Συνέντευξη του Βέλγου δικαστή
Michel Claise
Han Renard
Knack Magazine - 2016
Η συνέντευξη της δημοσιογράφου Han Renard δημοσιεύτηκε το 2016 από τη Fondation P&V με αφορμή την βράβευση του ανακριτή Michel Claise και του ειρηνοδίκη Jan Nolf, στο πλαίσιο των Prix de la citoyenneté που απονέμει το βελγικό αυτό ίδρυμα κάθε χρόνο.
Ο Michel Claise μεγάλωσε με τον παππού και τη γιαγιά του, ένα ζευγάρι αρτοποιών από το Άντερλεχτ. Πήγε σχολείο στην συνοικία Cureghem. Αφού αποφοίτησε από το ULB [Université libre de Bruxelles -σ.σ.], ξεκίνησε την καριέρα του ως δικηγόρος στο γραφείο του Maître Guy Uyttendaele, πατέρα του πολύ γνωστού δικηγόρου σταρ Marc Uyttendaele. Ο Michel Claise ήταν δικηγόρος με ειδίκευση στο εμπορικό δίκαιο επί είκοσι χρόνια. Τη δεκαετία του 1990 άρχισε να γράφει μυθιστορήματα που διαδραματίζονται στις Βρυξέλλες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και τη μεταπολεμική περίοδο, στα οποία διασκευάζει ιστορίες και ανέκδοτα που είχε ακούσει στον φούρνο της οικογένειάς του. Το 1999, η σύζυγός του, χωρίς να το γνωρίζει ο ίδιος, τον εγγράφει στις εξετάσεις των δικαστών. Ο Claise αποφάσισε τότε να δοκιμάσει την τύχη του και πέτυχε στις εξετάσεις, προς μεγάλη του έκπληξη. Αποφάσισε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία αυτή για να αποχαιρετήσει την εξαντλητική του ζωή ως δικηγόρος και να συνεχίσει την καριέρα του λίγο πιο ήρεμα. Συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Του ανατέθηκε χωρίς να το επιδιώκει η διερεύνηση οικονομικών υποθέσεων και η ζωή του έγινε πιο ξέφρενη από ποτέ. Σήμερα, ασκεί ήδη, εδώ και δεκαέξι χρόνια περίπου, καθήκοντα οικονομικού ανακριτή δικαστή στις Βρυξέλλες. Ο Michel Claise είναι γνωστός ως άνθρωπος της αριστεράς χωρίς να είναι μέλος κανενός πολιτικού κόμματος. Περιγράφει τον εαυτό του κυρίως ως ανθρωπιστή με μεγάλο ενδιαφέρον για τον πολιτισμό, επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Γάλλου συγγραφέα André Malraux: "Η τέχνη είναι ο συντομότερος δρόμος από τον άνθρωπο στον άνθρωπο". Στους διαδρόμους του δικαστηρίου των Βρυξελλών, ο δικαστής Claise έχει το παρατσούκλι "Κύριος 100 εκατομμύρια", επειδή αυτό είναι το ποσό που επιστρέφει κάθε χρόνο στο βελγικό Δημόσιο χάρη στο ερευνητικό του έργο.
Επομένως, η καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος δεν αποτέλεσε συνειδητή επιλογή από τη δική σας μεριά;
Michel Claise: Ήταν καθαρή τύχη (γέλια), αλλά πολύ γρήγορα ειδικεύτηκα στην οικονομική απάτη μεγάλης κλίμακας, στις νομιμοποιήσεις εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και στην ανίχνευση των μαύρων ταμείων των εγκληματικών οργανώσεων. Μετά από δύο χρόνια, εκπαίδευα ήδη τους λεγόμενους επαγγελματίες των αριθμών: λογιστές, τραπεζικούς υπαλλήλους και ελεγκτές επιχειρήσεων. Δίδαξα επίσης σε πανεπιστήμια και ειδικά ανώτατα ιδρύματα. Τα τελευταία χρόνια, έχω μιλήσει τέσσερις φορές στη Βουλή σε σχέση με τα διαδοχικά διεθνή φορολογικά σκάνδαλα, και πρόσφατα ξανά, στην ειδική επιτροπή της Βουλής που ανέλαβε τη διερεύνηση των Panama Papers.
