Η απότομη μετάβαση στον ψηφιακό πολιτισμό
Η πανδημία του κορωνοϊού και το συνακόλουθο παγκόσμιο lockdown βρήκε τον πολιτισμό να πλέει σε αχαρτογράφητα νερά. Τους τελευταίους δύο μήνες στην Ελλάδα έχουμε γίνει μάρτυρες μιας πρωτοφανούς έκτασης διάθεσης πολιτιστικού προϊόντος στο Διαδίκτυο, που αφενός, ειδικά τις πρώτες μέρες, μας προκάλεσε νοσταλγία και όρεξη για εξερεύνηση, αφετέρου συσσώρευε διαρκώς νέα ερωτήματα για την επόμενη μέρα. Είδαμε πολλά, θυμηθήκαμε περισσότερα, λίγα είχαν γίνει με σωστό τρόπο. Η τέχνη χώρεσε στις μικρές διαστάσεις της οθόνης μας για να επιβεβαιωθεί αυτό για το οποίο, λίγο-πολύ, συμφωνούν όλοι: ότι η αξία της αναδεικνύεται εντελώς διαφορετικά μπροστά στο ζωντανό κοινό.
Κι όμως, δεν μπορούμε να μη σταθούμε σε μερικές αξιόλογες προσπάθειες που και μαζική απήχηση είχαν, και αίσθηση προκάλεσαν, και έγιναν με τον βέλτιστο τρόπο, δεδομένων των συνθηκών, του κατεπείγοντος του όλου θέματος και κυρίως της μηδενικής ψηφιακής πολιτιστικής κουλτούρας στην Ελλάδα.
Το κανάλι του Ιδρύματος Ωνάση, υπόδειγμα στησίματος, οργάνωσης και πλουραλιστικού περιεχομένου, οι εξαιρετικές κινηματογραφήσεις στις μεταδόσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, οι συναυλίες και οι όπερες του Μεγάρου Μουσικής, η μεγάλη ποικιλία των 40 παραστάσεων από την πορεία του Θεάτρου Νέου Κόσμου, οι ιστορικής σημασίας επιλογές του Φεστιβάλ Αθηνών και του Εθνικού Θεάτρου, αλλά και μεμονωμένες προσπάθειες, όπως αυτές του Δημήτρη Τάρλοου και του Θεάτρου Πορεία, που συγκέντρωσε εντυπωσιακά νούμερα σε views, και των θεάτρων Οδού Κεφαλληνίας, Σταθμός κ.ά. άξιζαν και με το παραπάνω την προσοχή μας.
Υπάρχουν παραστάσεις που πολύ θα θέλαμε να δούμε, αλλά δυστυχώς δεν σώζονται οι κινηματογραφήσεις τους ή είναι κακής ποιότητας οι κόπιες. Άλλωστε, δεν έχει γίνει κινηματογράφηση σε όλες τις παραστάσεις του Φεστιβάλ και σε όσες έγινε, σκοπό είχε κυρίως μια αρχειακή καταγραφή και όχι τη δημόσια προβολή.
Αυτά, μιλώντας για υλικό από το παρελθόν. Γιατί μετά περνάμε στα επόμενα βήματα, στο μέλλον, εκεί όπου η online τέχνη γίνεται η νέα πραγματικότητα και πρέπει να επιστρατευτούν νέες ιδέες, μπάτζετ και ψηφιακές δεξιότητες – και εκεί τα ερωτήματα που γεννώνται από το υπό παρακολούθηση και εν εξελίξει φαινόμενο είναι πολλά.
Δείτε ολόκληρη την παράσταση «Πέτρες στις τσέπες του» που ανέβηκε στο Θέατρο του Νέου Κόσμου
Πόσο προετοιμασμένοι ήμασταν;
Οι περισσότεροι πολιτιστικοί φορείς πιάστηκαν εξαπίνης, καθώς το ψηφιακό τους υλικό υπήρχε, ως επί το πλείστον, για αρχειακούς λόγους. Σε αντίθεση με διεθνείς οργανισμούς που έχουν επενδύσει εδώ και χρόνια στον ψηφιακό πολιτισμό και των οποίων οι διαδικτυακές αναμεταδόσεις προβάλλονται, συχνά με αντίτιμο, σε όλον τον κόσμο, όπως οι όπερες της Metropolitan και του Royal Opera House, οι παραστάσεις της Schaubühne του Βερολίνου, της Kammerspiele του Μονάχου, της Comédie-Française, του Sandler's Wells, του Nederlands Dans Theater ή του Royal National Theatre [επί παραδείγματι, το ανέβασμα του «Φρανκενστάιν» (2011) από τον Ντάνι Μπόιλ, με τους Μπένεντικτ Κάμπερμπατς και Τζόνι Λι Μίλερ, έλαβε διαστάσεις κανονικού ψηφιακού event, ακόμα και στη χώρα μας, πριν από λίγες μέρες], οι δικοί μας οργανισμοί, μέσα σε λίγες μόνο μέρες και με όλες τις ιδιαίτερες συνθήκες εργασίας που δημιούργησε η καραντίνα, κλήθηκαν να ερευνήσουν τι από αυτό το (σε πολλές περιπτώσεις χαοτικού όγκου) υλικό άξιζε και μπορούσε πρακτικά να παρουσιαστεί στο κοινό.
Η καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, Κατερίνα Ευαγγελάτου, επιβεβαιώνει: «Το αρχείο του Φεστιβάλ είναι χονδρικά οργανωμένο και μονάχα κατά ένα μικρό τμήμα του. Η φροντίδα ορισμένων εκ των εργαζομένων έχει διασώσει αρκετά τεκμήρια, ιδίως των τελευταίων 15 ετών, ωστόσο χρειάζεται μια συστηματική λύση με τη συνδρομή της πολιτείας και άλλων φορέων, την οποία ήδη επεξεργαζόμαστε. Μην ξεχνάτε ότι μιλάμε για 65 χρόνια Ιστορίας! Επιπλέον, το μεγαλύτερο τμήμα του αρχείου δεν υπάρχει σε ψηφιακή μορφή. Έτσι, ήταν πολύ δύσκολη η όλη διαδικασία ανεύρεσης και αξιοποίησης των κατάλληλων αρχείων για τη δράση ΑΝΑ-ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ».
