Η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ξεκινά την καλλιτεχνική σεζόν 2024/25 με την τολμηρή σύγχρονη όπερα δωματίου «Κασσάνδρα» του διακεκριμένου Αργεντινού συνθέτη Πάβλο Ορτίς σε κείμενο του σπουδαίου Ουρουγουανού δραματουργού Σέρχιο Μπλάνκο. Αποτελεί μια νέα διεθνή συμπαραγωγή με το Κέντρο Πειραματισμού του περίφημου θεάτρου Κολόν του Μπουένος Άιρες. Στις 27, 28 και 29 Σεπτεμβρίου η «Κασσάνδρα» θα συναντήσει το αθηναϊκό κοινό στο ΚΠΙΣΝ, έναν μήνα μετά την παγκόσμια πρεμιέρα στο θέατρο Κολόν, που προκάλεσε αίσθηση, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές, με τη μεγαλύτερη εφημερίδα της Αργεντινής, την «Clarín», να γράφει χαρακτηριστικά: «Ο μύθος της Κασσάνδρας αποκτά νέα διάσταση σε μια εξαιρετική όπερα γεμάτη συναισθηματική δύναμη και ένταση». Τον πρωταγωνιστικό ρόλο ερμηνεύει η διεμφυλική σοπράνο Μαρία Καστίγιο ντε Λίμα, ένα πραγματικό φωνητικό φαινόμενο, και τη σκηνοθεσία υπογράφουν οι Ντιάνα Θεοχαρίδη και Αλέξανδρος Ευκλείδης. Συμμετέχουν μουσικοί του Ergon ensemble υπό τη μουσική διεύθυνση του Νίκου Βασιλείου.
Η Βραζιλιάνα Ντε Λίμα είναι μια ερμηνεύτρια με απίστευτο φωνητικό εύρος. Γεννημένη στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας, μετακόμισε στην Αργεντινή και έκανε καριέρα στη μουσική. Ξεκίνησε να τραγουδά στη φωνητική περιοχή του τενόρου, αλλά, μετά τη φυλομετάβασή της, έγινε σοπράνο, επιτυγχάνοντας να γίνει η πρώτη διεμφυλική καλλιτέχνις που εμφανίστηκε ως σοπράνο στη σκηνή του ιστορικού θεάτρου Κολόν του Μπουένος Άιρες. Η πορεία της σηματοδοτείται από την εξαιρετική φωνητική της ικανότητα και την επιμονή της, κάτι που την καθιστά πηγή έμπνευσης για τη διεμφυλική κοινότητα. Με ταπεινή καταγωγή –ο πατέρας της ήταν οικοδόμος και η μητέρα της τραγουδούσε στην εκκλησία–, η Μαρία ξεκίνησε να μαθαίνει μουσική από μικρή ηλικία και απέκτησε το προσωνύμιο «μικρός Μότσαρτ» λόγω των ξεχωριστών μουσικών της ικανοτήτων. Έγινε μέλος της χορωδίας του Κολόν ως τενόρος το 2010 και μεταπήδησε στην τάξη των σοπράνο το 2019, ένα επίτευγμα που σημάδεψε τόσο την προσωπική όσο και την επαγγελματική της πορεία.
Όταν επιχείρησα να διεκδικήσω τα δικαιώματά μου ως γυναίκα και ως σοπράνο ήρθα αντιμέτωπη με πολλά εμπόδια. Ο κόσμος του λυρικού θεάτρου έχει μια συντηρητική παράδοση. Έτσι, ήταν πολύ δύσκολο για μένα να ενταχθώ σε αυτόν τον χώρο και να ορίσω μια νέα πραγματικότητα.
— Έχετε έρθει ξανά στην Αθήνα;
Είναι η πρώτη φορά.
— Τι σας θυμίζει η λέξη «Ελλάδα»;
Την αρχή της ανθρωπότητας.
— Μπορείτε να βρείτε ομοιότητες μεταξύ του ρόλου της Κασσάνδρας και της δικής σας ζωής;
Σε ορισμένα σημεία, ναι. Ειδικά όταν η Κασσάνδρα υπερασπίζεται μια αλήθεια που μόνο εκείνη μπορεί να δει, με τον ίδιο τρόπο που και οι διεμφυλικοί υπερασπιζόμαστε μια αλήθεια που συχνά βλέπουμε μόνο εμείς. Με τον χρόνο η αλήθεια αποκαλύπτεται και γίνεται αντιληπτό ότι αυτή μάς αφορά όλους.
