ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΤΩΡΑ

Το θρυλικό αριστούργημα του Μίλαν Κούντερα «Η αβάσταχτη ελαφρότητα της ύπαρξης»

Το θρυλικό αριστούργημα του Μίλαν Κούντερα «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» επανεκδίδεται σε νέα μετάφραση Facebook Twitter
Ο Κούντερα μας αφορά σήμερα περισσότερο από ποτέ: ήξερε ότι ο εχθρός της Ευρώπης είναι ο εξισωτισμός που ξεκινάει από τις ιδέες για να καταλήξει στον τρόπο που οι αιώνιοι προασπιστές της αλήθειας εμμένουν στον λόγο τους, και σε τίποτε άλλο.
1

ΟΤΑΝ ΠΡΩΤΟΕΚΔΟΘΗΚΕ η Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι, που επανακυκλοφορεί σε νέα μετάφραση από τις εκδόσεις της Εστίας με τον τίτλο η Αβάσταχτη ελαφρότητα της ύπαρξης από τον άοκνο μεταφραστή του Μίλαν Κούντερα, Γιάννη Η. Χάρη, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '80, ο κόσμος ακόμα ζούσε στον απόηχο των μεγάλων ιδεών και των ανυπόφορων πολέμων. Σαν αεράκι φύσηξαν οι λέξεις του εξόριστου στη Γαλλία Τσέχου συγγραφέα, ο οποίος τόλμησε να τις απογυμνώσει από την ιδεολογική τους βαρύτητα και να τις αφήσει να μιλήσουν έξω από τα μοδάτα σημασιολογικά περιβάλλοντα. Δεν υπάκουσε στη συνθήκη της δομής, πέταξε μακριά τα στεγανά της γραμμικής ή καθαρής λογοτεχνικής αφήγησης και, ακολουθώντας τα βήματα του Δον Κιχώτη που τόσο λάτρευε, έγινε ένας γνήσιος αποσυνάγωγος στην καρδιά του δυτικού μυθιστορήματος. Τι μπορούν, επομένως, να μας πουν τα πρωτότυπα παραδείγματα των ηρώων της Αβάσταχτης Ελαφρότητας οι οποίοι περιδιαβαίνουν, άλλοτε ως εκφραστές της σοβαρότητας και άλλοτε του γελοίου, στις διάφορες περιοχές της Ευρώπης, όπως οι Υπνοβάτες του Μπροχ ή σαν γνήσιοι απόγονοι του Οιδίποδα;

Το χάραμα του μυθιστορήματος απλώνεται για τον Κούντερα σε έναν καινούργιο κόσμο και σε μια σκονισμένη αφηγηματική ζούγκλα, όπου τα όρνια των ιδεολογιών απειλούν να φάνε τις σάρκες του μυθιστορήματος που επιβίωσε επειδή ακριβώς φρόντισε να αυτοκαταστραφεί με ένα γέλιο και μια βροντή, έχοντας ως βάση από τη μια τον Σοφοκλή και από την άλλη τον Αριστοφάνη. Ο Τρίστραμ Σάντι, που τη μορφή του ενσάρκωσε γνήσια ο Κούντερα, ήταν, άλλωστε, ένας παρανοϊκός παλιάτσος που έβγαλε τη γλώσσα στις πιο άτεγκτες συμβάσεις. Έτσι και ο Τσέχος διανοητής: έχοντας ως όπλο το διαρκές πείραγμα, άρχισε το μεγάλο του ταξίδι στον πυρήνα της ίδιας της ύπαρξης μιλώντας με τρόπο ανάλαφρο, δηλαδή μέσα από σεξουαλικές ιστορίες και ερωτοτροπίες, για την πιο βαθιά ουσία. Καλύτερα οι ψευδαισθήσεις ενός παράφορου παραμυθά και ιδαλγού, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό είναι επιβεβλημένες, παρά η ανακριτική αλήθεια των δυϊσμών και της «καθαρότητας». Άλλωστε το ψέμα στον Κούντερα συνάδει με την ίδια την ουσία. «Από τη στιγμή που υπάρχει ένας μάρτυρας των πράξεών μας, προσαρμοζόμαστε θέλοντας και μη στα μάτια που μας παρατηρούν, και τίποτα πια απ' ό,τι κάνουμε δεν είναι αληθινό. Όταν έχουμε θεατές, όταν έχουμε στον νου μας κάποιους θεατές, σημαίνει πως ζούμε μέσα στο ψέμα» γράφει στην Αβάσταχτη Ελαφρότητα. Το ίδιο συμβαίνει με τον εραστή που δίνει διαρκώς παράσταση στο αντικείμενο του πόθου του, το ίδιο και με τον λογοτέχνη απέναντι στον αναγνώστη. Αντίθετα, όσοι «ζουν μέσα στην αλήθεια, τίποτα απ' όσα κάνουν δεν αποτελεί μυστικό για κανέναν.

