Μαύρες σημαίες στο Μουσείο Ισραηλινής Τέχνης Ramat Gan του Τελ Αβίβ
Δεκάδες Ισραηλινοί καλλιτέχνες ζητούν να αποσυρθούν από την έκθεση μετά την αφαίρεση ενός πολιτικού έργου τέχνης
Hakim Bishara
Hyperallergic, 29.12.2021
Ο δήμαρχος του Ramat Gan, Carmel Shama-Hacohen, αποκάλεσε το έργο "ρατσιστικό προς τους υπερορθόδοξους Εβραίους", κάτι που ο καλλιτέχνης αρνείται κατηγορηματικά.
Δεκάδες ισραηλινοί καλλιτέχνες ζήτησαν να αποσυρθούν τα έργα τους από μια έκθεση στο Μουσείο Ισραηλινής Τέχνης Ramat Gan, που βρίσκεται σε ένα προάστιο του Τελ Αβίβ, επειδή το μουσείο αφαίρεσε ένα αμφιλεγόμενο πολιτικό έργο του καλλιτέχνη David Reeb κατόπιν αιτήματος του δημάρχου της πόλης. Ο δήμαρχος της Ramat Gan, Carmel Shama-Hacohen, έκρινε ότι το έργο προσβάλλει το σιωνιστικό ήθος και είναι "ρατσιστικό προς τους υπερορθόδοξους Εβραίους". Η απόφαση προσβάλλεται στο Περιφερειακό Δικαστήριο του Τελ Αβίβ, το οποίο πραγματοποίησε την πρώτη ακρόαση σήμερα, 29 Δεκεμβρίου.
Την Πέμπτη, 23 Δεκεμβρίου, το Μουσείο Ramat Gan εγκαινίασε την ομαδική έκθεση The Institution, με έργα περισσότερων από 60 ισραηλινών καλλιτεχνών. Η έκθεση, που οργανώθηκε από την επικεφαλής επιμελήτρια του μουσείου Svetlana Reingold, εξέτασε την πρακτική της "θεσμικής κριτικής" στην ισραηλινή τέχνη ανά τις δεκαετίες. Ήταν η εναρκτήρια έκθεση του μουσείου μετά από ανακαίνιση πολλών εκατομμυρίων δολαρίων που τετραπλασίασε το μέγεθός του. Το μουσείο χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από την πόλη, αλλά η επέκταση χρηματοδοτήθηκε από την πώληση έργων τέχνης της συλλογής του.
Ένα από τα πολλά πολιτικά έργα που εκτέθηκαν ήταν ο πίνακας του Reeb, Ιερουσαλήμ, του 1997. Δείχνει την εικόνα ενός υπερορθόδοξου Εβραίου που προσεύχεται στο Δυτικό Τείχος με δύο λεζάντες στα εβραϊκά, οι οποίες μεταφράζονται σε "Ιερουσαλήμ από χρυσό" και "Ιερουσαλήμ από σκατά". Παραπέμπουν στο ισραηλινό τραγούδι Jerusalem of Gold, που γράφτηκε το 1967 για να γιορτάσει την κατάληψη της Ανατολικής Ιερουσαλήμ την ίδια χρονιά από το Ισραήλ. Με την πάροδο των δεκαετιών, το τραγούδι απέκτησε την ιδιότητα ενός δεύτερου εθνικού ύμνου.
Στις 25 Δεκεμβρίου, ο δήμαρχος Shama-Hacohen, ο οποίος στο παρελθόν διετέλεσε απεσταλμένος του Ισραήλ στην UNESCO, ζήτησε από τους followers του στο Facebook να ψηφίσουν για το αν το έργο του Reeb θα έπρεπε να απαγορευτεί, λέγοντας ότι είχε ήδη δώσει εντολή στο μουσείο να αφαιρέσει το "επαίσχυντο" έργο από την έκθεση.
"Η Ιερουσαλήμ είναι ένα σύμβολο που βρίσκεται στην καρδιά κάθε Εβραίου και είναι ιερό για όλες τις θρησκείες", πρόσθεσε ο Shama-Hacohen στη σελίδα του στο Facebook. "Ακόμη και στην εκδήλωση των εγκαινίων, υπήρχαν άνθρωποι που δεν άντεξαν αυτή την προσβολή και διέκοψαν την επίσκεψή τους στο μουσείο εξαιτίας αυτού του έργου", συνέχισε. "Το Ramat Gan δεν έχτισε ένα μουσείο με αυτό το τεράστιο ποσό και δεν θα το επιδοτεί κάθε χρόνο για να εκθέτει τα παιδιά και τους άλλους σε αισχρολογίες."
Ο Reeb, εκπροσωπούμενος από την Ισραηλινή Ένωση για τα Πολιτικά Δικαιώματα, άσκησε έφεση κατά της απόφασης σε δικαστήριο του Τελ Αβίβ, υποστηρίζοντας ότι η απόφαση παραβιάζει τον νόμο του 1983 για τα μουσεία στο Ισραήλ, ο οποίος προστατεύει τις εκθέσεις των μουσείων από κρατικές παρεμβάσεις. Το δικαστήριο εξέδωσε προσωρινή διαταγή, διατάσσοντας να μην γίνουν αλλαγές στην έκθεση μέχρι να ληφθεί απόφαση, αλλά η διαταγή ήρθε αφού το μουσείο είχε ήδη αφαιρέσει τον πίνακα μετά από ψηφοφορία στο διοικητικό συμβούλιο υπέρ της αφαίρεσης.
