«ORFEAS2021»: Κριτική για την queer βίντεο-όπερα των Φυτών

«ORFEAS2021»: Κριτική για την queer βίντεο-όπερα των Φυτών Facebook Twitter
Φωτ.: Έρρικα Ζαχαροπούλου
0

Το έργο ξεκινάει με γκρο πλαν της Έλενας Ακρίτα να λέει: «Είμαι η Λογική». Για την ακρίβεια, δεν πρόκειται για ένα απλό γκρο πλαν αλλά για την απόπειρα να φαντάζει το κεφάλι της σαν πλανητικό σώμα ή θεϊκή μορφή που πλανάται στο σύμπαν, κάτι που προκύπτει από το φόντο γύρω της, που θα μπορούσε να θεωρηθεί αστρική σκόνη ή διαστημική κινηματογραφική λήψη του ουράνιου στερεώματος. 

Η συμμετοχή της κ. Ακρίτα στο καλλιτεχνικό αυτό πρότζεκτ είχε εξαρχής κεντρίσει την περιέργεια, επειδή, προτού αναβληθεί λόγω Covid το ανέβασμά του στην Εναλλακτική, είχε διαρρεύσει η πληροφορία ότι τα ΦΥΤΑ σχεδίαζαν να την παρουσιάσουν στη σκηνή ως ένα μεγαλειώδες ολόγραμμά της που θα δέσποζε στον χώρο και θα κέρδιζε με το σπαθί του μια μπαρόκ-μη-μπαρόκ διάσταση.

Τώρα όμως που η κωμωδία με ένα «ήλθον, είδον, ενίκησα» κατακτά την οθόνη σε λιγότερο από ένα λεπτό από την έναρξη του έργου, ο θεατής σχηματίζει την εντύπωση ότι η «τρολιά» δεν θα έχει τέλος σ’ αυτή την παραγωγή και τρίβει τα χέρια του προκαταβολικά από την ευχαρίστηση.

Ωστόσο, υπάρχει και κάτι που του φρενάρει την απόλαυση: τα λόγια, τα οποία παραμένουν μέχρι το τέλος του έργου προβληματικά και βάζουν τρικλοποδιά σε κάθε έξαψη και προσδοκία. Η αιτία είναι ότι το λιμπρέτο είναι γραμμένο σαν κοινό, πρόχειρο κείμενο, του επιπέδου μιας απλής δημοσίευσης σε προσωπικό μπλογκ, άνευ ειδικής επεξεργασίας, χάρη στην οποία θα μπορούσε κάποιος να ελπίζει ότι το κείμενο θα συνδεόταν τονικά με τη μουσική για την οποία γράφτηκε και ότι αυτό θα του συμβεί διασώζοντας τις λέξεις του από διαστρέμματα και στραμπουλήγματα. 

Είναι κρίμα να έχεις την ελευθερία (και τη χρηματοδότηση) να ασχοληθείς με ένα θέμα τόσο ευαίσθητο, τόσο καίριο πολιτικά και τόσο συγκινητικό, για το οποίο ως δημιουργική ομάδα έχεις εξαρχής αποδεχτεί ότι θα το εντάξεις στη φόρμα μιας εξαιρετικής παλαιάς και άκρως υποβλητικής δραματικής μουσικής, και τελικά το αποτέλεσμα να μην πετυχαίνει τον στόχο του να συγκινήσει πραγματικά το κοινό. 

Πέραν αυτών των δυσλειτουργιών, το λιμπρέτο είναι παραγεμισμένο και με ανοικονόμητες ξυλώδεις εκφράσεις – εκείνα τα τρομερά λεκτικά κλισέ του queer ακτιβιστικού λόγου που είναι δύσμοιρα έρμαια αγγλισμών δίχως έλεος. Κι έτσι, ακόμη κι αν καταφέρεις να συγκεντρώσεις την προσοχή σου για να ακούσεις τα λόγια, εξακολουθείς να αναρωτιέσαι γιατί πρέπει να κοπιάζεις τόσο πολύ για να το πετύχεις και ποιο είναι το νόημα τού να «καλουπώνονται» όλα αυτά στη μουσική του Μοντεβέρντι. Κατ’ επέκταση, αναρωτιέσαι και γιατί οι δημιουργοί, εφόσον ήθελαν να δουλέψουν με αυτό το λιμπρέτο, δεν έγραψαν πρωτότυπη μουσική για το σύνολό του, η οποία δεν θα τους το ροκάνιζε. 

