Viviane Sassen
PHOSPHOR : Art & Fashion
1990-2023
"Η εκθαμβωτική οπτική συμφωνία της Viviane Sassen έχει κάνει κάθε όροφο του MEP (Maison Européenne de la Photographie) να δονείται. Εναλλάσσοντας σκοτεινές και φωτεινές αίθουσες, εμβυθιστικές εγκαταστάσεις και εκτυπώσεις, αποδομημένα κολάζ πολύ μεγάλων διαστάσεων και βίντεο, η πρώτη αναδρομική έκθεση [στη Γαλλία - σ.σ.] της Ολλανδέζας φωτογράφου είναι μια θαυμάσια ωδή στο χρώμα, τα φυσικά στοιχεία και την ομορφιά όλων των σωμάτων. Στις εικόνες της, μανιτάρια, λουλούδια, παπαγάλοι, χαμαιλέοντες, πλαστικά μπιτόνια, κομμάτια ανατομίας και ημιδιαφανή χρωματικά τετράγωνα αναμειγνύονται με αυθάδικη φρεσκάδα. Συμπληρώνοντας τώρα τις φωτογραφίες της με κολάζ, ζωγραφική και μελάνι, η φωτογραφία της πάλλεται από ένα πυροτέχνημα ερωτισμού και μαγείας, μαζί με πιο μελαγχολικές σκιερές ζώνες, όπου φέρετρα και τάφοι θυμίζουν το εφήμερο της ζωής.
Γεννημένη στο Άμστερνταμ το 1972, η Viviane Sassen έχει γίνει αγαπημένη των μεγάλων οίκων μόδας και των ανεξάρτητων περιοδικών τα τελευταία τριάντα χρόνια, αναπτύσσοντας ένα προσωπικό έργο ζημωμένο στη σάρκα και το συναίσθημα, το οποίο αντλεί εν μέρει από την Αφρική όπου έζησε ως παιδί." [...]
Clémentine Mercier - Libération (24.11.2023)
"Λένε συχνά ότι οι φωτογράφοι ζωγραφίζουν με το φως, αλλά εμένα με ενδιαφέρουν περισσότερο οι σκιές παρά το φως. Αυτό που κρύβεται στη σκιά είναι συχνά πολύ πιο ενδιαφέρον ή ερεθιστικό."
Viviane Sassen
Η χρήση της σκιάς στις φωτογραφίες της από την Αφρική - για τις οποίες έχει δεχτεί επικρίσεις - είναι αυτή ακριβώς που αμφισβητεί η Christine P. Washington στη διατριβή της Shadow, Skin, and Surface; Examining the Work of Viviane Sassen στο Georgia State University (2014):
Σχετικά με την οντολογία της σκιάς
Μία φωτογραφία της Sassen με τίτλο Shadow δείχνει ένα νεαρό αγόρι με κόκκινο πολυεστερικό σορτσάκι σαν αυτά του σέρφινγκ να κάθεται στην άμμο και να κοιτάζει προς το φακό. Το αγόρι στηρίζεται πάνω στον ένα του αγκώνα, ενώ το άλλο χέρι ακουμπάει στη μέση του. Η άμμος γύρω του είναι φωτεινή. Μία σκιά προβάλλει από την κάτω αριστερή γωνία, περνάει πάνω από τον κορμό του αγοριού και συνεχίζει προς τα πάνω δεξιά. Το δέρμα του αγοριού είναι πολύ σκούρο και ο ήλιος αντανακλάται στο εκτεθειμένο τμήμα του δέρματός του, αλλά στο σημείο που η σκιά καλύπτει το σώμα, το φως είναι τόσο αμυδρό που είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς το πρόσωπο του εικονιζόμενου. Το αντικείμενο αναφοράς (referent) της σκιάς δεν είναι ορατό, αν και αναγνωρίζουμε ότι προέρχεται από τη φωτογράφο Viviane Sassen.
Το αγόρι στη φωτογραφία κατέχει παθητικό ρόλο. Όχι μόνο είναι τοποθετημένο στο έδαφος κοιτάζοντας προς τη φωτογραφική μηχανή, αλλά και η ανάγνωση της φωτογραφίας γίνεται από αριστερά προς τα πάνω δεξιά, μέσα από τη σκιά της οποίας το αντικείμενο αναφοράς κρατά τη φωτογραφική μηχανή που κοιτάζει προς το μέρος του. Από περιέργεια, γύρισα τη φωτογραφία οριζόντια, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα μια πολύ διαφορετική δυναμική της ανάγνωσης της φωτογραφίας· το αγόρι ενεργοποιείται, η σκιά της φωτογράφου μοιάζει ευγενικά να προσφέρει προστασία από τον ήλιο.
Τεχνικά μιλώντας, η έκθεση του φιλμ από τη φωτογράφο ήταν για συνθήκες έντονου φωτισμού και δεν αντιστάθμισε το σκούρο δέρμα που είναι στο κυριότερο μέρος του υποεκτεθειμένο. Ωστόσο, η φωτογράφος έχει την ικανότητα να βλέπει τις διαβαθμίσεις λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες φωτισμού προκειμένου να αποφύγει την υπερέκθεση ή την υποέκθεση ακόμη και σε δύσκολες φωτιστικές συνθήκες. Από εδώ και πέρα η προσοχή θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ίδια τη φωτογραφία. [...]
