Moral Area
(«ζώνη ηθών»)
Πολιτικά σύνορα και ηθικά σύνορα
Δια-ευρωπαϊκή κίνηση του εμπορίου ναρκωτικών και γυναικών
'Ενα απόσπασμα από το βιβλίο των Alain Tarrius, JP Alduy,
Perpignan. laboratoire social et urbain. Modernisation d' une ville pauvre et cosmopolite (Περπινιάν, αστικό και κοινωνικό εργαστήριο. Εκσυγχρονισμός μιας φτωχής και κοσμοπολίτικης πόλης), Editions de l'Aube, 2018
•
Η ανεκτική ισπανική νομοθεσία (2002) σχετικά με την πορνεία έχει προκαλέσει εισροή γυναικών από τα Βαλκάνια σε ειδικά κλαμπ και οίκους ανοχής κατά μήκος της ανατολικής Ισπανίας. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα οπιούχα ναρκωτικά πήραν τον ίδιο δρόμο, και μαζί μ' αυτά, όπως αναμενόταν, η ρωσική και η ιταλική μαφία. Ένα κεντρικό σταυροδρόμι της πορνείας δημιουργήθηκε έτσι στο Perthus-La Junquera, στα σύνορα του νομού των ανατολικών Πυρηναίων: μια διασυνοριακή «ζώνη ηθών» ή «moral area», η οποία επηρεάζει υπόγεια σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο τον γαλλικό αυτό νομό.
Η «ζώνη ηθών» ή «moral area» είναι μια έννοια που εισηγήθηκε ο Robert Ezra Park, ένας από τους ιδρυτές της Σχολής της Αστικής Κοινωνιολογίας και Ανθρωπολογίας του Σικάγου. Ορίζει έναν απρόσμενο, νυχτερινό ιδίως, συνδυασμό κοινωνικών χρόνων, τοποθεσιών και αναμείξεων πληθυσμών, ικανό να μετατρέψει τις κοινωνικές σχέσεις, όπως αυτές εμφανίζονται με την κανονικότητα που τους προσδίδεται κατά τη διάρκεια της μέρας. Το Σικάγο των αρχών του 20ού αιώνα έθετε ακριβώς το εξής ερώτημα: πώς μια ανθρώπινη, οικονομική, πολιτιστική προσθετική συσσώρευση, τόσο ετερόκλητη και γρήγορη όσο εκείνη της περιόδου 1900-1920, μπορούσε να διαμορφώσει μια πόλη; Πώς κατάφερνε να συγκροτήσει μια μητρόπολη με ανταλλαγές μεγάλης διαρθρωτικής συνοχής; Οι συμπεριφορές που παρέκκλιναν από την «ορθή ημερήσια τάξη», όπως την εποχή εκείνη η πορνεία, τα τυχερά παιχνίδια, η κατανάλωση οινοπνεύματος εν μέσω ποτοαπαγόρευσης κ.λπ., ευνοούσαν με τον ερχομό της νύχτας, χάρη στις αστικές και προαστιακές κινητικότητες που είχαν ως κίνητρο τόσο τις επιθυμίες όσο και το κυνήγι του κέρδους, αναμείξεις κατοίκων με έντονα διαφορετικό προφίλ, εγγύτητες και κοσμοπολίτικους συγχρωτισμούς, από τους οποίους, παρά τη φαινομενικά ανήθικη και παρεκκλίνουσα φύση τους, φαινόταν να επωφελείται η ημερήσια λειτουργία των θεσμών. Η εμπειρική παρατήρηση ανακάλυπτε εδώ την εφαρμογή των θεωριών της κοινωνικής λειτουργίας του φιλοσόφου Friedrich Hegel και του κοινωνιολόγου Georg Simmel που αμφότεροι προσπάθησαν να εκλάβουν την ενότητα του –από την ιστορία της Mittel Europa– διάσπαρτου γερμανικού λαού ως ενός κοσμοπολίτικου συνόλου με συνιστώσες σφυρηλατημένες από την κοινή γλώσσα.
