Πόσα γνωρίζουμε για τους συνθέτες σύγχρονης μουσικής, και πόσους από αυτούς γνωρίζουμε; Μας δίνεται συχνά η ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με το έργο τους; Στα ωδεία διδάσκεται σύγχρονη μουσική, υπάρχει τέτοιο πρόγραμμα σπουδών και πώς αποφασίζει να γίνει κάποιος συνθέτης σύγχρονης μουσικής;
Με πολλές ερωτήσεις να τριβελίζουν το μυαλό μου και κρατώντας ανά χείρας τα βιογραφικά τους, που φανερώνουν σοβαρές πολυετείς σπουδές και μεγάλο μόχθο, συναντώ στην Εθνική Λυρική Σκηνή τους Ζήση Σέγκλια, Γιώργο Δούση, Κορνήλιο Σελαμσή, Μιχάλη Παρασκάκη και Σπύρο Καλλιβωκά.
Και οι πέντε έχουν συνεργαστεί με την ΕΛΣ μέσω αναθέσεων και δεν παραλείπουν να τονίζουν την ευκαιρία ανάδειξης νέων έργων που δίνει ο οργανισμός, κάτι που συμβαίνει σπάνια στην Ελλάδα.
Κορνήλιος Σελαμσής
Όταν ρωτώ τον Κορνήλιο Σελαμσή πώς έγινε συνθέτης, επιστρέφει σε μια εφηβική ανάμνηση, όταν άκουγε στις 12 τα μεσάνυχτα τις καταπληκτικές εκπομπές του Γιάννη Άννινου στο Τρίτο Πρόγραμμα. Ακούγοντάς το αυτό ο Γιώργος Δούσης και ο Μιχάλης Παρασκάκης (σ.σ. ο Παρασκάκης συμμετέχει από τα Χανιά στη συζήτηση, καθώς, λόγω απαγορευτικού, δεν μπόρεσε να ταξιδέψει) συμφωνούν χαμογελώντας και μόνο καλά λόγια έχουν να πουν για τον ρόλο που έπαιξαν αυτές οι εκπληκτικές εκπομπές του Τρίτου σε επιλογές ζωής που έκαναν αργότερα. Παράλληλα, και οι τρεις διαπιστώνουν με κάποια λύπη ότι σήμερα δεν υπάρχει κάτι ανάλογο.
Ο Κορνήλιος Σελαμσής επισημαίνει ότι ο Άννινος υπήρξε κορυφαίος και επιδραστικός για όσους σήμερα είναι πάνω από σαράντα ετών, ένα σημείο αναφοράς. «Γράφαμε σε κασέτες», λέει, «όλα αυτά τα έργα που ακούγαμε στις εκπομπές του και δύσκολα έβρισκες στα δισκοπωλεία». Ο ίδιος, ενώ είχε πολλή και μεγάλη ευκολία ως παιδί και έφηβος με τη μουσική, ήθελε να γίνει συνθέτης γιατί του φαινόταν περίπλοκο το να φτιάχνει μουσική. «Άκουσα Ξενάκη όταν ήμουν 15 χρονών και ήταν ό,τι ωραιότερο είχα ακούσει. Αυτό ένιωσα, αλλά δεν καταλάβαινα πώς γινόταν, μου ήταν ανεξήγητο. Αυτή η δυσκολία να καταλάβω τη μουσική του με ώθησε προς τη σύνθεση». Από το 2004 έως το 2010 έζησε στην Ολλανδία, όπου σπούδασε σύνθεση στο Βασιλικό Ωδείο της Χάγης, και αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα το 2010.
Άκουσα Ξενάκη όταν ήμουν 15 χρονών και ήταν ό,τι ωραιότερο είχα ακούσει. Αυτό ένιωσα, αλλά δεν καταλάβαινα πώς γινόταν, μου ήταν ανεξήγητο. Αυτή η δυσκολία με ώθησε προς τη σύνθεση.