— Πείτε μου μερικά πράγματα για σας. Σε τι περιβάλλον μεγαλώσατε;
Γεννήθηκα στη Βραζιλία. Ήρθα πολύ μικρή στην Αργεντινή, επειδή ο πατέρας μου είναι Αργεντινός και η μητέρα μου Βραζιλιάνα. Μεγάλωσα ουσιαστικά στην Αργεντινή, όπου ζω μέχρι σήμερα. Νιώθω πολύ περισσότερο Αργεντινή παρά Βραζιλιάνα, γιατί όλη μου η ακαδημαϊκή εκπαίδευση και η επαγγελματική πορεία είναι εδώ. Προέρχομαι από μια πολύ ταπεινή οικογένεια, είμαι η μεγαλύτερη από τρία αδέλφια. Ο πατέρας μου εργαζόταν στις οικοδομές και η μητέρα μου πάντα δούλευε ως μαγείρισσα, σε διάφορα εστιατόρια και σπίτια.
Η οικογένειά μου δεν είχε την οικονομική άνεση να στηρίξει τις μουσικές σπουδές μου. Με την ευκαιρία να πω ότι γι' αυτό ακριβώς είναι αναγκαίο να υπάρχουν δημόσια ωδεία και βιβλιοθήκες, για να μπορούν οι άνθρωποι να σπουδάζουν δωρεάν. Στην περίπτωσή μου αυτό μου το παρείχε το κράτος της Αργεντινής και ήταν καθοριστικό για μένα. Πάντα λέω ότι είμαι «προϊόν» της δημόσιας εκπαίδευσης της Αργεντινής.
— Πότε ήρθατε σε επαφή με τη μουσική; Με ποιον τρόπο;
Η πρώτη μου επαφή με τη μουσική ήρθε σχετικά νωρίς, μέσα από τις προσωπικές μου μουσικές αναζητήσεις στην ηλικία των δώδεκα ετών. Άρχισα να μελετώ μόνη μου θεωρία της μουσικής δανειζόμενη βιβλία από τη βιβλιοθήκη της γειτονιάς. Δύο χρόνια αργότερα ξεκίνησα να σπουδάζω στο ωδείο και κέρδισα έναν ολόκληρο χρόνο λόγω των γνώσεων που είχα αποκτήσει, φοιτώντας κατευθείαν στο δεύτερο έτος. Στη συνέχεια ξεκίνησα μαθήματα πιάνου και σύνθεσης, καθώς είχα έμφυτη την ικανότητα να συνθέτω μουσικά κομμάτια. Στην ηλικία των δεκαέξι ετών παρουσίασα την πρώτη μου όπερα, μέρη της οποίας παρουσιάστηκαν το 2003, ενώ από δεκαοκτώ ετών ξεκίνησα να τραγουδάω. Μέχρι τότε με ενδιέφεραν περισσότερο το πιάνο και η σύνθεση.
— Πείτε μου για τη μουσική σας πορεία, αφότου ολοκληρώσατε τις σπουδές σας. Πώς γίνατε μέλος της χορωδίας του θεάτρου Κολόν σε αρκετά νεαρή ηλικία;
Το 2010 πήγα στο ιστορικό θέατρο Κολόν, το πρώτο λυρικό θέατρο της Αργεντινής, όπου ξεκίνησα να εργάζομαι το 2010 ως τενόρος. Έμεινα εκεί για τρία χρόνια με συμβόλαιο και το 2013 κέρδισα τον διαγωνισμό για μόνιμη θέση. Από το τέλος του 2010 και το 2011 ξεκίνησε και η φυλομετάβασή μου, μια διαδικασία που κατάφερα να συνδυάσω με την καριέρα μου στη μουσική.
