Περί σύγχρονης φωτογραφίας
Colin Pantall: "Η σημασία της φωτογραφίας αλλάζει με το πέρασμα του χρόνου".
Asya Zhetvina, Dmitry Kostyukov
Bird in Flight, 20.08.2020
Μέλος της επιτροπής του Bird in Flight Prize '20, ο άγγλος φωτογράφος, συγγραφέας και λέκτορας Colin Pantall (γράφει κριτικές για το πρακτορείο Magnum και το The British Journal of Photography) απαντάει σε ερωτήσεις του διαδικτυακού περιοδικού αφιερωμένου στη φωτογραφία. Εξηγεί γιατί όλο και περισσότερος κόσμος ενδιαφέρεται για τα αρχεία και δίνει συμβουλές για την ανάγνωση των φωτογραφιών.
*
Τι είναι η φωτογραφία σήμερα; Έχει αλλάξει κάτι δραστικά σε σχέση με το παρελθόν, ας πούμε τα 50 τελευταία χρόνια;
Ο επιμελητής και ιστορικός της φωτογραφίας Mark Sealy έγραψε: "Οι αρχειακές φωτογραφίες είναι ένα μήνυμα από το παρελθόν· διευρύνουν και προσαρμόζουν την κατανόησή μας για το πως ήμασταν." Είναι η φωτογραφία σήμερα μια συνέχεια κάποιας ιστορικής μορφής πραγμάτων; Ή είναι κάτι σύγχρονο;
Νομίζω ότι είναι και τα δύο. Η φωτογραφία εξετάζει εικόνες του παρελθόντος, αλλά η ιδέα ότι μια εικόνα έχει μια σταθερή σημασία πλέον δεν ισχύει. Η φωτογραφία, όπως και η κατανόησή μας για τη φωτογραφία, αλλάζει με το πέρασμα του χρόνου.
Μπορείς να δεις φωτογράφους, καλλιτέχνες και συγγραφείς, όπως η Ariella Azoulay, που εξετάζουν φωτογραφίες από το παρελθόν και τις επανακαθορίζουν. Για παράδειγμα, αυτό συμβαίνει και με το Black Lives Matter. Αλλά παρόμοιος επαναπροσδιορισμός παρατηρείται και στην Ιαπωνία, όπου οι άνθρωποι επανεξετάζουν ένα είδος ιαπωνικής φωτογραφίας που σχετίζεται με το αυτοκρατορικό παρελθόν της χώρας τους στην Ασία. Το ίδιο συμβαίνει στην Αυστραλία, την Ινδία, τη Νοτιοανατολική Ασία.
Νομίζω ότι είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ποιος έφτιαξε μια εικόνα, για ποιον χρησιμοποιήθηκε και πώς εγγράφεται αυτό σε έναν συγκεκριμένο τρόπο του να βλέπεις. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ενδιαφέρονται για το παρελθόν της χώρας τους, επανεξετάζοντας αρχεία και εικόνες, στρέφοντας το ενδιαφέρον τους στις ιστορικές εικόνες για να τις επανερμηνεύσουν.
Ποιος είναι ο ρόλος των photo books στη φωτογραφία;
Το παρελθόν έχει γίνει πιο οικουμενικό, η φωτογραφία έχει γίνει πιο ανοιχτή και νομίζω ότι αυτό έχει να κάνει πολύ με τα photo books. Μπορούν να εξηγήσουν καλύτερα το πολιτιστικό υπόβαθρο από κάποιες άλλες πηγές πληροφοριών. Στα ράφια μου, έχω photo books από διάφορες χώρες, σοβιετικά, ιαπωνικά, κινέζικα, ολλανδικά, αφρικανικά και λατινικά.
Ο κόσμος λέει συχνά "αυτή η φωτογραφία δεν είναι όμορφη." Τι πιστεύετε για την ομορφιά;
Όλοι μπορούν να τραβήξουν μια όμορφη φωτογραφία με ένα κινητό τηλέφωνο.
