Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι

Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
2
Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
Ο Αμπάς Κιαροστάμι σε νεότερη ηλικία

Το 1999 βρίσκομαι στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Έχω μόλις απολυθεί από το στρατό και επιθυμώ την επανένωση με το αντικείμενο των σπουδών μου, τον κινηματογράφο, απ' τον οποίο είχα αποκοπεί βίαια σχεδόν για ενάμισι χρόνο. Βόλτες στην Αριστοτέλους, συζητήσεις στα πέριξ καφέ και μπαράκια και ταινίες, συνέχεια ταινίες από το πρωί ως αργά το βράδυ.

Ο αμερικανικός κινηματογράφος που απομυθοποιήθηκε τις προηγούμενες δεκαετίες, λίγο πριν το διαβόητο μιλένιουμ είχε πάρει τα πάνω του. Όχι αποκλειστικά με χολιγουντιανά μπλοκμπάστερ, αλλά και με δημιουργούς που διεκδικούσαν τη δική τους θέση στο παγκόσμιο κινηματογραφικό στερέωμα. Εμείς ακόμη αμφιταλαντευόμασταν αν πρέπει ή όχι να ενστερνιστούμε τον νέο αμερικανικό κινηματογράφο. Τον θεωρούσαμε κάπως...ιμπεριαλιστικό, ούτε 25 ετών δεν ήμασταν άλλωστε. Δε θα ξεχάσω μία μεγάλη συζήτηση, όταν η Κατρίν Ντενέβ είχε έρθει σε ένα άλλο φεστιβάλ στη Θεσσαλονίκη, χρόνια μετά, εκφράζοντας δημόσια απαξίωση για τους Αμερικανούς σκηνοθέτες. ''Ναι, βρε Κατρίν, θα σε χάλαγε να συνεργαστείς με κάναν Τζιμ Τζάρμους'' ήταν το σχόλιο ενός φίλου από το σινάφι, με το οποίο πάντα γελάω. ''Πάρε Σμαραγδή τώρα και άσε ήσυχους τους Αμερικανούς σκηνοθέτες!''

Με τον Κιαροστάμι ο πλανήτης όλος έμαθε για την κινηματογραφία μιας πολύπαθης χώρας. Με τον Κιαροστάμι είχαμε την έναρξη ενός ''ethnic'', να τον πω, κινηματογράφου με στοιχεία δάνεια από τον νεορεαλισμό και το αμιγώς ποιητικό σινεμά.

Σε εκείνο λοιπόν το φεστιβάλ, το 40ο ήτανε, ήρθαμε σε επαφή με το έργο του Αμπάς Κιαροστάμι. ''Close up'', αριστούργημα - ταινία, ''Γεύση του κερασιού'', η τριλογία ''Koker'' από το όνομα ενός χωριού στο βόρειο Ιράν, αλλά και το ''Ο άνεμος θα μας πάρει'', που μόλις είχε τιμηθεί με το μεγάλο βραβείο της Επιτροπής του Φεστιβάλ Βενετίας. Παράλληλα, ο άνθρωπος αυτός, ο μέγας καλλιτέχνης, χρύσωνε ότι άλλο ''άγγιζε'': Το ''Άσπρο μπαλόνι'' του βοηθού του, Τζαφάρ Παναχί, που ήταν σε δικό του σενάριο, ακόμη και τη φιλία του με τον νεότερο συνάδελφο του, τον Μοσέν Μαχμαλμπάφ, που είχε αξιοποιήσει δημιουργικά στο ημι-ντοκιμαντέρ ''Close up''.

Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
Πλάνο από τη βραβευμένη ταινία ''Ο άνεμος θα μας πάρει''.

