Ο πόλεμος των Ουκρανών εργατών
σε δύο μέτωπα
Αν ψηφιστεί, ο νόμος 5271 απειλεί να στερήσει από το 93% των Ουκρανών εργαζομένων τη συνδικαλιστική προστασία
Dick Nichols
“Ukrainian workers’ war on two fronts”, Green Left, 22 Ιουλίου 2022
Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, η κοινωνική σύγκρουση στο εσωτερικό της χώρας δεν αναβλήθηκε: κάθε ψευδαίσθηση ότι οι αμυντικές ανάγκες της θα μπορούσαν να προκαλέσουν ανακωχή στην ταξική πάλη σύντομα εξαφανίστηκε.
Αν μη τι άλλο, ο πόλεμος αντίστασης της μαχόμενης Ουκρανίας ενάντια στην "ειδική στρατιωτική επιχείρηση" του Πούτιν ενέτεινε μια προϋπάρχουσα εσωτερική σύγκρουση.
Αυτό οφείλεται σε μια "ειδική πολιτικο-νοµική επιχείρηση" κατά των εργατικών και συνδικαλιστικών δικαιωµάτων, η οποία διεξάγεται από τους πιο στρατευµένους νεοφιλελεύθερους µέσα στην κυβέρνηση του προέδρου Βολοντίµιρ Ζελένσκι, µε τις προφανείς ευλογίες του επικεφαλής τους.
Ξεκίνησε το 2019 για να προσελκύσει ξένους επενδυτές στην Ουκρανία, αλλά σταμάτησε το 2020-21, όταν η αρχική προσπάθεια της κυβέρνησης για απορρύθμιση της αγοράς εργασίας αποκρούστηκε από τις διαμαρτυρίες των συνδικάτων.
Η επίθεση έχει επιταχυνθεί μετά την εισβολή, τώρα όμως υπό την κάλυψη του στρατιωτικού νόμου και στο όνομα της θυσίας που απαιτείται για να κερδηθεί ο πόλεμος εναντίον της Ρωσίας.
Σύμφωνα με τη Ναταλία Λομονόσοβα, του ουκρανικού thinktank Cedos, στις συζητήσεις στους κυβερνητικούς κύκλους αναφέρεται ότι το ουκρανικό κράτος "δεν μπορεί να παρέχει κοινωνική πρόνοια, παροχές απασχόλησης ή προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων" λόγω του πολέμου.
Φαίνεται ξεκάθαρα από αυτή την εμπειρία ότι, είτε ηττηθεί είτε επιβιώσει από τον Πούτιν, η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση της Ουκρανίας και οι φίλοι της στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) είναι αποφασισμένοι να μετατρέψουν τη χώρα σε ένα φιλικό προς τις επιχειρήσεις περιβάλλον, το συντομότερο δυνατό – ξεκινώντας τη δουλειά ενώ ο πόλεμος κατά της Ρωσίας δεν έχει ακόμη κερδηθεί.
Απόδειξη ήταν η υιοθέτηση στις 20 Ιουλίου από το ουκρανικό κοινοβούλιο (Βερχόβνα Ράντα) δύο νόμων, εκ των οποίων ο ένας εισάγει μηδενικές συμβάσεις εργασίας, ενώ ο άλλος καταργεί ουσιαστικά τη συνδικαλιστική κάλυψη του 70% των εργαζομένων που απασχολούνται σε επιχειρήσεις με λιγότερο από 250 άτομα προσωπικό.
Η απόσυρση του νόμου 5371...
Ωστόσο, για μια σύντομη περίοδο φάνηκε ότι οι υπέρμαχοι αυτής της σαρωτικής απορρύθμισης της αγοράς εργασίας θα μπορούσαν να έχουν υποστεί πλήγμα.
Το μεγαλύτερο όπλο τους –το νομοσχέδιο με το δυσοίωνο όνομα "Τροποποιήσεις ορισμένων νομοθετικών πράξεων για την απλούστευση της ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τη μείωση του διοικητικού φόρτου για την επιχειρηματικότητα"– αποσύρθηκε στις 9 Ιουλίου από την Βερχόβνα Ράντα από τους υποστηρικτές του.
