Πόσα λεφτά βγάζεις;
Πόσα λεφτά βγάζεις;
Πόσα λεφτά βγάζεις;
Πόσα λεφτά βγάζεις;
Πόσα λεφτά βγάζεις;
Πόσα λεφτά βγάζεις;
Dessous, δράματα, ένα βιβλίο, ένα εκδοτικό θαύμα, μια (καθόλου διακριτική) συζήτηση για λεφτά και ο Θεόδωρος Ανδρεάδης-Συγγελάκης.
Διαβάζω το βιβλίο «Highbrow, Lowbrow, Brilliant, Despicable: Fifty Years of New York» για την ιστορία του περιοδικού New York (εδώ μια παλιά συνέντευξη του απίστευτου πρώην εκδότη του Adam Moss) σε κάποια περίεργη, κακόκατεβασμένη pdf έκδοση από την οποία απουσιάζουν ολόκληρα κομμάτια, ή αποσπάσματα διακόπτονται χωρίς καμία λογική, και πέφτω πάνω στην παρακάτω εικόνα από ένα θέμα τους που ονομαζόταν «One Block», στο οποίο χαρτογραφούν την ιστορία ενός ολόκληρου οικοδομικού τετραγώνου στο Brooklyn.
Έμεινα για λίγο με το στόμα ανοιχτό με το πώς κατάφεραν ένα τόσο όμορφο και φιλόδοξο εγχείρημα, για το οποίο, όπως γράφουν, από την άνοιξη έως το φθινόπωρο οι συντάκτες του περιοδικού χτυπούσαν κάθε πόρτα, ερεύνησαν δημόσια έγγραφα και κατάφεραν να μιλήσουν τελικά με 62 τωρινούς αλλά και παλιότερους κατοίκους του τετραγώνου. Εντυπωσιάστηκα με το πόσο πολύ, πόσο εύκολα και πόσο ανοιχτά μιλάνε στα ξένα μέσα για τα χρήματα. Πολλοί από τους ιδιοκτήτες (ή ενοικιαστές) του δρόμου αυτού φωτογραφίζονται με το όνομα και το επώνυμό τους, μιλώντας με νούμερα(!) για το πόσο τους κόστισε η αγορά του σπιτιού τους αλλά και πότε και πώς το απέκτησαν.
ΛΙΓΟ ΜΕΤΑ, έπεσα πάνω σε μία ακόμη γραφιστική όαση, του περιοδικού των NYT. Μια ομάδα αποτελούμενη από μία δημοσιογράφο και μία εικονογράφο σταματάει ανθρώπους στο χάος της Νέας Υόρκης και τους ρωτάει πόσα χρήματα βγάζουν τον χρόνο. Ξανά, με σοκάρει η τόσο μεγάλη ευκολία των ανθρώπων εκεί να απαντάνε σε τέτοιες (θεωρητικά αδιάκριτες) ερωτήσεις γύρω από το εισόδημά τους· είτε ανάλογα κείμενα είτε βίντεο όπου κόσμος απαντά πόσα χρήματα βγάζει τον χρόνο, τι ενοίκιο πληρώνει κ.ο.κ.
Στρέφοντας τώρα το βλέμμα στα δικά μας, μία είναι η διαπίστωση: δεν μιλάμε για λεφτά (με τρόπο ουσιαστικό και χρήσιμο) εξίσου ανοιχτά. Γιατί μικρό πρακτικό ενδιαφέρον παρουσιάζει στην πραγματικότητα το πόσο κοστίζει το νέο σκάφος του Mr Amazon ή πόσα χρήματα ανά post κερδίζει η Ιωάννα Τούνη. Αντιθέτως, το πόσα χρήματα παίρνει για την εργασία του ένας συνάδελφός μας, αυτή είναι μια πληροφορία την οποία θα έπρεπε να είχαμε. Τον Νοέμβριο του 2023 τέθηκε, μάλιστα, όπως διαβάζω στο ίδιο άρθρο, σε ισχύ νόμος που απαιτεί από τις εταιρείες με βάση τη Νέα Υόρκη που διαθέτουν περισσότερους από τέσσερις υπαλλήλους να συνοδεύουν κάθε αναγγελία θέσης εργασίας με ένα εύρος μισθού.