— Ποια ήταν η αντίδραση της οικογένειάς σας όταν ανακοινώσατε ότι θέλετε να ασχοληθείτε με τη μουσική;
Είχα πάντα την υποστήριξη της οικογένειάς μου. Πάντα με ενθάρρυναν και με ώθησαν να προχωρήσω στα μονοπάτια της μουσικής. Επίσης, δεν εξεπλάγησαν με τη φυλομετάβαση, καθώς οι γονείς μου τρέφουν απεριόριστο σεβασμό και αγάπη για μένα και τα αδέλφια μου, σέβονται τις επιλογές μας. Η υποστήριξή τους ήταν πάντα πολύτιμη, μάλιστα με βοήθησαν να επιτύχω την οικονομική ανεξαρτησία από πολύ μικρή ηλικία, κάτι που μου έδωσε μεγάλη ελευθερία να πάρω αποφάσεις για τη ζωή μου.
— Ποιες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε κατά τη μετάβασή σας σε σχέση με τις φωνητικές σας ικανότητες;
Στην αρχή, το 2011, στην Αργεντινή δεν υπήρχε νόμος για την ταυτότητα φύλου, ήταν ακόμα υπό διαμόρφωση. Ο νόμος αυτός, που ψηφίστηκε το 2013, ήταν ο καθοριστικός παράγοντας που με ώθησε να προχωρήσω στη φυλομετάβαση. Η φωνή μου είχε, επίσης, τη δυνατότητα να προσαρμοστεί. Διαπίστωσα ότι μπορούσα να ερμηνεύσω γυναικείους ρόλους όπως μια σοπράνο. Στην αρχή η φωνή μου μπορεί να ήταν ακατέργαστη, ωστόσο, λόγω του εξαιρετικά μεγάλου εύρους της, ήταν πολλά υποσχόμενη.
Όταν επιχείρησα να διεκδικήσω τα δικαιώματά μου ως γυναίκα και ως σοπράνο ήρθα αντιμέτωπη με πολλά εμπόδια. Ο κόσμος του λυρικού θεάτρου έχει μια συντηρητική παράδοση. Έτσι, ήταν πολύ δύσκολο για μένα να ενταχθώ σε αυτόν τον χώρο και να ορίσω μια νέα πραγματικότητα. Χρειάστηκαν περίπου πέντε χρόνια συνεχούς και σκληρού αγώνα, από το 2014 έως το 2019, για να γίνω αποδεκτή από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του εκάστοτε θεάτρου.
— Τι σημαίνει η όπερα για εσάς;
Η όπερα είναι η ίδια η ζωή μου. Είναι μια καλλιτεχνική έκφραση που συνδυάζει πολλές τέχνες. Είναι τόσο πλούσια σε νόημα που δεν χάνει ποτέ την αξία της. Οι όπερες συνεχώς αναφέρονται σε θέματα που συμβαίνουν στη ζωή μας, γιατί μιλούν για τον άνθρωπο και όλες τις πλευρές του: τις αδυναμίες του, τις νίκες του, τη μοίρα του, την αγάπη σε όλες τις εκφάνσεις της. Πιστεύω ότι η όπερα είναι μια ανώτερη, σύνθετη και συναρπαστική τέχνη. Είναι ένας δρόμος ζωής, μας διδάσκει, μας προσφέρει πολλά πράγματα, βρίσκουμε τον εαυτό μας μέσα σε αυτήν.
— Πώς προέκυψε η drag περσόνα Maria Vkallasova; Είχατε δοκιμάσει να τραγουδήσει ως σοπράνο μέχρι τότε;
Η Maria Vkallasova ήταν ένα κοινωνικό και πολιτικό πείραμα, μια drag Ρωσίδα σοπράνο με τη δική της αισθητική. Έκανα αυτό το πείραμα για να δω τις αντιδράσεις του κόσμου γύρω μου. Η Vkallasova, η οποία «γεννήθηκε» πριν από τη θέσπιση του νόμου για την ταυτότητα φύλου στην Αργεντινή, μπορεί να θεωρηθεί ότι προηγήθηκε της εποχής της. Ήταν μια στιγμή μετάβασης, ένα ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ του προσώπου που ήμουν και του προσώπου που είμαι τώρα, αυτής της μεταμόρφωσης που βιώνουμε όλοι οι διεμφυλικοί. Αυτό που θεωρώ το πιο σημαντικό στην ύπαρξη της Maria Vkallasova είναι η υψηλή καλλιτεχνική της αξία, γιατί οι άνθρωποι που με έβλεπαν στις παραστάσεις έφευγαν εντυπωσιασμένοι.