Επικεφαλής των υποστηρικτών του είναι η Χαλίνα Τρετιάκοβα, συντάκτρια της νομοθεσίας. Επικεφαλής της κοινοβουλευτικής επιτροπής για τις κοινωνικές πολιτικές και την προστασία των δικαιωμάτων των βετεράνων, η φιλελεύθερη δεξιά Τρετιάκοβα είναι μέλος του κόμματος "Υπηρέτης του Λαού" του Ζελένσκι, το οποίο διαθέτει πλειοψηφία 240 βουλευτών στο κοινοβούλιο των 450 εδρών.
Το νομοσχέδιο που αποσύρθηκε (Νόμος 5371) είχε ήδη περάσει την πρώτη του ανάγνωση στις 12 Μαΐου με 246 βουλευτές υπέρ και είχε υποβληθεί για τροποποίηση κατά τη διάρκεια της ολομέλειας της Βερχόβνα Ράντα στις 13-17 Ιουνίου.
Τι συνέβη τότε και προκάλεσε την προσωρινή απόσυρσή του; Γιατί οι βουλευτές του "Υπηρέτη του Λαού" δείλιασαν και απέσυραν την υποστήριξή τους, αφού είχαν υποστηρίξει το νομοσχέδιο τον Μάιο;
...ως απάντηση στις διαμαρτυρίες
Μέρος της εξήγησης ήταν η κινητοποίηση της διεθνούς συνδικαλιστικής κοινής γνώμης κατά της αντεργατικής νομοθεσίας, η οποία, από αυστραλιανή άποψη, ισοδυναμεί με μια πιο άσχημη εκδοχή του νόμου Work Choices της κυβέρνησης Τζον Χάουαρντ (βλ. την ανάλυση του Ουκρανού εργατολόγου Vitaliy Dudin).
Η Διεθνής Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ITUC) και η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ETUC) καταδίκασαν ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2021 τον νόμο 5371 και άλλες εργασιακές "μεταρρυθμίσεις", ως "απλώς μη συμβατές με τα διεθνή εργασιακά πρότυπα".
Μια τέτοια δήλωση θα προκαλούσε κάποια νευρική αντίδραση σε μια κυβέρνηση που αγωνιά να δείξει ότι θέλει να ανταποκριθεί στα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).
Στο εσωτερικό της Ουκρανίας, παρόλο που οι δύο κύριες συνδικαλιστικές ομπρέλες –η Ομοσπονδία Συνδικάτων (FPU) και η Συνομοσπονδία Ελεύθερων Συνδικάτων (KFPU)– φρόντισαν να μην εμφανιστούν ως αντίπαλοι του πολύ δημοφιλούς Ζελένσκι, η ήττα του νομοσχεδίου αποτελούσε κρίσιμο στόχο γι’ αυτές ως οργανώσεις.
Σε επιστολή προς τους βουλευτές στις 18 Μαΐου, το "κοινό αντιπροσωπευτικό όργανο" των συνδικάτων της Ουκρανίας "προειδοποίησε τους βουλευτές του λαού της Ουκρανίας κατά των λανθασμένων αποφάσεων", προσθέτοντας ότι αυτές θα μπορούσαν "να οδηγήσουν σε διακρίσεις εις βάρος των εργαζομένων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στα εργασιακά δικαιώματα και σε ανεπιθύμητη αποσταθεροποίηση της κατάστασης, η οποία είναι απαράδεκτη σε συνθήκες στρατιωτικού νόμου".
Στην ανακοίνωση προστίθεται αυτό το φαινομενικά αναπάντητο επιχείρημα:
"Εν προκειμένω, εφιστούμε και πάλι την προσοχή σας στην ομιλία του Προέδρου της Ουκρανίας Β. Ζελένσκι ενώπιον της Βερχόβνα Ράντα της Ουκρανίας στις 3 Μαΐου του περασμένου έτους, στην οποία ο αρχηγός του κράτους προέτρεψε τους εκλεγμένους αντιπροσώπους του λαού: "Μην σπαταλάτε τον χρόνο σας, τον δικό μου χρόνο και τον χρόνο του λαού της Ουκρανίας σε δευτερεύουσες πρωτοβουλίες και ασήμαντα πράγματα".