Το αποτέλεσμα όλων αυτών των ζητημάτων είναι ότι, στα σημεία όπου η μουσική «αποτραβιέται» προς όφελος του στίχου, ακούς το λιμπρέτο και ανατριχιάζεις. Ενώ στα σημεία όπου η μουσική θριαμβεύει επί του στίχου, σου περνά από το μυαλό η ιδέα ότι το λιμπρέτο είναι γραμμένο σε κάποια ξένη γλώσσα, την οποία αναγνωρίζεις ως οικεία με έναν τρόπο, αλλά, επειδή δεν τη μιλάς, δεν καταλαβαίνεις τίποτα. 

Ωστόσο, τα σημεία όπου ακούς μεν τα λόγια, αλλά δεν τα παρακολουθείς, είναι εκείνα που σου αποκαλύπτουν πόσο πραγματικά καλοί είναι οι μουσικοί και οι τραγουδιστές – αλάνθαστοι τελειοθήρες, προικισμένοι και ταλαντούχοι - αιχμάλωτοι. 

Είδαμε τα ΦΥΤΑ να ανθίζουν Facebook Twitter
Κυριαρχεί η πρόθεση διακωμώδησης των πάντων κατά τον τρόπο με τον οποίο το κάνουν συνήθως τα ΦΥΤΑ, δηλαδή χωρίς ενδοιασμούς. Φωτ.: Γιάννης Δρακουλίδης

Το χάσμα μεταξύ της μουσικής και του λιμπρέτου μικραίνει ή και κλείνει κατά σημεία, όπως είναι ας πούμε το «επαναστατικό ιντερλούδιο», όπου τα λόγια πατούν σε πρωτότυπες συνθέσεις για την περίπτωση και έχουν περισσότερη συγγένεια με την οπερέτα απ’ ό,τι με την όπερα. 

Σε ό,τι αφορά τα εικαστικά ερεθίσματα που προσφέρει το έργο, τα πράγματα είναι σαφώς πιο βατά. Κυριαρχεί η πρόθεση διακωμώδησης των πάντων κατά τον τρόπο με τον οποίο το κάνουν συνήθως τα ΦΥΤΑ, δηλαδή χωρίς ενδοιασμούς. Αυτό προσφέρει τις πιο ευχάριστες νότες του καλλιτεχνικού εγχειρήματος, καθώς και μικρο-εκπλήξεις που συχνά ξεπηδούν από χαιρέκακες-χαριτωμένες μικρο-προσβολές συμβόλων, με ιδιαίτερη προτίμηση στα εθνικά και τουριστικά.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τον ευδιάθετο κανιβαλισμό τουριστικών συμβόλων, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι τα ΦΥΤΑ είναι οι μόνοι σπεσιαλίστες του είδους και θα άξιζε να τους βγάλει κάποιος το καπέλο.

Ωστόσο, το πιο καλοδουλέμενο και εμπνευσμένο στοιχείο της παράστασης είναι τα κοστούμια που δημιούργησε η σπουδαία drag πολυ-καλλιτέχνις Daglara. Με αναφορές στη space age, στο glam rock αλλά και στην disco, μεταπλάθει ταυτόχρονα όλα αυτά τα στοιχεία σε κάτι εντελώς άλλο και κυρίως σε κάτι απολύτως απροσδόκητο και εκκεντρικό. Πρόκειται για ένα μοτίβο που ξαφνιάζει ευχάριστα και φτιάχνει το κέφι. Είναι μάλλον εμπνευσμένο από το δικτυωτό μέρος μιας κεντρικής μάσκας αυτοκινήτου Audi και έχει τυπωθεί σε ύφασμα από το οποίο είναι φτιαγμένο το μπούστο και τα μανίκια  των τεσσάρων βασικών κοστουμιών, τα οποία, χάρη σ’ αυτό, στέκονται άψογα και ως φουτουριστικό σχήμα μεταφοράς ενός μπαρόκ φρουφρού.