Το Εθνικό Θέατρο, από την άλλη, ήταν από τους λίγους θεσμούς που διέθεταν ήδη ένα εξαιρετικά οργανωμένο και τακτοποιημένο ψηφιακό αρχείο που περιλαμβάνει σπάνιο υλικό (προγράμματα παραστάσεων, αποκόμματα εφημερίδων, φωτογραφίες και ηχητικά ντοκουμέντα) από τις συλλογές του, από το 1932 έως το 2005, ενώ οι βιντεοσκοπήσεις ξεκινούν από το 1994 και φτάνουν μέχρι το 2005. Όμως, όπως διευκρινίζει η υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων, Βιργινία Μπακούση, η ψηφιοποίηση αυτή είχε γίνει κυρίως για εκπαιδευτικούς και αρχειακούς λόγους, γι' αυτό και δεν είχε κοινοποιηθεί ευρέως. Ωστόσο, η συμμετοχή του Εθνικού στη δράση «Μένουμε σπίτι με τον πολιτισμό» του ΥΠ.ΠΟ. γίνεται με νεότερες παραγωγές, από το 2005 κι έπειτα, που έχουν βιντεοσκοπηθεί με πιο σύγχρονα τεχνικά μέσα, οπότε το αποτέλεσμα είναι αρτιότερο. Η διάθεσή τους, μάλιστα, κάθε Σαββατοκύριακο επιλέχτηκε ακριβώς για να δίνει στο κοινό την αίσθηση ενός ραντεβού με το καλό θέατρο.
Αλλά και από το μέτωπο του ελεύθερου θεάτρου, ο διευθυντής του Θεάτρου Νέου Κόσμου, Μίλτος Σωτηριάδης, αναφέρει ότι δεν αντιμετώπισαν πολλά προβλήματα ψηφιοποίησης, απλώς το αρχείο τους δεν ήταν πλήρες. «Μπήκαμε σε μια διαδικασία βελτίωσής του, αλλά δεν ήταν κάτι πολύ δύσκολο, γιατί ήταν τακτοποιημένο αρχείο. Υπάρχουν καλογυρισμένες, μέτριες και κακές βιντεοσκοπήσεις, η ποιότητα ποικίλλει, καθώς ό,τι είχαμε ήταν για αυστηρά αρχειακούς λόγους. Βρήκαμε, λοιπόν, κι άλλες, μέσω συνεργατών και συντελεστών».
Τέλος, το ψηφιακό αρχείο του Ιδρύματος Ωνάση περιλαμβάνει το σύνολο του υλικού που έχει παραχθεί από το Ίδρυμα –και όχι μόνο τη Στέγη– τα τελευταία δέκα χρόνια σε μεταβλητές ποιότητες, εξαιτίας των διαφορετικών διαθέσιμων τεχνολογιών την εποχή που έχει πραγματοποιηθεί και καταγραφεί καθεμία παραγωγή. «Ήμασταν τόσο προετοιμασμένοι, όσο ένας οργανισμός που ζει στο 2020 χωρίς ιδιαίτερες ψευδαισθήσεις, χωρίς νοσταλγίες, χωρίς αγκυλώσεις· ένας οργανισμός που παραδοσιακά έβλεπε τον ψηφιακό κόσμο όχι με φόβο αλλά με ανυπομονησία, δέος και ενθουσιασμό» αναφέρει η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος, Αφροδίτη Παναγιωτάκου. «Υπάρχει ένα μικρό σύμπαν γύρω απ' ό,τι έχει παρουσιάσει η Στέγη και έχουμε σκοπό να το προβάλουμε και αυτό. Ο σκοπός μας, όταν ξεκινούσε η σεζόν '19-'20, ήταν μερικές από τις παραγωγές μας να γίνουν η αφορμή για να δημιουργήσουμε παράλληλο περιεχόμενο που θα είχε μια δική του ζωή μέσα από την ψηφιακή μας πλατφόρμα. Η ιδέα του καναλιού ήταν κάτι που μας απασχολούσε σχεδόν τρία χρόνια. Γι' αυτό μας βρήκε έτοιμους».
«Από την έναρξη λειτουργίας της Στέγης γίνονταν σε live streaming όλες οι συζητήσεις στις "Λέξεις & Σκέψεις", η "Δίκη του Σωκράτη" το 2012 συγκέντρωσε χιλιάδες ψηφιακούς θεατές ανά τον κόσμο, ενώ από το 2015 ξεκινήσαμε live streamings σε παραγωγές. Είχαμε δημιουργήσει τμήμα ψηφιακού μετασχηματισμού εδώ και χρόνια, οι εργασίες ψηφιοποίησης, διανομής και επιμέλειας του περιεχομένου είχαν ξεκινήσει πολύ καιρό πριν μπει η λέξη "Covid" στην καθημερινότητά μας, ήμασταν έτοιμοι για το επόμενο βήμα, ακόμα και αν δεν είχαμε προβλέψει την αφορμή που θα μας οδηγούσε στην επιτάχυνση – ποιος θα μπορούσε να φανταστεί αυτή την πραγματικότητα, άλλωστε; Η συστηματική προετοιμασία μας επιταχύνθηκε από τις συνθήκες της πανδημίας, γι' αυτό προέκυψε τόσο πλούσιο περιεχόμενο σε τόσο σύντομο διάστημα» συμπληρώνει ο σύμβουλος Πολιτισμού και Στρατηγικής Ιδρύματος Ωνάση, Δημήτρης Θεοδωρόπουλος.
Πώς στήνεται ένα ψηφιακό κανάλι;
Ποια βήματα χρειάστηκαν για να διαμορφωθεί ένα μεγάλο ψηφιακό κανάλι και να «φορτωθεί» με content – και μάλιστα σε συνθήκες lockdown; Ο κ. Θεοδωρόπουλος απαντά: «Επιστρατεύτηκαν όλα τα τμήματα του Ιδρύματος Ωνάση: από την curatorial ομάδα μέχρι την τεχνική επεξεργασία, τους designers, το νομικό τμήμα, την ομάδα της παραγωγής, την επικοινωνία, το τμήμα digital. Οι συσκέψεις έγιναν ψηφιακές, οι πλατφόρμες τηλεδιασκέψεων αντικατέστησαν τα γραφεία, η ανταλλαγή απόψεων έγινε φορώντας πιτζάμες πίσω από την οθόνη του υπολογιστή και κάπως έτσι δημιουργήθηκαν πολλές παράλληλες ομάδες εργασίας μέσα σε διαμερίσματα. Από το τμήμα content που αξιολογούσε το περιεχόμενο, μέχρι τους μοντέρ, τα social media και την παραγωγή, όλοι δούλευαν –θέλω να πιστεύω ανακουφισμένοι για το ότι σε συνθήκες καραντίνας μπορούν να δουλεύουν κάτι τόσο δημιουργικό και συλλογικό–, ακόμα και αν δεν μπορούσαμε να δούμε ο ένας τον άλλον από κοντά. Κάπως έτσι προέκυψε και το μότο του εγχειρήματος: "We stay close, not closed". Η όλη δουλειά του καναλιού γίνεται κατά βάση από την ομάδα του Ιδρύματος, που σε μεγάλο βαθμό έχει βρει νέους αυτοματισμούς και ρόλους. Ασφαλώς, όμως, έχουν ενεργοποιηθεί και στενοί συνεργάτες του οργανισμού (μοντέρ, εικονολήπτες, ηχολήπτες, μεταφραστές και υποτιτλιστές), οπότε έχει δημιουργηθεί μπάτζετ και όσο περνάει ο καιρός και το όλο εγχείρημα θα εξελίσσεται και θα αναδιαμορφώνεται, ασφαλώς θα υπάρξουν κι άλλες συνεργασίες».