Πολύς κόσμος φαίνεται να πιστεύει ότι το οικονομικό έγκλημα και τα εγκλήματα των "χαρτογιακάδων" είναι λιγότερο επιζήμια για την κοινωνία από το συνηθισμένο έγκλημα.
Claise: Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο άρχισα, κάποια στιγμή, να γράφω αστυνομικά μυθιστορήματα για το ξέπλυμα χρήματος, το "καρουζέλ" με το ΦΠΑ και τη διαφθορά, για να εξηγήσω στον κόσμο τα μυστικά του οικονομικού εγκλήματος και πόσο επιζήμιο είναι. Το τραγικό σε όλα αυτά είναι ότι η κοινωνία δεν καταλαβαίνει, αν και βλέπω μια θετική εξέλιξη αυτή τη στιγμή.
Είναι αυτή μία από τις συνέπειες των διεθνών φορολογικών σκανδάλων όπως τα Swiss Leaks και τα Panama Papers;
Claise: Για πολύ καιρό απλά δεν με πίστευαν, αλλά τώρα που το ένα σκάνδαλο μετά το άλλο έρχεται στο φως, ο κόσμος παρατηρεί ότι αυτά που έλεγα ήταν πολύ πιο κάτω από αυτά που πραγματικά συμβαίνουν. Ασχολούμαι εδώ και χρόνια με το οικονομικό έγκλημα μεγάλης κλίμακας και την οργανωμένη φοροδιαφυγή, με τις τράπεζες, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τους μεσάζοντες, τις εταιρείες, τους φορολογικούς παραδείσους και τα κράτη που το καθιστούν αυτό δυνατό. Όλο και περισσότεροι πολίτες πιστεύουν ότι αυτός ο αγώνας είναι χρήσιμος για όλους, διότι το μέγεθος της φορολογικής απάτης ανέρχεται σε 30 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως στο Βέλγιο.
Ελπίζετε σε ένα είδος κινήματος "Occupy" από οργισμένους πολίτες που θα κατέβαιναν στο δρόμο για να διαμαρτυρηθούν κατά της φοροδιαφυγής;
Claise: Σίγουρα. Η αδικία είναι τόσο μεγάλη, που θέλω να κάνω τους ανθρώπους να ανοίξουν τα μάτια τους. Τι μπορείτε να κάνετε για να αποφύγετε την καταβολή φόρων στο Βέλγιο; Είναι εύκολο: απλά γίνετε πολύ πλούσιοι. Ταυτόχρονα, η κοινωνία και η δημοκρατία υπονομεύονται από σκάνδαλα όπως το πρόσφατο της ING [ολλανδική πολυεθνική τράπεζα -σ.σ.]. Η λατρεία της μεγιστοποίησης του κέρδους διαβρώνει τους κοινωνικούς δεσμούς. Η ING απολύει 3.000 άτομα, όχι επειδή η τράπεζα σημειώνει ζημίες, αλλά επειδή θέλει να βγάλει ακόμη περισσότερα κέρδη. Ενώ το 2008, οι τράπεζες δεν θα μπορούσαν να σωθούν χωρίς τη βοήθεια των φορολογουμένων. Ας πάρουμε και το άλλο παράδειγμα της Dexia [γαλλο-βελγική τράπεζα -σ.σ.], της οποίας οι "off-shore" δομές ήρθαν ξανά στην επιφάνεια με τα Panama Papers. Κάποιος που ληστεύει μια ηλικιωμένη κυρία στο δρόμο θα τιμωρηθεί αυστηρά. Οι απατεώνες που κρύβουν εκατομμύρια σε φορολογικούς παραδείσους τη γλιτώνουν χωρίς κανένα πρόβλημα. Και πιθανότατα θα υπήρχε λιγότερη εγκληματικότητα στους δρόμους, αν αντιμετωπιζόταν πραγματικά το οικονομικό έγκλημα, και δεν θα αναγκαζόμασταν να λεηλατούμε όλο και περισσότερο τους δημοκρατικούς πυλώνες του πολιτισμού, της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης και της δικαιοσύνης.