Το χάραμα του μυθιστορήματος απλώνεται για τον Κούντερα σε έναν καινούργιο κόσμο και σε μια σκονισμένη αφηγηματική ζούγκλα, όπου τα όρνια των ιδεολογιών απειλούν να φάνε τις σάρκες του μυθιστορήματος που επιβίωσε επειδή ακριβώς φρόντισε να αυτοκαταστραφεί με ένα γέλιο και μια βροντή, έχοντας ως βάση από τη μια τον Σοφοκλή και από την άλλη τον Αριστοφάνη.

KOUNTERA
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. Μίλαν Κούντερα: Η αβάσταχτη ελαφρότητα της ύπαρξης, εκδόσεις της Εστίας

Ακριβώς γι' αυτόν το λόγο, λοιπόν, ο Κούντερα μας αφορά σήμερα περισσότερο από ποτέ: ήξερε ότι ο εχθρός της Ευρώπης είναι ο εξισωτισμός που ξεκινάει από τις ιδέες για να καταλήξει στον τρόπο που οι αιώνιοι προασπιστές της αλήθειας εμμένουν στον λόγο τους, και σε τίποτε άλλο. Αν κάτι συνέβαλε στην κατίσχυση του ολοκληρωτισμού, που επανέρχεται με τρόπο τρομακτικό, είναι ότι οι ιδεολογίες που κατακερμάτισαν τη γηραιά ήπειρο στηρίχτηκαν στην επιβολή μίας και μόνο αλήθειας και στην άρνηση ανάληψης οποιασδήποτε ευθύνης. Γι' αυτό και η Αβάσταχτη Ελαφρότητα ξεκινάει με τον Νίτσε, εμμένοντας στην ανάγκη της συνειδητοποίησης των επιπτώσεων των εκάστοτε επιλογών στη ζωή, όπου η ευκαιρία δίνεται μονάχα μια φορά, και όχι δύο. Ο Οιδίποδας, ο ήρωας που επανέρχεται σχεδόν σε κάθε κεφάλαιο του βιβλίου, αποφάσισε να βγάλει τα μάτια του και να αναλάβει έτσι την ευθύνη, παρ' ότι ήξερε πως ό,τι έκανε, το έκανε εν αγνοία του.

Ποια είναι όμως η αντίσταση που μπορεί να προβάλει, αναλαμβάνοντας την ευθύνη, ο πολίτης της Ευρώπης του σήμερα; Σύμφωνα με τον Κούντερα, δεν είναι ιδεολογική ή πολιτική, γιατί αυτή, αργά ή γρήγορα, θα συνταχθεί με την απολυτότητα των ιδεών, αλλά αισθητική. Και πάλι, νιτσεϊκώ τω τρόπω, ο διονυσιασμένος Κούντερα επιστρέφει στην ομορφιά ως μοναδικό όπλο αντίστασης σε έναν κόσμο που οδηγεί απαρέγκλιτα στην ομοιομορφία: «Ο άνθρωπος, εν αγνοία του, συνθέτει τη ζωή του σύμφωνα με τους νόμους της ομορφιάς, ακόμα και τις στιγμές της πιο βαθιάς απελπισίας». Ο ίλιγγος της ύπαρξης δεν αποφεύγεται ακόμα και όταν νιώθει κανείς ανάλαφρος – τι πιο ανάλαφρο, λοιπόν, και πιο βαρύ από τον έρωτα;

Το θρυλικό αριστούργημα του Μίλαν Κούντερα «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» επανεκδίδεται σε νέα μετάφραση Facebook Twitter
O Τσέχος διανοητής: έχοντας ως όπλο το διαρκές πείραγμα, άρχισε το μεγάλο του ταξίδι στον πυρήνα της ίδιας της ύπαρξης μιλώντας με τρόπο ανάλαφρο, δηλαδή μέσα από σεξουαλικές ιστορίες και ερωτοτροπίες, για την πιο βαθιά ουσία.