Με τον Κιαροστάμιο πλανήτης όλος έμαθε για την κινηματογραφία μιας πολύπαθης χώρας. Με τον Κιαροστάμι είχαμε την έναρξη ενός ''ethnic'', να τον πω, κινηματογράφου με στοιχεία δάνεια από τον νεορεαλισμό και το αμιγώς ποιητικό σινεμά. Δεν τα κατάφεραν, όπως ήταν φυσικό, όλοι οι επίγονοί του. Ο ιρανικός κινηματογράφος δεν άργησε να επιδοθεί σε ένα άκρατο φολκλόρ με τα φτωχόπαιδα του σε πρώτο πλάνο, την κακοτράχαλη ζωή τους και τις κοινωνικές ανισότητες. Κι αυτά τα χρώματα, τα πολλά χρώματα και τα σκονισμένα πλάνα σε τόνους κεραμιδί και βυσσινί.

Ο Κιαροστάμι, ωστόσο, δεν ήταν απλά ένας μάγος της εικόνας, πόσο μάλλον ένας καταγραφέας των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών της χώρας του. Υπήρξε αυθεντικός ποιητής. Την πορεία ενός μοναχικού ανθρώπου που οδεύει προς το θάνατο και αναμετριέται με τις μνήμες του, έτσι όπως περιέγραψε ο δικός μας Θόδωρος Αγγελόπουλος στη ''Μία αιωνιότητα και μια μέρα'' του, είχε περιγράψει κι αυτός, ένα χρόνο πριν, στη ''Γεύση του κερασιού'' του. Δεν είναι τυχαίο, σκέφτομαι τώρα με την απόσταση σχεδόν μιας 20ετίας, πως ο Χρυσός Φοίνικας των Κανών δόθηκε για δύο συνεχόμενες χρονιές σε δύο ταινίες με παρεμφερές θέμα και περίσσια στοχαστική διάθεση.

Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
Σκηνή από τη ταινία Like Someone In Love (2012)

Κι αν τον Αγγελόπουλο τον απασχολούσε στην τελική η μόνιμη θέση του πάνω στην Ιστορία, ο Κιαροστάμι ενδιαφερόταν για την ανάδειξη μιας οπτιμιστικής άποψης πάνω στη Ζωή και του πόσο πολύτιμη είναι για κάθε άνθρωπο απ' τη στιγμή που γεννιέται. Ακόμη ένα κοινό στοιχείο τους: Η ποίηση. Ο Διονύσιος Σολωμός στον Αγγελόπουλο, ο Ομάρ Καγιάμ στον Κιαροστάμι.

Τον Αύγουστο του 2005 τις εκλογές κέρδισε ο Μαχμούτ Αχμαντινετζά και έγινε ο 6ος Πρόεδρος στο Ιράν. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν ήταν, ομολογουμένως, στο επίκεντρο των αρμοδιοτήτων του. Κάθε άλλο! Πολλοί Ιρανοί διανοούμενοι είχαν, ούτως ή άλλως, υποφέρει από το υπερσυντηρητικό θεοκρατικό καθεστώς, σαν τον Τζαφάρ Πανάχι, που φυλακίστηκε και δε μπορούσε να κάνει ταινία για μια 20ετία, ή τον νέο ανεξάρτητο κινηματογραφιστή Μοχάμετ Ρασούλοφ, ο οποίος επίσης φυλακίστηκε. Κι αν ο Μοσέν Μαχμαλμπάφ, στενός φίλος και συνεργάτης του Κιαροστάμι, έφυγε στη Γαλλία αμέσως μετά την εκλογή του Αχμαντινετζά, ο ίδιος ο Κιαροστάμι προτίμησε να παραμείνει στη χώρα του και να συνεχίσει να εργάζεται.