«Έκανα σουξέ στο θέατρο. Δεν υπήρχε τίποτα εδώ, εννοώ ότι δεν μιλούσε κανένας γι’ αυτήν τη μουσική, οι συναυλίες ήταν περιορισμένες και είπα μέσα μου “πάμε να κάνουμε κάτι”. Δεν το μετάνιωσα, όσο κι αν πήγαινα στα τυφλά – μύριζε αίμα, θα ζούσα μια περιπέτεια. Αν έμενα στη Χάγη, θα είχα μια εξέλιξη γραμμική, στην Ακαδημία πιθανότατα». Ο Κορνήλιος, παράλληλα με τη δουλειά του στη σύνθεση, από το 2014 έως το 2016 ήταν καλλιτεχνικός υπεύθυνος της σειράς συναυλιών «Τρίτες παράλληλες» του θεάτρου Πόρτα, ενώ δημιούργησε τον Νοέμβριο του 2015 στο Εθνικό Θέατρο το εργαστήρι «Σύνθεση μουσικής στο θέατρο», στο οποίο εργάστηκε ως τον Ιούνιο του 2020. Μέχρι σήμερα γράφει συστηματικά για το θέατρο και διδάσκει.
Η πρώτη ανάθεση από την ΕΛΣ έγινε, όπως λέει, «όταν ήρθε η Λυρική στο νέο κτίριο, γιατί νωρίτερα δεν είχε γίνει τέτοια συζήτηση. Ήμουν επιμελητής του Greek song book» – το περιγράφει ως ένα εράνισμα από μουσικές κατασκευές, τραγούδια και εικόνες που ανατέθηκε σε ανθρώπους της μουσικής και των παραστατικών τεχνών στο πλαίσιο του προγραμματισμού της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ για το έτος 2021.
Διευκρινίζει πως «οι άνθρωποι εδώ μου έδωσαν λευκή κάρτα, κάτι που συμβαίνει σπάνια στην Ελλάδα. Η δεύτερη ανάθεση έγινε όταν με κάλεσαν να κάνουμε ένα νέο έργο βασισμένο στην οπερέτα του Ζακ Όφενμπαχ, Η Ωραία Ελένη, που παρουσιάσαμε σε σύγχρονη εκδοχή. Κάναμε 90 παραστάσεις σε σχολεία, κάτι που λειτούργησε εξαιρετικά. Είχα την εμπειρία να διευθύνω την όλη προσπάθεια ο ίδιος στην ελληνική περιφέρεια και αυτό ήταν κάτι πρωτόγνωρο – δεν υπάρχει συνθέτης που δεν τον αφορά το να επικοινωνεί κάποιος με το έργο του, ειδικά τα παιδιά και τα νεότερα άτομα αντιδρούν με τρόπο που μας εκπλήσσει πολλές φορές και ίσως δημιουργεί και μια πρόκληση. Είναι ερεθιστικό και για τη δική μου πορεία να βλέπω την ανταπόκριση σε ένα νέο, σύγχρονο έργο».
Ζήσης Σέγκλιας
Τον 39χρονο συνθέτη Ζήση Σέγκλια τον γνωρίσαμε από τον μονόλογο του Σάμιουελ Μπέκετ Όχι εγώ που παρουσιάστηκε στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ τον Φεβρουάριο του 2023. Η ανάθεση αυτή στον καινοτόμο συνθέτη και στον σκηνοθέτη Σάββα Στρούμπο οδήγησε στην προσέγγιση του μπεκετικού υλικού ως ιδιόμορφου, σύγχρονου μουσικού θεάτρου που ερευνά τα όρια της θεατρικής δυνατότητας και σε μια νέα ανάγνωση ενός από τα εμβληματικότερα μεταπολεμικά έργα. «Κάναμε μια πρόταση στη Λυρική», λέει, «και μας δόθηκε εν λευκώ η δυνατότητα να οδηγηθούμε και σε μια ερευνητική διαδικασία η οποία κρατάει από το 2020, για να μεταφέρουμε το έργο σε μεγάλη κλίμακα».
Με εξαίρεση την ΕΛΣ, που κάνει αναθέσεις, και κάποιες άλλες περιπτώσεις κατά κύριο λόγο στο εξωτερικό, το εισόδημα ενός συνθέτη προέρχεται από πολλές πηγές, και δεν βγαίνει εύκολα.
Με σπουδές στην Ελλάδα και στην Αυστρία και ένα βραβείο από την αυστριακή πολιτεία το 2023 για τη συνθετική του δραστηριότητα, ο Ζήσης Σέγκλιας επικεντρώνεται σε ηχητικά σώματα και γλωσσικές φόρμες, ενώ στα τελευταία του έργα επιχειρεί μια ενοποίηση της μουσικής και της ομιλίας σε ένα υβρίδιο που περιγράφεται ως spoken sound theatre.