Μήπως αυτή η περιγραφή ταιριάζει στη "μεταρρύθμιση" της αγοράς εργασίας που υποστηρίζεται από υψηλόβαθμα στελέχη του ίδιου του κόμματος του Ζελένσκι;
Αντιδράσεις των εργαζομένων
Η αντίδραση των συνδικαλιστών της Ουκρανίας στο νόμο 5371 ήταν πιο έντονη από εκείνη των εκπροσώπων τους. Μια ανάρτηση στο Facebook μετά την ψηφοφορία στο κοινοβούλιο σε πρώτη ανάγνωση –η οποία μεταφράστηκε από τη Βρετανική Εκστρατεία Αλληλεγγύης στην Ουκρανία– ανέφερε: "Ενώ εμείς οι συνδικαλιστές ακτιβιστές, οι ανθρακωρύχοι και οι εργάτες μετάλλου, οι δάσκαλοι και οι γιατροί, υπερασπιζόμαστε την ελευθερία της Ουκρανίας στο μέτωπο, οι χοντροκέφαλοι αρουραίοι στην Βερχόβνα Ράντα της Ουκρανίας μας μαχαιρώνουν πισώπλατα.
Στις 12 Μαΐου, 246 βουλευτές ψήφισαν υπέρ του διαβόητου νόμου 5371 της Χαλίνα Τρετιάκοβα, ο οποίος στερεί από τους περισσότερους Ουκρανούς εργαζόμενους όλα τα εργασιακά δικαιώματα. Δεν θα το ξεχάσουμε ποτέ αυτό και δεν θα συγχωρήσουμε κανέναν που θα ψηφίσει αυτό το νομοσχέδιο σε δεύτερη ανάγνωση.
Απαιτούμε την απόρριψή του. Θάνατος στους εχθρούς μας!"
Ο ρόλος των εργαζομένων και των συνδικαλιστικών ακτιβιστών στην υπεράσπιση της Ουκρανίας κατά τη διάρκεια των κρίσιμων πρώτων εβδομάδων της εισβολής είναι μια ιστορία που σε μεγάλο βαθμό δεν έχει ακόμα ειπωθεί. Ωστόσο, αρκετά είναι ήδη γνωστά για την ηρωική τους δράση ώστε να εξηγηθεί αυτή η εξοργισμένη ανάρτηση στο Facebook.
Η άμυνα των εργαζομένων στο Κριβιί Ριχ
Ένα παράδειγμα δημοσιεύτηκε από το Διεθνές Εργατικό Δίκτυο Αλληλεγγύης και Αγώνων [International Labour Network of Solidarity and Struggles] στις 12 Απριλίου. Εξιστορούσε την αντίδραση των εργαζομένων στο εργοστάσιο της ArcelorMittal στο Κριβιί Ριχ, στην ανατολική Ουκρανία, μια από τις μεγαλύτερες χαλυβουργίες στον κόσμο, στην εισβολή του Πούτιν.
"Λίγο μετά τη ρωσική εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου, τα ρωσικά στρατεύματα προχώρησαν σε απόσταση 10 χιλιομέτρων από το Κριβιί Ριχ. Τα ανώτερα στελέχη της εταιρείας, πολλοί από τους οποίους ήταν ξένοι, απομακρύνθηκαν στην Πολωνία, αφήνοντας πίσω τους ντόπιους διευθυντές, το συνδικάτο και τους εργαζόμενους.
Οι εργασίες εξόρυξης αρχικά διακόπηκαν από φόβο ότι οι ανθρακωρύχοι θα παγιδευτούν κάτω από το έδαφος εάν διακοπεί η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος. Στη συνέχεια, στις 3 Μαρτίου, οι εργαζόμενοι έκλεισαν προσεκτικά τις υψικαμίνους –μια πολύπλοκη διαδικασία που χρειάζεται επτά έως δέκα ημέρες για να ολοκληρωθεί με ασφάλεια– έσκαψαν αντιαρματικά αναχώματα και κατασκεύασαν καταφύγια.
