Γάζα: περνώντας μέσα από τους τοίχους
Μέρος δεύτερο (πρώτο μέρος εδώ)
Ως απάντηση στην επίθεση της Χαμάς, αναμένεται να πραγματοποιηθεί χερσαία επίθεση στη Γάζα τις επόμενες ώρες. Ποια μορφή θα πάρει; Το 2006, ο αρχιτέκτονας Eyal Weizman μπόρεσε να έχει πρόσβαση στο εγχειρίδιο των ισραηλινών αξιωματικών - του εξήγησαν πώς ο ισραηλινός στρατός είχε χρησιμοποιήσει τις έννοιες του Ντελέζ για να κατανοήσει τον αστικό, μη γραμμικό πόλεμο. Παρόλο που δεν γνωρίζουμε τίποτα για τις τακτικές που θα αναπτυχθούν σε αυτή τη νέα αντιπαράθεση, δημοσιεύουμε σήμερα αυτό το κείμενο, το οποίο παραμένει ένα ουσιαστικό κλειδί για την κατανόηση του εννοιολογικού υπόβαθρου του πολέμου του Σουκότ [θρησκευτική εβραϊκή γιορτή που συνέπεσε με την πρόσφατη επίθεση της Χαμάς - σ.σ.].
Le Grand Continent - 08.10.2023
*
Eyal Weizman
Revue Multitudes numéro 28 (χειμώνας-άνοιξη 2007)
Ο αρχιτέκτονας Eyal Weizman είναι ο ίδρυτής της ερευνητικής ομάδας Forensic Architecture
Διασπορά
Σύμφωνα με τον Naveh, η "διασπορά" ήταν μια από τις κεντρικές κατηγορίες στο σχεδιασμό των νέων αστικών επιχειρήσεων του ισραηλινού στρατού. Πρόκειται για συντονισμένη δράση που αναλαμβάνεται από μια μορφή δικτυακής οργάνωσης της οποίας οι επιμέρους μονάδες λειτουργούν ημιαυτόνομα αλλά σε γενική συνέργεια με όλες τις άλλες. Οι θεωρητικοί της RAND Corporation David Ronfelt και John Arquilla, στους οποίους αποδίδεται η εκλαΐκευση των στρατιωτικών προεκτάσεων του όρου, υποστηρίζουν ότι η διασπορά ξεκίνησε από τους πολέμους μεταξύ νομαδικών φυλών, πριν υιοθετηθεί σήμερα από διάφορες οργανώσεις που καλύπτουν όλο το φάσμα των πολιτικών και κοινωνικών συγκρούσεων - τρομοκράτες και αντάρτικες οργανώσεις, μαφίες και μη βίαιους κοινωνικούς ακτιβιστές (6).
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξής μας, ο Kochavi αναφέρθηκε αρκετές φορές στον τρόπο με τον οποίο ο ισραηλινός στρατός αντιλαμβάνεται και χρησιμοποιεί την έννοια: "Ένας κρατικός στρατός που αντιμετωπίζει έναν διασκορπισμένο εχθρό, δικτυωμένες συμμορίες, χωρίς άκαμπτη οργάνωση (...) πρέπει να εγκαταλείψει τις παλιές έννοιες των ευθειών γραμμών, της ευθυγράμμισης των μονάδων, των συνταγμάτων και των ταγμάτων, (...) και να γίνει ο ίδιος πολύ πιο διάχυτος και διασκορπισμένος, ευέλικτος σαν σμήνος. (...) Στην πραγματικότητα, πρέπει να προσαρμοστεί στην ικανότητα του εχθρού να περνάει απαρατήρητος (...) Το σμήνος, όπως το αντιλαμβάνομαι, αντιστοιχεί στην ταυτόχρονη άφιξη σε έναν στόχο ενός μεγάλου αριθμού κόμβων - σε ακτίνα 360 μοιρών αν είναι δυνατόν - (...) οι οποίοι στη συνέχεια συγκεντρώνονται και διασκορπίζονται ξανά". Σύμφωνα με τον Gal Hil, το σμήνος δημιουργεί "θόρυβο", δυσκολεύοντας πολύ τον εχθρό να γνωρίζει πού βρίσκεται ο στρατός και προς ποια κατεύθυνση κινείται. (7)