Το κοστούμι του Ορφέα, που είναι το πιο επιτηδευμένο σε διάκοσμο, στολίζεται επίσης με το σήμα της Audi καθώς και με κάτι από το σήμα της Honda, ενώ έχει τα πιο εντυπωσιακά μπαρόκ-μη-μπαρόκ μανικέτια.

Γενικότερα, όμως, το ενδυματολογικό έργο στο σύνολό του έχει συνοχή, στυλ, έπαρση και φαντασία αντάξια μιας συλλογής της haute couture. Επιπλέον, έχει δραματουργικό ρόλο, που είναι η ουσιωδέστερη κατάκτηση κάθε ενδυματολογικής δουλειάς. Και επίσης δεν λειτουργεί «ξεκάρφωτα» σε σχέση με τα υπόλοιπα στοιχεία του έργου – τουναντίον, τα στηρίζει κατά σημεία, όταν εκείνα τρεκλίζουν.

Είδαμε τα ΦΥΤΑ να ανθίζουν Facebook Twitter
Ελλάδα

Η απόφαση της Εναλλακτικής Λυρικής Σκηνής να ανεβάσει σε queer εκδοχή τον «Ορφέα» του Μοντεβέρντι ήταν πολύ τολμηρή, ρηξικέλευθη και για τους λόγους αυτούς αξιοθαύμαστη. Επίσης, ήταν σωστή η επιλογή της να εμπιστευτεί την ιδιοφυή ιδέα που πρότειναν τα ΦΥΤΑ για μια queer μετάπλαση του μύθου του Ορφέα, ο οποίος, ως γνωστόν, κατεβαίνει στον Άδη για να αναζητήσει και να διεκδικήσει να φέρει πάλι στη ζωή την αγαπημένη του Ευρυδίκη.

Αυτό που παρακολουθεί, λοιπόν, ο θεατής είναι μια ιστορία έρωτα σε ένα υποθετικό, απώτερο μέλλον, στο οποίο ο Έλληνας πρωθυπουργός είναι ανοικτά ομοφυλόφιλος και επιχειρεί να επαναφέρει στη ζωή τον άδικα σκοτωμένο σύντροφό του (ο οποίος χάθηκε με έναν τρόπο βάναυσο και εξοργιστικό, όπως ο δολοφονημένος Ζακ Κωστόπουλος).

Όμως, κατά την πορεία από τον θεωρητικό σχεδιασμό του πρότζεκτ προς την υλοποίησή του, πολλά πράγματα μάλλον πρέπει να λοξοδρόμησαν και να χάθηκαν. 

Είναι κρίμα να έχεις την ελευθερία (και τη χρηματοδότηση) να ασχοληθείς με ένα θέμα τόσο ευαίσθητο, τόσο καίριο πολιτικά και τόσο συγκινητικό, για το οποίο ως δημιουργική ομάδα έχεις εξαρχής αποδεχτεί ότι θα το εντάξεις στη φόρμα μιας εξαιρετικής παλαιάς και άκρως υποβλητικής δραματικής μουσικής, και τελικά το αποτέλεσμα να μην πετυχαίνει τον στόχο του να συγκινήσει πραγματικά το κοινό. 

Γιατί το κοντινότερο που νιώθει ο θεατής σε συγκίνηση είναι μια ξηροστομία, επειδή, κάθε τόσο, ενόσω βλέπει τη βιντεο-όπερα, του πέφτει το σαγόνι και μένει εκεί πεσμένο σαν παράλυτο για πολλή ώρα, με αποτέλεσμα να στεγνώνει το στόμα του. 

Είδαμε τα ΦΥΤΑ να ανθίζουν Facebook Twitter
Tο πιο καλοδουλέμενο και εμπνευσμένο στοιχείο της παράστασης είναι τα κοστούμια που δημιούργησε η σπουδαία drag πολυ-καλλιτέχνις Daglara. Φωτ.: Ανδρέας Σιμόπουλος

Ωστόσο, ας διατυπωθεί και μια εικασία, η οποία ίσως αποτελεί κίνητρο για να επιδιώξει κάποιος να δείξει ενδιαφέρον γι’ αυτή την ταινία. Ο «ORFEAS2021», για τα δεδομένα της ΕΛΣ, δεν έχει προηγούμενο και το πιθανότερο είναι ότι δεν θα έχει συνέχεια. Αυτή η απομόνωσή του σε μια στιγμή του χρόνου τον κάνει ακόμα πιο μοναδικό και «ανάδελφο» απ’ όσο είναι έτσι κι αλλιώς. Επίσης, είναι βέβαιο –σε καθένα λεπτό του– ότι εκλαμβάνει τον εαυτό του ως κάτι περισσότερο από αυτό που πραγματικά είναι. Τα παραπάνω σημαίνουν ότι πληροί τα βασικά κριτήρια για να θεωρηθεί cult. 

