Κάθε χρόνο οι θεατρικές παραστάσεις queer θεματικής αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. Πρωτότυπα σύγχρονα έργα και παλιότερα ή κλασικά ανεβαίνουν σε μικρές και μεγάλες αθηναϊκές σκηνές με γκέι, τρανς και λεσβιακούς χαρακτήρες. Κωμωδίες, δράματα, βιογραφίες, μονόλογοι, τα πάντα.
Σε επικοινωνία που είχαμε με τον Κωνσταντίνο Πλατή του site Θεατρομάνια ενημερωθήκαμε πως αυτήν τη στιγμή στην Αθήνα παίζονται τουλάχιστον τριάντα παραστάσεις αντίστοιχης θεματικής: άλλες μόλις ξεκίνησαν και άλλες ολοκληρώνουν τον κύκλο τους μετά από δύο και τρεις επιτυχημένες σεζόν.
Μιλάμε για παραστάσεις που δεν θα εντάσσονταν σ' αυτό που ορίζουμε ως «αντεργκράουντ», δηλαδή με συγκεκριμένους θεατές, αλλά που τις βλέπει πολύς κόσμος και που από στόμα σε στόμα δημιουργούν ντόρο και αυξάνουν το κοινό τους.
Επιχειρώντας μια χαρτογράφηση του queer θεάτρου αυτήν τη στιγμή στην Αθήνα και με τον φόβο να μείνουν εκτός μερικές παραστάσεις, παρατηρούμε επίσης πως το εν λόγω χαρακτηριστικό τους άλλοτε είναι από εμφανές έως εμφανέστατο και άλλοτε πιο υπαινικτικό.
Είναι ενδεικτική η επιτυχία των παραστάσεων αυτών, ενώ παράλληλα γίνεται προφανές ότι παύει να είναι ταμπού η συζήτηση γύρω από αυτά τα θέματα και ότι το κοινό (στρέιτ και LGBTQI) ενδιαφέρεται να δει και να συνομιλήσει με αυτές τις θεματικές, δεν έχει όμως τη δυνατότητα μέσα από άλλα μέσα, όπως ο ελληνικός κινηματογράφος ή η ακόμα πολύ αυστηρά λογοκρινόμενη ελληνική τηλεόραση.
Είναι, για παράδειγμα, queer παράσταση ο «Σχοινοβάτης» σε σκηνοθεσία Ζωής Μαντά μόνο και μόνο επειδή το έργο ανήκει στον Ζαν Ζενέ; Ή, ακόμα πιο extreme, είναι queer η «Ζωή μετά χαμηλών πτήσεων» του Αρκά που φιλοξενείται στο θέατρο Σημείο, επειδή παρελαύνουν χαρακτήρες σαν αυτός του Καστράτο;
Από την άλλη, μπορεί οι προθέσεις και τα έργα των δημιουργών να είναι εμφανή κάθε φορά, δεν ισχύει το ίδιο όμως και για τα δελτία Τύπου που τα συνοδεύουν. Μας μιλάνε σχετικά ο Μανώλης Βαμβούνης και ο Μενέλας Σιαφάκας, οι δύο άνθρωποι που κατάφεραν να θεσμοποιήσουν τα Queer Theater Awards, μια μέχρι πρότινος περιθωριοποιημένη διοργάνωση:
«Είναι αυτή μια χρυσή εποχή για το queer θέατρο; Θα κάνουμε τους δικηγόρους του διαβόλου τώρα και θα πούμε όχι. Διότι βλέπουμε συνέχεια πράγματα γύρω μας που μας αποθαρρύνουν. Το καλοκαίρι είχαμε άλλη μια θεατρική κωμωδία με το trope του τύπου «γονείς επισκέπτονται τον γιο τους κι αυτός πρέπει να τους κρύψει ότι συζεί με τον γκόμενό του», στο δελτίο Τύπου της οποίας δεν τολμούσαν να χρησιμοποιήσουν τον όρο "γκέι" και μιλούσαν για ιδιαιτερότητες».
