"O Προυντόν και τα παιδιά του το 1853"
'Ενας πίνακας του Γκυστάβ Κουρμπέ γι' αυτόν που θεωρούσε οδηγητή του 19ου αιώνα.
"Θα ήθελα να είχα [ως μοντέλο] αυτόν τον φιλόσοφο Προυντόν που βλέπει τα πράγματα όπως εμείς"
"Ο Gustave Courbet ζωγραφίζει τον φιλόσοφο. Αρχικά, στο έργο του L' Atelier du peintre (Το Ατελιέ του ζωγράφου) το 1855, χρησιμοποιώντας μια ληθογραφία του Bazin, ο Courbet τοποθετεί τον Pierre-Joseph στη δεξιά πλευρά του πίνακα, δίπλα σ' αυτούς "που ζουν από τη ζωή τους", που τον υποστηρίζουν και συμμετέχουν στη δράση του, στην πλευρά των "μετόχων" [των φίλων, των εργαζομένων, όσων εκτιμούν τον κόσμο της τέχνης. ΣΣ.]. Κοντά του βρίσκονται οι Buchon, Cuenot, Baudelaire, Champfleury, Bruyas και άλλοι των οποίων η ταυτότητα δεν μας είναι γνωστή ή εγείρει αμφιβολίες και υποθέσεις. 'Επειτα, το 1865, έχουμε τον πίνακα Proudhon et ses enfants en 1853 (Ο Proudhon και τα παιδιά του το 1853). Για τον Gustave Courbet, ο πίνακας αυτός, τον οποίον ζωγράφισε μετά τον θάνατο του Proudhon, αποτελούσε καθήκον απέναντι σε κάποιον που θεωρούσε οδηγητή του αιώνα, πυξίδα και προπύργιο ενάντια στη βαρβαρότητα.
Ο Pierre-Joseph Proudhon γράφει για τον ζωγράφο. Την ίδια χρονιά, το 1865, ο Gustave Chaudey, κοινός φίλος και των δύο, δημοσιεύει, χρησιμοποιώντας ένα ημιτελές χειρόγραφο μαζί με σημειώσεις, το δοκίμιο Du principe de l'art et de sa destination sociale (Σχετικά με την έννοια της τέχνης και της κοινωνικής της αποστολής) ένα έργο που θα θεωρηθεί ότι εκφράζει τη συνολική προυντονική θεωρία για την τέχνη. Η σύνταξη αυτού του έργου ξεκίνησε μετά από αίτημα του Courbet προς τον Proudhon για μια εισαγωγή στον κατάλογο μιας έκθεσης έργων του. Ανάμεσα σ' αυτούς ήταν και ο πίνακας Retour de la conférence (Επιστροφή από το συμβούλιο), που είχε προκαλέσει σκάνδαλο επειδή απεικόνιζε μεθυσμένους κληρικούς. Η έκταση που δώθηκε στο συγγραφικό αυτό εγχείρημα επέτρεψε στον ζωγράφο να μιλήσει για συνεργασία - "Πραγματοποιούμε ένα σημαντικό έργο" -, για έκφραση του σκοπού του - "ο δρόμος που ο ίδιος επισήμανα ανταποκρίνεται στην προυντονική φιλοσοφία", - και για ταυτότητα απόψεων υπό διαφορετικό πρίσμα, - "δύο άνθρωποι συνέθεσαν την κοινωνία, ο ένας ως φιλόσοφος, ο άλλος με την τέχνη".
Αν προσθέσουμε σε όλα αυτά ότι ο Courbet και ο Proudhon αλληλογραφούσαν, ότι ο πρώτος επισκέφθηκε τον δεύτερο στη φυλακή μετά την επανάσταση του 1848, ότι μοιράζονταν σημαντικές πεποιθήσεις, όπως για παράδειγμα την άρνηση της τέχνης για την τέχνη, η σχέση τους έμοιαζε με ειδύλλιο (...)".
Noël Barbe et Hervé Touboul, Courbet-Proudhon. L'art et le peuple (Courbet-Proudhon. Η τέχνη και ο λαός), Les Editions du Sekoya, Besançon, 2010.