Το κόστος της κινηματογράφησης είναι δυσβάστακτο – μιλάμε για πάνω από 20.000 ευρώ. Περιλαμβάνει σκηνοθέτη, πέντε διαφορετικές κάμερες, ψείρες (σ.σ. μικρόφωνα), ηχολήπτες, μοντάζ, παράσταση που θα έχει δοθεί χωρίς κοινό, μακιγιάζ, μαλλιά...
Ο social media manager του Ιδρύματος Ωνάση, Βασίλης Μπίμπας, εξηγεί, από την πλευρά του, γιατί κατέληξαν στο YouTube και όχι σε κάποια άλλη πλατφόρμα: «Επιλέξαμε το YouTube, το δεύτερο πιο δημοφιλές website σε όλο τον κόσμο, επειδή αποτελεί τον ευκολότερο και πληρέστερο τρόπο ελεύθερης διάθεσης περιεχομένου βίντεο για περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο χρήστες παγκοσμίως, οι οποίοι έχουν άμεση πρόσβαση στο περιεχόμενό του μέσα από πληθώρα συσκευών (κινητά, υπολογιστές, τηλεοράσεις, tablets κ.λπ.). Αυτός είναι και ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο θέτει μια σειρά περιορισμών, όσον αφορά το περιεχόμενο. Για παράδειγμα, έχει σημαντικούς περιορισμούς στο γυμνό ή σεξουαλικό περιεχόμενο, ενώ το ίδιο συμβαίνει και για το βίαιο ή παραστατικό περιεχόμενο, ακόμα και σε περιπτώσεις καλλιτεχνικής δημιουργίας. Οι κανόνες αυτοί επιβάλλονται από την ίδια την πλατφόρμα μέσα από ένα αυστηρό σύστημα ελέγχου το οποίο συνδυάζει τεχνητή νοημοσύνη και ανθρώπινο δυναμικό. Οι απαγορεύσεις και οι περιορισμοί αυτοί ισχύουν ακόμα και αν το βίντεο είναι προσβάσιμο μόνο σε θεατές άνω των 18 ετών».
Με ποια κριτήρια επιλέχτηκαν, όμως, οι συγκεκριμένες παραστάσεις που τελικά έφτασαν στις οθόνες μας; Η κ. Ευαγγελάτου εξηγεί, για τις επιλογές του Φεστιβάλ: «Τα κριτήρια είναι τεχνικά και καλλιτεχνικά. Υπάρχουν παραστάσεις που πολύ θα θέλαμε να δούμε, αλλά δυστυχώς δεν σώζονται οι κινηματογραφήσεις τους ή είναι κακής ποιότητας οι κόπιες. Άλλωστε, δεν έχει γίνει κινηματογράφηση σε όλες τις παραστάσεις του Φεστιβάλ και σε όσες έγινε, σκοπό είχε κυρίως μια αρχειακή καταγραφή και όχι τη δημόσια προβολή. Ελάχιστες ήταν οι εξαιρέσεις και αφορούσαν κυρίως λήψεις των τελευταίων ετών ‒ να ένα δίδαγμα για το μέλλον. Άλλο πρόβλημα ήταν ότι οι περισσότερες παραστάσεις των ξένων θιάσων δεν είχαν υπότιτλους, άρα χρειαζόταν ειδικό κονδύλι και χρόνος για να γίνει αυτό. Στο καλλιτεχνικό σκέλος, προτιμήσαμε να ανεβάσουμε παραστάσεις που άφησαν έντονο το στίγμα τους στη διαδρομή του Φεστιβάλ κι έτσι η προβολή τους απέκτησε αξία ντοκουμέντου. Κρίναμε ότι δεν χρειάζεται να βομβαρδίσουμε το κοινό μας με αλλεπάλληλες παρουσιάσεις – όπως εξήγησα, άλλωστε, από τεχνικής άποψης δεν έχουμε άπειρες επιλογές σε αυτήν τη φάση. Επιδιώξαμε να κάνουμε αισθητή την παρουσία-απουσία μας, προσφέροντας τη δυνατότητα στον κόσμο να δει λίγες, επιλεγμένες παραστάσεις, μία ανά εβδομάδα και μόνο για 24 ώρες, αναμένοντας την ημέρα που θα ξαναβρεθούμε στον φυσικό μας χώρο, στα θέατρα. Αντιμετωπίσαμε τη δράση αυτή περισσότερο ως μια κρυφή ματιά σε εκλεκτά κομμάτια από το αρχείο του Φεστιβάλ. Μακάρι να είχαμε στα χέρια μας άμεσα περισσότερες επιλογές».
Όπως μαθαίνουμε από την κ. Ευαγγελάτου αλλά και από την κ. Μπακούση, στην περίπτωση του Φεστιβάλ και του Εθνικού αντίστοιχα δεν υπήρξε ξεχωριστό κονδύλι για τη διαδικασία της ψηφιοποίησης και ο ρόλος του ΥΠ.ΠΟ. στη δράση «Μένουμε σπίτι με τον πολιτισμό» ήταν συντονιστικός. Φυσικά, οι φορείς ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του υπουργείου, στο πλαίσιο της πολύ ειδικής περίστασης στην οποία ζούμε.
Πού κυμαίνεται όμως το μπάτζετ για την άρτια κινηματογράφηση μιας παράστασης για έναν οργανισμό που δεν την έχει ενταγμένη ήδη στο σύνηθες πρόγραμμα των δράσεών του; Όπως μας ενημερώνει ο κ. Σωτηριάδης, το κόστος είναι δυσβάστακτο – μιλάμε για πάνω από 20.000 ευρώ. Περιλαμβάνει σκηνοθέτη, πέντε διαφορετικές κάμερες, ψείρες (σ.σ. μικρόφωνα), ηχολήπτες, μοντάζ, παράσταση που θα έχει δοθεί χωρίς κοινό, μακιγιάζ, μαλλιά... «Ουδέποτε μπήκαμε στη διαδικασία να το κάνουμε σωστά ως τώρα, γιατί δεν χρειαζόταν. Τώρα καταλάβαμε τη σημασία του, που βρεθήκαμε σε ανάγκη. Προβλέπω, ωστόσο, ότι αυτή η ανάγκη, όταν ισορροπήσει πλήρως η κατάσταση –πράγμα που θα πάρει πάρα πολύ καιρό– θα εξαλειφθεί αμέσως».
