Στεγασμένη στη νέα πτέρυγα του Μεγάρου Μουσικής, η Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» έχει συγκεντρώσει πλούσια βιβλιογραφία και δισκογραφία και σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό για τη δυτική μουσική, τις μουσικές παραδοσιακών πολιτισμών ανά τον κόσμο και όλες τις εκφάνσεις της ελληνικής μουσικής δημιουργίας. Το μεγάλο εύρος της θεματολογίας της έχει πλέον ξεπεράσει τη μουσική και περιλαμβάνει ακόμη αξιόλογες συλλογές για την τέχνη, το θέατρο, τη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία.
Η διευθύντριά της, κ. Στεφανία Μεράκου, με ξεναγεί σε μια έκθεση με αφορμή την επέτειο συμπλήρωσης 60 χρόνων από τον θάνατο του Μανώλη Καλομοίρη και την πρόσφατη απόκτηση του αρχείου του από τη βιβλιοθήκη, μέσα στους χώρους μελέτης, στο ένα από τα δύο αναγνωστήρια, με τις βιτρίνες να περιλαμβάνουν κομμάτια από το ιδιαίτερης ιστορικής αξίας αρχείο του, παρτιτούρες, αλληλογραφία, κείμενα, προγράμματα συναυλιών, φωτογραφίες, προσωπικά αντικείμενα, πριν κατεβούμε στα μεγάλα και σύγχρονα βιβλιοστάσια, εκεί που υπάρχουν πολύτιμα χειρόγραφα, αλλά και στα μικρά ηχομονωμένα δωμάτια με όλο τον εξοπλισμό ακρόασης ενός μουσικού έργου.
Με όλη την ιδιομορφία που μπορεί να έχει ένα μουσικό αρχείο και την ειδική διαχείριση που χρειάζεται, η βιβλιοθήκη κατάφερε να συγκροτήσει ένα σπουδαίο τμήμα που αποτελεί κέντρο διαφύλαξης, μελέτης και αξιοποίησης της ελληνικής μουσικής παραγωγής, από την αρχαία ελληνική, τη βυζαντινή ως την παραδοσιακή και τη νεοελληνική λόγια μουσική, και το μοναδικό στη χώρα Αρχείο Ελληνικής Μουσικής όπου συγκεντρώνονται πολύτιμα θεματικά και προσωπικά αρχεία συνθετών, μουσικών και δασκάλων.
Η βιβλιοθήκη αποτελεί δημιούργημα του Συλλόγου «Οι φίλοι της μουσικής», ο οποίος ιδρύθηκε το 1953, και η ιστορία της είναι άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί του. Η χορηγία του Ιδρύματος «Λίλιαν Βουδούρη» επέτρεψε τη δημιουργία της, που κράτησε από το 1995 ως το 1997, τον εξοπλισμό, την οργάνωση και τη λειτουργία της, με σκοπό την υποστήριξη της έρευνας και της μουσικής εκπαίδευσης.
Με τη δωρεά Βουδούρη αγοράστηκε η πρώτη συλλογή βιβλίων και εξασφαλίστηκε η υποδομή ώστε να μπορεί να λειτουργήσει η βιβλιοθήκη για το κοινό. Το ηλεκτρονικό βιβλιοθηκονομικό σύστημα ήταν από τα πρώτα που ήρθαν στην Ελλάδα και ήταν διαθέσιμο online, κάτι πρωτοφανές για την εποχή. Η ψηφιοποίηση και η παραγωγή ψηφιακού υλικού άρχισε αργότερα και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Το 2007, η βιβλιοθήκη μεταφέρθηκε στο νέο κτίριο του Μεγάρου και σχεδιάστηκαν χώροι κατάλληλοι και η υποδομή για να φιλοξενήσει υλικό, να το φυλάξει σωστά και να υποδεχτεί το κοινό. Από 65.000-70.000 τίτλους που είχε αρχικά η βιβλιοθήκη, κάνοντας σημαντικές αγορές, σήμερα διαθέτει περίπου 200.000 τίτλους, βιβλία, παρτιτούρες, ηχογραφήσεις, περιοδικά και 52 εξαιρετικά αρχεία.