Η υπόθεση της σύγκρουσης χαμηλής έντασης, όπως διατυπώθηκε από τους Arquilla και Ronfeld, είναι ότι "μόνο ένα δίκτυο μπορεί να πολεμήσει ένα δίκτυο". (8) Μια μάχη σε ένα αστικό περιβάλλον δεν είναι επομένως η δράση μιας ζωντανής δύναμης πάνω σε μια νεκρή μάζα, αλλά η σύγκρουση δύο δικτύων (9). Καθώς προσαρμόζονται, μιμούνται και μαθαίνουν ο ένας από τον άλλον, ο στρατός και οι αντάρτες εισέρχονται σε έναν κύκλο "συν-εξέλιξης". Οι στρατιωτικές ικανότητες εξελίσσονται σε σχέση με την αντίσταση, η οποία με τη σειρά της εξελίσσεται σε σχέση με τις αλλαγές στην πρακτική του στρατού. Ωστόσο, όσα μπορεί να αναφέρονται σχετικά με μία κρίση των ιεραρχικών σχέσεων στους σύγχρονους στρατούς έχουν μεγάλη δόση υπερβολής. Πέρα από τη ρητορική της "αυτοοργάνωσης" και της υποβάθμισης των ιεραρχιών, τα στρατιωτικά δίκτυα βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στις παραδοσιακές θεσμικές ιεραρχίες. Η μη γραμμική διασπορά αποτελεί μέρος των άκρως τακτικών στόχων ενός θεμελιωδώς ιεραρχικού συστήματος (10). Αν είναι δυνατόν να εφαρμοστεί η μη γραμμικότητα στο χώρο, αυτό συμβαίνει επειδή το Ισραήλ διατηρεί τον έλεγχο όλων των γραμμών ανεφοδιασμού - των δρόμων εντός της Δυτικής Όχθης και εκείνων που τη συνδέουν με τις μεγάλες βάσεις του εντός του Ισραήλ καθεαυτού, αλλά και της πολλαπλότητας των γραμμικών φραγμών που έχει κατασκευάσει γύρω του. Επιπλέον, η "διασπορά" και το "πέρασμα μέσα από τους τοίχους" επιτυγχάνουν όταν ο εχθρός είναι σχετικά αδύναμος και αποδιοργανωμένος, χωρίς ικανότητα συντονισμού της αντίστασης, και ιδιαίτερα όταν η ισορροπία μεταξύ τεχνολογίας, εκπαίδευσης και στρατιωτικής ισχύος γέρνει αναμφισβήτητα υπέρ του στρατού.
Τα χρόνια που αναλώθηκαν για την επιτυχή καταπολέμηση των εύθραυστων παλαιστινιακών οργανώσεων βοηθούν αναμφίβολα στην κατανόηση της ανικανότητας που επέδειξαν οι ισραηλινοί στρατιώτες όταν βρέθηκαν αντιμέτωποι στον Λίβανο το 2006 με τους ισχυρότερους, καλύτερα εξοπλισμένους και καλύτερα προετοιμασμένους μαχητές της Χεζμπολάχ. Οι δύο αξιωματικοί που ενεπλάκησαν περισσότερο στα γεγονότα στη Γάζα και τον Λίβανο το καλοκαίρι του 2006, ο Aviv Kochavi (διοικητής της μεραρχίας της Γάζας) και ο Gal Hirsch (διοικητής της 91ης μεραρχίας της Γαλιλαίας) ήταν και οι δύο απόφοιτοι του OTRI του ισραηλινού στρατού και είχαν λάβει μέρος στην επίθεση στη Ναμπλούς και την Μπαλάτα το 2002. Ο Kochavi, ο οποίος ηγήθηκε της επίθεσης στη Γάζα το καλοκαίρι του 2006, επέμεινε στη δυσνόητη γλώσσα του: "στόχος μας είναι να προκαλέσουμε μία χαώδη κατάσταση μεταξύ των Παλαιστινίων, να περάσουμε γρήγορα από το ένα σημείο στο άλλο, να φύγουμε από την περιοχή και να επιστρέψουμε". (11) Στο Λίβανο, ο Χιρς ζήτησε "επιδρομές και όχι κατοχή" και διέταξε τα τάγματα που είχαν προσαχθεί πρόσφατα στη διοίκησή του, μη εξοικειωμένα με τη γλώσσα που είχε αποκτήσει στο OTRI, να "επέμβουν σαν σμήνος" και να "μολύνουν" την τάδε ή την δείνα περιοχή. Οι αξιωματικοί υπό τις διαταγές του δεν φαίνεται να καταλάβαιναν τι σήμαινε αυτό. Ο Hirsch επικρίθηκε αργότερα ως αλαζόνας, διανοούμενος και εκτός πραγματικότητας. Επανεξετάζοντας τα αποτελέσματα, ο Naveh ήταν πρόθυμος να παραδεχτεί στα μεγάλα μέσα ενημέρωσης: "Ο πόλεμος στον Λίβανο ήταν μια αποτυχία και εγώ συνέβαλα σε μεγάλο βαθμό σε αυτήν. Αυτό που έφερα στον ισραηλινό στρατό κατέληξε σε αποτυχία".(12)
