Μακρόσυρτοι λυγμοί και καρότα βρασμένα
Evelyne Pieiller
Le Monde Diplomatique, 22 Σεπτεμβρίου 2020
Les blogs du "Diplo" - Contrebande
*
Αντίθετα με ό, τι θα μπορούσε κανείς κάπως επιπόλαια να σκεφτεί, είμαστε τυχεροί. Διότι, εκτός από όλα τα υπόλοιπα, θα μπορούσαμε να είχαμε και μία υπουργό πολιτισμού ύπουλα φειδωλή, ακόμη και επιδέξια στο να σφυρίζει αδιάφορα μπροστά σε μια επιλογή με μιντιακές επιπτώσεις, δεν θα ήταν άλλωστε κι η πρώτη φορά. Κι όμως, ω θαύμα, η κυρία Μπασελό εκπέμπει μία τόσο φρέσκια ειλικρίνεια μαζί με αυθορμητισμό. Όσον αφορά τη διαμάχη που διχάζει εκείνους που ενδιαφέρονται για το θέμα, δηλαδή το αίτημα για την "πανθεονοποίηση" των "ΒερλαίνκαιΡεμπώ", έχει μια απλή, άμεση, ατρόμητη άποψη: "το γεγονός ότι θα αποκτούσαν οι δύο αυτοί ποιητές, που ήταν εραστές, μία θέση μαζί στο Πάνθεον, θα προσέδιδε μία διάσταση όχι μόνο ιστορική ή λογοτεχνική, αλλά βαθιά σύγχρονη!" (Le Point, 9 Σεπτεμβρίου). 'Αντε, ας μείνουμε σε κάτι απλό, αυτό που έχει σημασία, αυτό που κάνει το θέμα τόσο "σύγχρονο", είναι ότι ήταν "εραστές". Παραείναι συγκινητικό.
Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται κι από το αίτημα για διπλή "πανθεονοποίηση" που υπογράφεται από όλους τους διαθέσιμους πρώην υπουργούς πολιτισμού, όπως κι από πολιτικούς και συγγραφείς, από τον Michel Onfray και την Line Renaud, η οποία προβάλλει επιχειρήματα που όλοι αυτοί οι λάτρεις της ποίησης φαίνεται να βρίσκουν ιδιαίτερα τρανταχτά: οι "δύο μεγάλοι ποιητές" είναι εν προκειμένω "δύο σύμβολα της διαφορετικότητας", οι οποίοι αναγκάστηκαν να "υπομείνουν την αδυσώπητη ομοφοβία της εποχής τους. Είναι ο Γάλλοι "'Οσκαρ Ουάιλντ". 'Αλλο και τούτο πάλι... (1) Ας το προσπεράσουμε, φαίνεται ανώφελο να σταθούμε στα διάφορα σημεία του αιτήματος, εκτός κι αν έχουμε διάθεση να το διασκεδάσουμε. Το λεγόμενο "πολιτικό" επιχείρημα ειδικότερα είναι σκέτη απόλαυση: "Από το έργο του Βερλαίν προήλθε το μήνυμα που ειδοποιούσε το 1944 την εσωτερική Αντίσταση για την απόβαση στη Νορμανδία - ο διάσημος στίχος "Οι μακρόσυρτοι λυγμοί των φθινοπωρινών βιολιών / νανουρίζουν την καρδιά μου μονότονα, νωχελικά". Αλλά και η εμβληματική φιγούρα του Ρεμπώ ανακαλείται όταν ξεσπάει μια εξέγερση, υπερρεαλιστική ή φοιτητική, όπως τον Μάη του '68, ή όταν διεκδικούμε να "Αλλάξουμε τη ζωή", όπως ήταν το σύνθημα της αριστεράς στη Δεκαετία του '70". Εν ολίγοις, όπως συνοψίζει ο Φρεντερίκ Μαρτέλ, ένας από τους τρεις εμπνευστές αυτού του αιτήματος, "ο Ρεμπώ και ο Βερλαίν είναι ποιητές που υπηρέτησαν τη Γαλλία" (France Culture, "Affaires en cours", 9 Σεπτεμβρίου). Ας μην θυμηθούμε ότι το 1944, την ίδια μέρα με τους μακρόσυρτους λυγμούς, υπήρξε ένα άλλο κωδικοποιημένο μήνυμα, όχι τόσο άμεσα ποιητικό, το οποίο όμως κι αυτό υπηρέτησε τη Γαλλία, "τα καρότα βράσανε".