Οι σκιές στη φωτογραφία συνδέουν τα δύο σώματα, αλλά και διατηρούν μια σημαντική εγγύτητα της φωτογράφου με το μοντέλο της, σηματοδοτώντας μία μετάθεση μεταξύ των ανθρώπων και του χρόνου. Κάνω δύο παρατηρήσεις εδώ: το σημείο συνάντησης των δύο σκιών δημιουργεί ένα αποτέλεσμα που μοιάζει με την κατανάλωση του μαύρου σώματος από την ίδια, αποϋλοποιώντας το αγόρι, ενώ το δεύτερο σημείο αναγνώρισης προϋποθέτει ότι η ιστορική επαφή συνεχίζει να επενεργεί μεταξύ τους εξ αποστάσεως μετά την κατάργηση της φυσικής επαφής της αποικιοκρατίας. Με ενδεικτικούς όρους, η σιλουέτα της λειτουργεί ως το λευκό κανονιστικό σώμα που "διεισδύει" ή "τρώει" το μαύρο αγόρι, αφήνοντας έναν εκκενωμένο δείκτη (index) του. 'Εχουμε εδώ δύο είδη αορατότητας: το ένα είναι η αορατότητα της Sassen, το άλλο είναι η αορατότητα του μοντέλου της.
Κοιτάζοντας την εικόνα, αισθάνομαι μια εγγύτητα με το αγόρι, καθώς αναγκάζομαι να επαναλάβω τη θέση της φωτογράφου και της φωτογραφικής μηχανής. Αλλά δεν μπορώ να αγνοήσω την ανισότητα μεταξύ της θέσης μου και της συνάντησης με το αγόρι. Είναι αυτός που δεν μπορεί να συναντήσει εμάς, τους θεατές, που τον βλέπουμε. Με την έννοια του Barthes, πιστεύουμε ότι έχει υπάρξει, η κάμερα παραδίδει ένα οπτικό στοιχείο του, αλλά δεν μπορεί να κάνει μια καταγραφή του προσώπου του. Το κεφάλι του αγοριού γίνεται ένα σχήμα που δεν διαφέρει από τη φωτογραφία της Kathleen, λιγότερο δείκτης και περισσότερο δισδιάστατο στοιχείο μιας σύνθεσης. Η Sassen έχει χρησιμοποιήσει την ισημερινή φωτεινότητα μετατρέποντας τον δείκτη σε σχήμα, χρησιμοποιώντας το σώμα της για να παρέχει τη σκιά και να διαγράψει ένα ασφαλές και περιορισμένο όριο του σώματος του αγοριού. Στη φωτογραφία, το σώμα του αγοριού, τη στιγμή που οι σιλουέτες διασταυρώνονται, δεν βρίσκεται στο σώμα με ενδεικτικούς όρους. Το σώμα της Sassen ενσωματώνει μια διαχρονική παρουσία στο φιλμ ή στη φωτογραφία, αφού το σώμα της δημιουργεί τη σκιά που ακυρώνει το αγόρι· η σκιά της Sassen έχει ένα σημείο προέλευσης που συνυπάρχει με το σώμα της, επομένως η σκιά της είναι η αναφορά του εαυτού της. Η σκιά της Sassen λειτουργεί ως δείκτης του σώματός της.
Στον ίδιο χρονικό χώρο αναστέλλεται το σώμα του αγοριού. Σηματοδοτούμενο μέσα στη σκιά του αγοριού (ή στην απουσία του αγοριού), ένα φυλετικό σημείο φαίνεται να καταλαμβάνει ένα κενό πεδίο, το οποίο έρχεται σε αντίθεση με την αναπαράσταση του περιεχομένου του, ως κάτι που μπορούμε να δούμε μέσα από αυτό. Το να δούμε μέσα από αυτό μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: θα μπορούσαμε, πρώτα απ' όλα, να δούμε μέσα από το αρνητικό, καθώς δεν υπάρχει καμία πληροφορία· και ύστερα, μπορεί να σημαίνει ότι μια ευρωκεντρική οπτική προτείνει να δούμε την αφρικανική φυλή ως ένα μόνο πράγμα αντί για άτομα, μη προσφέροντας ατομική προσοχή.
Αν και χρησιμοποιεί έγχρωμο φιλμ, το έργο της Sassen περιορίζει το μαύρο σώμα σε μια μονοχρωματική κλίμακα. Αυτό εντείνει τη σχέση μεταξύ μαύρου και λευκού, χαρακτηρίζοντας το σκούρο δέρμα ως επιδερμικό σημαίνον και ως δείκτη του Άλλου. Στηριζόμενη στην ξεχωριστή παράδοση του μαύρου που περιέχεται σε μια φυλετική Gestalt, η συνέχιση της φωτογραφικής αναπαραγωγής του μαύρου σώματος πραγματοποιείται όπως αυτό έχει ιστορικά εμφανιστεί. [...]
Το λινκ για τη διατριβή της Christine P. Washington βρίσκεται εδώ.
Φωτογραφίες της Viviane Sassen είχαν παρουσιαστεί παλαιότερα (το 2012) στο Αλμανάκ: Parasomnia (...η το εγκώμιο της αφρικάνικης σκιάς).