Το χάος ήταν πράγματι στην ισραηλινή πλευρά. Τα συνεχή πυρά και οι βομβαρδισμοί από έναν ολοένα και πιο απογοητευμένο ισραηλινό στρατό οδήγησαν σταδιακά, σε ολοένα και περισσότερα χωριά και γειτονιές, σε μια αιχμηρή τοπογραφία από σπασμένα γυαλιά και μπετόν, μια αφθονία από στραβωμένες μεταλλικές ράβδους. Σε αυτό το σεληνιακό τοπίο, οι λόφοι των ερειπίων ήταν γεμάτοι κοιλότητες και θαμμένους θαλάμους, που προσέφεραν παραδόξως περισσότερες κρυψώνες για τους αντάρτες. Οι μαχητές της Χεζμπολάχ, οι οποίοι διασπείρονταν πράγματι μέσα και ανάμεσα στα χαλάσματα και τα συντρίμμια του πολέμου, χρησιμοποιώντας ενίοτε ένα αόρατο σύστημα από σύραγγες, μελετούσαν τους ελιγμούς των ισραηλινών στρατιωτών και τους επιτίθονταν με αντιαρματικά όπλα την ίδια στιγμή που αυτοί εισέβαλλαν, οργανώνονταν και κινούνταν μέσα στα σπίτια των Λιβανέζων, όπως είχαν συνηθίσει να κάνουν στις πόλεις και τους προσφυγικούς καταυλισμούς της Δυτικής Όχθης.
Θανατηφόρα θεωρία
Η προέλευση της μη γραμμικής και της δικτυακής ορολογίας ανάγεται σε έναν στρατιωτικό λόγο που προέκυψε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και συνέβαλε αποφασιστικά στη σύλληψη, το 1982, του αμερικανικού στρατιωτικού δόγματος της μάχης αέρος-εδάφους (AirLand Battle), το οποίο έδινε έμφαση στη συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών και στην επιλογή της στόχευσης του εχθρού στα προβληματικά σημεία - γέφυρες, αρχηγεία και γραμμές εφοδιασμού - προκειμένου να αποσταθεροποιηθεί. Ο αρχικός στόχος ήταν να ελεγχθεί η σοβιετική εισβολή στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ αργότερα έγινε η πρώτη του εφαρμογή στον πόλεμο του Κόλπου το 1991. Η διαδικασία επιταχύνθηκε, οδηγώντας στο Δόγμα με Επίκεντρο το Δίκτυο (Network Centric Doctrine), το οποίο νοηματοδοτεί το πεδίο των στρατιωτικών επιχειρήσεων ως διάσπαρτα δικτυωμένα συστήματα, συνδεδεμένα μεταξύ τους μέσω της τεχνολογίας της πληροφορίας που καλύπτει όλο το επιχειρησιακό φάσμα. Αυτός ο τύπος μετάβασης, που προωθείται από νεοσυντηρητικούς όπως ο Donald Rumsfeld, έχει συναντήσει έντονες αντιδράσεις εντός του αμερικανικού στρατού. Η αντίθεση αυτή αυξήθηκε πρόσφατα στο πλαίσιο των στρατιωτικών αποτυχιών των ΗΠΑ στο Ιράκ. Με ανάλογο τρόπο, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο ισραηλινός στρατός γνωρίζει θεσμικές συγκρούσεις εξαιτίας αυτών των αλλαγών. Στο πλαίσιο αυτών των εσωτερικών συγκρούσεων, μια ειδική γλώσσα, βασισμένη στη μετα-καταστασιακή θεωρία, χρησιμοποιήθηκε για να διατυπώσει την κριτική του ισχύοντος συστήματος, να επιχειρηματολογήσει υπέρ των μετασχηματισμών και να ζητήσει περαιτέρω αναδιοργάνωση. Όπως εξηγεί ο Naveh: "Χρησιμοποιούμε την κριτική θεωρία πάνω απ' όλα για να ασκήσουμε κριτική στον ίδιο τον στρατιωτικό θεσμό - στα βαριά και παγιωμένα εννοιολογικά του θεμέλια".