Σε μια ζωή που γεννιέται σαν παρτιτούρα, όπως και το ίδιο το μυθιστόρημα που στήνει μουσικά ο Κούντερα, και που προκύπτει τυχαία και ακατέργαστα, οι τέσσερις ήρωες της Αβάσταχτης Ελαφρότητας εναλλάσσονται σε ρόλους δυναμικούς και ασύμμετρους: η σερβιτόρα και κατόπιν φωτογράφος Τερέζα βιώνει βαριά τη ζήλια και τον έρωτά της με τον φαινομενικά ανάλαφρο και επιπόλαιο ερωτικά γιατρό Τόμας, ενώ η Σαμπίνα, μία από τις ερωμένες του Τόμας, αρνείται τη μονογαμική σχέση με τον Φραντς. Όταν όμως ο έρωτας απομακρύνεται από το τυχαίο που τον στιγματίζει, από τη φευγαλέα κίνηση, από την ανάγκη ποιητικής ενατένισης του άλλου, τότε γίνεται κανόνας και υποκύπτει στο πρέπει – αυτό το es muss sein του Μπετόβεν, αλλά χωρίς το απαραίτητο παιχνίδι που είχε εμπνεύσει την ομότιτλη σύνθεση. «Για να μείνει αλησμόνητος ένας έρωτας, πρέπει να μαζευτούν πάνω του απ' την πρώτη στιγμή τα τυχαία, σαν τα πουλιά πάνω στους ώμους του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης». Γιατί αυτά «τα μαγικά τα κάνει το τυχαίο, όχι η αναγκαιότητα».

Η ομοιόμορφη, λοιπόν, ταπετσαρία με την οποία οι άνθρωποι της πολιτικής έχουν καλύψει τον κόσμο, αυτή του κομμουνισμού ή του φασισμού, δεν θα αφήσει καμία λευκή πτυχή που πάνω της θα μπορεί να ζωγραφίσει ο δημιουργός το μυστήριο. Ο τοίχος της ύπαρξης θα είναι ασφυχτικά γεμάτος και προβλέψιμος, ενώ «μόνο το τυχαίο μιλάει. Προσπαθούμε να το διαβάσουμε, όπως διαβάζουν οι Τσιγγάνες στο φλιτζάνι τα σημάδια από το κατακάθι του καφέ». Αρκεί μόνο να διαθέτεις το βλέμμα ώστε να προσέξεις ότι, όταν καταφθάνει τυχαία το αντικείμενο του πόθου σου, όπως συνέβη με την πρωταγωνίστρια του βιβλίου, Τερέζα, μπορεί, εκείνη ακριβώς τη στιγμή, να ακούγεται μια συγκεκριμένη μουσική συμφωνία ή στο τραπέζι να υπάρχει ένα συγκεκριμένο βιβλίο, απόδειξη πως μονάχα ο έρωτας αφήνει ανοιχτά τα ενδεχόμενα της παρατήρησης – σχεδόν τα οξύνει. Διαφορετικά, θα έμεναν κρυφά και απαρατήρητα τόσες χιλιάδες μηνύματα που περνούν δίπλα μας καθημερινά. Η μεταφορά έχει, επομένως, πιο αληθινή δύναμη από την κυριολεξία.

