Sabaudia
Η πόλη σύμβολο της φασιστικής ουτοπίας
σαν βγαλμένη μέσα από τη μεταφυσική ζωγραφική του Ντε Κίρικο
από την Anne-Lise Carlo
Le Monde (21.08.2018)
Διακόσιες πενήντα τρεις μέρες. Αυτός είναι ο χρόνος ρεκόρ που χρειάστηκε το 1934 για την ανέγερση της Sabaudia. Η οικοδόμηση της ιταλικής αυτής "νέας πόλης" προωθήθηκε από το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, ο Ντούτσε έβαλε να αποξηράνουν την βαλτώδη περιοχή των Pontins που βρίσκεται στο Νότο της Ρώμης για να εγκαταστήσει εκεί τις αστικές του ουτοπίες και να στεγάσει τους φτωχούς αγροτικούς πληθυσμούς που συνέρρεαν από το βόρειο τμήμα της χώρας.
Τέσσερις τριαντάχρονοι αρχιτέκτονες – οι Gino Cancellotti, Eugenio Montuori, Luigi Piccinato και Alfredo Scalpelli- κερδίζουν τότε τον διαγωνισμό για την διαμόρφωση της Sabaudia. Επηρεασμένοι από το ιταλικό ορθολογιστικό κίνημα –που απλουστεύει τη σχέση μεταξύ κτηρίου και λειτουργίας του- σχεδιάζουν μία πόλη με αυστηρές και κάθετες αρτηρίες.
Σαν να βγαίνουν από τη μεταφυσική ζωγραφική του Giorgio De Chirico, τα κτήρια υψώνονται με τις τετράγωνες γραμμές τους: το δημαρχείο με το καμπαναριό του, η εκκλησία, η φασιστική εστία... Στη μέση όλων αυτών, ξεχωρίζει κι ένα διαμάντι, το ταχυδρομείο: "Το κτήριο αυτό του φουτουριστικού αρχιτέκτονα Angiolo Mazzoni, καλυμμένο από μπλε μοσαϊκά, αποτελεί ένα σύμβολο της αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του '30", εκτιμάει η Constance Ringon, αρχιτέκτονας και συγγραφέας μιας μελέτης για την ιταλική πόλη.
Από αγροτική περιοχή που ήταν, η Sabaudia γίνεται ένα παραθαλάσσιο θέρετρο κοντά στη Ρώμη. "Απομονωμένη πίσω από το εθνικό πάρκο του Circé, ήταν πάντα προστατευμένη. Από το χαμηλό ακρωτήρι όπου βρίσκεται, η πόλη έχει θέα στη λίμνη της Paola που χωρίζεται από το Τυρρηνικό Πέλαγος από έναν αμμόλοφο με ψιλή άμμο", επισημαίνει η Constance Ringon. Διανοούμενοι και καλλιτέχνες θα την μετατρέψουν σε ένα δημοφιλές θέρετρο από τη δεκαετία του '60 και μετά. Οι αμμόλοφοί της θα γοητεύσουν μεταξύ άλλων τον συγραφέα Alberto Moravia και τον σκηνοθέτη Pier Paolo Pasolini. "Πόσο μας έκανε να γελάσουμε η φασιστική αρχιτεκτονική πόλεων σαν τη Sabaudia. (...) Μία γελοία φασιστική πόλη που ξαφνικά μας φαίνεται μαγική", δήλωνε ο τελευταίος στην ιταλική τηλεόραση το 1974.
Μετά από ογδόντα και πλέον χρόνια, τι πρέπει να γίνει με το βαρύ αυτό παρελθόν; Να δούμε μόνο την αρχιτεκτονική γι' αυτό που είναι, δηλαδή ένα σύγχρονο αριστούργημα; "Είναι κάτι το οποίο πιστεύουν πολλοί ιταλοί αρχιτέκτονες, χωρίς να αγνοούν την πολιτική κληρονομιά", βεβαιώνει η Constance Ringon. Και με φόντο τον λανθάνοντα ρεβιζιονισμό, αυτό δεν είναι διόλου ασήμαντο. Επιθυμώντας να αξιοποιήσει την κληρονομιά της, η πόλη σχεδίασε μία "ορθολογιστική διαδρομή", η οποία, μέσα από σημάνσεις αυστηρά ενημερωτικές για την αρχιτεκτονική, οδηγεί τους επισκέπτες από κτήριο σε κτήριο. Στα μικρά μαγαζιά της πόλης βλέπεις ωστόσο ακόμη εδώ κι εκεί μαγνητάκια με την εικόνα του Ντούτσε...
Anne-Lise Carlo
Le Monde (21.08.2018)
Μτφ. Σ.Σ.
Προσπεράστε τους κριτικούς -κάποιοι είναι αποδεδειγμένα κρυόκωλοι- και δείτε όσο ακόμη παίζεται την ταινία Sono Tornato (Κοίτα ποιός γύρισε, 2017) του ιταλού σκηνοθέτη Luca Miniero. Είναι έξυπνη, διασκεδαστική, και ελέγχει άψογα το ναρκοθετημένο θέμα της.