Όταν τον ρωτώ πώς παίρνει κάποιος την απόφαση να γίνει συνθέτης, κάνει αμέσως έναν ενδιαφέροντα διαχωρισμό, λέγοντας πως «είναι άλλο πράγμα η απόφαση που μπορεί να προκύπτει στην πορεία από ένα ενδιαφέρον και μια τριβή με το αντικείμενο και άλλο η απόφαση να παραμείνω συνθέτης σε ένα σημαντικό κομμάτι της προσωπικότητας, του χαρακτήρα μου και της κοινωνικής μου υπόστασης. Το να εργάζεται κάποιος ως συνθέτης είναι μια επιλογή και μια απόφαση που μπορεί να πάρει ή να μην πάρει, αφού έχει αποφασίσει ότι εκφράζεται καλλιτεχνικά μέσα από τη μουσική και θα μπορούσε να γίνει μουσικός. Εγώ, αφού είδα ότι το πρώτο κομμάτι το θέλω και αφού έκανα τις αντίστοιχες σπουδές, κατάλαβα ότι δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο, γιατί είναι κάτι που με απασχολεί συνολικά και σε μεγάλο βαθμό».
Ο Ζήσης Σέγκλιας επέστρεψε το 2011 στην Ελλάδα, σε ηλικία 27 ετών, από τις σπουδές του στο εξωτερικό, αλλά η δραστηριότητά του καλλιτεχνικά, συνθετικά και βιοποριστικά εδράζεται στην Αυστρία. Από εκεί του έγινε το 2014 η πρώτη μεγάλη ανάθεση. Όταν ζητώ να μου περιγράψει τι συμβαίνει με τις αναθέσεις στην Ελλάδα και πώς βιοπορίζεται, μου απαντά ότι «είναι ιδεώδες να βιοπορίζεται κάποιος μόνο με αναθέσεις. Στη δική μου περίπτωση, σε ένα μεγάλο ποσοστό όλα αυτά τα χρόνια βιοπορίζομαι κυρίως από τη διδασκαλία και την ερευνητική διάσταση της τέχνης. Με εξαίρεση την ΕΛΣ, που κάνει αναθέσεις, και κάποιες άλλες περιπτώσεις κατά κύριο λόγο στο εξωτερικό, το εισόδημα ενός συνθέτη προέρχεται από πολλές πηγές, και δεν βγαίνει εύκολα.
Το ιδανικό, φυσικά, είναι να σε ψάχνουν, αλλά είναι κάτι δύσκολο, οπότε, αν δεν έχεις πρόσβαση σε πολλούς μεγάλους χώρους, χτίζεις και επενδύεις σε προσωπικές σχέσεις με μουσικούς, έτσι προκύπτουν συνεργασίες που δεν περιορίζονται σε ένα κομμάτι και εφόσον υπάρχει ποιοτική δουλειά, σου δίνεται ώθηση να προχωρήσεις ένα βήμα παραπέρα». Όταν τον ρωτώ πώς ξεκίνησε να ακούει μουσική, θυμάται ότι βαριόταν το πιάνο, αλλά άρχισε να ακούει με προσοχή κλασική μουσική όταν κληρονόμησε από τον μουσικόφιλο παππού του μια μεγάλη δισκοθήκη, υπενθυμίζοντάς μας ότι η αρχή για κάποια πράγματα συμβαίνει πολύ συχνά και σε ανύποπτο χρόνο στο πατρικό σπίτι.
Γιώργος Δούσης
Η πρώτη ανάθεση της ΕΛΣ στον συνθέτη και πιανίστα Γιώργο Δούση έγινε με την Έντα Γκάμπλερ το 2019, όταν του ζητήθηκε να την κάνει όπερα ώστε να δημιουργηθεί ένα νέο έργο σε συμπαραγωγή με την ομάδα The Medium Project. Ήταν η τέταρτη όπερα του συνθέτη με το προσωπικό μουσικό ιδίωμα, την άμεση, λιτή και καθαρή μελωδική γραφή. Η σύνθεσή του ακολουθεί με ρεαλιστικό τρόπο την πλοκή και εξέλιξη του θεατρικού έργου, άλλοτε υποστηρίζοντάς την αφηγηματικά και άλλοτε δημιουργώντας την κατάλληλη ατμόσφαιρα για την απόδοση των συναισθημάτων, με σαφείς αναφορές στην παραδοσιακή όπερα μέσα από άριες, ντουέτα, τρίο, κουιντέτο και μικρές αφηγήσεις.
