Δεν θυμάμαι πώς ακριβώς έφτασα από λινκ σε λινκ στην ιστορία του Aris San, του διασημότερου Έλληνα τραγουδιστή του Ισραήλ τη δεκαετία του '60, αλλά είχε σίγουρα να κάνει με τις λέξεις «ελληνικό» και «surf», τοποθετημένες μαζί στο Google search, ένα καυτό αυγουστιάτικο μεσημέρι.
Λίγη σημασία έχει όμως το πώς έμαθα γι' αυτόν, αφού η συναρπαστική ζωή του Έλληνα μουσικού που έφτασε μόνος του -για άγνωστο ακόμα λόγο- στα 17 του στο Ισραήλ κι έγινε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ένας από τους πιο επιτυχημένους τραγουδιστές της χώρας μοιάζει με επεισόδιο καλοκαιρινών επαναλήψεων του CSI.
Οι υψηλές γνωριμίες με πολλούς -ας πούμε- celebrities της εποχής, με πολιτικούς, ακόμα και με στρατιωτικούς της χώρας, οι κατηγορίες για κατασκοπεία, η φυγή στη Νέα Υόρκη, το άνοιγμα του περιβόητου nightclub «Sirοcco» στο Μανχάταν, τα πάρε δώσε με τον υπόκοσμο που τον οδήγησαν στη φυλακή και ο μυστηριώδης θάνατός του στη Βουδαπέστη της Ουγγαρίας αρκούν για να μας εξάψουν την περιέργεια.
Αν μη τι άλλο, όταν η Wikipedia κάνει λόγο για «θάνατο υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες» ξέρεις ότι η ιστορία θα έχει ενδιαφέρον.
Ο κόσμος λάτρευε το παίξιμό του -«bouzouki style with electric guitar»-, τη φωνή του, αλλά κυρίως την σκηνική του παρουσία, τα κομψά του ρούχα, το εντυπωσιακό του παρουσιαστικό. Ήταν ένας από τους μεγαλύτερους performer της χώρας, που όμως έμεινε σχεδόν άγνωστος στην πατρίδα του.
Το ίδιο σκέφτηκε και ο Ισραηλινός σκηνοθέτης Dani Dothan, ο οποίος γύρισε το ντοκιμαντέρ The Mystery of Aris San το 2007, χωρίς ωστόσο να «λύνει» το μυστήριο της ιστορίας του ταλαντούχου μουσικού, αλλά ακολουθώντας την πορεία του μέχρι τον θάνατό του (από καρδιακή προσβολή;) το 1992.
Παρακάτω, λίγα πράγματα που μπόρεσα να μάθω γι' αυτόν από την ελληνική αλλά και την παγκόσμια blogόσφαιρα, από παμπάλαια threads σε μουσικά forum, κι από άλλες -άλλοτε κατατοπιστικές και άλλοτε εντελώς συγκεχυμένες- online αναφορές.
Τα πρώτα χρόνια
O Αριστείδης Σεϊσανάς γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1940 ή το 1941.
Από μικρός έπαιζε διάφορα μουσικά όργανα, αλλά γρήγορα κατέληξε στην κιθάρα. Σε ηλικία 11 ετών κερδίζει σε μουσικό διαγωνισμό «νέων ταλέντων» και στα 14 του παίρνει ως πρώτο βραβείο -σε αντίστοιχο διαγωνισμό στην Αθήνα- την πρώτη του ηλεκτρική κιθάρα.
Έφηβος ακόμα άρχισε να παίζει μουσική και να τραγουδά σε ταβέρνες της πρωτεύουσας, ξεχωρίζοντας για τον πρωτότυπο τρόπο με τον οποίο «μετέτρεπε την ηλεκτρική του κιθάρα σε μπουζούκι», ενώ το 1956 εμφανίστηκε στην ταινία Οι τρακαδόροι της Αθήνας με πρωταγωνιστή τον Κώστα Χατζηχρήστο.
Την επόμενη χρονιά κυκλοφορεί από την Odeon το πρώτο του τραγούδι, «Οκτώ χτυπάει το ρολόι», σε μουσική του Α. Τριανταφυλλίδη και στίχους του Κ. Κοφινιώτη.
Στον ίδιο δίσκο υπάρχει το τραγούδι «Το παράκανες Σωκράτη» το οποίο ερμηνεύει ο ίδιος μαζί τη Βούλα Γκίκα.
Μέχρι το 1957-58 εμφανιζόταν ήδη σε πολλά κέντρα διασκέδασης μαζί με την Μπέμπα Κυριακίδου, την τελευταία (τρίτη) σύζυγο του Μανώλη Χιώτη, και με άλλους γνωστούς τραγουδιστές.