Θα ήταν πιθανό, λοιπόν, μέσα στα επόμενα χρόνια να δημιουργηθεί ένα ρεύμα υπέρ της και με τον καιρό να αποδειχθεί ότι είναι κάτι σαν το ιδιωτικό «Rocky Horror Picture Show» της ΕΛΣ, τηρουμένων των αναλογιών και με προσαρμογές στα μέτρα, στα σταθμά και στην παράδοσή της.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, δεν είναι λίγο να έχεις πετύχει ένα δυνατό cult. 

Βιντεο-όπερα «ORFEAS2021», βασισμένη στην όπερα «L’Orfeo» του Κλαούντιο Μοντεβέρντι.

Προβολή στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, στις 19 & 26 Ιανουαρίου 2022, ώρα έναρξης: 21.30 (με αγγλικούς υπότιτλους).

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Με τον Αντρέα Σενιέ ανοίγει το 2022 για την Εθνική Λυρική Σκηνή - Από τις 20 Ιανουαρίου

Πολιτισμός / Με τον Αντρέα Σενιέ ανοίγει το 2022 για την Εθνική Λυρική Σκηνή - Από τις 20 Ιανουαρίου

Η όπερα αναφέρεται στη ζωή του διάσημου Γάλλου ποιητή Αντρέ Σενιέ (1762-1794). Το 1789 στους αριστοκρατικούς κύκλους του Παρισιού ο Σενιέ υποστηρίζει την Επανάσταση και συντάσσεται με τον Ζεράρ στο επαναστατικό κίνημα
THE LIFO TEAM
«Έχουμε πόλεμο, μην το ξεχνάς μωρό μου»

Θέατρο / «Έχουμε πόλεμο, μην το ξεχνάς, μωρό μου»: Στην παράσταση του Ηλία Αδάμ που θα ταξιδέψει στη Μαδρίτη

Η εικονοκλαστική, άγρια τρυφερή queer παράσταση «We are in the army now» που σκηνοθετεί ο Ηλίας Αδάμ ετοιμάζεται για την πρώτη της «επίσημη» τέλος του μήνα στη Μαδρίτη. Ιδού οι εντυπώσεις από την παρακολούθηση μίας από τις τελευταίες πρόβες της στη Στέγη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Ματαρόα στον ορίζοντα»: Φέρνοντας ένα θρυλικό ταξίδι στη σημερινή του διάσταση

Θέατρο / «Ματαρόα στον ορίζοντα»: Ένα θρυλικό ταξίδι στη σημερινή του διάσταση

Στην πολυεπίπεδη νέα παραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ, λόγος, μουσική και σκηνική δράση συνυπάρχουν ισάξια και συνεισφέρουν από κοινού στην αφήγηση των επίδοξων ταξιδιωτών ενός ουτοπικού πλοίου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το video art στο ελληνικό θέατρο

Θέατρο / Video art στο ελληνικό θέατρο: Έχει αντικαταστήσει τη σκηνογραφία;

Λειτουργεί το βίντεο ανταγωνιστικά με τη σκηνογραφία και τη σκηνική δράση ή αποτελεί προέκταση του εθισμού μας στην οθόνη των κινητών μας; Οι γιγαντοοθόνες είναι θεμιτές στην Επίδαυρο ή καταργούν τον λόγο και τον ηθοποιό; Πώς φτάσαμε από τη video art στα stage LED screens; Τρεις video artists, τρεις σκηνοθέτες και ένας σκηνογράφος καταθέτουν τις εμπειρίες τους.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Κωνσταντίνος Ρήγος

