«Prepper» και ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ; Δήλωσε σήμερα ότι το Facebook δώρισε 720.000 μάσκες από το αποθεματικό του για έκτακτες καταστάσεις.
Οι έγκλειστοι της Αποκάλυψης
Denis Duclos
Le Monde Diplomatique, Ιούλιος 2012
*
Το να μαθαίνεις να καλλιεργείς φασόλια, κουνουπίδια ή γογγύλια· το να φτιάχνεις το ψωμί σου (ή τηγανίτες από τσουκνίδες), να εκτρέφεις κοτόπουλα ή να βράζεις μαρμελάδες, να διατηρείς σακουλάκια με σπόρους, να φροντίζεις την υγεία σου με αλόη βέρα, να πλέκεις ένα πουλόβερ ή να βάζεις σε λειτουργία μια ντιζελομηχανή με μαγειρικό λάδι, να συλλέγεις το νερό της βροχής και του πηγαδιού, να καθιστάς το σαλέ σου ενεργειακά αυτόνομα, κ.λπ.· όλα αυτά μπορεί να φαίνονται αθώα, ακόμη και ευχάριστα. Για τους preppers, ή οπαδούς του prepping (προετοιμασία), δεν πρόκειται μόνο για ένα χόμπι αλλά για μια προπόνηση για ένα πιθανό μέλλον.
Αυτή η «υποκουλτούρα των Αμερικανών που προετοιμάζονται εν όψει της κατάρρευσης του πολιτισμού» σκιαγραφεί ένα ευρύ φάσμα ανησυχιών. Υιοθετεί την ιδέα της «προετοιμασίας», που συνήθως εφαρμόζεται στις έκτακτες καταστάσεις των τυφώνων ή των σεισμών, και τη γενικεύει στο σύνολο των τοπικών ή συστημικών κρίσεων.
Είναι όλο και περισσότεροι –τουλάχιστον τρία εκατομμύρια– αυτοί που δουλεύουν πάνω σε λεπτομερή σχέδια για να επιβιώσουν όταν έρθει το «τέλος του κόσμου όπως τον γνωρίζουμε». Το διάσημο τηλεοπτικό κανάλι του National Geographic αφιερώνει σε αυτό το φαινόμενο ένα πολύ επιτυχημένο reality show· κάθε μήνα, τριακόσιες χιλιάδες άνθρωποι επισκέπτονται τον δημοφιλέστατο ιστότοπο SurvivalBlog.com, ενώ έχουν αναπτυχθεί αρκετά ανταγωνιστικά δίκτυα στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά (Viking Preparedness, The Survival Mom, Ready Nutrition, Pioneer Living Survival Magazine, Prepper, The Suburban Prepper, The Prepper E-Book...), αλλά και στη Λατινική Αμερική, και τώρα στην Ευρώπη και στην Ασία. Λίγες μελέτες έχουν ασχοληθεί με την κοινωνιολογική τους σημασία, αλλά φαίνεται ότι όλα τα στρώματα επηρεάζονται, ιδίως οι νέοι και οι υπερχρεωμένες κοινωνικές κατηγορίες της περιφέρειας των πόλεων. Εμβληματικές προσωπικότητες έχουν αναδειχτεί μέσα από blogs, δημοφιλή βιβλία ή ραδιοφωνικές εκπομπές. Ο «πάπας» των preppers, ο κ. James Wesley Rawles, πρώην αξιωματικός των υπηρεσιών πληροφοριών και συντηρητικός χριστιανός, πουλάει τα βιβλία του σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα. Περιβάλλεται από μυστήριο, αρνούμενος να αποκαλύψει το μυστικό ράντσο όπου εγκατέστησε την οικογένειά του για να επιβιώσει όταν έρθει η μοιραία στιγμή.