Σε ηλικία 18 ετών φεύγει για περιοδεία σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή.
Φήμες λένε πως την ίδια χρονιά, κι ενώ βρισκόταν στην Τουρκία, ερωτεύεται παράφορα μία Ισραηλινή και την ακολουθεί πίσω στη χώρα της.
Η αγαπημένη του αποδεικνύεται παντρεμένη και ο Αριστείδης βρίσκεται στο Λιμάνι της Χάιφας με δέκα δολάρια στην τσέπη, άγνωστος μεταξύ αγνώστων.
Αυτή είναι η μία εκδοχή.
Μία άλλη εκδοχή θέλει τον Σεϊσανά να καταφεύγει στο Ισραήλ για να αποφύγει τη στρατιωτική του θητεία και μία τρίτη κάνει λόγο για κάλεσμα στη χώρα από έναν ιδιοκτήτη νυχτερινών κέντρων που αναζητούσε νέα ταλέντα.
Τα χρόνια της τεράστιας επιτυχίας στο Ισραήλ
Ο Αριστείδης δεν χάνει χρόνο.
Ρωτά πού μπορεί να έρθει σε επαφή με άλλους Έλληνες για να τον βοηθήσουν να βρει δουλειά και γρήγορα καταλήγει στο νυχτερινό κέντρο «Αριάννα» (στα σύνορα Τελ Αβίβ και Γιάφας), ιδιοκτήτης του οποίου ήταν ο Shmuel Barzilay από τη Θεσσαλονίκη.
O ίδιος ο Αριστείδης δεν ήταν εβραϊκής καταγωγής.
Στην «Αριάννα» ο Αριστείδης -που έχει ήδη αλλάξει το όνομα του σε Aris San- γίνεται γρήγορα διάσημος στην ελληνική κοινότητα τραγουδώντας εκτός από ελληνικά και στα ισπανικά, τα ιταλικά, τα αγγλικά, ακόμα και στα εβραϊκά.
Μέσα σε πέντε μόλις χρόνια η δημοφιλία του Aris εκτινάσσεται στα ύψη σε ολόκληρη την χώρα.
Ο κόσμος λάτρευε το παίξιμό του -«bouzouki style with electric guitar»-, τη φωνή του, αλλά κυρίως την σκηνική του παρουσία, τα κομψά του ρούχα, το εντυπωσιακό του παρουσιαστικό.
Ένας από τους μεγαλύτερους performer της χώρας, που όμως έμεινε σχεδόν άγνωστος στην πατρίδα του.
Η μεγάλη επιτυχία «Sigal»
Ήταν ο πρώτος τραγουδιστής που κατάφερε να πουλήσει πάνω από εκατό χιλιάδες αντίτυπα δίσκων στο Ισραήλ (με τη μεγάλη του επιτυχία, «Bum Pam»), εμφανίστηκε σε πάμπολλες ταινίες και θεωρείται ο άνθρωπος που σύστησε στους Ισραηλινούς το ελληνικό λαϊκό τραγούδι, μέσα από τις διασκευές όλων σχεδόν των μεγάλων ελληνικών επιτυχιών της δεκαετίας του '60.
Ο Barzilay συνήθιζε να φέρνει ήδη από την δεκαετία του '50 στην «Αριάννα» γνωστούς Έλληνες τραγουδιστές, ανάμεσα τους και μεγάλες φίρμες όπως ο Στράτος Διονυσίου κ.ά.
Το κέντρο αποτελούσε χώρο συνάντησης εξεχουσών προσωπικοτήτων, πολιτικών και οικονομικών παραγόντων, αντιπροσώπων της showbiz, αλλά και απλών ανθρώπων που λάτρευαν τον ελληνικό τρόπο διασκέδασης.
Ο Aris San γρήγορα μπήκε στους κύκλους των επιφανών, αναπτύσσοντας μάλιστα και στενή φιλία με τον στρατηγό Μοσέ Νταγιάν, ο οποίος μεσολάβησε ώστε να του δοθεί τελικά και η ισραηλινή υπηκοότητα.
Αξιοσημείωτο, επίσης, είναι και το γεγονός ότι ένα μέρος των δικαιωμάτων των δίσκων του San πήγαινε σε μία οργάνωση για τον ισραηλινό στρατό.
Ακόμα, στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ (1973) ο San γύρισε στο Ισραήλ από την Αμερική όπου είχε καταφύγει το '69, και εμφανίστηκε μπροστά σε στρατιώτες στην πρώτη γραμμή, αλλά και στην τηλεόραση, για την αναπτέρωση του ηθικού τους.