Μία από τις εσωτερικές συγκρούσεις στον ισραηλινό στρατό, η οποία αφορούσε τόσο τις έννοιες όσο και την ιεραρχική λειτουργία, διατυπώθηκε στη συζήτηση που ακολούθησε το κλείσιμο του OTRI την άνοιξη του 2006 και την αμφιλεγόμενη απομάκρυνση του Naveh και του συνδιευθυντή Dov Tamari. Αυτό συνέβη στο πλαίσιο της ανανέωσης των τοποθετήσεων και της αντικατάστασης του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού Moshe Ya'alon από τον αντίπαλό του Dan Halutz. (13) Μετά τη διάλυση του OTRI, ο Halutz δημιούργησε ένα εναλλακτικό ινστιτούτο "επιχειρησιακής σκέψης", το οποίο βασίστηκε στο μοντέλο ενός παρόμοιου τομέα που είχε δημιουργήσει ο ίδιος στην πολεμική αεροπορία. Ο Naveh είδε την απόλυσή του ως "πλήγμα κατά του OTRI και της θεωρίας".
Η συζήτηση στο στρατό είχε πολιτικές επιπτώσεις. Ο Naveh και οι περισσότεροι από τους πρώην συναδέλφους του στο OTRI υποστήριξαν την ισραηλινή απόσυρση από τη Λωρίδα της Γάζας, καθώς και την απόσυρση από το νότιο Λίβανο πριν από την πραγματική εφαρμογή της το 2000. Τάσσεται επίσης υπέρ της απόσυρσης από τη Δυτική Όχθη. Στην πραγματικότητα, η πολιτική του θέση αντιστοιχεί σε αυτό που ονομάζεται στο Ισραήλ "σιωνιστική αριστερά". Έχει ψηφίσει τόσο το Εργατικό Κόμμα όσο και το Meretz. Ομοίως, ο Kochavi συμφώνησε με ενθουσιασμό να αναλάβει τη διοίκηση των στρατιωτικών επιχειρήσεων για την εκκένωση και την καταστροφή των εποικισμών στη Γάζα και, αν εξαιρέσουμε τις θηριωδίες για τις οποίες κατηγορείται στη Γάζα, εξακολουθεί να θεωρείται "αριστερός" αξιωματικός. Σύμφωνα με τον Naveh, το επιχειρησιακό πλαίσιο δράσης του Ισραήλ θα πρέπει να επιδιώκει την αντικατάσταση της παρουσίας στις κατεχόμενες περιοχές με την ικανότητα κίνησης μέσα σε αυτές, παράγωντας αυτό που ονόμασε "αληθινά αποτελέσματα", δηλαδή "στρατιωτικές επιχειρήσεις όπως αεροπορικές επιθέσεις ή επιδρομές (...) που επηρεάζουν τον εχθρό ψυχολογικά και οργανωτικά". Οι νέες τακτικές αποσκοπούν στη διατήρηση της απόλυτης ασφάλειας στις εκκενωμένες παλαιστινιακές περιοχές και η ανάπτυξή τους θεωρείται στην πραγματικότητα ως προϋπόθεση για την αποχώρηση. Η απόσυρση θεωρείται στο εσωτερικό του ισραηλινού στρατού ως συνάρτηση της ικανότητας του Ισραήλ να την ανακαλέσει σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που μπορεί το ίδιο να καθορίσει. Αυτό αναμφίβολα καταστρέφει μεγάλο μέρος αυτού που εκλαμβάνεται ως συμμετρικός χαρακτήρας των συνόρων, όπως ενσαρκώνεται στην