Ο ρόλος της φωτογραφίας δεν είναι να δημιουργήσει μια ωραία εικόνα. Η καλή σύνθεση έχει σημασία, αλλά αυτό που είναι πιο σημαντικό είναι ο χαρακτήρας, η πρωτοτυπία, η ματιά. Μερικές φορές μια φωτογραφία πρέπει να είναι ενοχλητική, ακόμη και άσχημη. Αυτή είναι η δύναμή της. Η φωτογραφία πρέπει να είναι διαφορετική.
Διδάσκετε τη φωτογραφία. Τι θα θεωρούσατε σημαντικό να πείτε στους φοιτητές;
Πιστεύω ότι το βασικό είναι να δείξουμε την πτυχή της αφήγησης, πώς η φωτογραφία μπορεί να δημιουργήσει ιστορίες και αναμνήσεις. Μια εικόνα δεν έχει κάποια καθορισμένη σημασία. Ο τρόπος που θα συνδυαστεί με κείμενο ή ήχο αλλάζει την έννοια μιας ιστορίας. Αυτό πρέπει κυρίως να διδαχθεί.
Τι περιμένετε από τους υποψηφίους του διαγωνισμού;
Θα ήθελα να δω όσο το δυνατόν περισσότερη ποικιλομορφία, ιδίως από Ουκρανούς φωτογράφους. Ενδιαφέρουσες ιστορίες αναμεμειγμένες με τον σουρεαλισμό της Ανατολικής Ευρώπης.
Emma Bowkett: "Ζητήστε από άλλους να ρίξουν μια ματιά στη δουλειά σας. Μπορεί να είναι χρήσιμο"
Asya Zhetvina, Dmitry Kostyukov
Bird in Flight, 18.08.2020
Η Emma Bowkett είναι διευθύντρια φωτογραφίας στο Financial Times FT Weekend Magazine, επιμελήτρια, λέκτορας στο University of the Arts του Λονδίνου (LCC). Συμμετέχει τακτικά σε διεθνή portfolio reviews, φεστιβάλ, εκθέσεις τέχνης και βραβεία, όπως και στο πρόγραμμα Magnum Photos Professional Practice, το οποίο υποστηρίζει νέους φωτογράφους. Είναι επίσης μέλος της κριτικής επιτροπής του Bird in Flight Prize '20.
*
Πως θα ορίζατε τη σημερινή φωτογραφία;
Είναι κάτι τόσο ευρύ. Οι καλλιτέχνες εργάζονται με απίστευτα δημιουργικούς τρόπους για να διηγηθούν ιστορίες. Παραδοσιακές κατηγοριοποιήσεις όπως: φωτορεπορτάζ, ντοκιμαντερίστικη φωτογραφία, νεκρή φύση, πορτραίτο κ.λπ. χαρακτηρίζονται πλέον από μία ασάφεια και εξελίσσονται. Προχωράμε σε έναν νέο σύγχρονο χώρο για τη φωτογραφία, όπου χρησιμοποιούνται διάφορα εργαλεία για την αφήγηση ιστοριών.
Οι καλλιτέχνες εργάζονται με πολυποίκιλους τρόπους σε διάφορες πλατφόρμες. Δημιουργία βιβλίων, zines, παραγωγή έργων για μια έκθεση, μια διαδικτυακή παρουσίαση, προσθήκη ήχου, ταινίες, εργασία σε πολυδιάστατους χώρους. Η οπτική γλώσσα αλλάζει.
Αν πάρουμε το παράδειγμα του έργου του Salvatore Vitale Πώς να ασφαλίσεις μια χώρα, θα δούμε ότι πρόκειται για ένα έργο που εξελίσσεται διαρκώς, μέσω κάθε παρουσίασης δημιουργούνται νέες συνδέσεις.