Aris San - Bum Pam
Εκτός όμως από καλλιτεχνική φύση ο San είχε και επιχειρηματικές βλέψεις.
Άνοιξε το δικό του κέντρο στη Χάιφα, το «Ζορμπάς», στο οποίο τραγούδησε -αν δεν κάνω λάθος- και ο Καζαντζίδης με τη Μαρινέλλα το 1963.
Εκτός από τον Ζορμπά ο Aris ήταν συνιδιοκτήτης και σε τρία ακόμα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης.
Σε ένα από αυτά γνωρίστηκε και με τη διάσημη Ισραηλινή τραγουδίστρια Aliza Azikri (πραγματικό όνομα Lucy Maloul), η οποία σύχναζε στα μαγαζιά του μαζί με τον σύζυγο και μάνατζερ της, Nissim Azikri.
Οι δύο τραγουδιστές ανέπτυξαν ερωτική σχέση και οι «κοσμικές στήλες» της χώρας είχαν πάρει φωτιά.
Ο San έγραψε για την Aliza πολλά τραγούδια που έγιναν μεγάλες επιτυχίες και το ζευγάρι απέκτησε και μία κόρη, τη Sani.
Το κλίμα όμως είχε ήδη αρχίσει να γίνεται βαρύ για τον ταλαντούχο μουσικό στο Ισραήλ.
Λίγους μήνες μετά τη γέννηση της κόρης του ο San έφυγε για την Αμερική, αφού προηγήθηκαν κατηγορίες από την κυβέρνηση για κατασκοπεία, κατηγορίες που δεν επιβεβαιώθηκαν ποτέ.
Ο σκηνοθέτης Dani Dothan μιλάει για το ντοκιμαντέρ «The Mystery of Aris San»
Τα χρόνια στην Αμερική, το κλαμπ Σιρόκο και η σχέση με τον μεγαλομαφιόζο Joey Gallo
Tέλη της δεκαετίας του '60 ο San εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη. Εκεί αλλάζει το όνομα του σε Άρης Σαν (το γράφει πλέον στα ελληνικά δηλαδή) και αλλάζει και εμφάνιση. Ξυρίζει το μουστάκι του και -υποτίθεται- ότι πλέον φορά περούκα.
Το 1970 ή 71, στα 30 του, ανοίγει με ισραηλινή υποστήριξη το κλαμπ «Sirocco», ένα κέντρο με ελληνική μουσική.
Το Σιρόκο είχε μεγάλη επιτυχία, και ο κόσμος έκανε ουρές για να μπορέσει να βρει ένα τραπέζι.
Πολλοί σταρ του Χόλιγουντ, όπως ο Άντονι Κουίν, ο Τέλι Σαβάλας και ο Χάρι Μπελαφόντε σύχναζαν στο κέντρο του, ενώ μια εποχή τραγουδούσε εκεί και ο Στέλιος Καζαντζίδης.
Φυσικά, στο Σιρόκο τραγουδούσε και ο ίδιος ο Σαν, o οποίος μάλιστα εμφανίστηκε και στο περιβόητο Carnegie Hall.
Ο Καζαντζίδης είχε πει για τον Aris San, λίγα χρόνια μετά τον θάνατό του:
«Ο Άρης Σαν (Αριστείδης Σεϊσανάς) ήταν ένα από τα σημαντικά πρόσωπα που πέρασαν από τη ζωή μου και την πορεία μου στο τραγούδι. Πέρασε δύσκολα χρόνια, αλλά αγωνίστηκε και πέτυχε. Είχε πολύ ωραία φωνή και η παρουσία του στη μουσική ήταν ευπρόσωπη.
Η εμφάνισή του και το άψογο ντύσιμό του προκαλούσαν θαυμασμό. Δημιούργησε δικό του μαγαζί και δικές του επιχειρήσεις στην Αμερική. [...] Λειτούργησε θαυμάσια ως καλλιτέχνης στο Ισραήλ, όπου έμεινε για μεγάλο διάστημα.
Δεν ξεχνώ τα όσα έκανε για μένα όταν με κάλεσε στην Αμερική το 1976. Λυπάμαι που έφυγε τόσο νωρίς από τη ζωή και δεν πρόλαβε να χαρεί όσα απόκτησε με μόχθο από την δουλειά του».
Aris San - Τα Μάτια Σου
Μαζί όμως με τον «καλό κόσμο» του Χόλιγουντ, στο κλαμπ άρχισε να συχνάζει και υπόκοσμος.