Είπατε τα εξής στην Επιτροπή των Panama Papers: "Εκπλήσσομαι με την έκπληξή σας". Αυτό είναι κάτι που επαναλαμβάνετε εδώ και χρόνια, ότι δηλαδή οι πολιτικοί προτιμούν να εθελοτυφλούν μπροστά από τη μεγάλης κλίμακας φορολογική απάτη. Πως γίνεται αυτό;
Claise: Επειδή δεν τους φέρνει ψηφοφόρους. Οι μεγάλες εταιρείες θεωρούν επίσης ότι θα ζημιωθούν αν εντείνουμε τον αγώνα κατά της φοροδιαφυγής, οπότε ασκούν πιέσεις στα πολιτικά κόμματα με τα οποία έχουν καλές σχέσεις για να εμποδίσουν αυτόν τον αγώνα. Αυτό μου είπε αυτολεξεί ο πρώην υφυπουργός για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης, John Crombez (sp.a -φλαμανδικό σοσιαλιστικό κόμμα), τον οποίο εκτιμώ πολύ. Αμέσως μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά της, η κυβέρνηση Michel διέλυσε οτιδήποτε σχετιζόταν με την καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος. Αντίο Υφυπουργείο. Ταυτόχρονα, αναζητούν δισεκατομμύρια για να καλύψουν το δημοσιονομικό έλλειμμα. Είπα επίσης στους βουλευτές: αντιλαμβάνεστε πόσο εύκολα το βελγικό κράτος αφήνεται να του επιτίθενται και να τον ληστεύουν απατεώνες; Πέρυσι, το κράτος επέστρεψε κακώς 450 εκατομμύρια ευρώ παρακρατούμενου φόρου σε ξένους επενδυτές από το Ντουμπάι. Μόνο επειδή η φορολογική μας διοίκηση δεν ασκεί κανέναν έλεγχο. Εν τω μεταξύ, οι απλοί άνθρωποι ελέγχονται μέχρι κεραίας για το παραμικρό ατόπημα. Οι φορολογικές αρχές δεν δείχνουν κανένα έλεος για τους μικρούς απατεώνες, αλλά για τις τεράστιες φορολογικές καταστροφές λένε "Περάστε, δεν τρέχει τίποτα!".
Ωστόσο, η κυβέρνηση Michel ενέκρινε ένα μέτρο όπως ο φόρος για τα νησιά Κέιμαν. Δεν είναι καλό αυτό;
Claise: Είναι στάχτη στα μάτια των πολιτών. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται επίσης ότι προσλήφθηκε επιπλέον προσωπικό από την ISI (την Ειδική Φορολογική Επιθεώρηση), αλλά αυτό που ξεχνά να πει είναι ότι αυτό οφείλεται στην κατάργηση θέσεων αλλού. Όσον αφορά την ειδικότητά μου, την καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος, δεν έχει σημειωθεί καμία πρόοδος, το αντίθετο μάλιστα.
Ταυτόχρονα, η εμπιστοσύνη των πολιτών στο σύστημα δικαιοσύνης βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο.
Claise: Είναι πράγματι απολύτως δραματικό, αλλά το πρόβλημα δεν βρίσκεται στο επίπεδο της δικαιοσύνης, αλλά της κυβέρνησης, η οποία δεν θέλει να αποδεσμεύσει κανένα κονδύλι. Βρισκόμαστε σε τεντωμένο σχοινί. Είναι σαν να καταδιώκει μια Porsche ένα μικρό 2CV. Δεν διαθέτουμε τον απαραίτητο εξοπλισμό πληροφορικής. Οι ερευνητές που ειδικεύονται στην οικονομική εγκληματικότητα μετατίθενται στις έρευνες για την τρομοκρατία. Χιλιάδες φάκελοι οικονομικών εγκλημάτων βρίσκονται στη δικαιοσύνη, αλλά η εισαγγελία δεν έχει τα μέσα για να τους διερευνήσει. Πρόκειται για εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Αυτά τα αρχεία θάβονται για πάντα. Υπάρχει πλήρης ατιμωρησία.
Για το ευρύ κοινό, είναι δύσκολο να κατανοηθεί γιατί οι μεγάλες υποθέσεις απάτης συχνά δεν οδηγούν πουθενά, επειδή σέρνονται τόσο πολύ που τα αδικήματα στο τέλος παραγράφονται ή παρέρχεται η εύλογη προθεσμία με αποτέλεσμα να επιβάλλονται μόνο ελαφρές ποινές.
Claise: Και γιατί αυτό; Επειδή οι εξειδικευμένοι δικηγόροι αναπτύσσουν κάθε είδους παρελκυστικές στρατηγικές. Διότι ο νόμος επιτρέπει στους δικηγόρους να παρατείνουν τις διαδικασίες, απαιτώντας μεταξύ άλλων όλο και περισσότερο πρόσθετη ανακριτική διερεύνηση. Επειδή οι δικηγόροι όλο και συχνότερα τορπιλίζουν τους αρμόδιους σε υποθέσεις απάτης δικαστές, με αποτέλεσμα να τους αφαιρούνται οι έρευνες. Επειδή η δικαιοσύνη δεν έχει αρκετό χρόνο και μέσα για να διερευνήσει μια υπόθεση σε όλες τις λεπτομέρειές της. Υπάρχουν άπειροι λόγοι γι' αυτό, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι πολλές υποθέσεις έχουν θετική έκβαση, με την έκδοση ανάλογων δικαστικών αποφάσεων.
Τι θα επιθυμούσατε για το σύστημα δικαιοσύνης;
Claise: Πρώτα απ' όλα, η εισαγγελία πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά και υπάρχει επείγουσα ανάγκη για περισσότερους ανακριτές, εφόσον συνεχίσουν να υπάρχουν! Διότι ο Koen Geens, τον οποίο μερικές φορές αποκαλώ Erdogeens, σχεδιάζει να καταργήσει τη λειτουργία του ανακριτή, της μοναδικής πραγματικά ανεξάρτητης αρχής στη μάχη κατά του οργανωμένου εγκλήματος μεγάλης κλίμακας, και να μεταφέρει τα πάντα στην εισαγγελία. Χρειαζόμαστε επίσης περισσότερους ερευνητές στην αστυνομία και καλύτερο εξοπλισμό πληροφορικής. Ας υποθέσουμε ότι ερευνώ ένα καρουζέλ με ΦΠΑ στο οποίο εμπλέκονται εκατό εταιρείες. Πριν, η αστυνομία διέθετε ένα πρόγραμμα που της έδινε πρόσβαση σε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με αυτές τις εταιρείες. Η συνδρομή αυτή τερματίστηκε γιατι αφαιρέθηκε από τον προϋπολογισμό και τώρα η αστυνομία χρειάζεται δύο μήνες για να συγκεντρώσει στοιχεία έρευνας, τα οποία παλαιότερα αποκτούσε μέσα σε μισή ημέρα μέσω του προγράμματος. Πρόσφατα, ένας Γάλλος αστυνομικός θέλησε να κάνει ερωτήσεις σε κάποιον για μια υπόθεση απάτης ύψους 12 εκατομμυρίων ευρώ και του αρνήθηκαν γιατί θεώρησαν το έξοδο πολύ μεγάλο. Μιλάμε για ένα ταξίδι που θα κόστιζε 800 ευρώ!
Επιμένετε επίσης στη σχέση μεταξύ του οικονομικού εγκλήματος και της τρομοκρατίας.
Claise: Η τρομοκρατία δεν χρηματοδοτείται μόνο από τα μέλη των τρομοκρατικών πυρήνων. Πρέπει να πάμε πολύ πιο ψηλά στην αλυσίδα από εκείνους τους τρελαμένους "losers " που ανατινάχτηκαν στο Maelbeek και στο Zaventem. Η EI χρηματοδοτείται στην πραγματικότητα από το εμπόριο πετρελαίου και έργων τέχνης, από εκβιασμούς και πιθανώς από κράτη όπως το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία. Πρέπει, λοιπόν, να αποκαλύψουμε τα δύσοσμα οικονομικά και χρηματοπιστωτικά συμφέροντα που κρύβονται πίσω από αυτόν τον υποτιθέμενο θρησκευτικό πόλεμο.