Όσοι αντιτίθενται σε αυτήν την πρόταση (με αντι-ψήφισμα, κ.λπ.) κατατάσσονται όπως φαίνεται με συνοπτικές διαδικασίες στην κατηγορία των "ομοφοβικών". Είναι αλήθεια ότι μερικές φορές χάνονται σε συζητήσεις που στερούνται ενδιαφέροντος, του τύπου "ο Βερλαίν ήταν παντρεμένος και είχε και σχέσεις με γυναίκες, ή "ο Ρεμπώ αναφέρει διάφορες μικρές ερωμένες, ειδικά στην Αβυσσινία". Ειλικρινά, για ποιό πράγμα καθόμαστε και μιλάμε ... Γιατί να συζητάμε τους όρους της πρότασης, όταν ολόκληρη η πρόταση είναι για γέλια; Το πιο εντυπωσιακό σε αυτήν την ιστορία είναι ότι συγχωνεύουμε δύο ποιητές, σε μία συσκευασία δύο σε ένα. Κι αυτό ακριβώς είναι απαράδεκτο. Ακόμη και σοκαριστικό. Ο καθένας έχει και ριζικά, και μοναδικά, και ασύγκριτα, την δική του αισθητική του, τη σχέση του με τους κώδικες, δηλαδή την ηθική του, την αντίληψή του για το τι μπορούμε να θέλουμε από τον άνθρωπο, άρα τις αρνήσεις του, τις δικές του χρήσεις και αναζητήσεις των δυνάμεων της αταξίας, της απόρριψης της νεκρής ρουτίνας, κ.λπ. Το να τους εκποιούμε έτσι είναι χειρότερο από το να αγνοούμε τι είναι η λογοτεχνία, καθιστά το ποιητικό έργο ένα κοινό χόμπι, όπως θα ήταν μια κοινή προτίμηση για την χαρτοπαιξία. Μόνο αυτό μετράει σε αυτήν την επιχείρηση: η ακύρωση των έργων.
Υπάρχει όμως και κάτι άλλο, μία μικρή λεπτομέρεια: δεν είναι σίγουρο αν θα άρεσε πολύ σ' αυτούς τους δύο υποστηρικτές της Παρισινής Κομμούνας να τους ακυρώνουν μέσα από ένα μικροαστικό στερεότυπο - το έξαλλο ζευγαράκι- με το πρόσχημα του εκσυγχρονισμού του Πάνθεον.
Υπάρχουν στιγμές, όπου, κι εγώ δεν ξέρω γιατί, αισθάνεται κανείς ότι κάτι έχει πάρει στραβά.
Θα πρέπει να φταίει ο ιός.
Evelyne Pieiller
(1) Να το προσπεράσουμε, ναι, αλλά... Η ιστορία του Ουάιλντ (ο οποίος μήνυσε πρώτος αυτόν που αργότερα θα καταθέσει εναντίον του) είναι πολύ πιο βαριά από αυτήν του Ρεμπώ, ο οποίος δεν γνώρισε τη φυλακή, ή ακόμα και απ' αυτήν του Βερλαίν, που φυλακίστηκε, αλλά δεν έχασε τα πάντα. Ο Ουάιλντ, όμως, έχασε την κοινωνική του θέση, το σπίτι του, τους φίλους του, κ.λπ.
[Μετά τον 17ο αιώνα, οι πιο φτωχοί άνθρωποι τρέφονταν αποκλειστικά με βρασμένα καρότα μαζί με το κρέας. Γι' αυτό, αρχικά, "τα βρασμένα καρότα" συσχετίστηκαν με τον θάνατο (όντας το κρέας ένα νεκρό ζώο). Στη συνέχεια, η έννοια αυτή του θανάτου έδωσε το νόημα της στην έκφραση "τα καρότα βράσανε", που σημαίνει ότι όλα έχουν τελειώσει, ότι δεν υπάρχει πλέον καμία ελπίδα. Το κωδικοποιημένο μήνυμα προς την Αντίσταση έχει όμως περισσότερο την έννοια του "τετέλεσται" - σ.σ.]
Μτφ. Σ.Σ.