Ακόμα χειρότερη ήταν η κατάσταση με την εξαιρετική παράσταση «Ιδιωτικές Ζωές» του Αλέξη Ρίγλη στο θέατρο Γκλόρια. Το έργο «κατέβηκε νύχτα» την περασμένη εβδομάδα από μια ενοχλημένη παραγωγή, η οποία αρνιόταν πεισματικά στα δημοσιεύματα και στα δελτία Τύπου οποιαδήποτε αναφορά στα queer στοιχεία.
Λεπτομέρεια: Στις «Ιδιωτικές Ζωές», οι σταρ Αποστόλης Τότσικας - Ζέτα Μακρυπούλια υποδύονταν τα γκέι ζευγάρια με τους Μιχάλη Οικονόμου - Έφη Γούση αντιστοίχως, προκαλώντας τα αμήχανα χαχανητά του κοινού...
Τα ίδια γίνονται ακόμα στις γελοίες επιθεωρήσεις τύπου Μάρκου Σεφερλή, όπου πάντα οι γκέι μπαίνουν στο στόχαστρο ως πειναλέες σεξουαλικά καρικατούρες. Τι να πεις και για το γκραν σουξέ της σεζόν, το «Γοργόνες και Μάγκες» στο θέατρο Μπρόντγουεϊ, μια μουσικο-θεατρική παράσταση με τη χρωματιστή ποπ γκέι αισθητική του Δαλιανίδη, στην οποία όμως ουδείς νοιάζεται για περαιτέρω αναγνώσεις και το μόνο που ενδιαφέρει το κοινό είναι να ξεσαλώσει με τον λαϊκό αοιδό Γιάννη Πλούταρχο σε ρόλο −φευ− Γιάννη Πουλόπουλου...
Είδαμε μερικές αμιγώς queer παραστάσεις, στις οποίες οι δημιουργοί το παλεύουν μόνοι τους σχεδόν, δίχως δημόσιες σχέσεις, μια περίοδο που η πόλη αυτή μοιάζει να ασθμαίνει από τις εκατοντάδες παραστάσεις και θεατρικά events κάθε σεζόν.
Το «Ο μικρός εγώ» της ομάδας Αίολος σε σκηνοθεσία Βασίλη Ανδρέου συνεχίζει για τρίτη χρονιά φέτος στο θέατρο Άλφα - Ιδέα. Πρόκειται για τη βιογραφία του αδικοχαμένου συγγραφέα Κώστα Ταχτσή, βασισμένη στα «Ρέστα» του κυρίως. Με πρωταγωνιστές τον Γιώργο Μακρή και τη Νατάσα Σφενδυλάκη στους ρόλους του μικρού Ταχτσή και της πληθωρικής γιαγιάς του, με τον συνθέτη Σπύρο Παρασκευάκο να παίζει επί σκηνής τη χατζιδακική μουσική του, πρόκειται για ένα ντοκουμέντο για τον συγγραφέα που «φλέρταρε με την άβυσσο», δοσμένο όχι με αισθητική κλειδαρότρυπας αλλά με σεβασμό και μια παιγνιώδη, στα όρια του χιουμοριστικού, διάθεση.
Στο black box του θεάτρου Αλκμήνη φιλοξενείται η καλύτερη, κατά τη γνώμη μου, queer παράσταση της χρονιάς, ένα έξοχο δείγμα συγγραφικής και σκηνοθετικής μαεστρίας στο νεοελληνικό θέατρο. Ο έμπειρος σκηνοθέτης Βασίλης Νικολαΐδης παρήγγειλε στον συγγραφέα Γιώργο Ξενία ένα έργο που θα ένωνε τον «Έμπορο της Βενετίας» του Σαίξπηρ με την «Ανθρώπινη Φωνή» του Ζαν Κοκτό.