Πώς κινηματογραφείται μια παράσταση;
Ένα καλό παράδειγμα για να αντιληφθούμε την ταχύτατη εξέλιξη στην ποιότητα μιας ψηφιακής μετάδοσης είναι η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Για τη βερσιόν που είδαμε πρόσφατα στο YouTube έχει χρησιμοποιηθεί υλικό από πολλές διαφορετικές κάμερες, αλλά τα πλάνα που διατηρήθηκαν από την εναέρια (κάθετη) λήψη ήταν εμφανώς χαμηλότερης ανάλυσης.
Πόσο διαφορετική είναι, λοιπόν, η ψηφιακή αναμετάδοση π.χ. μιας παράστασης που ανέβηκε στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης από μιας που παίχτηκε στη Μικρή Σκηνή; Ο creative director του Ιδρύματος Ωνάση, Χρήστος Σαρρής, εξηγεί: «Το σημαντικό είναι η ίδια η σκηνική δράση και οι απαιτήσεις της. Η σκηνοθεσία, η ατμόσφαιρα, η κίνηση των σωμάτων. Θεωρητικά, εκείνο που κυρίως διαφοροποιεί τις σκηνές είναι το μέγεθος του σκηνικού, άρα και ο τρόπος που συμπεριφέρονται τα πρόσωπα πάνω σε αυτό. Στη Μικρή Σκηνή δεν κρύβεται τίποτα. Ό,τι συμβαίνει, συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας. Σχεδόν δεν υπάρχει backstage. Στην Κεντρική Σκηνή συνήθως απαιτείται μία "μεγαλύτερη" αντιμετώπιση στο γύρισμα. Η Μικρή Σκηνή, νομίζω, παρουσιάζει περισσότερες προκλήσεις τελικά, παρ' όλη την ευκολία που παρέχει στον σκηνοθέτη να βρίσκεται κοντά στους ηθοποιούς. Κι αυτό γιατί η συναισθηματική αμεσότητα που δημιουργείται επιβάλλει τη μεταφορά της συγκίνησης και στην οθόνη. Όταν όλο αυτό μεταφέρεται στην οθόνη, η απόσταση του θεατή από τη σκηνή, όποια κι είναι αυτή, γίνεται ίδια. Είναι σαν να καθόμαστε όλοι στην ίδια σειρά, στον ίδιο αριθμό θέσης. Και πρέπει να βρεις τρόπο, όποιες κι αν είναι οι συνθήκες, να φέρεις τον θεατή όσο το δυνατό πιο κοντά σε αυτό που συμβαίνει. Η οθόνη δεν είναι η σκηνή. Και ο καναπές δεν είναι το θέατρο. Γι' αυτό και η πρόκληση είναι να διαμορφώσεις ένα υβριδικό είδος εμπειρίας που μεταφέρει τη δύναμη του έργου του δημιουργού».
Ο κ. Σαρρής διευκρινίζει ότι είναι ένα άλλο πράγμα η καταγραφή και άλλο η κινηματογράφηση. «Σε όσες παραστάσεις του αρχείου μας έχουμε παρακολουθήσει έως τώρα και είναι στο επιμελημένο πρόγραμμά μας προς προβολή ποτέ δεν υπήρχε μία μόνο κάμερα. Μία από αυτές τις κάμερες, ναι, είναι πάντα στο κέντρο της αίθουσας. Όπως και στα περισσότερα θέατρα παγκοσμίως, υπάρχει και μια κάμερα γενικής καταγραφής για αρχειακούς λόγους και είναι χαμηλότερης ανάλυσης εκείνων που χρησιμοποιούνται στις καταγραφές μας. Σε παραστάσεις στις οποίες υπήρχε ο χρόνος, δεν περιοριστήκαμε στην καταγραφή. Έγινε κινηματογράφηση. Παρακολουθήσαμε πρόβες, μιλήσαμε με τους συντελεστές, μπορέσαμε να κάνουμε γυρίσματα επί σκηνής κατά τη διάρκεια των προβών, στήσαμε πολλές κάμερες, όχι μόνο σε μία παράσταση, και κάναμε πολύωρο μοντάζ. Ωστόσο, αυτό ήταν μια πολυτέλεια. Το διάστημα αυτό πολλοί δημιουργοί κατάλαβαν πόσο σημαντικό είναι να κινηματογραφείται σωστά μια παραγωγή. Όχι μόνο για λόγους αρχείου αλλά και για να έχει μία ακόμα ζωή».
Στην περίπτωση, λοιπόν, που υπάρχουν πολλαπλές καταγραφές από μία παράσταση, ποιος επιλέγει την τελική βερσιόν που βλέπουμε στο κανάλι; Υπάρχει σχετική συνεννόηση/συνεργασία με τον σκηνοθέτη και επίβλεψη του μοντάζ; «Πιστέψτε με, πέφτει πολλή συζήτηση. Και διαφωνία. Και στο τέλος, όλοι είναι ευτυχείς» απαντά ο κ. Σαρρής. «Οι επαφές με τους δημιουργούς και η συνεννόηση μαζί τους είναι δεδομένη. Τίποτα δεν γίνεται χωρίς αυτούς. Όπως καταλαβαίνετε, δεν κάνεις απλώς ένα upload σαν να είναι προσωπικό σου περιεχόμενο. Μετά την πρώτη εβδομάδα ανακίνησης του Onassis YouTube, κάναμε μια σύντομη παύση για να δούμε τι λειτουργεί και τι όχι, ήρθαμε σε επικοινωνία με τους δημιουργούς για να μας δώσουν την πολύτιμη βοήθειά τους, έτσι ώστε ό,τι παρουσιάζουμε να μην αδικεί ούτε τους ίδιους ούτε τις παραγωγές που προβάλλουμε. Υπήρξε μια φανταστική παράσταση χορού της Πατρίσιας Απέργη και των Αεριτών, το "Cementary". Βρέθηκε καλύτερη καταγραφή από εκείνη που είχαμε ανεβάσει αρχικά, οπότε προχωρήσαμε στην αντικατάσταση, αν και ήδη η πρώτη προβολή είχε χιλιάδες views. Πιστεύω ότι σε δεύτερο χρόνο θα ξανανεβάσουμε και τις Βάκχες με remastered ηχητική καταγραφή, μια ιδέα που "κλέψαμε" από τη δισκογραφία και τα συγκροτήματα. Σε μερικές περιπτώσεις γίνεται νέο μοντάζ. Για παράδειγμα, στη συναυλία των Κωνσταντίνου Βήτα, Kορνήλιου Σελαμσή και ARTéfacts Εnsemble βρήκαμε, εκτός της ήδη μονταρισμένης ταινίας, και υλικό από μια κάμερα που κινηματογραφούσε επάνω στη σκηνή. Αναγνωρίσαμε ότι ήταν ευκαιρία να δώσουμε μία ανανεωμένη εκδοχή και είναι αυτή που μπορείτε να παρακολουθήσετε στο Onassis YouTube».
