Στη Γενεύη, η μικρή επανάσταση των επαγγελμάτων της μετάφρασης
Η Σχολή Μετάφρασης και Διερμηνείας του Πανεπιστημίου της Γενεύης (Faculté de traduction et d'interprétation), σημείο αναφοράς σε αυτόν τον τομέα, δίνει τώρα έμφαση στις νέες τεχνολογίες.
Ingrid Seithumer
Le Monde, 19 Νοεμβρίου 2020
*
Είναι μία από τις παλαιότερες σχολές διερμηνείας και αποτελεί σήμερα αναφορά στους τομείς εμπειρογνωμοσύνης της: μετάφραση, διερμηνεία συνεδρίων και πολύγλωσση ηλεκτρονική επεξεργασία. Η ιστορία της Σχολής Μετάφρασης και Διερμηνείας (FTI), η οποία ιδρύθηκε το 1941, εν μέσω Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, συνδέεται στενά με τον ρόλο της Γενεύης, ως έδρα πολλών διεθνών οργανισμών και μη κυβερνητικών οργανώσεων - η πόλη φιλοξενεί μεταξύ άλλων και την ευρωπαϊκή έδρα των Ηνωμένων Εθνών - και ως σημαντικότερο κέντρο στον κόσμο διεθνών συνεδρίων.
Αποβλέποντας στην διευκόλυνση της επικοινωνίας σε μια ολόκληρη γκάμα γλωσσών, ώστε να επιτρέπεται σε όλους να εκφράζονται και να συνεννοούνται, η "Διεθνής Γενεύη" είναι ένας από τους λόγους ύπαρξης της FTI. Η σχολή έχει διαμορφώσει σημαντικά τα στάνταρ του επαγγέλματος του διερμηνέα και υπήρξε πρωτοπόρος προτείνοντας μία δομημένη εκπαίδευση. Αλλά δεν προετοιμάζει πλέον τους φοιτητές για τα επαγγέλματα της μετάφρασης με τον τρόπο που το έκανε κάποτε.
Συστήματα αυτόματης μετάφρασης, διαχείρισης ορολογίας και αναγνώρισης ομιλίας ... Τα τεχνολογικά εργαλεία είναι πλέον απόλυτα ενταγμένα στην εκπαίδευση των φοιτητών. "Οι νέες τεχνολογίες έχουν αλλάξει ριζικά τα επαγγέλματα, κυρίως στους τομείς της μετάφρασης", υπογραμμίζει η Pierrette Bouillon, η οποία διευθύνει την FTI από το 2018. Τα τελευταία χρόνια, η συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης, ιδίως μετά την εμφάνιση των νευρωνικών συστημάτων, επέτρεψε στην αυτόματη μετάφραση να επιτύχει σημαντική πρόοδο.
"Χρειαζόμαστε επομένως κατάλληλα εκπαιδευτικά εργαλεία, ώστε οι φοιτητές μας να συμμετέχουν ενεργά στην τεχνολογική εξέλιξη", συνεχίζει η πρύτανης της FTI. "Οι μεταφράστριες και οι μεταφραστές που δουλεύουν μόνο με ένα χάρτινο λεξικό είναι όλο και λιγότεροι, ακόμη κι αν εξακολουθούμε αυτό να το βλέπουμε στη λογοτεχνική μετάφραση", διευκρινίζει η Elsa Cailletaud, φοιτήτρια από το Παρίσι με πτυχίο στην πολύγλωσση επικοινωνία και δύο μεταπτυχιακά στη μετάφραση.
Μέσα σε ένα παγκοσμιοποιημένο και πολύγλωσσο περιβάλλον, "η συγκυρία είναι ευνοϊκή", υποστηρίζει η Pierrette Bouillon. Η ανάγκη μετάφρασης κειμένων από τη μία γλώσσα στην άλλη είναι σημαντική σε οποιοδήποτε τομέα: νομικό, ιατρικό, οικονομικό, πολιτικό, τεχνικό κ.λπ. Στους διεθνείς οργανισμούς, όλα τα κείμενα μεταφράζονται σε διάφορες γλώσσες.