Πιο συγκεκριμένα το κλαμπ είχε γίνει στέκι του διάσημου μαφιόζου Joseph Gallo (για τον οποίο ο Μπομπ Ντίλαν έγραψε το «Joey») και της παρέας του.
Ο San ανέπτυξε φιλίες με τον Joey και ο τελευταίος τον μύησε στον θαυμαστό κόσμο της κόκας.
Σε μία έφοδο της αστυνομίας στο Σιρόκο βρέθηκε μεγάλη ποσότητα ναρκωτικών και ο Aris συνελήφθη.
Εδώ τα πράγματα είναι λίγο μπερδεμένα:
Πληροφορίες θέλουν το FBI να πιέζει τον San να καταθέσει εναντίον του Gallo, αυτός να αρνείται και να καταλήγει για δύο χρόνια στη φυλακή. Για ακόμα μία φορά ακούστηκαν κατηγορίες για κατασκοπεία, οι οποίες δεν επιβεβαιώθηκαν ποτέ.
Από την άλλη, η δίκη του San για τα ναρκωτικά που βρέθηκαν στο κλαμπ λέγεται ότι έλαβε χώρα στα τέλη των '70s, όταν ο Gallo είχε πια πεθάνει (1973).
Σε κάθε περίπτωση, ο εθισμένος πια τραγουδιστής είχε προβλήματα και βγήκε από τη φυλακή με μία εντελώς διαλυμένη ψυχολογία.
Την δεκαετία του '80 άνοιξε κι άλλες επιχειρήσεις προσπαθώντας να ορθοποδήσει, αλλά δεν τα κατάφερε. Χρωστούσε ήδη πολλά χρήματα στη μαφία και δεχόταν απειλές για την ζωή του.
Τα τελευταία χρόνια στην Ουγγαρία και ο μυστηριώδης θάνατός του
Χωρίς να γνωρίζουμε λεπτομέρειες, ο San καταλήγει στην Βουδαπέστη πιάνοντας δουλειά στο κλαμπ «Καζαμπλάνκα» του Ισραηλινού Yossi Spielmann.
Οι μπελάδες όμως τον ακολούθησαν ακόμα κι εκεί.
Το 1992 ο San δέχθηκε επίθεση από «επαγγελματίες» κακοποιούς και βρέθηκε και με τα δυο του χέρια σπασμένα. Η υγεία του κατέρρευσε και λίγες μέρες αργότερα βρέθηκε νεκρός στο νοσοκομείο υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες.
Φημολογείται ότι άγνωστοι τον έπνιξαν με μαξιλάρι στο κρεβάτι του νοσοκομείου.
Με δική του απόφαση αποτεφρώθηκε και τα λείψανά του θάφτηκαν στο νεκροταφείο Flushing, στη Νέα Υόρκη.
Ήταν μόλις 52 ετών.
Ένας από τους επιδραστικότερους μουσικούς του Ισραήλ
Πέρα από την κινηματογραφική και αμφιλεγόμενη ζωή του, ο Aris San ήταν ένας από τους επιδραστικότερους καλλιτέχνες της μουσικής ιστορίας του Ισραήλ - ακόμα υπάρχει μουσικό φεστιβάλ στη χώρα που φέρει το όνομα του.
Η μοναδική του τεχνική στην κιθάρα συνδύαζε για πρώτη φορά το γρήγορο και «κοφτερό» σόλο παίξιμο που συναντάμε στη surf με τις ανατολίτικες κλίμακες του ελληνικού μπουζουκιού, τα ελληνικά στοιχεία με το rock'n'roll, ακόμα και με τον ρυθμό της funk.
Αυτό ήταν κάτι ολοκαίνουριο στον κόσμο της μουσικής τότε. Mία επανάσταση.
Ήταν ένας εκπληκτικός, πρωτοπόρος κιθαρίστας.
Στην Ελλάδα ηχογράφησε μόνο έναν δίσκο στις αρχές του '70 κι έδωσε μία συναυλία το 1972 στο Παναθηναϊκό Στάδιο, στο πλαίσιο της 5ης Ολυμπιάδας Τραγουδιού.
Η δισκογραφία του είναι πολύ περιορισμένη για την Ελλάδα (μόνο η εταιρεία «Καθρέπτης» του Μωυσή Άσερ του έχει βγάλει ένα ομότιτλο αφιέρωμα), ενώ στο Ισραήλ υπάρχουν αρκετές συλλογές χωρισμένες σε ελληνικά, ισπανικά και εβραϊκά τραγούδια.
σχόλια