εικονογραφία του Τείχους στη Δυτική Όχθη και σε όλη την πρόσφατη διπλωματική ρητορική που θα ήθελε να δει, σε ό,τι έχει απομείνει από την πολιτική διοίκηση στην άλλη πλευρά του Τείχους (όσο αποσπασματική και ατελής και αν είναι), ένα παλαιστινιακό κράτος. Στο ίδιο πνεύμα, ο Naveh υποστήριξε ότι "σε όποια γραμμή και αν συμφωνήσουν [οι πολιτικοί ιθύνοντες], ο φράχτης [το Τείχος] πρέπει να είναι μέρος της. Σύμφωνοι με αυτό, αλλά υπό τον όρο ότι θα διατηρήσω τη δυνατότητα να διασχίζω αυτόν τον φράχτη. Δεν χρειάζεται να είμαστε εκεί, χρειάζεται [...] να δράσουμε εκεί. [...] Με την αποχώρηση το πράγμα δεν τελειώνει εκεί". Από αυτή την άποψη, το μεγάλο "κρατικό τείχος" αντιμετωπίζεται όπως ακριβώς και το τείχος της ιδιωτικής κατοικίας - ως ένα διαφανές και διαπερατό μέσο που θα μπορούσε να επιτρέψει στον ισραηλινό στρατό να το διασχίζει με "λείο" τρόπο.
Μια σύγκριση μεταξύ των επιθέσεων του 2002 στην Τζενίν και τη Ναμπλούς θα αναδείκνυε το παράδοξο που καθιστά το συνολικό αποτέλεσμα των αριστερών αξιωματικών ακόμη πιο καταστροφικό. Μια τρύπα στον τοίχο μπορεί να μην είναι τόσο καταστροφική όσο η ολική καταστροφή μιας ιδιωτικής κατοικίας· λαμβάνοντας υπόψη την τοπική και διεθνή αντίδραση, είναι σαφές ότι αν οι κατοχικές δυνάμεις δεν είχαν τη δυνατότητα να εισέλθουν στους προσφυγικούς καταυλισμούς χωρίς να χρειαστεί να τους καταστρέψουν όπως έκαναν στην Τζενίν, πιθανόν να μην επιτίθονταν στους προσφυγικούς καταυλισμούς, τουλάχιστον όχι τόσο συχνά όσο κάνουν τώρα που βρήκαν το εργαλείο για να το κάνουν. Αντί να εμπλακεί σε μια πολιτική διαδικασία διαπραγματεύσεων με τη Χαμάς, ο στρατός βρίσκει μια λύση που θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να αποφύγει την πολιτική.
Τείχη και νόμοι
Στον πολιορκητικό πόλεμο, το άνοιγμα ενός ρήγματος στο τείχος της πόλης σήμαινε την καταστροφή της κυριαρχίας της πόλης-κράτους. Η "τέχνη" του πολιορκητικού πολέμου συνδεόταν ανέκαθεν με τη γεωμετρία των τειχών των πόλεων και την ανάπτυξη πολύπλοκων τεχνολογιών για την προσέγγιση και την παραβίασή τους. Σήμερα, ο αστικός πόλεμος έχει να κάνει όλο και περισσότερο με μεθόδους υπέρβασης των τειχών, των περιορισμών που ενσαρκώνει ο τοίχος της ιδιωτικής κατοικίας. Από την άποψη αυτή, θα ήταν ίσως χρήσιμο να σκεφτούμε τους (οικιακούς) τοίχους της πόλης με τους ίδιους όρους που σκεφτόμαστε τα (πολιτικά) τείχη - ως λειτουργικά όρια του νόμου και ως προϋπόθεση μιας δημοκρατικής αστικής ζωής.