— Πιστεύετε ότι μπορούν να παίξουν queer ρόλους μη queer άτομα;
Ναι, φυσικά, αρκεί να έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση. Αν πρόκειται για ρόλο σολίστ, απαιτείται φωνητική και τεχνική εκπαίδευση. Πιστεύω ότι όλοι μπορούμε να ερμηνεύσουμε ρόλους, αρκεί τα φωνητικά μας εργαλεία να το επιτρέπουν. Στον καλλιτεχνικό χώρο δεν υπάρχουν περιορισμοί. Περιορισμούς βάζουμε εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας, όταν στην πραγματικότητα πρέπει πρώτα να δοκιμαστούμε, να μάθουμε και να βρούμε τον τρόπο να πετύχουμε. Πάντα λέω ότι όλα όσα έχω κάνει στη ζωή μου μέχρι σήμερα είναι αποτέλεσμα σκληρής μελέτης.
— Υπάρχει κάτι που θα λέγατε ότι σας έχει αλλάξει τη ζωή; Μια κατάσταση, ένα άτομο, ένα γεγονός;
Πιστεύω ότι κάποιες στιγμές στην καριέρα μου υπήρξαν ορόσημα, καθόρισαν ένα «πριν» και ένα «μετά». Μία από αυτές τις στιγμές ήταν όταν γνώρισα τη μεγάλη σοπράνο Maria Guleghina το 2019. Ήρθε να τραγουδήσει στο θέατρο Κολόν, έτσι είχα την ευκαιρία να βρεθώ κοντά σε μια σταρ που θαύμαζα πολλά χρόνια. Εκείνη με άκουσε να τραγουδάω ως σοπράνο και μου έδωσε χρήσιμες συμβουλές.
— Πώς είναι η ζωή για μια διεμφυλική σοπράνο σήμερα στο Μπουένος Άιρες;
Θα έλεγα πως είναι πιο εύκολη σε σχέση με το παρελθόν. Παρόλο που δεν είναι ιδανική, με τους νόμους των τελευταίων κυβερνήσεων, ιδιαίτερα της Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ και του Αλμπέρτο Φερνάντες, έχουν επιτευχθεί σημαντικά βήματα για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, π.χ. ο νόμος για την πρόσληψη των διεμφυλικών που τους δίνει τη δυνατότητα να εκπαιδευτούν και να αποκτήσουν μια σταθερή εργασία, βοηθώντας τους να αποφύγουν τη σεξεργασία και τη σκληρή ζωή. Αυτή η πραγματικότητα στην Αργεντινή συνεχώς εξελίσσεται προς το καλύτερο, ενσωματώνοντας τα διεμφυλικά άτομα στην κοινωνία και προσφέροντάς τους μια αξιοπρεπή ζωή. Ωστόσο, σε άλλες χώρες του κόσμου οι συνθήκες είναι πολύ πιο δύσκολες. Στη Βραζιλία, για παράδειγμα, πολλοί διεμφυλικοί σκοτώνονται κάθε χρόνο λόγω εγκλημάτων μίσους.
Ως ανθρωπότητα, έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μας. Είναι σημαντικό να έχουμε όραμα και να προβάλλουμε καταστάσεις όπως η δική μου, όπου μια καλλιτέχνις μπορεί να αποδείξει στον κόσμο ότι μπορεί να ξεπεράσει τις δυσκολίες, να είναι διαφορετική και ταυτόχρονα μέρος ενός συνόλου, και να επιτύχει σε υψηλό επίπεδο, ειδικά στον καλλιτεχνικό χώρο.
Αυτό είναι μια πολιτική πράξη και ένα επίτευγμα για άλλες διεμφυλικές που δεν τα κατάφεραν. Ξέρω τι σημαίνει για την Αργεντινή και τον κόσμο η παρουσία μου. Ελπίζω το μήνυμα που στέλνει να είναι ελπιδοφόρο, προαναγγέλλοντας ένα μέλλον όπου οι διαφορές θα ανήκουν στο παρελθόν.
Η όπερα «Κασσάνδρα» των Π. Ορτίς και Σ. Μπλάνκο στην Εναλλακτική Σκηνή ΕΛΣ | Trailer
Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την όπερα Κασσάνδρα εδώ
Μετά την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, η παράσταση θα παρουσιαστεί και στο Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών στις 5 Οκτωβρίου, στις 21.00, στο πλαίσιο των 59ων Δημητρίων.
