέιτς θέλει να το παίξει αφέντης του κόσμου, επιβάλλοντας έναν μοναδικό τρόπο να κάνουμε πράγματα: μία μόνο γεωργία, μία επιστήμη, μία μονοκαλλιέργεια, ένα μονοπώλιο. Αυτό προσπαθεί επίσης να κάνει σε σχέση με το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής.
Με ποιό τρόπο;
Προμοτάρει τη λύση του: την γεωμηχανική, την σκόπιμη τροποποίηση των μετεορολογικών συνθηκών και του κλίματος. Είναι μία ηλίθια ιδέα, μη οικολογική και εντελώς ανεύθυνη, γιατί επιδρά στο ηλιακό φως για να προκαλέσει μηχανικά μία "πλανητική ψύξη". Το πρόβλημα δεν είναι ο ήλιος, που μας είναι απαραίτητος, αλλά τα ορυκτά καύσιμα και το βιομηχανικό και γεωργικό μας σύστημα. Πιάνει κουβέντα με όλους τους αρχηγούς κρατών για τη γεωμηχανική. Θυμάμαι ιδιαίτερα την COP 21, στο Παρίσι, το 2015, όπου τον έβλεπες παντού. Ήταν απίστευτο, μοιραζόταν το ίδιο βήμα με τους αρχηγούς κρατών, συμπεριφερόταν σαν να ήταν το αφεντικό κάθε κυβέρνησης. Στην 40χρονη καριέρα μου στους θεσμούς των Ηνωμένων Εθνών, δεν είχα ξαναδεί κάτι παρόμοιο. Είναι μία πραγματική μετεξέλιξη.
Θα λέγατε ότι έχει γίνει πιο ισχυρός πλέον κι από τα κράτη ή τους διεθνείς οργανισμούς όπως το ΔΝΤ ή την Παγκόσμια Τράπεζα;
Είναι πολύ πιο ισχυρός. Όταν η Παγκόσμια Τράπεζα θέλησε να χρηματοδοτήσει το φράγμα Sardar Sarovar στην Ινδία στα τέλη της δεκαετίας του 1980, υπήρξαν διαμαρτυρίες και τελικά υποχώρησε (το φράγμα εγκαινιάστηκε τελικά το 2017 από τον Ναρέντρα Μόντι χάρη σε άλλα κανάλια χρηματοδότησης, αποτελώντας το δεύτερο μεγαλύτερο φράγμα στον κόσμο -σ.σ.). Το απυρόβλητο της Παγκόσμιας Τράπεζας έχει όρια, δεν μπορεί να αποποιηθεί των ευθυνών της. Ενώ ο Μπιλ Γκέιτς συνεχίζει να παρακάμπτει τα εμπόδια, όπως πάντα. Ακόμα κι αν αποτύχει κάπου, θα προσπαθήσει να απορρυθμίσει κάτι άλλο παραδίπλα.
Συνειδητοποίησα ότι αυτό που καταφέραμε να σταματήσουμε στην Ινδία, ο Μπιλ Γκέιτς το χρηματοδότησε για να το πλασάρει αλλού. Όπως και με τα ΓΤΟ, για άλλη μια φορά: το 2010, η Monsanto, για παράδειγμα, προσπάθησε να εισάγει μια μελιτζάνα ΓΤΟ. Η Ινδία υπήρξε μια χώρα δοκιμών για την ανάπτυξη των νέων καταστροφικών τεχνολογιών. Ο Υπουργός Περιβάλλοντος διοργάνωσε δημόσιες διαβουλεύσεις για να ακουστεί η γνώμη των αγροτών, των επιστημόνων, των καταναλωτών - παρεμπιπτόντως, πάντα λέω ότι είναι η πρώτη φορά που ένα λαχανικό αποτέλεσε αντικείμενο πλατιάς δημοκρατικής συζήτησης...
Η ΓΤ μελιτζάνα απαγορεύτηκε βάσει αυτών των διαβουλεύσεων, αλλά ο Μπιλ Γκέιτς βρήκε τότε έναν τρόπο να την χρηματοδοτήσει και να την προωθήσει στο Μπαγκλαντές. Ωστόσο, εάν εγκριθεί στο Μπαγκλαντές, θα πλημμυρίσει αναπόφευκτα και την Ινδία, δεδομένου ότι είναι ένα ανεξέλεγκτο σύνορο. Σήμερα επιτίθεται στην Αφρική, όπου ρίχνει δισεκατομμύρια δολάρια για να προωθήσει μία νέα πράσινη επανάσταση, με χημικά και ΓΤΟ, αναγκάζοντας τις αφρικανικές χώρες να ξαναγράψουν τους νόμους τους ώστε να επιτρέψουν αυτούς τους σπόρους.
