Space X. Η μπλόφα του διαστήματος
"Ο αστροφυσικός και εξωβιολόγος Louis d'Hendecourt απομυθοποιεί και απαξιώνει πλήρως τα καπρίτσια των μεγαλομανών αυτών ολιγαρχών που παίζουν με έναν προκλητικό διαστημικό τουρισμό...
Αλλά πάνω απ' όλα, "παίζουν" χωρίς ενδοιασμούς με τη συνεχή καταστροφή του μοναδικού κατοικήσιμου ανθρώπινου τόπου..."
Planète libertaire, 09.08.2021
"Στις 15 Σεπτεμβρίου, η SpaceX θα εγκαινιάσει την πρώτη της αποστολή διαστημικού τουρισμού. Ένας πύραυλος της εταιρείας του 'Ελον Μασκ θα μεταφέρει τέσσερις επιβάτες, οι οποίοι θα περάσουν τρεις ημέρες στο διάστημα. Η αποστολή που ονομάζεται Inspiration4, θα είναι η πρώτη στην ιστορία που θα στείλει σε τροχιά εντελώς αρχάριους επιβάτες."
Le Monde, 13,09,2021
"Με την χαμηλή του βαρύτητα, ο πλανήτης 'Αρης είναι αδύνατον να συγκρατήσει μία ατμόσφαιρα, και κανείς, ούτε ο κ. Μασκ, ούτε ο Πάπας δεν θα μπορέσει αυτό να το αλλάξει."
Louis d’Hendecourt
Le Monde, 08.08.2021
Πρόσφατα, με την επιτυχία των μικρών υποτροχιακών πτήσεων από δισεκατομμυριούχους απαλλαγμένους από φόρους που επιθυμούν να αναπτύξουν έναν διαστημικό τουρισμό (πολύ) μικρής εμβέλειας, τα μέσα ενημέρωσης στο σύνολό τους ενθουσιάστηκαν με αυτά τα επιτεύγματα, τα οποία θεωρούνται θεαματικά.
Ωστόσο, τέτοιες πτήσεις υπάρχουν από το... 1960 (!) με το αεροσκάφος Χ15 της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, το οποίο προοριζόταν ασφαλώς για έμπειρους πιλότους, όπως ο Νιλ Άρμστρονγκ, ο πρώτος "τουρίστας" στο φεγγάρι πριν από 52 χρόνια.
Η τεχνολογική καινοτομία των σημερινών διαστημόπλοιων είναι επομένως πολύ περιορισμένη, και η ανάγκη για πυραυλοκινητήρες παραμένει επίκαιρη: είναι αδύνατο να φύγουμε από τον πλανήτη χωρίς μια πληθώρα τεχνολογικών μέσων, αλλά με καταστροφικό περιβαλλοντικό κόστος σε όλα τα επίπεδα (χρηματοδότηση, φυσικοί πόροι και... ρύπανση).
Ωστόσο, όλοι έχουμε ονειρευτεί να γίνουμε αστροναύτες, να δραπετεύσουμε από τη Γη και να ανακαλύψουμε νέους κόσμους, και τα μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας, από αυτή την άποψη, εξεγείρουν ιδιαίτερα τη φαντασία.
Αλλά χρειάζεται να υπενθυμίσουμε ότι πρόκειται για μυθιστορήματα (επιστημονικής) φαντασίας, και όχι για επιστήμη;
"Απεριόριστες" υποσχέσεις
Αν ο 'Ελον Μασκ, με την εταιρεία του Space X, την οποία στηρίζει πολλαπλώς η NASA, και τις πολυάριθμες επιτυχίες της, προπορεύεται και διευθύνει την πιο σοβαρή από αυτές τις εταιρείες:
Με το επαναχρησιμοποιήσιμο Falcon· την κάψουλα Crew Dragon που τροφοδοτεί αστροναύτες και εξοπλισμό στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό· τη σύμβαση για την επιστροφή Αμερικανών αστροναυτών στη Σελήνη...
Θα πρέπει να δούμε ότι όλα αυτά γίνονται με έναν απολύτως κλασικό τρόπο, αυτόν της εξερεύνησης του διαστήματος που αναπτύσσεται από τα κράτη εδώ και εξήντα χρόνια, εν μέρει για εμπορικούς, αν κι εν τέλει αρκετά κλασικούς σκοπούς, δεδομένου ότι πάντα υπήρχαν εμπορικοί δορυφόροι.