Σύμφωνα με την άποψή τους, οι συνήθεις προσεγγίσεις της «λειτουργικής ορθολογικότητας» δεν παίρνουν σοβαρά υπόψη τους μια τρίτη διάσταση της κοινωνικής αλλαγής, η οποία συχνά επισκιάζεται από δυαδικές πολιτικές συζητήσεις –υπέρ και κατά– που αναπαράγει ο Τύπος σε τόνους αγανάκτησης και πάνω σε στατιστικές και ιδεολογικές βάσεις. Αυτή η τρίτη διάσταση της διαλεκτικής της αλλαγής που ενσωματώνει «το ακόμα θαμμένο», «το μη αποδεκτό» των συλλογικών ανθρώπινων συμπεριφορών, θα ήταν καθοριστική για την κατανόηση των διαδικασιών των αλλαγών. Προστατευμένη, αν και συγκαλυμμένη από την επίσημη διαταγή «για το τι μπορεί να εκτεθεί», γίνεται ακόμα πιο τρομερή. Για να το θέσουμε πιο απλοϊκά, στο ύφος των πρωτοπόρων της Σχολής του Σικάγου, το να πίνουν από το ίδιο μπουκάλι λαθραίου ουίσκι τη δεκαετία του '20 ο επιχειρηματίας και το παραπαίδι του, κάτι που επέτρεπε, βάσει της ίδιας επιθυμίας, η κινητικότητα του ενός από τη βίλα του και του άλλου από την παράγκα του, υποδήλωνε πως η συμπεριφορά αυτή θα εγγυόταν την τάξη στη διάρκεια της ημέρας, όταν το αγόρι θα αναγκαζόταν να κρατήσει την ομπρέλα πάνω από το κεφάλι του αφεντικού του στην είσοδο ενός κτιρίου γραφείων, χωρίς να πατάει στο κόκκινο χαλί.
Η τράπεζα, εν τω μεταξύ, τροφοδοτούσε τα χρηματοκιβώτιά της τόσο με τις ημερήσιες όσο και με τις νυχτερινές τους δραστηριότητες: τα χρήματα από τα στοιχήματα και τις νυχτερινές απάτες εισέρρεαν και αναδιανέμονταν στα ταμεία για την καλύτερη αποτελεσματικότητα των νόμιμων ημερήσιων συναλλαγών. Το ίδιο ίσχυε και για πολλές άλλες κοινωνικές συμπεριφορές που παρουσιάζονται ως ασύμβατες, αντίθετες, σύμφωνα με τα χρηστά ήθη, ενώ για τους ανθρωπολόγους είναι συμπληρωματικές και διατηρούν μια συνέχεια. Μπορούμε να τα πολλαπλασιάσουμε όλα αυτά με τα πλήθη που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και τις x ευκαιρίες, καθώς και με τις στιγμές τους, χωρίς να ξεχνάμε τη ροή του χρήματος στη μεγάλη μητρόπολη, και θα καταλάβουμε π.χ. την επίδραση του φτωχού μετανάστη από μακρινή χώρα που μπαίνει στον πειρασμό να κερδίσει χρήματα και να τα ξοδέψει στη «moral area», αποφεύγοντας έτσι τα αξιολογικά και κανονιστικά βλέμματα. Βλέμματα που τη μέρα εστιάζουν κυρίως στην εθνοτική καταγωγή και τη νύχτα θολώνουν από τους πολλαπλούς κοσμοπολιτισμούς γύρω από αβέβαια, ωστόσο πολύ παραγωγικά τυχερά παιχνίδια ή στο πλαίσιο μιας παραοικονομίας που συνεισφέρει στη γενική οικονομία. Εν ολίγοις, πρόκειται για ένα κόσμο φτιαγμένο από συνέχειες, αρκεί να τον αποδεσμεύσουμε από τις απαγορεύσεις της χρηστής ηθικής σχετικά με το τι πρέπει να δει ή να πει κανείς. Αν υποθέσουμε πως η περιγραφή του Σικάγου εκείνης της περιόδου είναι εξαγώγιμη, η έννοια της «moral area» ή «ζώνης ηθών» παραμένει λειτουργική υπό την προϋπόθεση να αναθεωρούνται τα συστατικά στοιχεία σε σχέση με την πορεία της Ιστορίας και τις συγκυρίες. Η παγκοσμιοποίηση, με τις κινητικότητες και τα δίκτυά της, συγκροτεί ευρείες εδαφικές διαμορφώσεις σε πρωτότυπες «moral areas», ειδικά με τις διασυνοριακές συσσωματώσεις που προσδίδουν νόημα στους χώρους όπου μετακινούνται οι μετανάστες και στα σημεία όπου συναντιούνται. Με αυτό τον τρόπο χρησιμοποιήσαμε συχνά την προτεινόμενη μέθοδο, ξεκινώντας από τις κινητικότητες που συγκροτούν τη «moral area» σε ένα πλαίσιο παράνομης διακίνησης μέσα από τοπικά, περιφερειακά και εθνικά σύνορα. Η περίπτωση του Περπινιάν, δίπλα στη Σίτζες και στην Ανδόρα, είναι ιδιαίτερα εύγλωττη, με την ισχυρή κεντρική θέση που κατέχει η La Junquera και με το πέρασμα της Αδριατικής Θάλασσας, από τη Μαύρη Θάλασσα ως την Αλχεθίρα, που πραγματοποιούν τα δίκτυα των παγκοσμιοποιημένων υπόγειων οικονομιών (...)
