Matéo Maximoff
Ρομά συγγραφέας, φωτογράφος, κινηματογραφιστής
"Οι Ρομά, όποιοι κι αν είναι, είναι δικαιολογημένα καχύποπτοι απέναντι στους φωτογράφους. Αλλά καθώς είμαι ένας από αυτούς και μιλάω τη γλώσσα τους, με δέχονται και ποτέ δεν εκμεταλλεύτηκα την κατάσταση. Για παράδειγμα, δεν έχω φωτογραφίσει ποτέ μια κηδεία επειδή γνωρίζω άριστα τα έθιμά μας. Από την άλλη πλευρά, τι μεγάλη χαρά να φωτογραφίζω γάμους!"
Matéo Maximoff, Les Gens du voyage,1995
Συνέντευξη με την Evelyne Pommer, υπεύθυνη της Médiathèque Matéo Maximoff
Nathalie Galesne
Babelmed -31.10.2015
Η Médiathèque Matéo Maximoff, η οποία βρίσκεται στο τέλος ενός όμορφου δρόμου στο 19ο διαμέρισμα του Παρισιού, κοντά στο κανάλι de l'Ourcq, είναι ένα ευχάριστο μέρος. Η Evelyne Pommerat μας καλωσορίζει με εξαιρετική δεκτικότητα και προσοχή. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, η έμπειρη αυτή αρχειοθέτρια ξεναγεί τους επισκέπτες - φοιτητές, ερευνητές, συλλόγους - μέσα από πέντε χιλιάδες έργα και ένα οπτικοακουστικό αρχείο αφιερωμένο στους Τσιγγάνους και τους "ταξιδευτές" (gens du voyage). Ο χώρος αυτός, που δημιουργήθηκε το 1949, είναι ένα αποθετήριο μνήμης αλλά και ένα ανοιχτό παράθυρο στο παρόν με ένα ζωντανό πολιτιστικό πρόγραμμα σχεδιασμένο από την "οικοδέσποινα".
Μπορούμε να μιλάμε για τσιγγάνικη κουλτούρα, και αν ναι, πώς πρέπει να την ορίσουμε;
Κατά τη γνώμη μου, όταν αντιμετωπίζουμε ένα τέτοιο ερώτημα, υπάρχουν τουλάχιστον δύο παγίδες που πρέπει να προσέξουμε. Από τη μία, πρέπει να αποφύγεις να ορίσεις συνολικά και περιοριστικά μια υποτίθεται ακίνητη τσιγγάνικη κουλτούρα, οπότε θα πρέπει μάλλον να μιλάς για τσιγγάνικες κουλτούρες στον πληθυντικό αριθμό, για κουλτούρες Roma, Manouche, Gitano, συμπεριλαμβάνοντας όλες τις αποχρώσεις με όλους τους υπότιτλους που χρειάζονται. Από την άλλη πλευρά, η συζήτηση στην οποία δεν σκοπεύω να εισέλθω αφορά την ανίχνευση ενός είδους αυθεντικότητας, αναζητώντας, δηλαδή, ποια πολιτιστικά χαρακτηριστικά είναι αμιγώς "τσιγγάνικα" και ποια άλλα, αντίθετα, έχουν αλλοιωθεί από δάνεια ή από οποιαδήποτε συγχώνευση με τους τοπικούς πολιτισμούς. Εγώ, προσωπικά, προτιμώ να ενδιαφέρομαι για τους ζωντανούς πολιτισμούς του σήμερα και να δίνω το λόγο στους φορείς που τους κάνουν να ζουν και να εξελίσσονται.
Πως μπορεί τότε να οργανωθεί το πολιτιστικό πρόγραμμα της Médiathèque Matéo Maximoff;
Προσπαθώ να αποφεύγω την πεπατημένη προωθώντας πρωτότυπες ιδέες ή πρωτοβουλίες που τυχαίνουν λιγότερης προβολής. Για παράδειγμα, αφήνω λίγο απ' έξω τη μουσική, η οποία έχει ήδη μεγάλο ακροατήριο. Δοκιμάζω επίσης προτάσεις που έχουν νόημα, και μου αρέσει να συνεργάζομαι με ανθρώπους, καλλιτέχνες, κινηματογραφιστές, συγγραφείς κ.λπ. που είναι σοβαροί και που συγκρούονται με τις προκατασκευασμένες ιδέες. Το πρόγραμμα είναι πραγματικά ανοιχτό σε όλες τις γλώσσες, σε κάθε μορφή έκφρασης. Προσπαθώ, τέλος, να δημιουργήσω ένα κλίμα διαλόγου και ανθρώπινης ζεστασιάς μεταξύ όσων συμμετέχουν σε αυτές τις συναντήσεις.
Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά στις διάφορες ομάδες Manouches, Roma, Sinti, Gypsies...;
Μπορούμε να βρούμε κοινά χαρακτηριστικά τουλάχιστον για τη γλώσσα. Από την Ισπανία μέχρι τη Ρουμανία, διαμέσου της Αλσατίας ή ακόμη και της Αμερικής, υπάρχουν κοινές λέξεις, ιδιωματισμοί που σχετίζονται με τη Ρομανί γλώσσα. Θα ήταν πραγματικά παράλειψη να αγνοήσουμε τη σημασία των κοινωνικών δικτύων που συνδέουν τους νέους Ρομά σε κάθε γωνιά του κόσμου και σε κάθε περιοχή μεταξύ τους. Η πρακτική της Ρομανί, πέρα από τη διατήρησή της, μπορεί να οδηγήσει στην εδραίωση μιας κοινής γλώσσας. Γινόμαστε μάρτυρες μιας πολύ γόνιμης διεθνοποίησης της Ρομανί που ανταποκρίνεται στις σύγχρονες κοινωνικές χρήσεις.
Είναι αυτοί οι νέοι οι αγγελιοφόροι ενός πολιτιστικού σχεδίου;
Σίγουρα, ενός πολιτιστικού και πολιτικού σχεδίου, που σχετίζεται άμεσα με την ιστορία τους. Το 2014, χιλιάδες νέοι Ρομά που ήρθαν από όλο τον κόσμο συγκεντρώθηκαν στην Κρακοβία για να τιμήσουν τη γενοκτονία των Τσιγγάνων στο Άουσβιτς.
Ήταν μια αξιοσημείωτη εκδήλωση, στην οποία οι νέοι αυτοί εξέφρασαν δυνατά την επιθυμία τους να εγκαταλείψουν τις διαστάσεις της θυματοποίησης στις οποίες οι Ρομά πολύ συχνά εγκλωβίζονται. Ενίσχυσαν τους μεταξύ τους δεσμούς δίνοντας το ίδιο μήνυμα: να είναι οι Ρομά φορείς της δικής τους μοίρας και της μνήμης τους. Στο Παρίσι, ο σύλλογος Voix des Roms τιμά εδώ και μερικά χρόνια την 16η Μαΐου 1944, ημερομηνία της εξέγερσης των Τσιγγάνων κρατουμένων στο στρατόπεδο του Άουσβιτς. Αποτελεί έναν τρόπο να τονιστεί η σημασία των αντιστάσεων τόσο του χθες όσο και του σήμερα. Η "Διεθνής Ημέρα της Αντίστασης των Ρομά" γιορτάζεται επίσης σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις.
Γιατί αυτή η βιβλιοθήκη πολυμέσων ονομάζεται Matéo Maximoff;
Ο Matéo Maximoff ήταν συγγραφέας και καλλιτέχνης. Είναι ένας από τους ιδρυτές της ένωσης και του περιοδικού Etudes Tsiganes. Τον διέκρινε μια τεράστια περιέργεια και ένα απίστευτο άνοιγμα προς τους άλλους, καθώς και ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους νέους. Αυτή την περιέργεια θέλω να καλλιεργήσω εδώ, αναπτύσσοντας ένα ενδιαφέρον για όλους τους κλάδους και τις πολλαπλές πτυχές. Υπάρχει τεράστιο δυναμικό.
Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του (ο Maximoff γεννήθηκε στη Βαρκελώνη στις 17 Ιανουαρίου 1917), το έργο του θα επανεκδοθεί και το κανάλι Arte θα του αφιερώσει ένα επεισόδιο της σειράς "Οι ξεχασμένοι της ιστορίας" που έκανε ο Jacques Malaterre. Και σίγουρα στη βιβλιοθήκη πολυμέσων που φέρει το όνομά του θα οργανώσουμε ένα πολιτιστικό πρόγραμμα αντάξιο της μνήμης του, ελπίζοντας ότι αυτή η επέτειος θα έχει απήχηση τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