Οι ήρωες του Κούντερα ονειρεύονται διαρκώς είτε ότι ανυψώνονται, είτε ότι πέφτουν, είτε ότι πεθαίνουν, γιατί αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να ζουν. Φυσικά, η φαντασία και το όνειρο, που είναι αδιαφιλονίκητα συνδεδεμένα με την ίδια την ανθρώπινη φύση, ενέχουν τον κίνδυνο του ιλίγγου ακριβώς γιατί ανυψώνουν τον άνθρωπο σε σφαίρες που δεν μπορεί να προβλέψει, ούτε καν να δει. Και στον ταλαντευόμενο άξονα ανάμεσα στην ύπαρξη ή στην ανυπαρξία, στην ψυχή ή στο σώμα, υπάρχει πάντα η έκπληξη που παραμονεύει τον συγγραφέα ή τον εραστή, η έκπληξη της δημιουργίας. «Όπως ξαναείπα, τα πρόσωπα ενός έργου δεν γεννιούνται από γυναικείο σώμα, όπως τα ζωντανά πλάσματα, αλλά από μια κατάσταση, μια φράση, μια μεταφορά, η οποία περιέχει εν σπέρματι μια βασική ανθρώπινη δυνατότητα που ο συγγραφέας φαντάζεται πως δεν έχει αποκαλυφθεί ακόμα ή πως δεν έχει ειπωθεί ακόμα γι' αυτήν τίποτα ουσιώδες». Ίσως γι' αυτό θα προτιμούσαμε το «Είναι» από την «Ύπαρξη», έναν πολύ πιο συγκεκριμένο και υπέρ το δέον ακριβή φιλοσοφικό όρο για τα σχετικά μέτρα του Κούντερα, πολύ πιο κοντά στα ενδεχόμενα από την κυριολεξία.

Μπορείτε να αγοράσετε το βιβλίο εδώ

Βιβλίο
1

ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΤΩΡΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΚΟΥΝΤΕΡΑ

Βιβλίο / Ο Μίλαν Κούντερα και η Κεντρική Ευρώπη

Η αγωνία του Μίλαν Κούντερα για τη λογοτεχνία και τη σύνδεσή της με την Ευρώπη, η διαρκής μάχη του εναντίον του απολυταρχισμού και η ανάγκη του για ελευθερία διαφαίνονται στο βιβλίο «Ο ακρωτηριασμός της Δύσης» που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις της Εστίας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Milan Kundera

Το πίσω ράφι / «Ο πέπλος»: Ο Μίλαν Κούντερα εξερευνά την τέχνη του μυθιστορήματος

Στον «Πέπλο», υιοθετώντας έναν τόνο φιλικό προς τον αναγνώστη και αναμειγνύοντας, όπως πάντα, το σοβαρό με το ανάλαφρο, ο Κούντερα συνοψίζει όσα τον απασχόλησαν στην «Τέχνη του μυθιστορήματος» και στις «Προδομένες διαθήκες».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Διαβάζοντας για την Αμερική του Τραμπ

Βιβλίο / Διαβάζοντας για την Αμερική του Τραμπ

Μόλις μία εβδομάδα μετά τις αμερικανικές εκλογές, βιβλία δυστοπικού περιεχομένου και πολιτικής θεωρίας εκτοξεύτηκαν στις πρώτες θέσεις των παγκόσμιων πωλήσεων, αποδεικνύοντας ότι η ανάγνωση παραμένει το ένα και μοναδικό όπλο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η βίβλος του cult ελληνικού σινεμά

Οθόνες / Η βίβλος του cult ελληνικού σινεμά μόλις κυκλοφόρησε

Τα κείμενα του Φώντα Τρούσα για τις «βαθιά υποτιμημένες ταινίες που απελευθέρωσαν τη ματιά του θεατή από την οικογενειακή τηλεοπτική εικόνα, απενοχοποιώντας περαιτέρω το γυμνό» και για τον underground και τον πειραματικό ελληνικό κινηματογράφο κυκλοφορούν σε ένα μοναδικό, κυριολεκτικά, βιβλίο, από τα LiFO Books.
M. HULOT
Κανείς δεν ήξερε ότι ήταν μαύρη: Η εξωπραγματική ιστορία της επιμελήτριας του JP Morgan

Βιβλίο / Κανείς δεν ήξερε ότι ήταν μαύρη: Η εξωπραγματική ιστορία της επιμελήτριας του JP Morgan

Υπεύθυνη για τα πιο πολύτιμα αποκτήματα της ιδιωτικής συλλογής του διάσημου τραπεζίτη, η απέριττα κομψή βιβλιοθηκάριος Μπελ ντα Κόστα Γκριν ήταν μαύρη αλλά εμφανιζόταν ως λευκή στον αφρό της υψηλής κοινωνίας μέχρι και τον θάνατό της το 1950.
THE LIFO TEAM
Leslie Absher: «Κόρη κατασκόπου, queer κορίτσι» 