Παρά τις σειρήνες αεροπορικής επιδρομής και τις βόμβες που προσγειώνονταν τακτικά κοντά στο εργοτάξιο, οι ακτιβιστές του συνδικάτου έμειναν πίσω για να συντονίσουν τις προσπάθειες παροχής βοήθειας στο στρατό, τις δυνάμεις εδαφικής άμυνας, τα νοσοκομεία και τους εργαζόμενους και να βοηθήσουν στην εκκένωση γυναικών και παιδιών.
Περίπου 1600 εργαζόμενοι εντάχθηκαν στις δυνάμεις εδαφικής άμυνας και έπρεπε να βρουν επειγόντως προστατευτικό εξοπλισμό.
Μέχρι τα τέλη Μαρτίου, οι ρωσικές δυνάμεις είχαν απωθηθεί περίπου 70 χιλιόμετρα από το εργοστάσιο, και παρόλο που ο κίνδυνος παρέμενε, το συνδικάτο υποστήριξε σθεναρά ότι η παραγωγή έπρεπε να ξαναρχίσει προκειμένου να διατηρηθεί η οικονομική βάση της πόλης.
Στις 2 Απριλίου ξεκίνησαν οι εργασίες για την επανεκκίνηση της υψικαμίνου αριθ. 6. Ο φούρνος επαναλειτούργησε στις 9 Απριλίου και άρχισε να παράγεται χυτοσίδηρος και να κατασκευάζεται χάλυβας.
Το συνδικάτο απαίτησε από τη διοίκηση να επιστρέψει από το εξωτερικό για να λειτουργήσει το εργοστάσιο".
Αυτή η ατελείωτη επίθεση
Αυτή η οργή των εργαζομένων δεν επρόκειτο ποτέ να σταματήσει τους απορρυθμιστές της αγοράς εργασίας, ειδικά τώρα, καθώς κάθε δημόσια κινητοποίηση είναι παράνομη σύμφωνα με τον στρατιωτικό νόμο της Ουκρανίας.
Πιθανώς θιγμένοι από το γεγονός ότι αναγκάστηκαν αρχικά να αποσύρουν τον νόμο 5371, οι εχθροί του συνδικαλισμού της χώρας χρειάστηκαν μόλις μια εβδομάδα για να εξαπολύσουν την επόμενη επίθεσή τους.
Ο Ντμίτρο Ναταλούχα, επικεφαλής της Επιτροπής Οικονομικής Ανάπτυξης της Βερχόβνα Ράντα, ανακοίνωσε στις 17 Ιουλίου ότι το κοινοβούλιο θα πρέπει να επανεξετάσει το νομικό καθεστώς της περιουσίας των συνδικάτων, η οποία, όπως πιστεύει, θα έπρεπε να ανήκει στο κράτος και η οποία χρησιμοποιείται παράνομα.
Ο σαφής σκοπός της απειλής για την περιουσία των συνδικάτων είναι να αποδυναμωθεί η αντίσταση της ηγεσίας των συνδικάτων ενάντια στο νόμο 5371. Στην τελική έγκριση του νόμου, το κοινοβούλιο πρόσθεσε επίσης ένα μικρό καρότο – θα ισχύει μόνο για τη διάρκεια του πολέμου.
Ο Ζελένσκι πρέπει τώρα να αποφασίσει αν θα υπογράψει την αντεργατική νομοθεσία της Βερχόβνα Ράντα για να γίνει νόμος, καθώς οι ριζοσπαστικές και ακτιβιστικές δυνάμεις της Ουκρανίας κινητοποιούνται για να του υπενθυμίσουν τις πιθανές επιπτώσεις της υιοθέτησής της στο ηθικό των ανδρών και των γυναικών που αντιμετωπίζουν τον Ρώσο εισβολέα.
Θα τον πείσουν ότι η σταυροφορία των συναδέλφων του για ριζική απορρύθμιση της αγοράς εργασίας είναι, τελικά, "δευτερεύουσα" και "ασήμαντη" σε σύγκριση με την πολεμική προσπάθεια;
Ο Dick Nichols είναι ο Ευρωπαίος ανταποκριτής του Green Left Weekly και του Links International Journal of Socialist Renewal, καθώς και μέλος της Αυστραλιανής Σοσιαλιστικής Συμμαχίας, με έδρα τη Βαρκελώνη.
Μετάφραση: elaliberta.gr