Για την Χάνα Άρεντ, η πολιτική σφαίρα της ελληνικής πόλης διασφαλιζόταν από αυτούς τους δύο τύπους τειχών (ή "τείχους-νόμους"): το τείχος που περιβάλλει την πόλη, το οποίο ορίζει τη ζώνη του πολιτικού· και ο τοίχος που χωρίζει τον ιδιωτικό από τον δημόσιο χώρο, ο οποίος εγγυάται την αυτονομία της οικιακής σφαίρας. "Χωρίς αυτό (το τείχος-νόμο), ένας δημόσιος χώρος δεν θα μπορούσε να υπάρξει περισσότερο από ό,τι ένα οικόπεδο χωρίς περίφραξη· το ένα στέγαζε και περιέβαλλε την πολιτική ζωή, όπως ο άλλος στέγαζε και προστάτευε τη βιολογική ζωή της οικογένειας". (14). Η ίδια η οργάνωση της πόλης βασίζεται έτσι στη φαντασίωση ενός σταθερού, συμπαγούς, παγιωμένου τείχους. Ο αρχιτεκτονικός λόγος, από την πλευρά του, τείνει να βλέπει τους τοίχους ως αναπόσπαστα δεδομένα της αρχιτεκτονικής. Η στρατιωτική πρακτική της "διέλευσης μέσα από τοίχους" -στην κλίμακα του σπιτιού, της πόλης ή του "κράτους"- συνδέει τις φυσικές ιδιότητες της κατασκευής με αυτή τη σύνταξη των αρχιτεκτονικών, κοινωνικών και πολιτικών συστημάτων. Νέες τεχνολογίες επέτρεψαν στους στρατιώτες να ανιχνεύουν ζωντανούς οργανισμούς μέσα από τους τοίχους, διευκολύνοντας την ικανότητά τους να περνούν και να πυροβολούν μέσα από αυτούς, αναιρώντας έτσι όχι μόνο την υλικότητα του τοίχου, αλλά και την έννοιά του. Εάν ο τοίχος δεν είναι πλέον φυσικά ή εννοιολογικά στερεό, εάν ο νόμος δεν εγγυάται πλέον το αδιαπέραστο του τοίχους, τότε η σύνταξη του λειτουργικού χώρου που δημιούργησε - ο διαχωρισμός του μέσα και του έξω, του ιδιωτικού και του δημόσιου - καταρρέει. (15) Χωρίς αυτούς τους τοίχους, ακολουθώντας πάντα την 'Αρεντ: "Θα μπορούσαμε να είχαμε έναν οικισμό, ένα άστυ, αλλά όχι μια πόλη, μια πολιτική κοινότητα. Η διάκριση μεταξύ μιας πόλης, ως πολιτικού χώρου, και ενός άστεως (εδώ, ο αντίποδας της πόλης θα αντιστοιχούσε στον προσφυγικό καταυλισμό) βασίζεται στην εννοιολογική στερεότητα των στοιχείων που προστατεύουν τόσο τον ιδιωτικό όσο και τον δημόσιο χώρο. Η γνωστή παρατήρηση του Αγκάμπεν συμπληρώνει την 'Αρεντ: [στους καταυλισμούς] "η πόλη και το σπίτι έχουν γίνει δυσδιάκριτα". (16) Το άνοιγμα ενός ρήγματος στο εννοιολογικό, οπτικό και φυσικό όριο του τοίχους εκθέτει νέες περιοχές στην πολιτική εξουσία και προσφέρει έτσι ένα φυσικό διάγραμμα στην έννοια της "έκτακτης ανάγκης".