Η μετάφραση στα βιντεοπαιχνίδια αναπτύσσεται κι αυτή πολύ. 'Ολοι οι μεγάλοι οργανισμοί και οι επιχειρήσεις έχουν γλωσσικές υπηρεσίες. Οι μεταναστευτικές ροές απαιτούν επίσης την εξεύρεση λύσεων επικοινωνίας: η FTI αναπτύσσει για το σκοπό αυτό ένα σύστημα μαζί με τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία της Γενεύης, που χρησιμοποιείται στα επείγοντα, επιτρέποντας στους νοσηλευτές να απευθύνουν 12.000 ερωτήσεις σε ασθενείς που μιλούν ελάχιστα γνωστές γλώσσες, όπως την νταρί (Αφγανιστάν, Περσία), την τιγκρινιακή γλώσσα (που μιλούν στην Αιθιοπία και την Ερυθραία), κ.λπ.
Η ποιότητα θα κάνει πάντα τη διαφορά, όποια κι αν είναι η συμβολή των τεχνολογικών εργαλείων. "Αν μία επιχείρηση που πουλάει διαδικτυακά τα προϊόντα της δεν μεταφράζει σωστά το σάιτ της σε μία ξένη γλώσσα, τότε οι πελάτες θα πάνε να κοιτάξουν αλλού", συνοψίζει απλά η Martina Borghi, μία νεαρή Ιταλίδα κάτοχος ενός πτυχίου μετάφρασης και διερμηνείας από πανεπιστήμιο της Τεργέστης, και σύντομα κάτοχος του master ΤΙΜ (πολύγλωσση ηλεκτρονική επεξεργασία) της FTI.
Το master TIM, το οποίο δημιουργήθηκε το 2017, είναι το πιο πρόσφατο της σχολής. "Δεν εκπαιδεύουμε ούτε μεταφραστές, ούτε διερμηνείς, αλλά ειδικούς των τεχνολογιών της μετάφρασης. Και για τους διπλωματούχους αυτούς, οι επαγγελματικές προοπτικές είναι πολλές", εξηγεί η Pierrette Bouillon, η οποία και εισήγαγε την εκπαίδευση αυτή. "Ανοίγει πολλές πόρτες", επιβεβαιώνει η Martina Borghi. 'Ενα παράδειγμα μεταξύ άλλων: "Στην περίπτωση μιας αυτόματης μετάφρασης, η μετάφραση πραγματοποιείται από μία μηχανή. Πρέπει να ελέγχουμε την ποιότητα της μετάφρασης και να διορθώνουμε τα λάθη της". Μία λειτουργία που προσομοιάζει το postedition.
'Οσον αφορά τη διερμηνεία, ο αντίκτυπος των νέων τεχνολογιών είναι μικρότερος, παρότι υπάρχουν αυτόματα συστήματα μετάφρασης της ομιλίας, που δεν θεωρούνται ωστόσο πολύ αποτελεσματικά. "Στην FTI στοχεύουμε την πολυμερή διπλωματία, τις διεθνείς οργανώσεις - τον ΟΗΕ και τους οργανισμούς του, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (*) και τις επιχειρήσεις", υπογραμμίζει ο Κeelian Seeber, υπεύθυνος του μεταπτυχιακού "διερμηνεία συνεδρίων". Αποτελούν τομείς όπου απαιτείται η μεγαλύτερη ακρίβεια.
Βέβαια, οι επαγγελματίες μπορούν να διαθέτουν υπολογιστές ορολογικής προετοιμασίας, ταχύτατα λογισμικά που τους επιτρέπουν να βρίσκουν σε πραγματικό χρόνο την μετάφραση ενός όρου. Αλλά το να είσαι διερμηνέας σημαίνει να έχεις έναν ρόλο διαμεσολαβητή σε μία προφορική επικοινωνία. Σημαίνει να συλλαμβάνεις το μήνυμα -με όλες τις δυνατές του αποχρώσεις- και να μεταδίδεις κάτι περισσότερο από μία λέξη. Και, υπό την έννοια αυτή, η θέση του ανθρώπινου στοιχείου παραμένει ουσιαστική.
Για να γίνεις διερμηνέας συνεδρίου πλήρους απασχόλησης χρειάζεται χρόνος. "Πρέπει να υπολογίζεις τρία με πέντε χρόνια για να μπορείς να αρχίσεις να ζεις αποκλειστικά απ' αυτό το επάγγελμα", επισημαίνει ο Κeelian Seeber. Ας σημειωθεί εξάλλου ότι οι διερμηνείς, όπως και οι μεταφραστές, εργάζονται συνήθως ως ανεξάρτητοι επαγγελματίες.
Ingrid Seithumer
(*) Για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χρειάζονται κάθε χρόνο 100.000 μέρες διερμηνείας.
Μτφ. Σ.Σ.