Πως εξηγείτε μία τέτοια εξουσία σήμερα;
Eπένδυσε 12 εκατομμύρια δολάρια στην Cornell Alliance for Science την οποία και δημιούργησε, η οποία εμφανίζεται σαν ένα επιστημονικό ίδρυμα, αλλά είναι μόνο ένα όργανο επικοινωνίας. Όποτε γίνεται μια συζήτηση, φέρνει αυτόν τον "θεσμό" που αναπτύσσει μία ψευδή προπαγάνδα υπέρ των βιοτεχνολογιών. Επειδή είναι ο Μπιλ Γκέιτς, οι New York Times και το CNN θα συζητηθεί και θα γίνει και πρωτοσέλιδό... Η φιλανθρωπία είναι μόνο ένα πρόσχημα γι 'αυτόν: μέσω αυτής, προωθεί τα δικά του συμφέροντα και επηρεάζει τις κυβερνητικές πολιτικές. Είναι ένας πολύ έξυπνος τρόπος για να μπεί στο παιχνίδι χωρίς να τηρεί τους κανόνες. Γιατί αν μια εταιρεία πει σε μια κυβέρνηση: "Ορίστε το χρήμα μου, κάνετε αυτό κι εκείνο", το πράγμα δεν μπορεί να λειτουργήσει, αναγκαστικά θα την διώξουν. Ο Μπιλ Γκέιτς χρησιμοποιεί την εικόνα του. Οι άνθρωποι τον βλέπουν ακόμη λόγω της Microsoft ως μία ιδιοφυΐα και έναν γίγαντα της πληροφορικής. Λαμπροί μηχανικοί έκαναν ωστόσο πολύ καλύτερα πράγματα και προσπάθησαν να διατηρήσουν λογισμικά open-source και ένα ανοιχτό Διαδίκτυο, σε αντίθεση με αυτόν. Ο Μπιλ Γκέιτς δεν είναι εφευρέτης. Εισάγει διπλώματα ευρεσιτεχνίας, έτσι έχτισε την αυτοκρατορία του.
Στο βιβλίο σας, τονίζετε επίσης τη χρήση της τεχνολογίας και των αλγορίθμων...
Η τεχνολογία έχει αναχθεί σε θρησκεία. Έγινε η θρησκεία του 1%, ακριβώς όπως ο Χριστιανισμός στις Ηνωμένες Πολιτείες είχε προσφέρει τη νομιμότητα στο 1% της παλαιότερης εποχής για να εξοντώσει το 99% των Ινδιάνων της Αμερικής, στο όνομα της "πολιτισμικής αποστολής". Υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι σήμερα που θέλουν να "εκπολιτίσουν" με αυτά τα νέα εργαλεία επικοινωνίας ή πληρωμής. Η τεχνολογία είναι κάτι περισσότερο από ένα εργαλείο. Είναι ένα πολύ ισχυρό εργαλείο εξουσίας για τη συλλογή πληροφοριών που μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν για διάφορους σκοπούς. Χρησιμοποιούμε αυτές τις τεχνολογίες σε καθημερινή βάση, αλλά είναι κυρίως ένας ακόμη τρόπος για να μας ελέγχουν.
Κι εδώ πάλι, πίσω από αυτήν την ψηφιακή επανάσταση, βρίσκουμε τον Μπιλ Γκέιτς. 'Επαιξε για παράδειγμα ένα βασικό ρόλο στην απονομισματοποίηση στην Ινδία! Το να καταργείς τα μετρητά για να αναπτύξεις τις ψηφιακές συναλλαγές είναι προφανώς ένας τρόπος να επιταχύνεις την ψηφιακή επανάσταση από την οποία θα ωφεληθείς. Ωστόσο, με τον ίδιο τρόπο που τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας για τους σπόρους είναι μια ανέντιμη προσπάθεια να θέσεις τους αγρότες "εκτός νόμου", κηρύσσοντας τη διατήρηση των σπόρων παράνομη, έτσι και η "απονομισματοποίηση" διαταράσσει άμεσα τις οικονομικές πρακτικές της πλειοψηφίας του κόσμου, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 80% της πραγματικής οικονομίας στην Ινδία. Είναι μια μορφή τεχνολογικής δικτατορίας. Σε καμία από τις δύο περίπτωσεις δεν ήταν το αποτέλεσμα μιας κυρίαρχης επιλογής του ινδικού λαού.