Οι Αθηναίοι / «Έχω αισθανθεί να απειλούμαι τη μέρα, όχι δουλεύοντας τη νύχτα»

Οκτάνα, Επίδαυρος, ΚΘΒΕ, Πέγκυ Ζήνα, Εθνικό, Λυρική, «Brokeback Mountain» και «Ρωμαίος και Ιουλιέτα». Ως χορογράφος και σκηνοθέτης, ο Κωνσταντίνος Ρήγος έχει κάνει τα πάντα. Και παρότι έχει αρκετούς haters, νιώθει ότι αυτοί που τον καταλαβαίνουν είναι πολύ περισσότεροι.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Οσιέλ Γκουνεό: «Είμαι πρώτα χορευτής και μετά μαύρος»

Χορός / «Δεν βλέπω τον εαυτό μου ως έναν μαύρο χορευτή μπαλέτου αλλά ως έναν χορευτή καταρχάς»

Λίγο πριν εμφανιστεί ως Μπαζίλιο στον «Δον Κιχώτη» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ο κορυφαίος κουβανικής καταγωγής χορευτής Οσιέλ Γκουνεό –έχει λάβει πολλά βραβεία, έχει επίσης εμφανιστεί στο Θέατρο Μπολσόι της Μόσχας, στην Όπερα του Παρισιού, στο Λίνκολν Σέντερ της Νέας Υόρκης και στο Ελίζιουμ του Λονδίνου– μιλά για την προσωπική του πορεία στον χορό και τις εμπειρίες που αποκόμισε, ενώ δηλώνει λάτρης της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Σμαράγδα Καρύδη: «Ήθελα να είμαι η Βουγιουκλάκη και ο Ρέτσος μαζί»

Οι Αθηναίοι / Σμαράγδα Καρύδη: «Ήθελα να είμαι η Βουγιουκλάκη και ο Ρέτσος μαζί»

Ηθοποιός, σκηνοθέτις, ακατάτακτη και αγαπημένη του κοινού, η Σμαράγδα Καρύδη θυμάται πως ανέκαθεν ήθελε το σύμπαν, χωρίς να περιορίζεται. Στον απολογισμό της μέχρι τώρα πορείας της, ως η Αθηναία της εβδομάδας, καταλήγει πως, ούτως ή άλλως, «στο τέλος ανήκεις εκεί που μπορείς να φτάσεις», ενώ δηλώνει πως πάντα θα επιλέγει συνειδητά να συντάσσεται με τη χαρά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το ανάπηρο σώμα που αντιστέκεται

Θέατρο / Το ανάπηρο σώμα που αντιστέκεται

Πώς διαβάζουμε σήμερα τον «Γυάλινο Κόσμο» του Τενεσί Oυίλιαμς; Στην παράσταση του Θεάτρου Τέχνης ο Antonio Latella προσφέρει μια «άλλη» Λόρα που ορθώνει το ανάστημά της ενάντια στο κυρίαρχο αφήγημα περί επαγγελματικής ανέλιξης, πλουτισμού και γαμήλιας ευτυχίας.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Παραστάσεις για κάθε γούστο που θα συγκινήσουν, θα διασκεδάσουν και θα προβληματίσουν

Θέατρο / Πού οφείλεται τόση δίψα για το θέατρο;

Το θέατρο εξακολουθεί να προκαλεί debates και ζωηρές συζητήσεις, παρά τις κρίσεις και τις οικονομικές περικοπές που έχει υποστεί, και φέτος ανεβαίνουν στην Αθήνα παραστάσεις για κάθε γούστο που θα συγκινήσουν, θα διασκεδάσουν και θα προβληματίσουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ανδρέας Κωνσταντίνου

Θέατρο / Ανδρέας Κωνσταντίνου: «Δεν μ' ενδιαφέρει τι υποστηρίζεις στο facebook, αλλά το πώς μιλάς σε έναν σερβιτόρο»

Ο ηθοποιός που έχει υποδυθεί τους πιο ετερόκλητους ήρωες και θα πρωταγωνιστήσει στην τηλεοπτική μεταφορά της «Μεγάλης Χίμαιρας» αισθάνεται ότι επιλέγει την τηλεόραση για να ικανοποιήσει την επιθυμία του για κάτι πιο «χειροποίητο» στο θέατρο.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