Πνευματικά δικαιώματα
Ένα άλλο πολυσύνθετο ζήτημα που προκύπτει με τη διάθεση στο κοινό διαδικτυακών αναμεταδόσεων από παρελθούσες παραστάσεις είναι τα πνευματικά δικαιώματα, ειδικά σε περιπτώσεις που μπορεί να μην έχει οριστεί επακριβώς ποιος έχει τον τελικό λόγο για μια ψηφιακή κόπια, καθώς ένα θεατρικό έργο ή μια συναυλία μπορεί να έχει δεκάδες συντελεστές – ακόμα και αν μιλάμε για δωρεάν, μη κερδοσκοπικές κινήσεις, όπως το σύνολο σχεδόν όσων έχουν προβληθεί μέχρι στιγμής στην Ελλάδα.
Η κ. Ευαγγελάτου αναφέρει για το Φεστιβάλ: «Μέχρι στιγμής είναι όλοι ενθουσιώδεις. Η συγκυρία είναι πολύ ειδική και η προβολή γίνεται αυστηρά για 24 ώρες. Άλλωστε, το Φεστιβάλ δεν αποκομίζει κανένα χρηματικό όφελος από αυτή την ενέργεια. Η δράση έχει συμβολικό χαρακτήρα, που επιτείνεται από τον μικρό αριθμό των προσφερόμενων παραστάσεων. Θελήσαμε να γίνει σαφές στους καλλιτέχνες που μας παραχώρησαν τα δικαιώματα ότι η δράση αυτή είναι έκτακτη. Δεύτερον, νομίζω ότι όταν κάτι τέτοιο γίνεται για πολύ συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αποκτά μεγαλύτερη δυναμική και η επίδρασή του είναι βαθύτερη. Είναι περισσότερο η αίσθηση ενός ραντεβού, αίσθηση πιο κοντινή στο ραντεβού με σκοπό να δεις μια παράσταση σε συγκεκριμένο σημείο, συγκεκριμένη ώρα της ημέρας. Η πνευματική συγκέντρωση διευκολύνεται. Θα ήταν εντελώς διαφορετική συνολικά η αντιμετώπισή μας αν επρόκειτο για τη συστηματική καταγραφή και διάθεση του αρχείου του Φεστιβάλ».
Σεβόμενοι το ηθικό δικαίωμα των συντελεστών, πάντοτε πραγματοποιούμε επιπλέον επικοινωνία με τους δημιουργούς και τους εκτελεστές, εξηγώντας επακριβώς πώς, πότε και για πόσο θα μεταδοθεί μία παράσταση από το YouTube.
Ο κ. Σωτηριάδης εξηγεί πως για το σύνολο των παραστάσεων του Θεάτρου Νέου Κόσμου που ανέβηκαν στο YouTube λήφθηκαν οι σχετικές άδειες από τους συγγραφείς και τους σκηνοθέτες: «Όσοι μας είπαν ok, τα ανεβάσαμε. Υπήρξαν άνθρωποι που είπαν όχι ή ήθελαν οικονομική ανταπόδοση. Μια ατζέντισσα ξένων δημιουργών μάς απάντησε, στέλνοντας κατευθείαν τα λεφτά που ήθελε: 60 ευρώ για κάθε ημέρα μετάδοσης κάθε παράστασης. Εμείς αυτό το κάνουμε με μοναδικό σκοπό να μη χαθεί η επαφή του κόσμου με το θέατρο. Ξέρουμε ότι είναι χάλια η ποιότητα σε πολλές περιπτώσεις, στα όρια του να κάνουμε δυσφήμιση στον εαυτό μας. Όμως τόσοι άνθρωποι ασχολήθηκαν με αυτό που λέγεται θέατρο κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Δεν έβλεπαν μόνο Netflix και ειδήσεις. Όταν επανέλθει το θέατρο –όχι όταν υπάρξει άρση των μέτρων–, τότε θα το σταματήσουμε».
Από την πλευρά του Ιδρύματος Ωνάση, οι συμβάσεις με τους συντελεστές στη συντριπτική τους πλειονότητα καλύπτουν και τις μεταδόσεις στο YouTube, ενώ ανακοινώθηκε μόλις ότι θα καταβληθεί μια επιπρόσθετη αμοιβή σε κάθε εργαζόμενο σε καλλιτεχνική παραγωγή του Ιδρύματος Ωνάση που διατίθεται στο διαδίκτυο, τόσο για τις παραγωγές έχουν ήδη ανέβει στο ψηφιακό κανάλι, όσο και για όσες πρόκειται να ανέβουν. Όμως υπάρχουν φορές που η ύπαρξη δικαιωμάτων τρίτων (π.χ. συγγραφέων, μεταφραστών ή εταιρειών διανομής), όπως σε περιπτώσεις παραστάσεων από ξένους θιάσους που έχουν παρουσιαστεί στη Στέγη, επιτρέπει το ανέβασμα του έργου μόνο στη φυσική σκηνή και όχι τη διάθεσή του στο κοινό μέσω Διαδικτύου. «Ωστόσο, σεβόμενοι το ηθικό δικαίωμα των συντελεστών, πάντοτε πραγματοποιούμε επιπλέον επικοινωνία με τους δημιουργούς και τους εκτελεστές, εξηγώντας επακριβώς πώς, πότε και για πόσο θα μεταδοθεί μία παράσταση από το YouTube και επιβεβαιώνοντας τον τρόπο με τον οποίο θέλουν να πραγματοποιείται η αναφορά σε αυτούς (credits)» αναφέρει ο Επικεφαλής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση, νομικός και research fellow στο UCL/TMI, Πρόδρομος Τσιαβός.
Γιατί, όμως, κάποιες παραστάσεις (π.χ. οι «Τρωάδες», σε σκηνοθεσία Θόδωρου Τερζόπουλου, ή οι «Όρνιθες» του Νίκου Καραθάνου) έχουν ημερομηνία λήξης στο ψηφιακό κανάλι, ενώ άλλες όχι; «Πρόκειται για επιλογή των δημιουργών, που σεβόμαστε απόλυτα, και σχετίζεται κυρίως με την ανάγκη να παρουσιαστεί το έργο τους σε φεστιβάλ, διαγωνισμούς ή, σε κάποιες περιπτώσεις, με ειδικές ρήτρες που προϋπήρχαν με άλλους φορείς διάθεσης του έργου (π.χ. κανάλια του εξωτερικού) και εμποδίζουν τη διαδικτυακή μετάδοση του έργου. Σκοπός της παρουσίασης των παραστάσεων μέσα από το YouTube είναι να γίνει γνωστό το έργο τους σε ένα ακόμη ευρύτερο κοινό, χωρίς, ωστόσο, να απομειώνουμε οποιαδήποτε δυνατότητα περαιτέρω καλλιτεχνικής αναγνώρισης του έργου ή επαγγελματικής εξέλιξης των συντελεστών του» καταλήγει ο κ. Τσιαβός.