Και την ίδια στιγμή, στις κάλπες, ο κόσμος καταλήγει να ψηφίζει τους εκπροσώπους αυτής της πολιτικής του 1%, όπως στην Ινδία, για παράδειγμα, όπου πέρυσι ο Ναρέντρα Μόντι επανεκλέχθηκε άνετα. Σαν να υπάρχει μια νέα μορφή "εθελοντικής δουλείας";
Δεν είμαστε πλέον σε μια έντιμη εκλογική δημοκρατία, όπου οι άνθρωποι ψηφίζουν εν γνώσει τους και με πλήρη επίγνωση των ζητημάτων! Σήμερα, οι αλγόριθμοι διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό το εκλογικό σύστημα. Στην Ινδία, στις τελευταίες εκλογές, επέτρεψαν σε εταιρείες και ιδιώτες να κάνουν ανώνυμες δωρεές σε πολιτικά κόμματα. Αυτό σημαίνει ότι οι μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο μπόρεσαν να χρηματοδοτήσουν τις εκλογές, κάτι που ήταν παράνομο μέχρι τότε. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των δωρεών να φτάσει στα ταμεία ενός μοναδικού κόμματος [το BJP, εθνικιστική δεξιά, σήμερα στην εξουσία - σ.σ.]. Οι ινδικές εκλογές κόστισαν περισσότερο από τις αμερικανικές εκλογές - ωστόσο η Ινδία απέχει πολύ από το να είναι μια πλούσια χώρα. Μπορούμε λοιπόν να αναρωτηθούμε από πού προέρχονται αυτά τα χρήματα ... Είναι αδύνατο να έχουμε μία έντιμη και λειτουργική δημοκρατία άν ο λαός δεν ψηφίζει πλέον με κυρίαρχο τρόπο. Αυτή η απώλεια αυτονομίας, σε όλους τους τομείς, είναι το όλο πολιτικό διακύβευμα για τους 1%.
Η επιλογή του όρου "1%" μπορεί να φαίνεται λίγο απλουστευτική, αν όχι απλοϊκή: γιατί πιστεύετε πως είναι η κατάλληλη λέξη-κλειδί σήμερα;
Το 1% είναι από μόνο του μια κατά προσέγγιση αξία, μιλάω ειδικά για τους λίγους εκείνους δισεκατομμυριούχους που ελέγχουν τους μισούς πόρους του πλανήτη. Αυτά τα δισεκατομμύρια πηγαίνουν απευθείας σε επενδυτικά ταμεία. Πριν, οι μεγαλύτερες οντότητες ήταν εταιρείες: Monsanto, Coca-Cola ... Σήμερα, είναι νάνοι. Τις κατέχουν τα ίδια επενδυτικά κεφάλαια: BlackRock, Vanguard κ.λπ. Στην πραγματικότητα, υπάρχει μία μόνο οικονομία, αυτή του 1%. Είναι αυτοί που καταστρέφουν. Οι άλλοι, το 99%, είναι οι αποκλεισμένοι. Είναι οι άνεργοι του σήμερα και του αύριο, οι ξεριζωμένοι αγρότες, οι γυναίκες που τις έχουν στην άκρη, οι ιθαγενείς που δολοφονούνται. Αυτοί που αποτελούν το 99% δεν είναι υπεύθυνοι, είναι θύματα. Το 1% είναι εκείνο που ευθύνεται για τις καταστροφές. Κατονομάζοντας αυτό το "1%", διαμορφώνουμε ένα "εμείς" που θα τους κάνει να λογοδοτήσουν. Έχουμε το δικαίωμα, το καθήκον και τη δύναμη να το κάνουμε. Είναι μια πρόσκληση για αλληλεγγύη και δράση. Οι 99% πρέπει να ξεσηκωθούν.
Barnabé Binctin - Guillaume Vénétitay
Μτφ. Σ.Σ.