Οι προβλέψεις για το τέλος του κόσμου ήταν πάντα μια προσφιλής ενασχόληση των σεκτών και των Εκκλησιών που απορρέουν απ' αυτές. Όμως, σε αντίθεση με τους χιλιαστές, οι preppers δεν αναμένουν να υπάρξει κάποια συγκεκριμένη καταστροφή σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία. Όλα μπορούν να συμβούν, ανά πάσα στιγμή, δεν είναι σεκταριστές σε αυτό το σημείο: ένας γιγάντιος μετεωρίτης ή πλανήτης που συγκρούεται με τη Γη, μια γιγάντια ηφαιστειακή έκρηξη, ένας συνδυασμός οικολογικών καταστροφών, μια πανδημία, ένας πυρηνικός πόλεμος μεταξύ Δύσης και Κίνας, ο υπερπληθωρισμός, η κατάρρευση του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος μέσα σε λιγότερο από δώδεκα ώρες (η πιστωτική σας κάρτα δεν θα λειτουργεί αύριο!), επαναστατικές ταραχές, ένας στρατιωτικός νόμος: όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά. Αυτός ο καταστροφικός καιροσκοπισμός αποφεύγει τη μετα-αποκαλυπτική κατάθλιψη, στην οποία περιέπεσε ο κ. Harold Camping, ο διευθυντής του Family Radio, όταν οι οπαδοί του απογοητεύτηκαν που δεν παρέστησαν στο τέλος του κόσμου που προβλεπόταν για τον Οκτώβριο του 2011, και ταυτόχρονα αγγίζει πολύ κόσμο. Έτσι, οι preppers μπορεί να απευθύνονται σε παρανοϊκούς συνωμοσιολόγους θεωρητικούς, αλλά και σε αστούς μποέμ των πόλεων, σε απομονωτιστές λαϊκιστές και σε οικολόγους. Ευαισθητοποιούν αυτούς που θα ήθελαν απλώς να μάθουν τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση διακοπής ρεύματος ή νερού. Εν ολίγοις, εξετάζοντας όλα τα πιθανά σενάρια, οδηγούν το κοπάδι των «υλιστικών» προβάτων πίσω στο μοντέλο του καλβινιστικού προκαθορισμού που χωρίζει τους εκλεκτούς (ή winners), οι οποίοι αναγνωρίζονται λόγω της ενεργούς επαγρύπνησής τους, από τους καταραμένους (ή losers), θύματα της ένοχης επιπολαιότητάς τους. Οι διάφορες Εκκλησίες, μπροστά σε αυτόν τον σκληρό ανταγωνισμό, ενοχλούνται από αυτό το φαινόμενο, υποστηρίζοντας ότι η υλική προετοιμασία για την επιβίωση στο χάος δεν μπορεί να συγκριθεί με την πνευματικότητα που εγγυάται τη σωτηρία της ψυχής.
Σε αντίθεση με τους χίπηδες και τους survivalists της δεκαετίας του '90, οι preppers δεν υποστηρίζουν ιδιαίτερα την απόρριψη ενός τρόπου ζωής ούτε δυσπιστούν ιδιαίτερα απέναντι σε μια κυβέρνηση που θα μπορούσε να θεωρηθεί ύποπτη για προδοσία υπέρ των ελίτ της υποτιθέμενης νέας παγκόσμιας τάξης. Θέλουν να είναι απλοί πολίτες που αναζητούν χρήσιμες πληροφορίες. Αλλά αν η επανασύνδεση με την πρακτική γνώση και η διατήρηση μιας καλύβας, σύμφωνα με το παράδειγμα του φιλοσόφου Henry David Thoreau (1817-1862), είναι μέρος μιας παράδοσης που αξίζει να αναβιώσει, παρατηρούμε στις παρεμβάσεις που γίνονται στα blogs των preppers την επανάληψη δύο θεμάτων που πάνε πολύ πιο πέρα: τη φυγή προς την απομόνωση και την «ένοπλη» δυσπιστία απέναντι στους «απροετοίμαστους» που θεωρούνται ύποπτοι επειδή κινδυνεύουν να μετατραπούν σε πλιατσικολόγους.