Η επόμενη ανάθεση από την ΕΛΣ ήταν μια όπερα για όλη την οικογένεια, βασισμένη στο πολυβραβευμένο βιβλίο του Ευγένιου Τριβιζά, Τα μαγικά μαξιλάρια (2021). Έχοντας σπουδές στην Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο και συνθέσεις έργων για ποικίλα σύνολα, πολλά από τα οποία έχουν ερμηνευτεί στο εξωτερικό, ο Γιώργος Δούσης υποστηρίζει ότι «δεν επιλέγει κανείς αν θα γίνει συνθέτης, μάλλον συμβαίνει το αντίθετο. Έχεις επιλεγεί να κάνεις αυτό το πράγμα και όχι κάτι άλλο. Έτσι νιώθω εγώ, ότι οι άνθρωποι που γίνονται συνθέτες δεν μπορούν να γίνουν κάτι άλλο, είναι μια φυσική ανάγκη».
Όταν τον ρωτώ για τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει, μου απαντά ότι γράφει καθημερινά, επισημαίνοντας ότι αυτή είναι μια εργασία που δεν πληρώνεται, αλλά νιώθει τυχερός που ο βιοπορισμός του συνολικά προέρχεται από τη μουσική, από τη διδασκαλία, καθώς διδάσκει στο Μουσικό Σχολείο Παλλήνης· αυτό το τονίζει γιατί δεν είναι αυτονόητο, θεωρεί ευτυχία το ότι όλη του η καθημερινότητα περιστρέφεται γύρω από τη μουσική.
«Η σύνθεση είναι κάτι διαφορετικό. Οι αναθέσεις είναι πολύ συγκεκριμένες στην Ελλάδα, ελάχιστες για την ακρίβεια, και όταν συμβαίνουν αισθάνεσαι πολύ χαρούμενος. Μετά λύπης μου βλέπω συναδέλφους που δεν έχουν αναθέσεις και ενώ έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη μουσική, εγκαταλείπουν, γιατί όταν δεν παίζονται τα έργα σου, αρχίζεις να αμφιβάλλεις» εξηγεί, ενώ βρίσκει ελπιδοφόρο το ότι βλέπει οικογένειες που, παρά την επισφάλεια που υπάρχει στον χώρο της μουσικής, θέλουν τα παιδιά τους να μπουν στο περιβάλλον ενός μουσικού σχολείου και να ενταχθούν σε αυτό τον διαφορετικό τρόπο σκέψης.
«Είμαι χαρούμενος που γράφω τη μουσική μου, που την ακούω. Δεν έχω έργα που είναι στο συρτάρι, άπαιχτα, ωστόσο δεν αμείφθηκα για όλα. Με τη Λυρική είχα τη χαρά, όταν έγινε το καινούργιο κτίριο και υπήρξε και η καινούργια διοίκηση με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Γιώργο Κουμεντάκη, να συμμετάσχω στην Έντα Γκάμπλερ και εκεί μου έγινε ξεκάθαρο ότι αυτό το είδος με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Ακολούθησαν τα Μαγικά Μαξιλάρια, η επόμενη ανάθεση. Όταν κατέθεσα το έργο, είπα ότι αυτό το έργο απευθύνεται σε παιδιά μεν, αλλά δεν είναι “παιδικό”.
Το έκανα με πολλή προσοχή στη λεπτομέρεια, σαν ένα έργο που αφορά οποιονδήποτε. Για μένα είναι ζητούμενο να μπορεί το κοινό να επικοινωνεί με αυτό που κάνω. Όταν οι μουσικοί μού ζητούν ένα καινούργιο έργο για να το παίξουν, παίρνω ενέργεια. Μάλιστα, νιώθω πραγματικά γαλήνη όταν με κοιτάζουν στα μάτια και μου λένε ότι τους άρεσε. Αυτό μου δημιουργεί την ευθύνη να αντιμετωπίζω τον εαυτό μου με την ανάλογη βαρύτητα».
Μιχάλης Παρασκάκης
Ο Μιχάλης Παρασκάκης έβγαινε στην ταράτσα του σπιτιού του στην Ηλιούπολη με τα ακουστικά και τεντώνοντας το χέρι του στον ουρανό για να πιάσει το Τρίτο Πρόγραμμα, γιατί μέσα δεν είχε καλό σήμα. Είχε ξεκινήσει μια επιτυχημένη καριέρα ως γραφίστας, από την οποία μπορούσε να βιοπορίζεται άνετα, αποφάσισε στα 24 του να ακολουθήσει αυτό που τον έτρωγε, τη σύνθεση, να μετακομίσει για σπουδές στην Ολλανδία και να ξεκινήσει από το μηδέν.