«Τρωάδες» από το ψηφιακό κανάλι του Ιδρύματος Ωνάση
Το βλέμμα στο μέλλον
Με όλα τα παραπάνω δεδομένα, με τους οργανισμούς να έχουν πάρει πλέον την «ψυχρολουσία» της νέας ψηφιακής πραγματικότητας και αφού η καραντίνα, τουλάχιστον προς το παρόν, έχει λήξει πλέον, το ερώτημα είναι τι έπεται και τι θα αποτελέσει πραγματικό πολιτιστικό προϊόν στο μέλλον. Με την κυβέρνηση να έχει ανακοινώσει έκτακτα μέτρα για τις επιχορηγήσεις και την ενίσχυση των καλλιτεχνών που πλήττονται θανάσιμα από την πανδημία, όπως επίσης και τις πρώτες διευκρινίσεις σχετικά με το τι ακριβώς θα μπορέσουμε να δούμε φέτος το καλοκαίρι και υπό ποιες συνθήκες, τα σενάρια είναι πολλά. H Πειραιώς 260 θα παραμείνει κλειστή, ενώ γίνεται λόγος για οδηγίες αριθμητικού περιορισμού των θιάσων και των θεατών, για διπλές ή πολλαπλές διανομές ηθοποιών, για συστάσεις στροφής σε έργα περιορισμένου «μεγέθους».
Παράλληλα, είναι βέβαιη η αξιοποίηση του δημόσιου υπαίθριου χώρου το επόμενο διάστημα (ήδη ο Δήμος Αθηναίων ανακοίνωσε τη δωρεάν διάθεση της Τεχνόπολης και άλλων χώρων του ΟΠΑΝΔΑ για συναυλίες, παραστάσεις και άλλες εκδηλώσεις) και τουλάχιστον όσο ο καιρός το ευνοεί, ενώ η ψηφιακή τέχνη, σε πολλές περιπτώσεις, μοιάζει πως ήρθε για να μείνει – ειδικά μετά τη νέα τεχνογνωσία που, εκ των πραγμάτων, φαίνεται να έχει αποκτηθεί.
«Τώρα ανέβηκε ο πήχης. Δεν κάνουμε κάτι που θα τελειώσει σήμερα ή τον επόμενο μήνα. Ξεκινάμε μια καινούργια σκηνή που θέλουμε να έχει δύναμη και ουσία. Ο ψηφιακός δημόσιος χώρος είναι τόπος δημιουργίας. Η τεχνολογία είναι το μέσο. Δική μας δουλειά, λοιπόν, είναι να διαμορφώσουμε αυτό το νέο είδος που θα αναδεικνύει τη σκηνική δράση, αλλά και να παραγάγουμε νέο περιεχόμενο που δεν θα προσπαθεί να βολευτεί πάνω σε μια ψηφιακή πλατφόρμα αλλά θα είναι εργαλείο στα χέρια του δημιουργού για να κάνει την ιδέα του πράξη» σχολιάζει η κ. Παναγιωτάκου.
Νέες σκηνικές προσεγγίσεις, λοιπόν, cyber παραστάσεις (σαν την καινούργια δουλειά που ετοιμάζει ο σκηνοθέτης και συγγραφέας Νικόλας Ανδρουλάκης), σίγουρα πολλές επαναλήψεις για την ερχόμενη σεζόν, νέα (και σε πολλές περιπτώσεις μεγαλύτερη) απεύθυνση, αλλά και αρτιότερες ψηφιακές καταγραφές.
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε την περίπτωση του Θόδωρου Τερζόπουλου, τον οποίο η έκρηξη της πανδημίας βρήκε στην Αγία Πετρούπολη, να ετοιμάζει ένα ανέβασμα του «Μάουζερ» του Μίλερ στο Αλεξαντρίνσκι. Την παραμονή της πρεμιέρας τους, στα μέσα Μαρτίου, η ρωσική κυβέρνηση ανακοίνωσε lockdown. Ο σπουδαίος θεατρικός μας σκηνοθέτης έπρεπε να λάβει γρήγορα μια απόφαση και να βρει μια λύση ώστε να παρουσιάσει την παράσταση στο κοινό, τουλάχιστον με live streaming. Στη γενική πρόβα προσάρμοσε τη σκηνική ιδέα και τις ερμηνείες στον κενό χώρο, ζητώντας από τους ηθοποιούς του να απευθυνθούν στις άδειες θέσεις του ιστορικού θεάτρου όπου κάθονταν ιστορικές προσωπικότητες, όπως ο Γκόγκολ, ο Ντοστογιέφσκι, ο Τσέχοφ και η Αχμάτοβα. Δούλεψε με τη φαντασία των ερμηνευτών, στην ουσία δημιούργησε τη συνθήκη της επιστροφής των νεκρών, αλλάζοντας εντελώς την ενέργεια της παράστασης, και το αποτέλεσμα προέκυψε μαγικό μπροστά στις επτά κάμερες που το κατέγραψαν, όπως περιέγραψε ο ίδιος ο κ. Τερζόπουλος στο LIFO.gr πριν από μερικές εβδομάδες.
Νέες σκηνικές προσεγγίσεις, λοιπόν, cyber παραστάσεις (σαν την καινούργια δουλειά που ετοιμάζει ο σκηνοθέτης και συγγραφέας Νικόλας Ανδρουλάκης), σίγουρα πολλές επαναλήψεις για την ερχόμενη σεζόν, νέα (και σε πολλές περιπτώσεις μεγαλύτερη) απεύθυνση, αλλά και αρτιότερες ψηφιακές καταγραφές. Στο συναυλιακό μέτωπο, για παράδειγμα, το δημοφιλές Summer Nostos Festival που διοργανώνει το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος έχει ανακοινώσει ήδη μια digital βερσιόν του για φέτος το καλοκαίρι με υπότιτλο «RetroFuture», από τις 21 έως τις 28 Ιουνίου, με νέες εκδηλώσεις και δραστηριότητες για τις οποίες θα ενημερωθούμε προσεχώς. Μέχρι τότε, κάθε εβδομάδα, συναυλίες, θεατρικά αναλόγια, αναγνώσεις και άλλες δράσεις μεταδίδονται ζωντανά από τους αγαπημένους χώρους του ΚΠΙΣΝ, όπου πραγματοποιούνται χωρίς την παρουσία κοινού και με όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας.