Ωστόσο, ο δεδηλωμένος στόχος του Elon Musk, τον οποίο και επαναλαμβάνει συνεχώς, δεν είναι άλλος από τον πλανήτη Άρη, όχι για κάποια ταξίδια με τεχνικούς και επιστημονικούς σκοπούς όπως εκείνα του Apollo στη Σελήνη, αλλά με προοπτική την εγκατάσταση και, κυρίως, τον αποικισμό (μια λέξη που προκαλεί ωστόσο ιδιαίτερους συνειρμούς στη σημερινή εποχή!) του Κόκκινου Πλανήτη, υπονοώντας ότι, μετά την εξάντληση των πόρων στη Γη, ο Άρης θα μας ανοίξει τις αγκάλες του, σε ένα είδος νέας Άγριας Δύσης με "απεριόριστες" υποσχέσεις.
Αλλά ο Άρης απέχει πολύ από το να είναι κατοικήσιμος πλανήτης.
Ας σημειώσουμε παρεμπιπτόντως ότι η έννοια του κατοικήσιμου, η οποία χρησιμοποιείται ευρέως από τους αστροφυσικούς και τους αστροβιολόγους, είναι μια έννοια που χωράει τα πάντα και γι' αυτό αμφισβητείται από ένα μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας, εφόσον δεν μπορεί να της δοθεί ακριβής ορισμός.
Κατοικήσιμος από ποιον ή από τι;
Κατοικήσιμος σε ποιο στάδιο της πλανητικής εξέλιξης, αν όχι και της βιολογικής εξέλιξης;
Προβιοτική χημεία, μονοκύτταρα και στη συνέχεια πολυκύτταρα βακτήρια, φυτά, ζώα;
Κανείς απολύτως δεν γνωρίζει ούτε μπορεί να προβλέψει ένα τέτοιο φαινόμενο, το οποίο είναι από τη φύση του ακαθόριστο, δεδομένου ότι η προέλευση της ζωής, σε μοριακό επίπεδο κατ' ανάγκη, παραμένει εντελώς άγνωστη.
Το πολύ-πολύ, επικαλούμαστε τη πολύ βασική έννοια μιας κατοικήσιμης ζώνης γύρω από ένα άστρο, όπου η παρουσία υγρού νερού στην επιφάνεια του πλανήτη θα ήταν δυνατή, ταυτόχρονα με την παρουσία οργανικών συστατικών και φωτός...
Μια ειρωνική επιστροφή στην αρχική υπόδειξη του Κάρολου Δαρβίνου (1809-1882) στην επιστολή του 1871 προς τον βοτανολόγο Ιωσήφ Χούκερ (1817-1911). Από τότε δεν έχει προταθεί τίποτα περισσότερο ή καλύτερο!
Εξ ορισμού μη κατοικήσιμος
Ο αποικισμός του Άρη που πρεσβεύει ο Μασκ προϋποθέτει ότι ο πλανήτης θα είναι μόνιμα κατοικήσιμος για εμάς τους ανθρώπους, και αυτό φυσικά χάρη στην παρουσία ενός περιβάλλοντος που συχνά αναφέρεται ως βιόσφαιρα, μια ονομασία με ιδιαίτερο σημαινόμενο που επί του παρόντος ισχύει μόνο για έναν πλανήτη, τον δικό μας.
Χωρίς νερό (ή τόσο λίγο), χωρίς ατμόσφαιρα (ή τόσο λίγη), χωρίς πτητικές οργανικές ενώσεις (ή, ειλικρινά, τόσο λίγες), χωρίς την τεκτονική των πλακών που ελέγχει τον κύκλο του διοξειδίου του άνθρακα στη Γη, χωρίς μαγνητικό πεδίο που να προστατεύει από τη σφοδρή κοσμική ακτινοβολία και με θερμοκρασίες που θα έκαναν την κορυφή του Έβερεστ να μοιάζει με τροπική σάουνα, ο Άρης είναι εξ ορισμού ένας μη κατοικήσιμος πλανήτης, σίγουρα για όντα τόσο πολύπλοκα όσο εμείς, με την ευρύτερη έννοια, αλλά πιθανότατα εξίσου για βακτήρια που δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί.
Είναι αλήθεια όμως ότι το ανθρώπινο ον προσαρμόζεται σε όλες τις συνθήκες.
Έχει εξερευνήσει υποβρύχιες τάφρους, έχει διαμείνει χειμώνες στην Ανταρκτική και έχει περάσει μάλιστα και μερικές μέρες στη Σελήνη. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι το εκεί άμεσο και (πολύ) προσωρινό περιβάλλον του εισήχθη εξ ολοκλήρου από τον πλανήτη του, με τη βοήθεια καινοτόμων και αξιοσημείωτων μέσων και τεχνολογιών, που όμως σε καμία περίπτωση δεν εξασφαλίζουν τη βιώσιμη συνέχεια αυτών των επισφαλών οικιστικών εγκαταστάσεων .