Όταν ο Kochavi υποστηρίζει ότι "ο χώρος δεν είναι παρά μια ερμηνεία" και ότι η κίνησή του μέσα στον ιστό της πόλης ερμηνεύει εκ νέου τα αρχιτεκτονικά στοιχεία (τοίχους, παράθυρα και πόρτες)· όταν ο Naveh υποστηρίζει ότι θα δεχόταν οποιοδήποτε σύνορο αρκεί να μπορούσε να το περάσει, χρησιμοποιούν και οι δύο μια υπερβατική θεωρητική προσέγγιση για να υποδηλώσουν ότι ο πόλεμος και η μάχη δεν έχουν πλέον να κάνουν με την καταστροφή του χώρου αλλά πρώτα με την "αναδιοργάνωσή" του. Αν ένας τοίχος δεν είναι τίποτα περισσότερο από το σημαίνον "τοίχος", που σηματοδοτεί τις κλίμακες πολιτικής τάξεως, τότε το "ξήλωμα του τοίχους" γίνεται επίσης μια μορφή επανεγγραφής - μια συνεχής διαδικασία διάλυσης - που τροφοδοτείται από τη θεωρία. Αν η κίνηση μέσα από τοίχους γίνεται η μέθοδος για την "επανερμηνεία του χώρου", και αν η φύση του χώρου είναι "σχετική" με αυτή τη μορφή ερμηνείας, μπορεί αυτή η "επανερμηνεία" να σκοτώσει;
Αν η απάντηση είναι "ναι", τότε η "αντεστραμμένη γεωμετρία" που φέρνει τα πάνω κάτω την πόλη, αναμειγνύοντας τους δημόσιους και τους ιδιωτικούς χώρους της, και που ανατρέπει ταυτόχρονα και την ιδέα του παλαιστινιακού κράτους, θα έχει εκτεταμένες συνέπειες για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που υπερβαίνουν τη φυσική και κοινωνική καταστροφή και μας υποχρεώνουν να προβληματιστούμε σχετικά με την "εννοιολογική καταστροφή" των πολιτικών κατηγοριών που συνεπάγονται.
(6) David Ronfeldt, John Arquilla, Graham Fuller et Melissa Fuller, The Zapatista "Social Netwar" in Mexico, Santa Monica, Ca., RAND, 1998.
(7) Gal Hirsch, On Dinosaurs and Hornets : A Critical View on Operational Moulds in Asymmetric Conflicts, in RUSI Journal, août 2003, σελ. 63.
(8) Arquilla and Ronfeldt, Networks and Netwars, σελ. 15.
(9) "Ο πόλεμος δεν είναι η δράση μιας ζωντανής δύναμης πάνω σε μία νεκρή μάζα, αλλά (...) είναι πάντα η σύγκρουση μεταξύ ζωντανών δυνάμεων". Carl von Clausewitz, De la guerre, Paris, Minuit, 1955, σελ. 54.
(10) Βλέπε σχετικά με αυτό το σημείο Ryan Bishop, The Insignia of the Military C3I and Urbanism in Global Networks, in Ryan Bishop, John Phillips et Wei-Wei Yeo, (dir.), Beyond Description : Space Historicity Singapore, Architext Series, Londres / New York, Routledge, 2004.
(11) Hannan Greenberg, The Commander of the Gaza Division : The Palestinians are in shock, στο ενημερωτικό σάιτ Ynet, 7 juillet 2006.
(12) Amir Rapaport, Dan Halutz Is a Bluff, Interview with Shimon Naveh, Ma’ariv, ένθετο για το Yom Kippur, 01.10.2006.
(13) Ο Halutz δεν αντιτάχθηκε άμεσα στις θεωρίες του OTRI. Η επιχειρησιακή αντίληψη του Γενικού Επιτελείου του ισραηλινού στρατού παραμένει σύμφωνη με το θεωρητικό δόγμα του OTRI για τον συστημικό επιχειρησιακό σχεδιασμό. Βλέπε Caroline Glick, Halutz's Stalinist Moment: Why Were Dovik Tamari and Shimon Naveh Fired?, Jerusalem Post, 17 Ιουνίου 2006 και Rapaport, Dan Halutz Is a Bluff. Ο Naveh εργάζεται τώρα για την US Marine Corps Development Command ως σύμβουλος στο επιχειρησιακό πείραμα Expeditionary Warrior.
(14) Hannah Arendt, Condition de l’homme moderne (1958), Paris, Calmann-Lévy, 1994, σελ. 105.
(15) Ibidem.
(16) Giorgio Agamben, Homo sacer. 1. Le pouvoir sacré et la vie nue, Paris, Seuil, 1997, σελ. 214.
