«Ό, τι μου αρνήθηκαν οι άνθρωποι»: Ιταλικός νεορεαλισμός στα θερινά

Umberto D., ο, τι μου αρνήθηκαν οι άνθρωποι Facebook Twitter
Toν πρωταγωνιστή του τον ανακάλυψε τυχαία στο σβησμένο, ντροπιασμένο πρόσωπο του Κάρλο Μπατίστι, ενός λέκτορα γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, και μάλιστα μέλους του φασιστικού κόμματος που δεν είχε καμία πείρα μπροστά στην κάμερα.
0

Δεκαετίες πριν το Dogme 95 της ριζοσπαστικής παρέας των Δανών δημιουργών, η πρώτη ίσως σχολή επανατοποθέτησης του σινεμά σε ένα περιβάλλον υγείας και ιδανικών ήταν ο ιταλικός νεορεαλισμός, με την επιταγή οι ταινίες που τον συναποτελούσαν να κινούνται στην καθημερινή ζωή και οι πρωταγωνιστές των ιστοριών αυτών να είναι ερασιτέχνες, για να αποφευχθεί όσο είναι δυνατόν το ψεύτισμα και η αναληθοφάνεια. Ο Βιτόριο ντε Σίκα τήρησε τις αρχές ευλαβικά, επινοώντας, μαζί με τον Ρομπέρτο Ροσελίνι, ένα μεταπολεμικό είδος που έφερε επανάσταση και επηρέασε πολλαπλώς την ώσμωση της τεκμηρίωσης με τη μυθοπλασία, ως είδος και ύφος.

Μετά τον «Λούστρο Παπουτσιών» και τον «Κλέφτη Ποδηλάτων», στράφηκε στο πορτρέτο ενός γηραιού κυρίου, του Ουμπέρτο Ντομένικο Φεράρι, πρώην υπαλλήλου στο υπουργείο Δημοσίων Έργων και πλέον ατιμασμένου, αφού όλοι τον φωνάζουν με το μικρό του όνομα, ακόμη και ο πρώην διευθυντής του, όταν τον συναντά τυχαία στον δρόμο − λες και είναι ακόμη νέος. Τον πρωτοβλέπουμε να διαδηλώνει σε μια συγκέντρωση συνταξιούχων που ζητούν αύξηση, γιατί με τα ψίχουλα δεν τα βγάζουν πέρα. Ο Ουμπέρτο απειλείται με έξωση από τη φαντασμένη σπιτονοικοκυρά του, μια άπονη νέα γυναίκα που τραγουδά άριες, έχει βάλει στο μάτι έναν ιδιοκτήτη κινηματογραφικής αίθουσας και θέλει τα ενοίκια στο ακέραιο.

Η πρωτοτυπία, που έχει φέρει την ταινία στην κορυφή σε πολλές λίστες κριτικών και ειδικών, είναι το σημείο εκκίνησης των κρίσιμων σκηνών. Η κινηματογραφική διαδρομή του Ουμπέρτο φαίνεται να προκύπτει από τις συνθήκες που αντιμετωπίζει και όχι από τον συνήθη τρόπο που ένας σκηνοθέτης υλοποιεί οπτικά το σεναριακό storyboard και καλεί τον ηθοποιό να παίξει όσο καλύτερα μπορεί.