Βιβλίο / Κόρη κατασκόπου, queer κορίτσι, συγγραφέας

Η Αμερικανίδα δημοσιογράφος Leslie Absher μάς ξεναγεί στο «Σπίτι με τα μυστικά», εκθέτοντας ταυτόχρονα την προσωπική της πορεία προς την απελευθέρωση, την «ελληνική» της εμπειρία και τις εντυπώσεις της από τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Πολυτεχνείο - Ένα παραμύθι που δεν λέει παραμύθια»

Βιβλίο / Το Πολυτεχνείο έγινε κόμικ: Μια νέα έκδοση για μια μονίμως επίκαιρη εξέγερση

Παραμονές της φετινής επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, οι εκδόσεις Red ‘n’ Noir κυκλοφόρησαν ένα έξοχο κόμικ αφιερωμένο σε αυτή, που το υπογράφουν ο συγγραφέας Γιώργος Κτενάς και ο σκιτσογράφος John Antono.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τον Μάλκολμ Λόουρι και το «Κάτω από το ηφαίστειο»

Βιβλίο / Το μεγαλόπνοο «Κάτω από το ηφαίστειο» του Μάλκολμ Λόουρι, μια προφητεία για την αποσύνθεση του κόσμου

Οι αναλογίες μεταξύ του μυθιστορηματικού βίου του Βρετανού συγγραφέα και του κορυφαίου έργου του είναι παραπάνω από δραματικές, όπως και αυτές μεταξύ της υπαρξιακής πτώσης του και του σημερινού, αδιέξοδου κόσμου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ψέμα μέχρι αποδείξεως του εναντίου

Βιβλίο / Ψέμα μέχρι αποδείξεως του εναντίου

Στο νέο του βιβλίο, «Ψέματα που μας έμαθαν για αλήθειες», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, ο Νικόλας Σμυρνάκης καταρρίπτει 23 μύθους που μας καταπιέζουν, βοηθώντας μας να ζήσουμε ουσιαστικότερα.
ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Βασίλης Σωτηρόπουλος: «Έχουν γίνει μεγάλα βήματα στη νομοθεσία για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, υπάρχουν όμως ακόμα σημαντικά κενά»

Βιβλίο / Βασίλης Σωτηρόπουλος: «Έχουν γίνει μεγάλα βήματα στη νομοθεσία για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, υπάρχουν όμως ακόμα σημαντικά κενά»

Μια διαφωτιστική συζήτηση με τον γνωστό δικηγόρο παρ’ Αρείω Πάγω και συγγραφέα με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του ΛΟΑΤΚΙ + Δικαιώματα & Ελευθερίες (εκδ. Σάκκουλα), ένα μνημειώδες όσο και πολύτιμο βοήθημα για κάθε ενδιαφερόμενο άτομο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Βασιλική Πέτσα: «Αυτό που μας πάει μπροστά δεν είναι η πρόοδος αλλά η αγάπη»

Βιβλίο / Η Βασιλική Πέτσα έγραψε ένα μεστό μυθιστόρημα με αφορμή μια ποδοσφαιρική τραγωδία

Η ακαδημαϊκός άφησε για λίγο το βλέμμα του κριτή και υιοθέτησε αυτό του συγγραφέα, καταλήγοντας να γράψει μια ιστορία για το συλλογικό τραύμα που έρχεται να προστεθεί στις ατομικές τραγωδίες και για τη σημασία της φιλικής αγάπης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Μιχάλης Γκανάς: Ο ποιητής της συλλογικής μας μνήμης

Απώλειες / Μιχάλης Γκανάς (1944-2024): Ο ποιητής της συλλογικής μας μνήμης

«Ό,τι με βασανίζει κατά βάθος είναι η οριστική απώλεια ανθρώπων, τόπων και τρόπων και το ανέφικτο της επιστροφής». Ο σημαντικός Έλληνας ποιητής έφυγε σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Queer»: Το μυθιστόρημα της στέρησης που πόνεσε τον Μπάροουζ

Βιβλίο / «Queer»: Το μυθιστόρημα της στέρησης που πόνεσε τον Μπάροουζ

Μια αναδρομή στην έξοχη, προκλητική όσο και «προφητική» νουβέλα του Ουίλιαμ Μπάροουζ στην οποία βασίστηκε η πολυαναμενόμενη ταινία του Λούκα Γκουαντανίνο που βγαίνει σύντομα στις κινηματογραφικές αίθουσες.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