Εδώ, αντίθετα, μιλάμε συνήθως στα κρυφά και πάντα η φαντασία μας κάνει τα δικά της οργιώδη άλματα, ενώ δεν είναι λίγοι κι αυτοί που το έχουν τιμή και καμάρι να μη μιλάνε ποτέ για λεφτά. Δεν είναι κομψό, λένε, όταν καθόμαστε γύρω από το τραπέζι, ειδικά το καλοστρωμένο τραπέζι της τέχνης, να βάζουμε αυτό το θέμα στο στόμα μας. Είναι σαν να τρως με τα χέρια και τα πόδια πάνω στο τραπεζομάντιλο. Χαλάς την όρεξη του άλλου... Αλλά όποιος δεν δέχεται πως τα χρήματα καθορίζουν βαθιά και πολύ ουσιαστικά τη ζωή των ανθρώπων, γι' αυτό πρέπει να μιλάμε ανοιχτά σχετικά με αυτά, είτε μας δουλεύει είτε ζει στην προνομιούχα φούσκα του και αιωρείται πάνω από τον πραγματικό κόσμο.
Τα ίδια λέμε και με την Αργυρώ ένα βράδυ στο Σανταρόζα μετά το καλοκαιρινό πάρτι της LiFO, όταν κάπου στη μέση μιας ιστορίας που μου αφηγούνταν, από αυτές με τις ενδιαφέρουσες και δαιδαλώδεις αφηγήσεις της, τη σταμάτησα για να τη ρωτήσω «καλά, πώς ζει ο τάδε;»· πάγωσε αυτοστιγμεί τη χειμαρρώδη ροή του λόγου της, για να μου πει, σε ύφος εντελώς σοβαρό: «Ίωνα, κοιτά, αυτή είναι η πιο σημαντική ερώτηση και χαίρομαι που μου την κάνεις».
Έτσι νομίζω κι εγώ.
Η ύπουλη λογική παντού γύρω μας λέει: «μη μιλάς ποτέ για τα λεφτά σε γνωστούς, φίλους, συναδέλφους και εχθρούς, δεν μου αρέσει καθόλου». Ιδιαίτερα στα καλλιτεχνικά ο κόσμος αποφεύγει τις συζητήσεις περί χρημάτων, λες και είναι όλοι νεράιδες που τρέφονται με χρυσόσκονη και νεραϊδάχυρα. Εγώ, πάντως, πείτε με αδιάκριτο, ρωτάω και μιλάω για λεφτά συνέχεια.
Κολυμπώντας με την Α. στην Ανάφη από την παραλία του Ρούκουνα έως αυτήν της Καταλιμάτσας, τη βάζω να μου εξηγήσει πώς χρηματοδοτούνται οι ταινίες της, τι (και αν) μένει τελικά στους σκηνοθέτες, τους σεναριογράφους, πώς και πόσο πληρώνονται οι παραγωγοί κ.ο.κ. Δεν θέλω να ξέρω πόσα βγάζουν ή πως τα βγάζουν πέρα οι άνθρωποι αυτοί από περιέργεια ή κουτσομπολιό, αλλά κάνω μια χαλαρή προσπάθεια να κρατώ κάποιους ρεαλιστικούς δεσμούς με την πραγματικότητα, ώστε τα όνειρα ή κυρίως οι απαιτήσεις μου να πατάνε πού και πού λιγάκι στο έδαφος. Γιατί αν μιλούσαμε για λεφτά ανοιχτά, είμαι σίγουρος πως θα υπήρχαν πολύ λιγότεροι κακοπληρωμένοι άνθρωποι ανάμεσά μας. Και απείρως λιγότεροι καλοπληρωμένοι αχυράνθρωποι. Time's up!
►►
Ένα ανέλπιστο εκδοτικό success story
Πώς οι εκδόσεις Fitzcarraldo κατέλαβαν (κυριολεκτικά) τον κόσμο.
Είναι 2020, έχω μόλις γνωρίσει την Ο., η οποία με έχει στρώσει στο διάβασμα. Η συμφωνία είναι απλή: μία συνάντηση την εβδομάδα για μάθημα σχεδίου και ένα νέο βιβλίο. Ξεκινάμε διστακτικά, καθώς ψάχνει –και ψάχνω– τα γούστα μου. Πρώτο απ' όλα, οι συνεντεύξεις του Μπέικον, έπειτα ο «Λύκος της Στέπας». Και μετά από λίγο καιρό αυτομολώ, επιλέγω μόνος μου και φτάνω περίπου στα τυφλά στον Preciado.
Έχουμε μόλις μπει στην πρώτη καραντίνα, εκείνη στην Αθήνα, εγώ στο Βέλο. Παραγγέλνω το βιβλίο από την Amazon.
Φτάνει και το ψεκάζω με οινόπνευμα, όπως και όποιες άλλες παραγγελίες είχαμε, και το αφήνω ένα ολόκληρο πρωινό στη βεράντα να το χτυπήσει ο ήλιος (???). Αυτή είναι η πρώτη μου επαφή με τις εκδόσεις Fitzcarraldo.
Ερωτεύομαι.
Είναι οι πιο σταθερά ενδιαφέρουσες και όμορφες εκδόσεις που έχω δει ποτέ. Ίσως οι μόνες που έχω τυφλή εμπιστοσύνη στις επιλογές τους. Και που έχουν καταφέρει, μέσα από τη γραφιστική τους κομψότητα αλλά και την εκδοτική τους συνέπεια, να μη σε χάνουν καθόλου. Με το χαρακτηριστικό τους Yves Klein μπλε εξώφυλλο για τη μυθοπλασία και το λευκό για τα δοκίμια, το να κρατά κανείς βιβλίο τους στο χέρι είναι νομίζω η χρυσή σφραγίδα του σημερινού ψαγμένου αναγνώστη· ενώ και το βιβλίο του Paul (μιλάω στο blog αυτό συνέχεια γι' αυτό) ήταν αποκάλυψη, ένας νέος τρόπος για να γράφει κανείς.
___________________
Από συνέντευξη του ιδρυτή τους
J.T.: Το όνομα των εκδόσεων, το οποίο προέρχεται από την ταινία του Werner Herzog για τον άνθρωπο που θέλει να χτίσει μια όπερα στη ζούγκλα, είναι μια όχι και τόσο διακριτική μεταφορά για την ηλιθιότητα της δημιουργίας ενός εκδοτικού οίκου· είναι σαν να σέρνεις ένα ατμόπλοιο 320 τόνων πάνω από έναν λασπωμένο λόφο στη ζούγκλα του Αμαζονίου.
K.A.: Λέτε πως οι εκδόσεις είναι το όνειρο ενός τρελού;
J.T.: Κατά κάποιον τρόπο. Υποθέτω ότι η πρόταση είναι ότι οι εκδόσεις είναι τόσο δύσκολες και οικονομικά επισφαλείς που το να βάλεις στόχο να εκδώσεις τα είδη των βιβλίων που εκδίδουμε είναι σαν να σέρνεις ένα ατμόπλοιο 320 τόνων σε έναν λόφο. Είναι εφικτό, αλλά θα είναι εξαιρετικά δύσκολο.
K.A.: Πώς μπορεί ένα εκδοτικό εγχείρημα να γίνει πιο βιώσιμο από ένα τρελό όνειρο;
J.T.: Έχω μια κάπως αφελή και ιδεαλιστική αντίληψη για τον ρόλο ενός εκδοτικού οίκου. Θέλω οι εκδόσεις Fitzcarraldo να είναι το είδος του εκδοτικού οίκου που εκδίδει συγγραφείς και όχι βιβλία. Για παράδειγμα, αν εκδώσω το πρώτο σου βιβλίο και πουλήσει 500 αντίτυπα, θα εκδώσω το δεύτερο ούτως ή άλλως, και ούτω καθεξής. Η ελπίδα είναι ότι συγγραφέας και εκδοτικός οίκος μπορούν να αναπτυχθούν –και να ευημερήσουν– μαζί. Υποθέτω ότι εδώ είναι σημαντικό να επισημάνω ότι οι εκδόσεις Fitzcarraldo είναι μια εταιρεία που παράγει κέρδη, ίσως μια εταιρεία που επιθυμεί κέρδη είναι πιο ακριβής σε αυτό το στάδιο [σ.σ. το τελευταίο είναι σχεδόν σίγουρο πως έχει αλλάξει σήμερα].
Ξανά. Άνθρωποι ανοιχτοί γύρω από τα λεφτά. Στο «Spectator» διαβάζω:
Ο μικροσκοπικός εκδοτικός οίκος που ξεκίνησε ο Testard πριν από λιγότερο από δέκα χρόνια με ένα δάνειο 70.000 λιρών (αρκετά, όπως λέει πως υπολόγισε τότε, για να εκδώσει δέκα βιβλία και να κρατήσει τον εκδοτικό ζωντανό για τα επόμενα δύο χρόνια) έχει σήμερα επτά υπαλλήλους. Κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας τέσσερις τουλάχιστον συγγραφείς του έχουν βραβευτεί με Νόμπελ: οι Svetlana Alexievich, Olga Tokarczuk, Annie Ernaux και πρόσφατα ο Jon Fosse.
«Καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα πιστό αναγνωστικό κοινό», λέει ο Testard. «Οι άνθρωποι ακολουθούν τα βιβλία μας με τον τρόπο που θα ακολουθούσαν μια δισκογραφική εταιρεία – θα αγοράσουν ένα βιβλίο χωρίς απαραίτητα να γνωρίζουν ποιος είναι ο συγγραφέας. Αυτό σημαίνει ότι, με τις επιτυχίες που είχαμε όσον αφορά τα βραβεία, καταφέραμε να αυξήσουμε το ελάχιστο τιράζ για κάθε βιβλίο που εκδίδουμε. Πριν από δύο ή ίσως τρία χρόνια, τυπικά εκδίδαμε 2.000 αντίτυπα για κάθε βιβλίο, εκτός αν είχε κερδίσει κάποιο βραβείο. Σήμερα ο ίδιος αριθμός είναι τουλάχιστον 4.000, ενώ τα περισσότερα βιβλία μας τα επανεκδίδουμε μέσα σε έξι έως εννέα μήνες. Οπότε υποθέτω πως αυτό είναι αρκετά ενθαρρυντικό. Όλα πάνε αρκετά καλά. Και κάποια πάνε πολύ καλά. Νομίζω ότι οι νέες κυκλοφορίες σε μυθιστορήματα στο Ηνωμένο Βασίλειο πουλάνε κατά μέσο όρο περίπου 600 αντίτυπα. Εμείς δεν νομίζω πως είχαμε ούτε ένα βιβλίο που να έχει πουλήσει λιγότερα από 1.000 αντίτυπα στην ιστορία του Fitzcarraldo».
Νομίζω, μερικά από αυτά τα στοιχεία ισχύουν και όσον αφορά την επιτυχία που έχουν οι εκδόσεις Αντίποδες. Η (σχετική) συνέπεια στα εξώφυλλα των βιβλίων τους, τα οποία, παρότι αλλάζουν και δεν είναι σε καμία περίπτωση εξίσου λιτά, παραμένουν εύκολα αναγνωρίσιμα, μαζί με μια –πάλι πιο χαλαρή, αλλά εξίσου εκεί– εμπιστοσύνη στις επιμελητικές επιλογές και στο brand που έχουν χτίσει, συχνά οδηγεί το χέρι σου προς τα βιβλία τους, χωρίς να γνωρίζεις πολλά για τον συγγραφέα ή το βιβλίο.
Έτσι το 2017-2018 ερωτευτήκαμε την Κλαρίσε Λισπέκτορ· το ίδιο συνέβη σε πολλούς με τον Εντουάρ Λουί. Και κάπως έτσι, δίχως να γνωρίζω σχεδόν τίποτα γι' αυτό, θα πάρω από ένα αυτοσχέδιο καλοκαιρινό βιβλιοπωλείο, το «Στο σπίτι των ονείρων», το δεύτερο βιβλίο της Carmen Maria Machado (πρόσφατα κυκλοφόρησε πάλι από τους Αντίποδες το πρώτο της), και θα το ρουφήξω σε μια μέρα. Συμπτωματικά το διαβάζω το πρώτο βράδυ που κάθεσαι άνετα έξω.
To βιβλίο ακολουθεί, σε μια ξεκούραστη, αποσπασματική φόρμα, την κακοποιητική σχέση στην οποία βρισκόταν η Machado κατά τη διάρκεια του master της. Όπως εξιστορεί, ήταν η πρώτη φορά που ερωτεύτηκε με αυτόν τον τρόπο. Κι έτσι, αυτή που δεν είχε καμία πίστη στον εαυτό της, αυτή που δεν μπορούσε να πιστέψει πως κάποια τόσο όμορφη θα γυρνούσε ποτέ να την κοιτάξει, ερωτεύτηκε. Και μετακόμισε στο σπίτι των ονείρων.
Διαβάζοντάς το, βλέπεις πως το όμορφο όνειρό της, το όμορφο σπίτι της, δεν γκρεμίστηκε απλώς αλλά κατέρρευσε πάνω στο ίδιο της το σώμα. Και πως έπρεπε να σύρει τον εαυτό της έξω από τα συντρίμμια για να επιβιώσει. Και έτσι η Machado μιλά για ένα θέμα το οποίο δεν αγγίζουμε συχνά: την κακοποίηση μέσα σε κουίρ σχέσεις, μέσα σε λεσβιακές σχέσεις.
Τι κάνουμε όταν μια γυναίκα κακοποιεί μια άλλη. Και το κατά πόσο είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε πως η ταυτότητα της λεσβίας, του γκέι, του τρανς ή κουίρ ατόμου δεν δίνει αυτομάτως αμνηστία σε κάθε κακοποιητική συμπεριφορά.
δύο αγαπημένα μου αποσπάσματα...
ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ ΩΣ ΘΕΜΑ ΤΥΧΗΣ
Ένα κομμάτι του προβλήματος ήταν πως, όντας ένα αλλόκοτο χοντρό κορίτσι, ένιωσες τυχερή. Είχε κάνει αυτό που ευχόσουν να είχαν κάνει εκατομμύρια άλλες: είχε αγνοήσει τους αυθαίρετους δείκτες κοινωνικής αξιολόγησης και είχε δει το μυαλό σου. Είχε δει το άγριο ταλέντο σου, είχε δει την ευστροφία του μυαλού σου και την επιθετική σου στάση απέναντι στους μαλάκες.
Όταν πρωτοέγραψες για το πάχος –πριν πολύ καιρό, στο Livejournal σου– κάποιος σου είχε απαντήσει στα σχόλια ότι ήσουν όμορφη κι έξυπνη και γοητευτική· μα όσο θα 'σουν γεματούλα, δεν θα είχες ποτέ τη δυνατότητα να επιλέγεις εσύ τους ερωτικούς σου συντρόφους. Θυμάσαι ακόμα την οργή που ένιωσες. Μετά το σκέφτηκες, γύρισες στο μυαλό σου τα λόγια του, την αλήθεια τους, τον ρεαλισμό τους. Ήσουν έξαλλη μ’ αυτόν τον κόσμο.
Κι όταν πρόβαλε αυτή, αναρωτήθηκες αν αυτό βιώνουν οι περισσότεροι άνθρωποι στις ζωές τους: το στιγμιαίο πέρασμα κατευθείαν από τον πόθο στην ικανοποίηση· το πέρασμα από την εκδήλωση της επιθυμίας στην ικανοποίησή της, άμεσα, το επόμενο λεπτό. Ποτέ δεν σου είχε ξανατύχει αυτό· πάντα υπήρχαν δυσκολίες, αναποδιές. Πόσες και πόσες φορές δεν είχες πει: «Αν ήταν λίγο διαφορετικό το παρουσιαστικό μου, θα πνιγόμουν στον έρωτα»; Τώρα πνιγόσουν χωρίς να πρέπει ν’ αλλάξεις ούτε ένα σου κύτταρο. Τυχερούλα.
—«Στο σπίτι των ονείρων», εκδ. Αντίποδες, μτφρ. Μαρία Αγγελίδη, Άγγελος Aγγελίδης
ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ ΩΣ ΧΑΜΕΝΕΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Πώς να μεταφράσεις την ψυχρότητά της: Είναι χαμένη στις σκέψεις της. Είναι δυσαρεστημένη. Είναι δυσαρεστημένη μαζί σου. Κάτι έκανες και τώρα είναι δυσαρεστημένη και πρέπει να βρεις τι είναι αυτό, ώστε να σταματήσει να είναι δυσαρεστημένη. Της μιλάς. Είσαι ξεκάθαρη μαζί της. Νομίζεις ότι είσαι ξεκάθαρη. Λες αυτό που σκέφτεσαι και το λες αφού πρώτα το έχεις σκεφτεί καλά. Κι όμως, όταν σου επαναλαμβάνει τι της είπες, δεν βγάζει κανένα νόημα. Όντως το είπες αυτό; Στ’ αλήθεια; Δεν θυμάσαι να το λες, δεν θυμάσαι καν να το σκέφτεσαι, κι όμως, σε βεβαιώνει ότι αυτό είπες και ότι σίγουρα μ’ αυτόν τον τρόπο το εννοούσες.
—«Στο σπίτι των ονείρων», εκδ. Αντίποδες, μτφρ. Μαρία Αγγελίδη, Άγγελος Αγγελίδης
Όσο γράφω όλα αυτά, στον χαμό των εισερχομένων μου φτάνει αυτό: Από την Α.
Κλείνω σιγά σιγά το λάπτοπ γιατί αρχίζουν να πέφτουν σταγόνες βροχής πάνω του.
Ήθελα κιόλας να κάνω σε αυτό το σημείο πλακίτσα, τύπου από την οθόνη μου, για τη LiFO, Ίωνας Καλλιμάνης. Κατά το από τη Ρώμη, για τον Alpha, Θόδωρος Ανδρεάδης-Συγγελάκης. Αλλά γκουγκλάροντας για να σιγουρευτώ για το όνομά του, βρίσκω αυτό.
Ένα κείμενο του δημόσιου coming out του από το 2013. Ήμουν 13 ετών τότε, δεν διάβαζα LiFO και δεν είχα ιδέα –ως και σήμερα– πως με αυτόν τον άνθρωπο, του οποίου το τόσο εύηχο όνομα είχε κολλήσει στο μυαλό μου, και συχνά πυκνά για λόγους αδιευκρίνιστους επανερχόταν, μας συνέδεε και κάτι ακόμη.
Οπότε από την οθόνη μου, για την οθόνη σας, και γι' αυτή του ΘΑΣ. Καληνύχτα.
Υ.Γ.: WHO OWNS WHAT?
Μιλώντας για βιβλία και νούμερα. Μοιάζει σημαντικό όταν γράφεις για ένα μέρος να υπάρχουν πάντα εκεί, με τρόπο εμφανή, τα ονόματα και οι πληροφορίες για το ποιοι βρίσκονται πίσω από αυτό, είτε είναι βιβλιοπωλείο, είτε ένα νέο brand με ρούχα, είτε το νέο χιπστεροκαφέ της γειτονιάς σου· αν αυτό που κάνεις είναι, δηλαδή, κάτι πέρα από το ανακάτεμα του δελτίου τύπου τους, κι αν θες να ξέρει ο αναγνώστης πού πάνε τα λεφτά του, και ποιον άνθρωπο ή ομάδα ανθρώπων στηρίζει. Δεν μιλάω φυσικά για μέρη που από τη φύση τους είναι τυλιγμένα μέσα σε ομίχλες: κλαμπ, νύχτες και τέτοια.
Και (πάλι) στο δικό μου μυαλό, το οποίο κάνει περίεργους κύκλους, το παραδέχομαι, είναι τουλάχιστον ύποπτο κάποιος να μη θέλει υστερικά με τίποτα κάτι τέτοιο να συμπεριληφθεί σε κείμενο για το μαγαζί του. Τρομάζω κιόλας με το πώς, στον βωμό της χιπστεριάς, της ταχύτητας και, στην περίπτωση μου, της απόλαυσης της γραφής, μπορεί καμία φορά, το κείμενο μας να γίνει καταρράκτης που ξεπλένει...
Μέχρι το επόμενο, αυτά. Να σας προσέχετε...