Έτσι, στο «Μια φωνή κι ένα ψέμα» ο σαιξπηρικός ήρωας Αντόνιο και η πληγωμένη Γυναίκα του Κοκτό συγχωνεύονται στο πρόσωπο του ομοφυλόφιλου Κύριου Α, ο οποίος εγκαταλείπεται από τον Κύριο Β, τον νεότερο εραστή του, προκειμένου αυτός να παντρευτεί μια ευκατάστατη κοπέλα. Κι όταν στο τέλος ο Κύριος Β ετοιμάζεται να ομολογήσει τη σχέση που είχε, διστάζει και αναφέρεται σε «μια γυναίκα». Ένα πραγματικό ρεσιτάλ ερμηνειών από τους Θανάση Κουρλαμπά και Κωνσταντίνο Αρνόκουρο, ενορχηστρωμένο στην εντέλεια από τον Βασίλη Νικολαΐδη.
Στο «Κάλεσμα της Λορίν», πάλι, που αυτές τις μέρες πήρε παράταση στο θέατρο Small Argo Full of Art, η Φένια Αποστόλου μεταφέρει για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένα έργο της Ισπανίδας Παλόμα Πεδρέρο, το οποίο αφορά την ταυτότητα φύλου. Παρά τις σκηνοθετικές αδυναμίες, αξίζει την προσοχή του κοινού, αφού η Αποστόλου καταφέρνει να δώσει τελικά μια παράσταση στο επίκεντρο της οποίας τοποθετείται η ανθρώπινη καταπίεση, μια καταπίεση που δεν έχει να κάνει μόνο με τη δυσφορία φύλου αλλά και με τα ευρύτερα κοινωνικά στερεότυπα. Πολύ καλό το πρωταγωνιστικό δίδυμο Ιωάννης Αθανασόπουλος - Βιργινία Ταμπαροπούλου.
Ιδιαίτερα αξιόλογη και η απόπειρα του Κοραή Δαμάτη να ανεβάσει με 15μελή θίασο το «Εδουάρδος ο Β'» του Κρίστοφερ Μάρλοου. Το έργο συνεχίζεται για δεύτερη χρονιά στο θέατρο Αθηναϊκή Σκηνή και περιγράφει τα πάθη του βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδου Β' που έχουν σημείο εκκίνησης τον έρωτά του για τον Γκάβεστον, ένα άξεστο τσόλι των ελισαβετιανών χρόνων.
Από κει και πέρα, δεδομένης της απενοχοποίησης της ομοφυλοφιλίας τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο (η κατάσταση θα άλλαζε τη βικτωριανή εποχή, βλέπε Όσκαρ Ουάιλντ), ο Δαμάτης στοχεύει στην ανάδειξη του ρόλου της εξουσίας, που με τους σκοτεινούς μηχανισμούς της οδηγεί τους ανθρώπους στον απόλυτο εκφυλισμό και στο μίσος ως προάγγελο του φασισμού. Ξεχωρίζουν οι ερμηνείες του Μιχάλη Καλαμπόκη, του Περικλή Μοσχολιδάκη, της Ιωάννας Αγγελίδη, του Στέφανου Οικονόμου και του Αλέξανδρου Παπατριανταφύλλου.
Θα αναφέραμε ακόμη τη devised performance «Περί εκτός ορίων έρωτος» που έστησε ο Μάνος Παπαδάς στο Από Μηχανής Θέατρο-Πάνω Σκηνή, μια εξερεύνηση των ορίων της ερωτικής επιθυμίας, συμπεριλαμβανομένης μιας λεσβιακής σχέσης (παίζουν ο ίδιος ο Παπαδάς και οι Ανδρονίκη Αβδελιώτη, Ξανθή Αθανασοπούλου, Ποπέτα Σούκου).