Ακόμη και ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS) τροφοδοτείται από τα διαστημικά οχήματα (του Μασκ!) με τρόφιμα, νερό και... οξυγόνο!
Θα μπορούσε όμως ο Άρης να καταστεί κατοικήσιμος σύμφωνα με το μεγάλο όνειρο και την υπόσχεση του ιδρυτή της Space X, ο οποίος θέλει να το "γεωδιαμορφώσει" - ένας από τους θεμελιώδεις μύθους της επιστημονικής φαντασίας του 20ού αιώνα;
Αυτό προϋποθέτει ότι τα απαραίτητα (για πόσους ανθρώπους;) θα υπάρχουν φυσικά σε μόνιμη βάση στον πλανήτη. Αλλά δεν υπάρχει τίποτα στον Άρη.
Αδυσώπητες ακτινοβολίες
Το νερό, στο μεγαλύτερο μέρος του, εξαφανίστηκε πριν από 3,3 δισεκατομμύρια χρόνια· βασάλτης και καθόλου καλλιεργήσιμη γη· αδυσώπητες ακτινοβολίες σάρωσαν την επιφάνεια του πλανήτη, καθιστώντας τον εντελώς άγονο και εμποδίζοντας την πιθανή ανάπτυξη μιας υποθετικής ζωής, η οποία θα χρειαζόταν τότε δισεκατομμύρια χρόνια για να φτάσει σε μια ζωή δυνητικά παρόμοια με τη δική μας (κάτι που μένει εξάλλου να αποδειχθεί), στην οποία θα μπορούσαμε να προσαρμοστούμε.
Με άλλα λόγια, η "γεωδιαμόρφωση" του Άρη θα έπαιρνε εκατομμύρια χρόνια με ένα αποτέλεσμα γνωστό εκ των προτέρων: με τη χαμηλή του βαρύτητα, ο Άρης είναι απλά αδύνατον να συγκρατήσει μία ατμόσφαιρα και κανείς, ούτε ο κ. Μασκ ούτε ο Πάπας, δεν θα μπορέσει να το αλλάξει αυτό, ο Άρης είναι πλέον ένας νεκρός πλανήτης (αν αυτή η λέξη έχει κάποιο νόημα για έναν πλανήτη).
Πέρα όμως από την κοινότοπη αυτή επιστημονική πραγματικότητα, και παραμερίζοντας το ηθικό πρόβλημα της σωτηρίας λίγων μόνο προνομιούχων, ένα ιλιγγιώδες και τόσο κρίσιμο ερώτημα τίθεται επιτακτικά, το οποίο ο 'Ελον Μασκ προσπερνάει: είναι δυνατόν να γεωδιαμορφώσουμε πάλι τη Γη;
Είναι δυνατόν, για παράδειγμα, να μειωθεί απλώς το επίπεδο του διοξειδίου του άνθρακα στον αέρα, το οποίο ευθύνεται για την υπερθέρμανση του πλανήτη, από τα σημερινά 440 ppm [μέρη ανά εκατομμύριο] στην προβιομηχανική συγκέντρωση των περίπου 280 ppm σε ελάχιστο χρόνο (μια γενιά;);
Φυσικά, η απάντηση είναι απλά όχι, τουλάχιστον όχι χωρίς μια πολύ μεγάλη προσπάθεια που θα ξεπερνούσε κατά πολύ τον προϋπολογισμό που ο κ. Μασκ θα μπορούσε να διαθέσει για τον απατηλό του αποικισμό του Άρη.
Η φυσική είναι αμείλικτη σε αυτή την περίπτωση, δεδομένου ότι η επαναμετατροπή αυτού του ατμοσφαιρικού πλεονάσματος του CO2 θα απαιτούσε μια ενεργειακή δαπάνη τουλάχιστον ίση (και σίγουρα μεγαλύτερη) με το σύνολο τα ορυκτών καυσίμων που έχουν παραχθεί από το 1750 και μετά.
Μία πολύ πιο ενδιαφέρουσα πρόκληση από αυτή που προτείνει ο 'Ελον Μασκ, ο Δον Κιχώτης αυτός ενός πλανητικού μηδενισμού, εντελώς αποκομμένος από την επιστημονική πραγματικότητα, που λατρεύεται από μία ανίδεη και εύπιστη κοινωνία.
Ο Louis d’Hendecourt είναι ομότιμος Διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας (CNRS), καθώς και στο Πανεπιστήμιο Aix-Marseille.