«Θεώρησα ότι θα μπορούσα να είμαι πιο ελεύθερος στη μουσική απ’ ό,τι στη γραφιστική», λέει. «Πάντα έκανα κι άλλες δουλειές ταυτόχρονα, υπάρχουν κάποια παραφερνάλια στη μουσική τα οποία προσφέρουν κάποιο εισόδημα, όπως το να ψηφιοποιώ παρτιτούρες άλλων συνθετών ή αρχειακό υλικό», μου επισημαίνει όταν τον ρωτώ πόσο σημαντικές είναι οι αναθέσεις. «Οι αναθέσεις είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο και δεν είναι μια πηγή από την οποία μπορείς να βιοποριστείς εύκολα», εξηγεί. Όταν μετά από οκτώ χρόνια στη Χάγη επέστρεψε στην Ελλάδα το 2016, ίδρυσε το μουσικό σύνολο ΤΕΤΤΤΙΞ, με το οποίο δημιουργεί παραστάσεις-θεάματα με επίκεντρο τη σύγχρονη και νέα μουσική.
Όσο καλά και αν πάει η καριέρα μου ως σύγχρονου συνθέτη στην Ελλάδα, πάντα υπάρχει κάτι που με κάνει να νιώθω μονίμως άσχετος, ότι το έργο μου δεν το καταλαβαίνει ο κόσμος.
«Όσο καλά και αν πάει η καριέρα μου ως σύγχρονου συνθέτη στην Ελλάδα, πάντα υπάρχει κάτι που με κάνει να νιώθω μονίμως άσχετος, ότι το έργο μου δεν το καταλαβαίνει ο κόσμος. Για να μπορώ να ζήσω ως συνθέτης κάνω άπειρες προτάσεις, από τις οποίες πραγματοποιούνται ελάχιστες». Στον Μιχάλη η ΕΛΣ ανέθεσε τη μετατροπή της Στρέλλας, της πολυβραβευμένης ταινίας του Πάνου Κούτρα, σε όπερα δωματίου σκηνοθετημένη από τον Γιώργο Κουτλή – αυτή η συγκλονιστική ιστορία για τα τρανς άτομα και τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στην Ελλάδα ενέπνευσε για πρώτη φορά ένα ελληνικό λυρικό έργο.
Όταν τον ρωτώ τι περιμένει από το κοινό, αν τον ενδιαφέρει να το συγκινήσει, σημειώνει ότι είναι σπουδαία η στιγμή που ένας συγκινημένος από το έργο σου θεατής μοιράζεται τα συναισθήματά του μαζί σου. «Δεν γράφω μουσική για να συγκινήσω το κοινό, αλλά πάντα είναι ενθαρρυντικό να παίρνεις θετικά σχόλια. Όμως θετικά, τελικά, είναι και τα αρνητικά σχόλια που γίνονται χωρίς κακεντρέχεια και είναι μέρος μια δημιουργικής συζήτησης που θέλει να έχει ένας συνθέτης. Το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθώ το καθορίζει και η ίδια η ανάθεση, κάποιες φορές κινούμαι σε πιο ευανάγνωστο ήχο, μέσα στον οποίο διατηρώ τη μουσική μου ταυτότητα».
Αυτό που επισημαίνει, και στο οποίο συμφωνούν όλοι, είναι ότι στην Ολλανδία υπάρχει μια ενεργή, ζωηρή και ανήσυχη κοινότητα μουσικών, κάτι που δεν υπάρχει εδώ και του λείπει. «Ίσως αυτό έχει να κάνει με το σύστημα στα ωδεία, ένα καθεστώς που διατηρείται και έξω από αυτά. Οι άνθρωποι δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, δεν βρίσκονται ούτε για να ανταλλάξουν τα νέα τους. Έτσι, ωστόσο, δεν θα γίνει η ζύμωση που θα δώσει οξυγόνο στη εξέλιξη ενός καλλιτέχνη», παρατηρεί.