Επίσης, τη μαύρη κωμωδία «Δείπνο Βασιλισσών» του «στρατευμένου» queer δημιουργού Βαλεντίνου Τσίλογλου που παίζεται αυτό τον καιρό στο LA (Life & Art) Theater με πρωταγωνιστές τον ίδιο, τις Χριστιάννα Ανανιάδου, Νατάσσα Παπαδάκη, Λούλα Τριανταφύλλου και τους Λεωνίδα Παντελόπουλο και Αντώνη Τσουρουνάκη.
Ακόμα, τις κωμικοτραγικές εναλλαγές των ρόλων των φύλων που επιχειρεί μέσα από την ελληνική παράδοση(!) η Θάλεια Γρίβα στο «Ακόμη πιο βρόμικα παραμύθια» (παίζεται στο Θέατρο 104 με τους Κωνσταντίνο Δαλαμάγκα, Ηρώ Κισσανδράκη, Μαρία Κωνσταντά, Γιώργο Σαββίδη), καθώς και το «Μικρό Πόνι» του Πάκο Μπεθέρα, έργο που γράφτηκε στη μνήμη δύο παιδιών που έπεσαν θύματα τραγικής κακοποίησης-bullying λόγω της διαφορετικότητάς τους (στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη, με τους Κωνσταντίνο Γιαννακόπουλο και Ρηνιώ Κυριαζή).
Ο λόγος-επίλογος και πάλι στους Μ. Βαμβούνη - Μ. Σιαφάκα των Queer Theater Awards: «Βλέπουμε πολλές queer παραστάσεις στην αρχή κάθε σεζόν, και μάλιστα με γνωστούς πρωταγωνιστές (πρόσφατα έκανε πρεμιέρα και ο κλασικός "Αμπιγιέρ" στη Β' Σκηνή του Θεάτρου Οδού Κεφαλληνίας με τον Αλέξανδρο Μυλωνά και τον Μάνο Βακούση).
Παράλληλα, βλέπουμε όλο και περισσότερες παραστάσεις να τολμούν να προτείνουν queer αισθητική, αντιστρέφοντας τα φύλα των ρόλων, παίζοντας με το δίπολο. Χαιρόμαστε που μέσα από την προσπάθεια των βραβείων δίνεται ορατότητα σε αυτές τις δουλειές και αποδεικνύεται πως υπάρχει ένα πιστό κοινό που τις αναζητά, τις στηρίζει και μπορεί να τις κάνει βιώσιμες, έστω στις μικρότερες μόνο εναλλακτικές σκηνές.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέσσερις από τις βραβευμένες μας παραστάσεις που έκαναν πετυχημένες επαναλήψεις στην αρχή της σεζόν: τα περσινά βραβευμένα "Αμάραντα" και ο "Ναπολέων" της bijoux de kant που κατέβηκαν πρόσφατα, ο "Μικρός Εγώ" που ήταν από τις πρώτες βραβευμένες μας παραστάσεις πριν από 5 χρόνια και η αγαπημένη μας παράσταση όλων των χρόνων (και μια αριστουργηματική σκηνοθεσία), οι "Αναστατώσεις του οικότροφου Τέρλες" που ολοκληρώνουν το Σάββατο τον τρίτο τους κύκλο μετά τη μεγάλη τους βράβευση το 2015.
Είναι ενδεικτική η επιτυχία των παραστάσεων αυτών, ενώ παράλληλα γίνεται προφανές ότι παύει να είναι ταμπού η συζήτηση γύρω από αυτά τα θέματα και ότι το κοινό (στρέιτ και LGBTQI) ενδιαφέρεται να δει και να συνομιλήσει με αυτές τις θεματικές, δεν έχει όμως τη δυνατότητα μέσα από άλλα μέσα, όπως ο ελληνικός κινηματογράφος ή η ακόμα πολύ αυστηρά λογοκρινόμενη ελληνική τηλεόραση».