«As you sleep the world empties»: Η μικρού μήκους δημιουργία του Βασίλη Κεκάτου για το πρόγραμμα ENTER του Ιδρύματος Ωνάση
Παράλληλα, η ανάθεση από το Ίδρυμα Ωνάση, μέσω του νεοσύστατου προγράμματος ENTER, σε διακεκριμένους Έλληνες και διεθνείς καλλιτέχνες δημιουργίας νέων, αναπάντεχων ψηφιακών έργων μέσα σε 120 ώρες και με περιορισμένα μέσα, δείχνει τον δρόμο για το αμιγώς digital κομμάτι της τέχνης που όλοι έχουμε ανάγκη να καταναλώσουμε – και τα εξαιρετικά αποτελέσματα που έχουν δημιουργηθεί ήδη, όπως η νέα, viral ταινία μικρού μήκους Όταν κοιμάσαι ο κόσμος αδειάζει του Βασίλη Κεκάτου, τους δικαιώνουν. Παράλληλα, μόλις ανακοινώθηκε και το νέο πρότζεκτ «HackAthens 2020», μια ψηφιακή ερευνητική αναζήτηση για την επόμενη μέρα της Αθήνας.
«Δημιουργήθηκε το ερώτημα: "και τώρα τι;". Πώς στηρίζεις τους εργαζόμενους στον χώρο της τέχνης, πώς δημιουργείται αρχείο με το συναίσθημα του ιστορικού εγκλεισμού, πώς αναζητάς τη δημιουργία ενός (ή και περισσότερων) μέσων έκφρασης; Έτσι, δημιουργήθηκε η ανάγκη για το πρόγραμμα ENTER» περιγράφει η κ. Παναγιωτάκου. «Είναι χαρακτηριστικό πως πολλοί καλλιτέχνες βρήκαν ένα νέο λεξιλόγιο μέσα από αυτήν τη δράση. Χρησιμοποίησαν μέσα με τα οποία δεν είχαν άμεση σχέση (ένας θεατρικός σκηνοθέτης, ένας θεατρικός συγγραφέας και σεναριογράφος να κάνει την πρώτη του μικρού μήκους) ή καλλιτέχνες που είχαν περιέλθει σε αμηχανία και απραξία λόγω των γεγονότων, ενεργοποιήθηκαν και αναζήτησαν τον εαυτό τους μέσα από τη δουλειά τους. Το ENTER δεν δημιουργήθηκε μόνο για τον καιρό του εγκλεισμού. Θα αναπτυχθεί, θα γίνουν αναθέσεις και σε άλλες ειδικότητες του πολιτισμού, τεχνικούς, φωτιστές, ηχολήπτες. Θα εξελίσσεται παράλληλα με τους καιρούς. Σκοπεύει να είναι ένα time capsule, η τεκμηρίωση μιας πραγματικότητας που αλλάζει συνεχώς, μια αντανάκλαση των περίεργων ζωών μας» συμπληρώνει ο κ. Θεοδωρόπουλος. «Και ίσως το πιο σημαντικό, ήταν η αντίδραση μας στην εσωστρέφεια: σε καιρούς εγκλεισμού, βγες έξω όπως μπορείς. Η τέχνη είναι το πιο δυνατό όχημα διαφυγής» καταλήγει η κ. Παναγιωτάκου.
Ο κ. Σωτηριάδης αναφέρεται και στην ανάγκη προσέγγισης ενός διαφορετικού κοινού. «Γεννήθηκαν σκέψεις για παράλληλη ανάπτυξη, που θα μπορούσε να πιάσει κομμάτια που δεν πλησιάζαμε ως τώρα. Μας ενδιαφέρει ο κόσμος που ίσως δεν έχει εύκολη πρόσβαση στο θέατρο: άνθρωποι από την επαρχία, από την Κύπρο, ακόμα κι ένα θεατρόφιλο κομμάτι του κοινού για το οποίο το θεατρικό αντίτιμο είναι δυσβάστακτο και θα μπορούσε να δει στο σπίτι μια παράσταση on demand με 5 ευρώ, αντί να δώσει 30 για δύο άτομα. Τέλος, ένα άλλον θέμα είναι αν προβλέπεται υποτιτλισμός αγγλικός –γιατί κι αυτό έχει ένα κόστος–, ένα κομμάτι πιο εξειδικευμένο αλλά διεθνές. Αυτές τις σκέψεις έχουμε. Δεν θεωρώ όμως ότι ανακαλύφθηκε ένα νέο είδος που θα αντικαταστήσει ένα παλαιότερο. Το θέατρο υπάρχει εδώ και 2.500 χρόνια για πολύ συγκεκριμένους λόγους».
SPACES #1 | 8 μικρού μήκους ταινίες για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Αλλά και στο κινηματογραφικό μέτωπο, η ανταπόκριση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στο «Μένουμε σπίτι με τον πολιτισμό» με τη δημιουργία τρίλεπτων ταινιών από εξίσου σημαντικούς Έλληνες και ξένους σκηνοθέτες για το πρότζεκτ «Χώροι» εγκωμιάστηκε ακόμα και από τους «New York Times». Εξάλλου, το ίδιο το φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, πρώτο μεγάλο εγχώριο «θύμα» του lockdown, πρόκειται να πραγματοποιηθεί διαδικτυακά από τις 19 έως τις 28 Μαΐου, με κάθε ταινία αποκλειστικά διαθέσιμη μόνο σε χρήστες από την Ελλάδα για 400 θεάσεις –δηλαδή σαν να γίνονται δύο προβολές στην αίθουσα «Τζον Κασαβέτης» των 200 θέσεων–, ενώ υπάρχει η πιθανότητα να γίνουν και κάποιες υπαίθριες προβολές το καλοκαίρι, όπως και από το Athens Open Air Film Festival.
Αυτή η δημιουργία «εικονικής αίθουσας» με την καθιέρωση γεωγραφικού περιορισμού στις προβολές είναι μια διεθνής πρωτοβουλία του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης που, όπως όλα δείχνουν, θα καθιερωθεί σε όσες διαδικτυακές εκδόσεις διεθνών κινηματογραφικών φεστιβάλ ακολουθήσουν το προσεχές διάστημα. Η λογική του geo-blocking, όπως εξηγεί η υπεύθυνη Επικοινωνίας του Φεστιβάλ, Δήμητρα Νικολοπούλου, υιοθετείται ώστε να εξακολουθήσουν οι ταινίες να έχουν μια κανονική φεστιβαλική πορεία, από την παγκόσμια πρεμιέρα και την πορεία τους στα διάφορα online ή φυσικά φεστιβάλ μέχρι την πώλησή τους στις πλατφόρμες και στα τηλεοπτικά κανάλια. Είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να διασφαλιστούν τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών. Έτσι, οι θεατές, με ένα απλό register, θα μπορούν να δουν όσες ταινίες θέλουν, όποτε θέλουν, μέχρι αυτές να γίνουν sold-out, ενώ μέσα από ένα ολοκαίνουριο app θα μπορούν πλέον να ενημερώνονται για όλες τις δράσεις των δύο φεστιβάλ.