Σε συνέντευξή του στο Hyperallergic, ο Reeb δήλωσε ότι βρίσκει "προσβλητική" την υπόδειξη του Shama-Hacohen ότι το έργο του είναι αντισημιτικό.
"Ο πίνακας αναφέρεται στην συναισθηματική εργαλειοποίηση της προσήλωσης των Εβραίων στο Δυτικό Τείχος προκειμένου να δικαιολογηθεί η κατοχή της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και της Δυτικής Όχθης", δήλωσε ο καλλιτέχνης. "Προφανώς δεν υπάρχει καμία ασέβεια προς τους θρησκευόμενους Εβραίους".
"Δεν νομίζω ότι ο δήμαρχος αναλογίστηκε το έργο. Απλώς είδε μια πολιτική ευκαιρία και την άρπαξε", πρόσθεσε ο καλλιτέχνης, σημειώνοντας ότι το έργο δεν προκάλεσε ποτέ τόσο έντονες αντιδράσεις όταν είχε παρουσιαστεί σε προηγούμενες εκθέσεις. Είπε επίσης ότι το μουσείο δεν τον ενημέρωσε ποτέ για την απόφαση να αφαιρέσει το έργο του από την έκθεση.
Το Μουσείο Ramat Gan δεν έχει ακόμη απαντήσει στο αίτημα του Hyperallergic για σχολιασμό.
Ο Reeb είναι ένας εξέχων ισραηλινός εικαστικός καλλιτέχνης του οποίου τα στρατευμένα πολιτικά έργα έχουν παρουσιαστεί σε διεθνείς εκθεσιακούς χώρους, όπως η Documenta X στο Κάσελ, η Tate Modern, η Μπιενάλε του Βερολίνου και αλλού. Κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης καριέρας του, βοήθησε στη διοργάνωση εκθέσεων με την κοινή συμμετοχή Ισραηλινών και Παλαιστινίων καλλιτεχνών. Στο κανάλι του στο YouTube, καταγράφει τις παλαιστινιακές διαδηλώσεις κατά των ισραηλινών δυνάμεων στη Δυτική Όχθη.
Καθώς ο Reeb περίμενε την απόφαση του δικαστηρίου, 35 συμμετέχοντες καλλιτέχνες συνέταξαν δημόσια επιστολή ζητώντας από το μουσείο να αφαιρέσει και τα δικά τους έργα από την έκθεση σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τον Reeb. Αργότερα, σκέπασαν τα έργα τους στις αίθουσες του μουσείου και ύψωσαν μαύρες σημαίες για να διαμαρτυρηθούν για τη λογοκρισία του έργου του Reeb.
"Η βασική υπόθεση εδώ δεν αφορά ένα συγκεκριμένο έργο τέχνης, αλλά μια σοβαρή παραβίαση της ανεξαρτησίας του μουσείου", δήλωσε στο Hyperallergic μέσω μέιλ ο Ofri Cnaani, ένας από τους καλλιτέχνες που υπογράφουν στην επιστολή. "Φαίνεται ότι ο δήμαρχος του Ramat Gan θεωρεί την πράξη της λογοκρισίας ένα διασκεδαστικό θέμα που πρέπει να συζητηθεί με emojis στο Facebook".
"Ως δήμαρχος, δεν υπάρχει χώρος για την προσωπική γνώμη του Shama Hacohen σχετικά με τις επιμελητικές αποφάσεις του μουσείου", συνέχισε ο Cnaani. "Είναι ευπρόσδεκτο να διαμαρτύρεται, αλλά δεν μπορεί να αντιμετωπίζει το δημόσιο ίδρυμα ως το δικό του σαλόνι. Ο κ. Shama HaCohen καταχράστηκε την εξουσία του, αγνόησε το επαγγελματικό προσωπικό του μουσείου, απάντησε επιθετικά στους διαμαρτυρόμενους καλλιτέχνες και απέφυγε κάθε διάλογο".
Η καλλιτεχνική λογοκρισία στο Ισραήλ έχει γίνει συχνό φαινόμενο τα τελευταία χρόνια. Το 2020, το Μουσείο Hecht στην πανεπιστημιούπολη του Πανεπιστημίου της Χάιφα στο Ισραήλ ακύρωσε μια ομιλία του καλλιτέχνη Saher Miari, επειδή ο ίδιος αυτοπροσδιορίζεται ως Παλαιστίνιος. Το 2019, το Μουσείο της Χάιφα αφαίρεσε το γλυπτό "McJesus" (2015) του Φινλανδού καλλιτέχνη Jani Leinonen μετά από διαμαρτυρίες της χριστιανικής κοινότητας.
"Δεν θεωρώ τον εαυτό μου πολιτικό καλλιτέχνη - είμαι απλώς ένας καλλιτέχνης που ασχολείται πολύ με τα πολιτικά", δήλωσε ο Reeb στο Hyperallergic. "Δεν μπορώ να γυρίσω την πλάτη μου σε αυτά που συμβαίνουν στη χώρα μου".