Σπύρος Καλλιβωκάς
Ένα σύνολο ερεθισμάτων που είχε ήδη από την παιδική του ηλικία έκανε τον 33χρονο Σπύρο Καλλιβωκά να γίνει συνθέτης. Όπως λέει, «αυτά τα ερεθίσματα ασκούν μεγάλη επίδραση και καθοδηγούν τις επιλογές μας, που κάποιες φορές δεν εξηγούνται από τη λογική». Η πρώτη του επαφή με τη μουσική ήταν μέσω της κιθάρας. «Έβλεπα στην πορεία ότι περισσότερο με ενδιέφερε να σκαρφίζομαι πράγματα στην κιθάρα. Θυμάμαι, έπαιζα ένα έργο του Μπαχ και περισσότερο με ενδιέφερε να φτιάξω παραλλαγές του από το να το παίξω αυτούσιο», λέει εξηγώντας κατά κάποιον τρόπο πώς στράφηκε στη σύνθεση. Έχοντας κάνει σπουδές στο εξωτερικό, λέει ότι, ενώ γύρισε στην Ελλάδα, εξακολουθεί να είναι με το ένα πόδι έξω.
«Είχα τη χαρά και την τιμή να συνεργαστώ με το ίδρυμα Ιάννης Ξενάκης στη Γαλλία και παρατηρώ αυτό που είπαν οι υπόλοιποι, ότι είναι πολύ πιο απελευθερωμένοι στην Κεντρική Ευρώπη. Εκεί δίνεται βήμα σε νέους δημιουργούς, εδώ τα πράγματα είναι πολύ πιο περιορισμένα, αν και τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει κάποια εξέλιξη». Ο Σπύρος ασχολείται κυρίως με τη σύγχρονη κλασική μουσική και το μουσικό θέατρο και έχει συμμετάσχει σε διάφορες παραγωγές ως ερμηνευτής/ηθοποιός. Παράλληλα, έχει σπουδάσει Φυσική, πεδίο στο οποίο έχει και διδακτορικό, έτσι εργάζεται ως ερευνητής σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. «Όπως καταλαβαίνουμε όλοι, είναι εξαιρετικά δύσκολο να βιοπορίζεσαι μόνο από την καλλιτεχνική δημιουργία εν γένει, οπότε κι εγώ, όπως αρκετοί άλλοι, έχω μια πρωινή ασχολία», λέει.
Από την ΕΛΣ είχε μια ανάθεση για το πρώτο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής, μια διοργάνωση μεγάλης κλίμακας, το 2022, σε καλλιτεχνική διεύθυνση Γιώργου Κουμεντάκη. Πήρε μέρος σε έναν μαραθώνιο 62 συναυλιών και καλλιτεχνικών δράσεων σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, εκκλησίες, δρόμους και πλατείες, προσεγγίζοντας πολυάριθμες και απρόσμενες πτυχές της σχέσης θρησκευτικής λατρείας και μουσικής. Η δεύτερη ανάθεση της ΕΛΣ έγινε το καλοκαίρι του 2023 με μια παράσταση-διασκευή σε σύγχρονη όπερα του παραδοσιακού παραμυθιού από την Κεφαλονιά, Το πιο γλυκό ψωμί, σε σκηνοθεσία Αργυρώς Χιώτη.
«Όταν γράφω, λειτουργώ όπως όταν με ρωτάνε τη γνώμη μου: θα πω αυτό που πιστεύω. Εκφράζομαι και αποτυπώνω στο χαρτί αυτό που πιστεύω μέσα μου και σε αυτήν τη διαδικασία δεν επεμβαίνει κανένας, ούτε η σκέψη να αρέσει στο κοινό» λέει όταν τον ρωτώ πόσο τον ενδιαφέρει να αρέσει στους θεατές/ακροατές το έργο του. «Το να συγκινήσει κάποιον το έργο μου το βρίσκω εξαιρετικό –το λέει το ίδιο το ρήμα, κινείσαι με κάποιον μαζί– και το να υπάρχει μια επικοινωνία με τον άλλο έστω και για δευτερόλεπτα είναι επίτευγμα.
Κακά τα ψέματα, η δουλειά μας δεν είναι τεχνοκρατική, δεν θα λύσουμε κάποιο πρόβλημα, δεν είναι όπως όταν πηγαίνεις στον γιατρό, αλλά για δυο ώρες, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, θέλεις να κάνεις το κοινό να ξεχάσει τα προβλήματά του, να δημιουργήσεις μια παλέτα συναισθημάτων που πολλές φορές δεν γεννά η καθημερινή μας ζωή. Όλοι το επιθυμούμε και είναι ευχής έργο να συμβαίνει».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