Είστε μέλος κριτικών επιτροπών σε πολλούς διαγωνισμούς και φεστιβάλ. Ψάχνετε κάτι συγκεκριμένο ως κριτική επιτροπή, σας ενδιαφέρει ένα συγκεκριμένο είδος έργου;
Όχι ιδιαίτερα. Με ελκύουν φυσικά οι ιστορίες, οπότε ασχολούμαι με τους καλλιτέχνες που δουλεύουν με την αφήγηση. Ωστόσο, τα ενδιαφέροντά μου καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα. Δεν έχω κάποια συγκεκριμένη προσμονή. Νομίζω ότι είναι σημαντικό να έχουμε ανοιχτό μυαλό όταν κοιτάμε μια δουλειά για πρώτη φορά.
Στις εκθέσεις, οι άνθρωποι σχολιάζουν συχνά εικόνες χρησιμοποιώντας κατηγορίες όπως "όμορφο" ή "μη όμορφο". Εσάς πως σας φαίνεται αυτό;
Ίσως το κοινό που περιγράφετε να έρχεται με προσδοκίες και προκαθορισμένες ιδέες για το τι είναι φωτογραφία και τι εγγυάται μία "καλή" εικόνα. Ίσως χρειάζεται να νιώθουν γοητευμένοι από την ομορφιά.
Η φωτογραφία και η τέχνη έχουν πολλά σύνθετα νοηματικά επίπεδα. Υπάρχουν αποχρώσεις, οπότε το να σκεφτόμαστε μόνο την ομορφιά είναι πολύ απλοϊκό. Δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν παίζει ρόλο, μπορεί και να το κάνει. Μερικοί φωτογράφοι θα χρησιμοποιήσουν την ομορφιά για να γοητεύσουν τον θεατή - χρησιμοποιώντας το ως μέθοδο για να μιλήσουν για δύσκολα θέματα.
Κατά τη γνώμη μου, πρέπει να έχουμε μια εκλεπτυσμένη κατανόηση της οπτικής γλώσσας και πώς λειτουργεί όταν σκεφτόμαστε την ομορφιά.
Ως editor, βάζετε τις εικόνες σε μία σειρά και τις επιλέγετε. Συνήθως για τους φωτογράφους, είναι ένα μέρος της δουλειάς που τους δυσκολεύει πολύ. Θα μπορούσατε να τους συμβουλεύατε κάτι σχετικά με αυτό;
Δεν νομίζω ότι είναι κάτι που μπορεί κανείς να υπαγορεύσει. Όταν κάνω το editing για ένα περιοδικό, σκέφτομαι πολλά πράγματα: μία δυνατή εικόνα για να ξεκινήσω την ιστορία, ποιό θα μπορούσε να είναι ένα πιθανό εξώφυλλο, τι πρέπει να ακολουθήσει μετά από μια δεύτερη και τρίτη σελίδα, οπότε σκέφτομαι το edit στο πλαίσιο μιας κατασκευής περιοδικού. Αλλά οι φωτογράφοι θα πρέπει να έχουν κάνει την επιλογή τους πριν μου στείλουν φωτογραφίες. Ένας καλλιτέχνης δεν σκέφτεται απαραίτητα το περιεχόμενο και τη διάδοση. Η επιλογή τους θα είναι διαισθητική γιατί ξέρουν μια ιστορία καλύτερα από οποιονδήποτε.
Θεωρώ ότι μερικές φορές είναι χρήσιμο να κάνεις εκτυπώσεις και να τις ανακατεύεις· επίσης να κάνεις το πρώτο edit και να επιστρέψεις σε αυτό, αφού μεσολαβήσει λίγος χρόνος και απόσταση. Όταν βρίσκεσαι τόσο κοντά στη δουλειά, είναι δύσκολο να είσαι αντικειμενικός, οπότε μπορεί να είναι χρήσιμο να ζητήσεις και την άποψη άλλων ανθρώπων.
Αλλά τελικά, είσαι ο δημιουργός, ξέρεις ποιά στοιχεία είναι σημαντικά για μια ιστορία. Μου αρέσει να συνεργάζομαι όταν κάνω editing στο έργο ενός καλλιτέχνη. Θα επιστρέψω σ' αυτό και θα ρωτήσω αν έχω παραλείψει κάτι ουσιαστικό.
Μτφ. Σ.Σ.