Πώς οργανώνεις τη διαφυγή σου σε συνθήκες γενικής κατάρρευσης; Το ίδιο ερώτημα με σένα θέτει και ο Joel Skousen, πρώην πιλότος μαχητικού αεροσκάφους που εξελίχθηκε σε πολιτικολόγο της καταστροφής και ειδικό της «στρατηγικής μετεγκατάστασης». Και όταν έρθει η ώρα να εγκαταλειφθούν οι μεγάλες πόλεις –ειδικά οι πιο επικίνδυνες, που μολύνονται από ανέργους-ζόμπι», τι να βάλεις στο bug out bag σου (την τσάντα για τη μεγάλη κατάρρευση); Πώς να επιλέξεις ένα καταφύγιο στην καρδιά του αμερικανικού οχηρού, δίπλα σε λογής λογής χριστιανούς γείτονες που υποτίθεται ότι είναι ηθικά ασφαλείς; Πώς να κρατήσεις έξι μήνες σε μια «βιώσιμη ανεξάρτητη κατοικία» ή ακόμα και σε έναν τσιμεντένιο αγωγό τοποθετημένο στο βάθος του κήπου; Ένα ζευγάρι υπερηφανεύεται ότι διαθέτει ήδη τρόφιμα για πενήντα χρόνια, καθώς και είκοσι πέντε χιλιάδες σφαίρες. Ένας άλλος εξηγεί πώς εκτρέφει χιλιάδες κιχλίδες (ψάρια γλυκού νερού) στην πισίνα του.
Για τη ζωή μετά την Αποκάλυψη, λένε κάποιοι σοβαρά, ίσως χρειαστεί να ξαναγίνουμε κυνηγοί-συλλέκτες. Θα πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να διατηρηθεί η απαραίτητη τεχνογνωσία για την «ανοικοδόμηση του πολιτισμού» (ύφανση, περίθαλψη, ανακύκλωση, καθαρό νερό, συγκόλληση κ.λπ.) πάνω στα πρότυπα των μελλοντικών εξερευνητών του Διαστήματος. Ένα ακόμη θέμα: πόσα άλογα και αγελάδες θα χρειαστεί κάθε οικογένεια; Η φαντασίωση της κλειστής κοινότητας που περιέγραψε τόσο καλά ο Night Shyamalan στην ταινία του The Village το 2004 πολλαπλασιάζει τους οπαδούς... οι οποίοι προτιμούν χωρίς αμφιβολία τις καλτ ταινίες, το 2012 του Roland Emmerich ή το The Road του John Hillcoat , που έχουν το πλεονέκτημα ότι δεν σε κάνουν να σκέφτεσαι.
Το δεύτερο αγαπημένο θέμα των preppers προκύπτει από τον φόβο του άλλου. Σου προσφέρονται χάρτες «ύποπτων τρομοκρατικών ενεργειών» στον κόσμο και στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και μέθοδοι για να δημιουργήσεις επειγόντως το μπούνκερ σου και να οργανώνεις περιπολίες, περιμένοντας αποφασιστικά τις ορδές των εξαθλιωμένων που σύντομα θα προσπαθήσουν να παραβιάσουν το «ιερό» σου. Η πραγματιστική συναίνεση του τύπου της άσκησης συναγερμού έρχεται εν τέλει να αγκαλιάσει μια παράδοση εφιαλτικών προβλέψεων, των οποίων η μετάδοση μπορεί να αποδειχτεί το ίδιο επιβλαβής με όλα αυτά που προσπαθεί να καταπολεμήσει.