Με όλη την ιδιομορφία που μπορεί να έχει ένα μουσικό αρχείο και την ειδική διαχείριση που χρειάζεται, η βιβλιοθήκη κατάφερε να συγκροτήσει ένα σπουδαίο τμήμα που αποτελεί κέντρο διαφύλαξης, μελέτης και αξιοποίησης της ελληνικής μουσικής παραγωγής, από την αρχαία ελληνική, τη βυζαντινή ως την παραδοσιακή και τη νεοελληνική λόγια μουσική, και το μοναδικό στη χώρα Αρχείο Ελληνικής Μουσικής όπου συγκεντρώνονται πολύτιμα θεματικά και προσωπικά αρχεία συνθετών, μουσικών και δασκάλων.
Το πρώτο αρχείο που αγοράστηκε ήταν ενός μουσικοδιδάσκαλου βυζαντινής μουσικής στην Κωνσταντινούπολη, του Νηλέα Καμαράδου, που ήρθε στην Ελλάδα το 1920, και το αμέσως επόμενο ήταν το αρχείο του Μίκη Θεοδωράκη το 1997. Ανάμεσα στα σημαντικά αρχεία που φιλοξενούνται είναι αυτά των Νίκου Σκαλκώτα, Πέτρου Πετρίδη, Αντίοχου Ευαγγελάτου, Αργύρη Κουνάδη, Θόδωρου Αντωνίου, Γεωργίου Πλάτωνος, ανθρώπων που διαμόρφωσαν την ελληνική μουσική τον 20ό αιώνα.
Στη σχετικά νέα μουσική βιβλιοθήκη, που δημιούργησε μια μεγάλη συλλογή χάρη στον χώρο στον οποίο φιλοξενείται και στην τεχνογνωσία των ανθρώπων που εργάζονται εδώ, εξακολουθούν να δωρίζουν αρχεία αξιόλογα πρόσωπα από τον χώρο της μουσικής. Στα τελευταία αποκτήματα περιλαμβάνεται το αρχείο της λυρικής τραγουδίστριας Σόνιας Καραμανιάν, που διέγραψε μια λαμπρή καριέρα στην Ευρώπη πριν επιστρέψει στην Ελλάδα, και της Ρένας Κυριακού, που υπήρξε αξιόλογη πιανίστα και συνθέτις.
Μεγάλης σημασίας για τη Μουσική Βιβλιοθήκη και την ανάπτυξη της έρευνας είναι οι τρεις υποτροφίες που δίνονται κάθε χρόνο από τον Σύλλογο «Οι φίλοι της μουσικής» για την έρευνα στα αρχεία και τις συλλογές της.
Εξαρχής η χρήση της βιβλιοθήκης είναι δωρεάν για το κοινό και είναι ανοιχτή για όλους. Τα τελευταία χρόνια έχει θεσπιστεί ο θεσμός των «Φίλων της βιβλιοθήκης», οι οποίοι μπορούν να έχουν πρόσβαση −αλλά και να δανείζονται από απόσταση− σε βάσεις δεδομένων, σε ακαδημαϊκές και μεγάλες βιβλιοθήκες παγκοσμίως, σε όλες τις ψηφιακές πηγές που είναι διαθέσιμες.
Η βιβλιοθήκη διαθέτει δωρεάν, και μέσω της ιστοσελίδας της, το υλικό και τις υπηρεσίες της στο ευρύ κοινό, σε μουσικούς και ερευνητές, ενώ συμμετέχει ενεργά στη μουσική εκπαίδευση μέσα από πολύπλευρες δραστηριότητες που διοργανώνει: ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για νέους, μουσικοθεατρικές παραστάσεις για παιδιά, επιμορφωτικά σεμινάρια για ενήλικες, εκθέσεις, παρουσιάσεις βιβλίων και δισκογραφικών εκδόσεων, διεθνή συνέδρια, ημερίδες κ.ά. Στη διάρκεια της σχολικής περιόδου είναι καθημερινές οι επισκέψεις των σχολείων, ενώ ένα από τα τελευταία προγράμματα που έχουν εκπονηθεί αφορούν τη σχέση της μουσικής με την τεχνολογία.
Η Μουσική Βιβλιοθήκη είναι μέλος της Διεθνούς Οργάνωσης Μουσικών Βιβλιοθηκών, και ένας από τους πρώτους πολιτιστικούς οργανισμούς στην Ελλάδα που έδωσαν ψηφιακό περιεχόμενο στη Europeana. Συνεργάζεται με δίκτυα πολιτισμού και φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συμμετέχει σε χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα και κατατάσσεται, χάρη στο έργο που επιτελεί, σε περίοπτη θέση στον διεθνή επιστημονικό χάρτη.