Η μοναδική παρηγοριά του είναι η καθαρίστρια, μια νέα κοπέλα που δεν γνωρίζει από ποιο από τα δυο αγόρια με τα οποία έχει περιστασιακές σχέσεις έχει μείνει έγκυος, και ο πιστός του σκύλος, ο Φλάικ − σε μια από τις πιο συγκινητικές σεκάνς της ταινίας τον αναζητά εναγωνίως σε ένα κέντρο με αδέσποτα, όπου βλέπει πού και πώς οδηγούν τα απολεσθέντα σε έναν φριχτό φούρνο. Ο λόγος που τον αποχωρίστηκε είναι ότι μπήκε στο νοσοκομείο, όχι τόσο για να αντιμετωπίσει μια ελαφριά ασθένεια όσο για να ξεκουραστεί, να βρει φαγητό και καθαριότητα, κάνοντας ένα διάλειμμα από την απαίσια διαβίωσή του σε ένα μικρό δωμάτιο με έντομα, που υπενοικιάζεται σε πρωινά ζευγάρια όσο εκείνος τριγυρίζει εις μάτην μήπως πουλήσει το ρολόι του ή για να βρει κάτι για να ταΐσει τον Φλάικ. Η στιγμή της επανασύνδεσής τους είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα της ηθελημένης απόστασης του Ντε Σίκα από το μελό: με το λατρεμένο του κατοικίδιο φαίνεται να χαιρετιούνται, και η κάμερα ξεκολλάει έγκαιρα από τα πρόσωπά τους, για να μην κρεμάσει το συναίσθημα παραπάνω από την κατάσταση.

Umberto D., ο, τι μου αρνήθηκαν οι άνθρωποι Facebook Twitter
Η μοναδική παρηγοριά του είναι η καθαρίστρια, μια νέα κοπέλα που δεν γνωρίζει από ποιο από τα δυο αγόρια με τα οποία έχει περιστασιακές σχέσεις έχει μείνει έγκυος, και ο πιστός του σκύλος, ο Φλάικ.

Η πρωτοτυπία, που έχει φέρει την ταινία στην κορυφή σε πολλές λίστες κριτικών και ειδικών, είναι το σημείο εκκίνησης των κρίσιμων σκηνών. Η κινηματογραφική διαδρομή του Ουμπέρτο φαίνεται να προκύπτει από τις συνθήκες που αντιμετωπίζει και όχι από τον συνήθη τρόπο που ένας σκηνοθέτης υλοποιεί οπτικά το σεναριακό storyboard και καλεί τον ηθοποιό να παίξει όσο καλύτερα μπορεί.

Βέβαια, ο Ντε Σίκα δεν ξεχνά το δράμα: αξιοποιώντας τη ρεαλιστική δύναμη του συνεργάτη του στο σενάριο, του Τσέζαρε Τσαβατίνι, που και εδώ βρέθηκε στην πεντάδα των Όσκαρ της κατηγορίας, κατευθύνει το ταξίδι της αξιοπρεπούς επιβίωσης του ήρωα με έξυπνο συναίσθημα, έναν σχεδόν αόρατο χειρισμό του ψυχισμού του, αυτό που αποκαλούσε «ηθική αποκάλυψη».

Η τύχη του χαμογέλασε όταν μετά από έρευνα μηνών στη Ρώμη και στο Μιλάνο ανακάλυψε τυχαία τον πρωταγωνιστή του στο σβησμένο, ντροπιασμένο πρόσωπο ενός λέκτορα γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, και μάλιστα μέλους του φασιστικού κόμματος, που δεν είχε καμία πείρα μπροστά στην κάμερα, του Κάρλο Μπατίστι. Όταν λέει με παρρησία πως δεν χρωστούσε ποτέ στη ζωή του, ή πως θα χρειαστεί στρατός για να τον ξεκουνήσει από το σπίτι του, ο θεατής τον πιστεύει εξίσου με τη μελαγχολική απελπισία του, στις στιγμές που σκέφτεται να ζητιανέψει, να αυτοκτονήσει ή απλώς όταν ακούει τους γιατρούς να του λένε ξερά πως αν ήταν νεότερος, θα του αφαιρούσαν τις αμυγδαλές, για να αποχωρήσουν βιαστικά αμέσως μετά.

Umberto D., ο, τι μου αρνήθηκαν οι άνθρωποι Facebook Twitter
Ο Βιτόριο ντε Σίκα στα γυρίσματα της ταινίας.

Αντίθετα με τον Τσάπλιν (και τον σκύλο του), δεν αποζητά τη συμπάθεια, πόσο μάλλον να την εκβιάζει. Βρίσκεται κοντύτερα στο ύφος του ζευγαριού του αριστουργήματος του Λίο Μακάρεϊ, «Make Way for Tomorrow», γυρισμένου το 1937, ενός μνημειωδώς σκοτεινού χρονικού του γήρατος που, αν και γυρισμένο στο Κραχ, κόντραρε βίαια (και με καταστροφικές εμπορικές συνέπειες) στη λευκή οδοντοστοιχία του χολιγουντιανού happy ending.

Ο Ουμπέρτο Ντ. δεν είναι πάντα δύσθυμος και σκοτεινός. Ο Ντε Σίκα τον περιβάλλει με μια νεανική ελαφράδα, μια αισιοδοξία που θολώνει ευπρόσδεκτα τις γραμμές ανάμεσα στον περιγραφικό ρεαλισμό μιας ρημαγμένης Ιταλίας της θεσμικής ασέβειας και της ευγενικής αδιαφορίας των ξένων και τη διάθεση για ζωή, σε πείσμα της αντιξοότητας και των αντικειμενικών εμποδίων της φτώχειας και της ηλικίας. 

Η ταινία ήταν το απόγειο και ο επίλογος του νεορεαλισμού, σηματοδοτώντας το πέρασμα του survivor Ντε Σίκα −πάλαι ποτέ πρωταγωνιστή στις περίφημες ιταλιάνικες κομεντί με το λευκό τηλέφωνο, όπως τις κατηγοριοποιούσαν, και στα μπουλβάρ σενάρια παρεξηγήσεων− σε ένα τρίτο, εξίσου μακρύ κεφάλαιο της πολύπλευρης καριέρας του και τη μετάβασή του, αντίθετα με τον Φελίνι και τον Ροσελίνι, στην Αμερική, τη Λόρεν, τις κομεντί και πάλι, ως το έτερο αριστούργημά του, 20 χρόνια αργότερα, τον «Κήπο των Φίντσι Κοντίνι».

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΚΥΡΙΑΚΗ 20/11-Όταν ο Όρσον Γουέλς δούλευε σε φιλμ της σειράς για να χρηματοδοτήσει τις ταινίες του

Ηχητικά Άρθρα / Όταν ο Όρσον Γουέλς δούλευε σε φιλμ της σειράς για να χρηματοδοτήσει τις ταινίες του

Οι «δεύτερες» εμφανίσεις του κατά τ’ άλλα ιδιοφυούς σκηνοθέτη που αναγκάστηκε να συμμετάσχει και σε φιλμ της σειράς, χρησιμοποιώντας τις αμοιβές για να χρηματοδοτήσει τις ταινίες του.
ΑΚΗΣ ΚΑΠΡΑΝΟΣ
Πάολο Ντι Πάολο: Ο πιο σπουδαίος φωτογράφος της Ρώμης την εποχή της «Ντόλτσε Βίτα»

Φωτογραφία / Πάολο Ντι Πάολο: Ο πιο σπουδαίος φωτογράφος της Ρώμης την εποχή της «Ντόλτσε Βίτα»

Μια μεγάλη έκθεση στη Ρώμη αποκαλύπτει τον «χαμένο κόσμο» του μεγάλου εικαστικού φωτογράφου, ο οποίος αφού τράβηξε μερικές από τις πιο εξαίσιες φωτογραφίες της «χρυσής ιταλικής εποχής», εγκατέλειψε για πάντα την κάμερά του εξαιτίας της επέλασης των παπαράτσι

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κωστής Χαραμουντάνης: «Για να κάνω σινεμά μένω ακόμα στο πατρικό μου»

Κωστής Χαραμουντάνης / Κωστής Χαραμουντάνης: «Για να κάνω σινεμά μένω ακόμα στο πατρικό μου»

Ο 31χρονος σκηνοθέτης νιώθει πως ενηλικιώθηκε μαζί με την πρώτη του βραβευμένη ταινία, «Κιούκα: Πριν το τέλος του καλοκαιριού», κινηματογραφεί τις αναμνήσεις του και είναι μία από τις πιο μεγάλες ελπίδες του ελληνικού κινηματογράφου.
M. HULOT
«Το γυναικείο σώμα είναι το πρώτο που προσπαθεί να ελέγξει κάθε εξουσία»

Thalia Mavros / «Το γυναικείο σώμα είναι το πρώτο που προσπαθεί να ελέγξει κάθε εξουσία»

Η διεθνώς βραβευμένη παραγωγός και σκηνοθέτις Thalia Mavros μιλά στη LIFO για τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνει η «αυτοκρατορία» του Τραμπ, καθώς και για τη θέση της γυναίκας σε έναν κόσμο που αλλάζει - και όχι προς το καλύτερο.
M. HULOT
«The last of us» - S02 : Να δεις τι σου 'χω για μετά

Οθόνες / «The last of us» - S02 : Να δεις τι σου 'χω για μετά

Το πρώτο επεισόδιο της δεύτερης σεζόν της αγαπημένης σειράς του HBO λειτουργεί ως εισαγωγή, συστήνοντας νέους χαρακτήρες, το περιβάλλον της δράσης, τη σχέση των παλιών χαρακτήρων με αυτό αλλά και μεταξύ τους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
«Κρίστοφερ Νόλαν, σε εκλιπαρώ, μην κάνεις την Οδύσσεια ‘σύγχρονη’»

Οθόνες / «Κρίστοφερ Νόλαν, σε εκλιπαρώ, μην κάνεις την Οδύσσεια σύγχρονη»

Ο επιφανής μελετητής του Ομήρου και διευθυντής του New York Times Review of Books, Ντάνιελ Μέντελσον, περιγράφει στην εφημερίδα Telegraph τους τρεις βασικούς κανόνες που ελπίζει να τηρηθούν κατά τη μεταφορά της «Οδύσσειας» στη μεγάλη οθόνη.
THE LIFO TEAM
Movies

Οθόνες / Μια ταινία για τον Bloody Hawκ και άλλοι 8 λόγοι για να πάτε σινεμά

Αυτή την εβδομάδα έχουν την τιμητική τους τα κατασκοπικά θρίλερ, παίζει η επανέκδοση του Delicatessen και ένα ντοκιμαντέρ για τον δημοφιλή ράπερ που δεν απευθύνεται μόνο στο fan base του — όχι άλλο Minecraft.
THE LIFO TEAM
«Οι περισσότεροι κινηματογράφοι στην Αργεντινή έχουν μετατραπεί σε εκκλησίες ευαγγελιστών»

Οθόνες / «Οι περισσότεροι κινηματογράφοι στην Αργεντινή έχουν μετατραπεί σε εκκλησίες ευαγγελιστών»

Με το βραβευμένο ντοκιμαντέρ Μουσείο της Νύχτας, ο Φερμίν Ελόι Ακόστα αναδεικνύει ένα πολύτιμο φωτογραφικό αρχείο για τη Νέα Υόρκη των δεκαετιών του ’70 και του ’80, ενώ μιλά στη LiFO για την αβεβαιότητα του μέλλοντος του κινηματογράφου στην Αργεντινή και τις πολιτικές αναταράξεις στη χώρα του.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
JASON MOMOA

Οπτική Γωνία / Το σινεμά ως τοποθέτηση προϊόντος: Το «Minecraft» σπάει ταμεία

Η τεράστια επιτυχία της κινηματογραφικής διασκευής του δημοφιλούς παιχνιδιού θεμελιώνει μια νέα εποχή στο στουντιακό σινεμά που καθιστά την ταύτιση θεατή και καταναλωτή εντονότερη από ποτέ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Οι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιώργου Γάλλου

Μυθολογίες / «Ο Βέγγος είναι το αγχολυτικό μου»: Οι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιώργου Γάλλου

Από τον Κουροσάβα και τον Μπέργκμαν, από τις ταινίες της Pixar μέχρι τα Batman του Nόλαν, ο ηθοποιός φτιάχνει μια ετερόκλητη και ειλικρινή λίστα και πιστεύει ότι «σινεμά είναι να βλέπεις άλλες πλευρές του κόσμου».
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΝΕΤΤΑ ΓΙΑΚΙΝΤΖΗ
Εβελίνα Παπούλια: «Δεν μου χαρίστηκε τίποτα»

Oι Αθηναίοι / Εβελίνα Παπούλια: «Δεν μου χαρίστηκε τίποτα»

«Μην παίξεις ποτέ κωμωδία», της είχαν πει, αλλά τελικά το ευρύ κοινό τη λάτρεψε ως Μαρίνα Κουντουράτου. Όταν αποφάσισε να ερμηνεύσει τον ρόλο μιας τρανς γυναίκας, της είπαν «θα καταστραφείς». Ήταν πάντα τολμηρή και άφοβη. Και είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
 Ντέιβιντ Κρόνεμπεργκ: «Αν είσαι υπαρξιστής άθεος όπως εγώ, το ανθρώπινο σώμα είναι η ζωή σου»

Pulp Fiction / «Αν είσαι υπαρξιστής άθεος όπως εγώ, το ανθρώπινο σώμα είναι η ζωή σου»

Ο Ντέιβιντ Κρόνεμπεργκ επιστρέφει με το «Ο Κύριος των Νεκρών» και μιλά στη LiFO για τις σκέψεις του πάνω στο πένθος, την τεχνητή νοημοσύνη που του έλυσε τα χέρια, και εξηγεί γιατί ασχολείται διαρκώς με τρομακτικές καταστάσεις.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Βαλ Κίλμερ: Ο άνθρωπος που θα (μπορούσε να) γινόταν σταρ

Απώλειες / Βαλ Κίλμερ (1959-2025): Ο άνθρωπος που θα μπορούσε να είχε γίνει σούπερσταρ

Έφυγε από τη ζωή ο Κρις του «Heat», ο Iceman του «Top Gun», ο «ξανθός» Μπάτμαν του Τζόελ Σουμάχερ, ο Τζιμ Μόρισον του Όλιβερ Στόουν, ο γκέι ντέτεκτιβ του «Kiss Kiss Bang Bang», ένας ηθοποιός που κατέγραψε μερικές αξέχαστες εμφανίσεις στο ενεργητικό του, μα δεν έκανε την αναμενόμενη καριέρα μεγάλου σταρ λόγω ατυχών συγκυριών αλλά και προσωπικών επιλογών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Η Λάιζα Μινέλι σήμερα δηλώνει ευτυχισμένη. ή Λάιζα Μινέλι: Mια απίστευτη ιστορία επιβίωσης.

Οθόνες / Λάιζα Μινέλι: Mια απίστευτη ιστορία επιβίωσης

Gay icon, μια χαρισματικά αφοσιωμένη performer, αλλά και αντικείμενο χλεύης. Το ντοκιμαντέρ του Μπρους Ντέιβιντ Κλάιν «Liza: A Truly Terrific, Absolutely True Story» σίγουρα δεν αφηγείται την ιστορία ενός τυπικού nepo baby.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
τομ χάρντι

Οθόνες / 10 τηλεοπτικές σειρές που θα δούμε την άνοιξη

Από τη μεγάλη επιστροφή του «The Last of Us» σε εκείνη του «Αστερίξ» και από τη σεξουαλική αναζήτηση της Μισέλ Ουίλιαμς σε μια απολαυστική ματιά στον κόσμο του σύγχρονου μπαλέτου, αυτές είναι οι σειρές που θα μας κρατήσουν καθηλωμένους στη μικρή οθόνη το επόμενο διάστημα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