Αλλά το παραλήρημα ορισμένων δεν πρέπει να κρύψει το γεγονός ότι οι περισσότεροι παραμένουν εξίσου ασυγκράτητοι καταναλωτές με αυτούς που αδειάζουν τα σούπερ μάρκετ την παραμονή των διακοπών. Αγοράζοντας όπλα εν όψει εισβολών, προϊόντα πρώτης ανάγκης ή φάρμακα [τα τρία B: bullets, beans, band-aids (σφαίρες, φασόλια, επίδεσμοι)], οι αλλόφρονες αυτοί πελάτες αντικαθιστούν έναν υπερ-εξοπλισμό με έναν άλλον. Το ιδεώδες τους ως νεο-σκαπανέων της αυτάρκειας πλήττεται από μια αγορά σε διαρκή ανάπτυξη που προσφέρει συνεχώς ένα συνονθύλευμα αντικειμένων. Το χειρότερο ίσως να είναι το λυοφιλιωμένο μέλλον σε παλέτες των «εννέα μηνών για τέσσερις ανθρώπους», τις οποίες οι ειδικοί της «επείγουσας αποθήκευσης» πωλούν σωρηδόν στους πιο απαισιόδοξους.
Φυσικά, ο καλός prepper θα πρέπει να τα καταφέρει μόνος του, όπως κάποτε ο πάντα έτοιμος πρόσκοπος: να είναι σε θέση να φτιάξει μια λάμπα από πατάτα, μια πετσέτα από ύφασμα, ένα κουτάλι από χαρτόνι, να ανάψει μια σόμπα χωρίς σπίρτα κ.λπ. Αλλά γι' αυτό πρέπει να προσφεύγεις συνεχώς στις αμειβόμενες υπηρεσίες δασικών παιδαγωγών που δείχνουν ωραίοι στο γυαλί – και πρόκειται πάντα για την εργασία ενός καταναλωτή: φτιάξτε οι ίδιοι το σαπούνι σας, αλλά με τα συστατικά του εμπορίου (βορικό άλας, ανθρακικό νάτριο και τρίφτη τυριού) που πωλούνται στο διπλανό παντοπωλείο.
Όταν αναμένεις την καταστροφή και τη διάσωση, αδυνατείς να σκεφτείς αυτό που συμβαίνει τώρα. Βρίσκουμε στους peppers κάποιες διαπιστώσεις για την οικονομική απληστία, αλλά η ατομικιστική τους θεώρηση της αυτονομίας και τα αντανακλαστικά φυγής τους δεν τους προσφέρουν πολλές προοπτικές κοινωνικοποιημένης και πολιτικής δράσης έξω από το σημερινό πλαίσιο του συστήματος. Όπως ο καπιταλιστής επιδίδεται σε μια ξέφρενη αναζήτηση του κέρδους, έτσι και ο prepper δεν αντιλαμβάνεται ότι ο πολιτισμός μπορεί να διορθώσει την τροχιά του. Το ότι η αφερέγγυα δανειοληψία ίσως προετοιμάζει, παρά τη θέλησή μας, και από μια πονηριά της Ιστορίας, τη μετάβαση σε μια πιο αλληλέγγυα κοινωνία είναι κάτι που θα του φαινόταν αδιανόητο. Έχοντας πνιγεί μέσα στη νεοδαρβινική ιδεολογία της πάλης όλων εναντίον όλων, δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι μια απλή ανακατανομή του πλούτου θα ήταν πιο αποτελεσματική από τη στρατηγική μετεγκατάσταση για να αποφευχθεί η φρίκη της κατάθλιψης. Εν ολίγοις, αρνείται να προετοιμαστεί... για τη συνέχιση του κόσμου μετά τον καπιταλισμό.
Denis Duclos
Ανθρωπολόγος, διευθυντής ερευνών στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής 'Ερευνας (CNRS). Διηύθυνε το συλλογικό έργο Γιατί αργούμε τόσο πολύ να γίνουμε οικολόγοι;, εκδ. L' Harmattan, Παρίσι, 2007
Μτφ. Σ.Σ.
Δείτε επίσης στο Αλμανάκ:
