Goya
Los Cómicos ambulantes
Οι πλανώδιοι κωμικοί ηθοποιοί
Ο πίνακας απεικονίζει μία παράσταση μιας ομάδας ηθοποιών της Commedia dell'arte σε μια υπερυψωμένη σκηνή. Περιβάλλονται από ένα ανώνυμο κοινό. Ο Αρλεκίνος που κάνει τα ταχυδακτυλουργικά του στην άκρη της σκηνής κι ένας μεθυσμένος νάνος Πουλτσινέλα με στρατιωτική περιβολή εκφράζουν την αστάθεια του ερωτικού τριγώνου μεταξύ της Κολομπίνας, του Πιερότου και του Πανταλόνε. Ο τελευταίος φορά τον φρυγικό σκούφο των Γάλλων επαναστατών δίπλα σε έναν αριστοκράτη οπερέτας ντυμένο σύμφωνα με τη μόδα του Παλαιού Καθεστώτος. Πίσω τους, στο βάθος, μια μύτη προβάλλει μέσα από τις κουρτίνες.
Στο πρώτο πλάνο, στην άκρη της σκηνής, γκροτέσκες μορφές κρατούν μια πινακίδα με την επιγραφή "ALEG. MEN." που συνδέει τη σκηνή με την alegoría menandrea ("αλληγορία του Μενάνδρου"), σε συνάρτηση με τα νατουραλιστικά έργα της Commedia dell'arte και με τη σάτιρα (ο Μένανδρος ήταν ένας θεατρικός συγγραφέας της κλασικής Ελλάδας γνωστός για τα σατιρικά και ηθικολογικά του έργα). Η έκφραση alegoría menandrea χρησιμοποιείται συχνά ως υπότιτλος του έργου, ή ακόμα και ως εναλλακτικός τίτλος. Η Manuela B. Mena Marqués και η Juliet Wilson-Bareau συνδέουν εξάλλου τις μάσκες πάνω από την πινακίδα καθώς και εκείνη που παρατηρεί ανάμεσα στις κουρτίνες, με τις μάσκες που εμφανίζονται στη σελίδα 28r του Ιταλικού Τετραδίου [μπλοκ ζωγραφικής που είχε προμηθευτεί ο Γκόγια σε ένα ταξίδι του στην Ιταλία -σ.σ.].
Ωστόσο, σύμφωνα με το μουσείο Prado και την Wendy Bird, υπάρχει και μία άλλη πιθανή ερμηνεία για το "ALEG. MEN." που μπορεί να σημαίνει και alegoria menipea, εκφράζοντας τότε την αστάθεια, την αλλαγή. Η Μενίππεια σάτιρα είναι ένα σημαντικό σατιρικό είδος στην ισπανική λογοτεχνία από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα, και ο Γκόγια ήταν εξοικειωμένος με αυτήν. Σύμφωνα με τον Javier Huerta Calvo και τον Emilio Palacios Fernández, ο Αρλεκίνος γελοιοποιεί τη μεσαία τάξη - που αντιπροσωπεύουν εδώ ο Πουλτσινέλα και οι αξιωματικοί του στρατού - και εξυμνεί τη χαμηλότερη, τους υπηρέτες. Αυτό φέρνει το έργο πιο κοντά στις καρναβαλικές παραδόσεις και, κατά συνέπεια, πιθανόν και στην Μενίππεια σάτιρα, η οποία είναι ανατρεπτική τόσο από άποψη περιεχομένου όσο και μορφής, καθώς χλευάζει τις υψηλές κοινωνικές και πνευματικές ιεραρχίες.
Πάντα σύμφωνα με την Bird, αυτό που εκ πρώτης όψης μοιάζει να είναι μια άσεμνη καρναβαλική σάτιρα για τον Κάρολο Δ' της Ισπανίας από τον οίκο των Βουρβόνων, τη βασίλισσα Μαρία-Λουίζα, και τον αφοσιωμένο τους Γοδόι - αναπαράγοντας διαδεδομένες φήμες της εποχής που τους αφορούσαν - θα έπρεπε να αποτελεί στην πραγματικότητα, λόγω ακριβώς της χρήσης του όρου "αλληγορία", και σε συσχετισμό με τα πρόσφατα σύγχρονα γεγονότα, μια αναφορά στον Γάλλο βασιλιά των Βουρβόνων Λουδοβίκο ΙΣΤ΄, στην Μαρία-Αντουανέτα και τον Γοδόι, που προσπάθησε να τους σώσει από την γκιλοτίνα. Άλλοι ειδικοί, όπως ο Tomlinson, θεωρούν ότι o υπαινιγμός για το ερωτικό τρίγωνο θα μπορούσε να αφορά και τη σχέση μεταξύ του Μανουέλ Γοδόι, του Καρόλου Δ' και της Μαρίας-Λουίζας, της συζύγου του βασιλιά, αν και αυτό δεν είναι το κύριο νόημα του έργο: δημιουργεί όμως μία αμφισημία που το εμπλουτίζει.
Wikipedia
Μτφ. Σ.Σ.