Τέλος, ο ερχομός της νέας ελληνικής πλατφόρμας Cinobo, που έσκασε ηχηρά τις πρώτες μέρες της καραντίνας (αλλά και η νέα, on-demand, δωρεάν πλατφόρμα της ΕΡΤ) λειτούργησαν ως εναλλακτικό ποιοτικό βάλσαμο στην παντοκρατορία του Netflix, παρέχοντας σπάνιες επιλογές, πρόσφατες ή κλασικές, από τον ανεξάρτητο κινηματογράφο και τα φεστιβάλ. Εξάλλου, με την ανακοίνωση πως καταλύεται προσωρινά ο απαράβατος επί 90 χρόνια κανόνας των Όσκαρ να έχουν προβληθεί οι ταινίες έστω για μία εβδομάδα σε αμερικανική αίθουσα για να μπορούν να διεκδικήσουν βραβείο και με το κινηματογραφικό καλεντάρι να είναι μετέωρο όλο το υπόλοιπο έτος, σίγουρα θα δούμε πολλές και καλές ταινίες να κάνουν πλέον απευθείας πρεμιέρα στις πλατφόρμες κατ' οίκον θέασης.
15 δημοφιλείς ψηφιακές μεταδόσεις σε views
• Η Μεγάλη Χίμαιρα > 172.400 (προβολή 24 ωρών) / Θέατρο Πορεία - Vimeo
• Ναμπούκκο > 118.000 (σύνολο από όλες τις πλατφόρμες) / Εθνική Λυρική Σκηνή - ΕΡΤ2, WEBTV της ΕΡΤ, nationalopera.gr και σελίδα FB της ΕΛΣ
• Κάρμεν > 110.000 (σύνολο από όλες τις πλατφόρμες) / Εθνική Λυρική Σκηνή - ΕΡΤ2, WEBTV της ΕΡΤ, nationalopera.gr και σελίδα FB της ΕΛΣ
• Πέτρες στις τσέπες του > 106.300 (σύνολο 4 εβδομάδων μέχρι σήμερα, 23.300 σε 24 ώρες) / Θέατρο Νέου Κόσμου - YouTube
• Νυχτερίδα > 100.000 (σύνολο από όλες τις πλατφόρμες) / Εθνική Λυρική Σκηνή - YouTube, nationalopera.gr και σελίδα FB της ΕΛΣ
• H λίμνη των κύκνων > 95.000 (σύνολο από όλες τις πλατφόρμες) / Εθνική Λυρική Σκηνή - YouTube, nationalopera.gr και σελίδα FB της ΕΛΣ
• Όρνιθες > 92.300 (σύνολο μιας εβδομάδας, 48.400 σε 24 ώρες) / Ίδρυμα Ωνάση - YouTube
• Τρεις Αδερφές > 90.200 (σύνολο προβολής 24 ωρών και επαναληπτικής προβολής) / Θέατρο Πορεία - Vimeo
• Βάκχες > 82.450 (σύνολο 6 εβδομάδων μέχρι σήμερα, 31.400 σε 24 ώρες) / Ίδρυμα Ωνάση - YouTube
• Η Αγριόπαπια > 78.600 (προβολή 24 ωρών) / Θέατρο Πορεία - Vimeo
• Το Ευχαριστημένο > 73.300 (προβολή 24 ωρών) / Θέατρο Πορεία - Vimeo
• Σταματία, το γένος Αργυροπούλου > 65.100 (σύνολο 5 εβδομάδων μέχρι σήμερα, 9.200 σε 24 ώρες) / Θέατρο Νέου Κόσμου – YouTube
• Τρωάδες > 64.700 (σύνολο 3 εβδομάδων μέχρι σήμερα, 29.900 σε 24 ώρες) / Ίδρυμα Ωνάση – YouTube
• Οι ΤρεισΕυτυχισμένοι > 64.100 (προβολή 24 ωρών) / Θέατρο Πορεία - Vimeo
• Το αηδόνι του αυτοκράτορα > 61.000 (σύνολο από όλες τις πλατφόρμες) / Εθνική Λυρική Σκηνή - YouTube, nationalopera.gr και σελίδα FB της ΕΛΣ
Σημείωση: H παραπάνω λίστα δεν λειτουργεί απολύτως συγκριτικά, εξαιτίας των διαφορετικών χρονικών περιόδων διαδικτυακής διαθεσιμότητας των παραστάσεων αλλά και των διαφορετικών τρόπων μετάδοσής τους.
Στατιστικά καναλιών (σύνολο views)
— Ίδρυμα Ωνάση: 1.350.000 (90 βίντεο, θεατές από 55 χώρες, 30.000 νέοι συνδρομητές)
— Θέατρο Πορεία: 744.000 (17 βίντεο)
— Εθνική Λυρική Σκηνή: 670.500 (10 βίντεο)
— Θέατρο Νέου Κόσμου: 581.000 (40 βίντεο)
— Εθνικό Θέατρο: 164.000 (11 βίντεο, θεατές από 50 χώρες)
— Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας: 134.000 (6 βίντεο)
— Megaron Plus: 75.500
10 δημοφιλή άρθρα του LIFO.gr από την περίοδο του lockdown, γεμάτα digital culture + μία σειρά από podcasts που αγαπήσατε
1. H μετάδοση της πασχαλινής συναυλίας του Αντρέα Μποτσέλι από το άδειο Ντουόμο
2. Η διαδικτυακή εκτέλεση του βυζαντινού ύμνου «Ω γλυκύ μου έαρ» από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
3. Η online περιήγηση στην Casa Azul, τη θρυλική οικία της Φρίντα Κάλο
4. Η playlist με τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι που δημιούργησε για το LIFO.gr η Δήμητρα Γαλάνη
5. Η περιήγηση στους πιο εμβληματικούς πίνακες του Βίνσεντ Βαν Γκογκ στις αίθουσες του μουσείου του
6. Οι εικονικοί περίπατοι σε 5 εκθαμβωτικούς κήπους
7. Η ξενάγηση στο Musée de l'Orangerie και στα μοναδικά «Νούφαρα» του Κλοντ Μονέ
10. Το βίντεο με τη Φιλαρμονική του Δήμου Αθηναίων να ερμηνεύει Χατζιδάκι από το σπίτι
Τέλος, ιδιαίτερα δημοφιλείς αναδείχτηκαν και οι δύο σειρές με τα podcasts του Στάθη Τσαγκαρουσιάνου. Ο εκδότης της LiFO παρουσιάζει τη (σε πολλούς άγνωστη) σχέση του Γιώργου Σεφέρη με τη μουσική και διαβάζει κλασικά ελληνικά παραμύθια σε μεταδόσεις που αξίζει να αναζητήσετε.
Εικονογράφηση: Γιώργος Γούσης/LIFO
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