Ποιο καθεστώς θα μπορούσε να πειράξει στ' αλήθεια έναν διανοούμενο που άνοιξε το δρόμο για μια εθνική - διεθνή κινηματογραφία; Ποιος Αχμαντινετζά και ποιο ιερατείο θα τα έβαζε με έναν άνθρωπο που μέσα σε 13 χρόνια είχε τιμηθεί με Χρυσό Φοίνικα, Αργυρό Λιοντάρι και, μεταξύ άλλων, με τα βραβεία ''Ρομπέρτο Ροσελίνι'', ''Φρανσουά Τριφό'', ''Πιέρ Πάολο Παζολίνι'' και ''Ακίρα Κουροσάουα'';

Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
Ο Αμπάς Κιαροστάμι που λάτρεψε τον Ομάρ Καγιάμ, τη γραφή, τη φωτογραφία, την ίδια τη Ζωή ως δώρο Θεού, αλλά και τα απλά καθημερινά πράγματα.

Ο Κιαροστάμι παρέμεινε στο Ιράν, λοιπόν, και απλά δούλευε με ταπεινότητα και πραότητα. Χωρίς πολλά - πολλά με το καθεστώς και ταυτόχρονα με μια μεγαλοπρέπεια που προέκυπτε απ' την παγκόσμια αναγνώριση του έργου του. ''Το ιρανικό σινεμά οφείλει τα μέγιστα στον Αμπάς'' δήλωσε πριν δύο 24ωρα ο Μαχμαλμπάφ, ''μα όλο αυτό δε μεταφράζεται και με αναγνώριση στον ίδιο του τον τόπο''. Τυχαία αυτή η δήλωση; 

Ο Κιαροστάμι λάτρεψε τον Ομάρ Καγιάμ, τη γραφή, τη φωτογραφία, την ίδια τη Ζωή ως δώρο Θεού, αλλά και τα απλά πράγματα, τα καθημερινά. Το τελευταίο μπορώ να λέω ότι το γνωρίζω με ένα μικρό στιγμιότυπο από την παρουσία του στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης: Είναι μεσημέρι και έχοντας μόλις τελειώσει ακόμη μία συνέντευξη Τύπου, τον πέτυχα στο καφέ του Ολύμπιον, εκείνο το υπερυψωμένο, που βλέπεις πιάτο το λιμάνι της συμπρωτεύουσας μέχρι τον Λευκό Πύργο. Ο Κιαροστάμι παραγγέλνει καφέ με την παρέα ενός φίλου του, Γάλλου. Φοράει τα χαρακτηριστικά γυαλιά του που τον προστατεύουν από τη φωτοφοβία του. Εγώ σε απόσταση δεν έχω πάρει τα μάτια μου από πάνω του. Έρχεται ο καφές, ελληνικός, σε μικρό φλιτζανάκι. Πίνει μια γουλιά κι ύστερα σηκώνει το κεφάλι με μια έκφραση ηδονής σα να δοκίμασε μόλις νέκταρ των Ολύμπιων Θεών. Διότι, ναι, αυτή την ιδιότητα είχε ο Κιαροστάμι! Να ζει πέραν της Λήθης μέσα στο δικό του βασίλειο των Λέξεων - Εικόνων ενώ ο άνεμος κάτι του ψιθύριζε από μακριά κι ένα μήλο έπεφτε από το δέντρο του στο έδαφος. Κάτι ήξερε ο σύγχρονος Πέρσης ποιητής Σοχράτ Σεπεχρί που τα λόγια του ακούστηκαν στις ταινίες του Αμπάς...

2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

τομ χάρντι

Οθόνες / 10 τηλεοπτικές σειρές που θα δούμε την άνοιξη

Από τη μεγάλη επιστροφή του «The Last of Us» σε εκείνη του «Αστερίξ» και από τη σεξουαλική αναζήτηση της Μισέλ Ουίλιαμς σε μια απολαυστική ματιά στον κόσμο του σύγχρονου μπαλέτου, αυτές είναι οι σειρές που θα μας κρατήσουν καθηλωμένους στη μικρή οθόνη το επόμενο διάστημα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Οι 10 αγαπημένες ταινίες της Μαρίνας Σάττι

Μυθολογίες / «Οι εικόνες του Ζβιάγκιντσεφ είναι υπνωτιστικές»: Οι 10 αγαπημένες ταινίες της Μαρίνας Σάττι

Στην κινηματογραφική λίστα της τραγουδοποιού, η σιωπή λέει περισσότερα από τα λόγια, οι εικόνες αποκαλύπτουν κρυμμένα συναισθήματα, οι κόσμοι είναι γεμάτοι αβεβαιότητες και συγκρούσεις, και η μουσική έχει μια ιερή διάσταση.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΝΕΤΤΑ ΓΙΑΚΙΝΤΖΗ
21 ντοκιμαντέρ του 21ου αιώνα που αξίζει να δείτε

Οθόνες / 21 ντοκιμαντέρ του 21ου αιώνα που αξίζει να δείτε

Από μια σπουδαία στιγμή του σκορσεζικού σινεμά ως την ψηφιακή επανάσταση της Ανιές Βαρντά κι από το συγκλονιστικό δίπτυχο του Τζόσουα Οπενχάιμερ ως τη μεγάλη φιλμική «σκανταλιά» του Banksy, αυτοί είναι 21 σταθμοί του σύγχρονου σινεμά τεκμηρίωσης που πρέπει να έχει δει κάθε σινεφίλ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
«Μπορεί να γίνει μια παραγωγή σαν το “Flow” στην Ελλάδα, αρκεί να το θέλουμε»

Οθόνες / «Μπορεί να γίνει μια παραγωγή σαν το “Flow” στην Ελλάδα, αρκεί να το θέλουμε»

Με αφορμή τη δεύτερη απονομή των βραβείων Stratos, που τιμούν το ελληνικό animation, o πρόεδρος της ASIFA HELLAS Κωνσταντίνος Κακαρούντας μιλά για την άνθηση της σκηνής, τις προκλήσεις και για το πώς η Ελλάδα μπορεί να πετύχει μια παραγωγή οσκαρικού επιπέδου.
ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ
 «Εσύ, θείο, δεν θα φύγεις, θα μείνεις εδώ μαζί μου!» ή Γιάννα Δεληγιάννη: «Βρίσκω την ουσία μόνο στο να στηρίζει ο ένας τον άλλον». ή Η Γιάννα Δεληγιάννη προβάλλει ταινίες στους μαθητές της άγονης γραμμής.

Οθόνες / Η Γιάννα Δεληγιάννη προβάλλει ταινίες στους μαθητές της άγονης γραμμής

Η κινηματογραφίστρια και πρόεδρος της Cinemathesis μιλά για την πρωτοβουλία της να υλοποιεί κινηματογραφικά εργαστήρια για παιδιά σε απομακρυσμένα δημοτικά σχολεία της άγονης γραμμής, το όραμα και το αποτύπωμα της δράσης της, για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε και για το τι λείπει από την τυπική εκπαίδευση.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί το «Adolescence» έχει αναδειχθεί σε παγκόσμιο φαινόμενο;

Pulp Fiction / Γιατί το «Adolescence» έχει αναδειχθεί σε παγκόσμιο φαινόμενο;

Είναι η τεχνική αρτιότητα μιας αστυνομικής σειράς με επίκαιρο κοινωνικό θέμα που της χαρίζει τόσο μεγάλο αντίκτυπο στο κοινό; Ή μήπως η πραγματική δύναμη πηγάζει από τον φόβο των γονιών για τις εγκληματικές παραλείψεις και, κυρίως, για την άγνοιά τους απέναντι στα κρυφά σημάδια του ψηφιακού κόσμου;
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η μαμά μου, ο Μπαρτ Ρέινολντς κι ένας θάνατος που παραμένει μυστηριώδης εδώ και μισό αιώνα

Οθόνες / Η μαμά μου, ο Μπαρτ Ρέινολντς κι ένας θάνατος που παραμένει μυστηριώδης εδώ και μισό αιώνα

Ο γιος της ηθοποιού Σάρα Μάιλς ήταν τεσσάρων ετών όταν βρέθηκε νεκρός ο μάνατζερ και πρώην εραστής της μητέρας του. Οι υποψίες είχαν πέσει τότε πάνω στον συμπρωταγωνιστή της Μπαρτ Ρέινολντς. 51 χρόνια αργότερα, ο Μπολτ προσπαθεί να θυμηθεί τι συνέβη.
LIFO NEWSROOM
Το Παιδί Τραύμα επιλέγει τις 10 αγαπημένες του ταινίες

Μυθολογίες / «Το Festen έχει επηρεάσει τους στίχους μου»: Οι 10 αγαπημένες ταινίες του Παιδιού Τραύματος

Χάνεκε αλλά και Αγγελόπουλος, «Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους» αλλά και «Aftersun», το Παιδί Τραύμα επιλέγει 10 ταινίες που κυμαίνονται από τον ωμό ρεαλισμό και τη βία μέχρι τον θρίαμβο της ποίησης και της τρυφερότητας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΝΕΤΤΑ ΓΙΑΚΙΝΤΖΗ
10 εξαιρετικές ταινίες που μπορείτε να δείτε τώρα στο Netflix

Οθόνες / 10 εξαιρετικές ταινίες που μπορείτε να δείτε τώρα στο Netflix

Το Netflix έχει γίνει ο παράδεισος της εύκολης ψυχαγωγίας, αλλά για τους πραγματικούς σινεφίλ κρύβει και έναν άλλο κόσμο. Αυτή είναι μια λίστα με ταινίες που απαιτούν προσοχή και αφοσίωση, που αξίζουν τον κόπο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Movies

Οθόνες / Η Χιονάτη και 8 καλύτεροι λόγοι για να πάτε σινεμά

Ένα υποψήφιο για Όσκαρ animation για ενήλικες, το σκηνοθετικό ντεμπούτο της Αριάν Λαμπέντ και μια τολμηρή ταινία για την προσφυγική εμπειρία, γυρισμένη στην Αθήνα, είναι μερικές από τις προτάσεις της εβδομάδας που θα σας αποζημιώσουν.
THE LIFO TEAM
Tο πρόβλημα με την «Εφηβεία»

Daily / Tο πρόβλημα με την «Εφηβεία»

Συμπονά κανείς όχι μόνο τους γονείς που μετά την παρακολούθηση της δραματικής μίνι σειράς του Netflix θα ψάχνουν μάταια απαντήσεις στα «ιερογλυφικά» μηνύματα που κρύβονται στα κινητά των παιδιών τους, αλλά και τα ίδια τα παιδιά.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ

σχόλια

1 σχόλια
Μόλις είχα τελειώσει το "Close Up" ένιωσα την επιθυμία να μάθω αραβικά. "Πώς να πλησιάσεις κι άλλο αυτό το αριστούργημα" σκέφτηκα αρχικά, "αν όχι στην γλώσσα του;".Αραβικά δεν έμαθα ποτέ εντέλει. Ευτυχώς η γλώσσα που μιλάει στον κόσμο ο έκπαγλος ιρανικός κινηματογράφος είναι κατανοητή με τον πιο αδιαμεσολάβητο τρόπο σε όλους όσοι στρέφουν τις κεραίες τους και ανοίγουν τις καρδιές τους, και δεν χρειάστηκε. Στην αρχή μου είχε ξενίσει, γιατί είναι μια απλή γλώσσα που όμως έχουμε ξεχάσει να μιλάμε. Εξού και στις μέρες μας η ποίηση της απλότητας δεν είναι απλή υπόθεση. Είναι κορυφαία. Και ο Αμπάς Κιαροστάμι δεν είναι ένας απλός σκηνοθέτης που πέρασε. Αλλά απλώς αλησμόνητος, θα μείνει και θα λείψει ταυτόχρονα. Άλλωστε έτσι γινόταν και με τις ταινίες του, που τις νοσταγλούσες ενώ τις έβλεπες.