Θεωρείτε ότι υποτιμάται πολύ η οικονομική πτυχή στις έρευνες που σχετίζονται με την τρομοκρατία;
Claise: Προς το παρόν, όλες οι ερευνητικές προσπάθειες αποσκοπούν στο να αποτρέψουν ένα εκρηκτικό μπάχαλο και όχι στο να προσδιορίσουν πόσα κατέβαλε το Κατάρ. Εξήγησα στην Αντιτρομοκρατική Επιτροπή πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί η χρηματοδότηση της διεθνούς τρομοκρατίας: ελέγχοντας πιο αυστηρά ορισμένες τράπεζες και εταιρείες που είναι γνωστές σε όλους και εξετάζοντας πολύ προσεκτικά την εκροή χρημάτων από ορισμένες χώρες. Αποτέλεσμα μηδέν. Όλα τα μέσα και το προσωπικό απασχολούνται στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Πολύ ωραία, αλλά για να καταπολεμήσεις την τρομοκρατία, πρέπει να καταπολεμήσεις και το οικονομικό έγκλημα· το πρόβλημα είναι ότι δεν έχω πια διαθέσιμους αστυνομικούς, επειδή όλοι τους έχουν ανατεθεί σε υποθέσεις τρομοκρατίας ή δεν αντικαθίστανται όταν συνταξιοδοτούνται.
Είστε γνωστός επειδή όλοι ξέρουν ότι δεν διστάζετε να ρίχνετε στη φυλακή επιχειρηματίες, τραπεζίτες και αν χρειαστεί και πολιτικούς, όπως ο βιομήχανος Luc Vansteen-kiste στην υπόθεση Bois Sauvage ή ο βουλευτής του Mouvement Réformateur Serge Kubla στην υπόθεση Duferco.
Claise: Στα δεκαέξι χρόνια που είμαι ανακριτής, πρέπει να έχει συμβεί συνολικά πέντε φορές, αλλά πάντα προκαλεί εντύπωση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Τουλάχιστον όταν πρόκειται για κάποιον που είναι γνωστός στο κοινό, γιατί αν είναι ο Βλαντιμίρ ο Ρώσος που συλλαμβάνεται, κανείς δεν νοιάζεται, φυσικά.
Πώς εξελίχθηκε ο αγώνας σας κατά του οικονομικού εγκλήματος τα τελευταία 16 χρόνια;
Claise: Έχουμε σημειώσει τεράστια πρόοδο στον αγώνα κατά της αλυσσηδωτής απάτης (καρουζέλ) με το ΦΠΑ. Έχουμε επίσης κάνει μεγάλα βήματα στον εντοπισμό του παραδοσιακού εγκλήματος των "χαρτογιακάδων" καθώς και της οργανωμένης απάτης μεγάλης κλίμακας, αλλά αυτό που δεν μπορούμε να ελέγξουμε καθόλου είναι το οικονομικό έγκλημα που προέρχεται από συνηθισμένα εγκλήματα όπως η διακίνηση ναρκωτικών, η εμπορία ανθρώπων, η εμπορία όπλων και η παραχάραξη. Αυτά έχουν πάρει πραγματικά μια πολύ μεγάλη έκταση τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, οι σημερινοί εγκληματίες χρησιμοποιούν νέες μεθόδους, όπως το κυβερνοέγκλημα, και δεν είμαστε καθόλου εξοπλισμένοι για την αντιμετώπισή τους, το αντίθετο μάλιστα, αφού η μονάδα ηλεκτρονικού εγκλήματος της ομοσπονδιακής αστυνομίας που διαθέτουμε στο Βέλγιο λίγο πολύ διαλύθηκε για πολιτικούς λόγους. Στο εγγύς μέλλον, οι τρομοκράτες δεν θα μας επιτίθενται πλέον με Semtex και Καλάσνικοφ, θα το κάνουν με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και εκείνη την ημέρα, θα έχουμε χάσει ανεπανόρθωτα... αλλά φαίνεται ότι οι πολιτικοί μας δεν πολύ σκοτίζονται γι' αυτό.
Δείτε επίσης στο Αλμανάκ:
Η κυρία δικαστής. "Ούτε κριτής, ούτε υποταγμένη".
Η κατασκευή των δικαστικών αποφάσεων
Η δολοφονία του εισαγγελέα Marcelo Pecci
Γραφή και δικαιοσύνη
Ρομπέρτο Σαβιάνο. Μία πικρή νίκη
Η κουλτούρα πάντα αντιστάθηκε στο νόμο
Σχετικά με το "The Cartel Project"
Giovanni και Francesca, η πρόκληση της αγάπης στα χαρακώματα