Τα «χημικά» ναρκωτικά που παράγονται κοντά στη Βαρκελώνη κατακλύζουν τον νομό των Ανατολικών Πυρηναίων μέσω Ανδόρας και Σερδάνιας, ενώ οι νέοι της υπόγειας «δεξαμενής της πορνείας» του Περπινιάν εντάσσονται στο νόμιμο κεντρικό δίκτυο της La Junquera (για τα κορίτσια) και της Σίτζες (για τα αγόρια ). Κατά την επιστροφή τους διανέμουν την ηρωίνη και την κοκαΐνη ρωσο-ιταλικής διαχείρισης στον συνοριακό γαλλικό νομό, πραγματοποιώντας πολύ σημαντικά κέρδη στη μεταπώληση και συμβάλλοντας στην κρίση της κλασικής διανομής (Μασσαλία). Οι πελάτες των οίκων ανοχής συρρέουν από τους γαλλικούς νομούς. «Υπόγειες» ή όχι κινήσεις που συγκροτούν μια «moral area» ικανή να κρατήσει τα προσχήματα του επίσημου λόγου: οι γυναίκες των «puticlubs» (στριπτιτζάδικα, οίκοι ανοχής, Σ.Σ.) της Junquera, ζώνης ανοχής, δεν εμφανίζονται στον γαλλικό νομό των ανατολικών Πυρηναίων. Αντιθέτως, οι γαλλικές εισοδηματικές επενδύσεις στη σφαίρα της πορνείας και του εμπορίου ναρκωτικών που επιτρέπουν το ξέπλυμα με το πρόσχημα των επενδύσεων σε νόμιμα puticlubs πραγματοποιούνται, ακολουθώντας τα επίσημα τραπεζικά κανάλια... Τοπικοί επενδυτές που δεν αγνοούν τον τελικό προορισμό των επενδύσεών τους· τράπεζες της Ανδόρας και ιντερνετικές τράπεζες συμβάλλουν στη δυναμική της «moral area». Αρκετοί υπηρεσιακοί παράγοντες των νομών αυτών ξέρουν να περιγράφουν καθέναν από τους παράγοντες ή τις κινητικότητες που επισημαίνουμε, αλλά δεν τους τοποθετούν στην προοπτική των δυναμικών δεσμών που δημιουργούν τη «moral area». Η ορατή/συγκαλυμμένη, υπόγεια/επίσημη διαδικασία που εντοπίστηκε από τον Robert Ezra στο Σικάγο τους διαφεύγει. Συνεπώς, το χρήμα κυκλοφορεί μέσω ιντερνετικών τραπεζών από τα παράλια της Μαύρης Θάλασσας και από τράπεζες της Ανδόρας στην εν λόγω «moral area». Οι πρόσφατες (2014) κατηγορίες κατά της Ιδιωτικής Τράπεζας της Ανδόρας είναι αρκετά εύγλωττες από την άποψη αυτή.
Alain Tarrius, JP Alduy
Ολόκληρο το απόσπασμα στο σάιτ anti-k org.: Circulations transeuropéennes des trafics de drogues et de femmes
Μτφρ. Σ.Σ.
