Σώματα απόβλητα, πεταμένα, περιφρονημένα, σώματα που συσπώνται σπαρακτικά αναζητώντας μια πατρίδα, μια αγκαλιά, ένα θεϊκό χάδι. Μητρικά στήθη που στάζουν φωτιά και καίνε τα παιδιά τους. Ένας κύκλος αίματος μέσα στην άβυσσο. Κραυγές που σχίζουν τα σωθικά της γης και ζητούν δικαίωση για κρίματα περασμένα αλλά όχι λησμονημένα. Άνθρωποι που παραληρούν φορτωμένοι κατάρες και ξεχύνονται στους δρόμους στοιχειωμένοι από οράματα, σπρωγμένοι από υποχθόνιες θύελλες. Μάτια κόκκινα, γλώσσες πύρινες που προφητεύουν ολέθρους. Σάρκα μαλακή σαν βαμβάκι και σκληρή σαν μάρμαρο. Μια άγρια εξάντληση, ένας εκστατικός ίλιγγος. Θανατηφόρος παρασυρμός, ακραίος αποπροσανατολισμός. Μακριά στην ανοιχτή θάλασσα, εκτεθειμένοι στη ριζική τρωτότητά μας, πιασμένοι στα δίχτυα του παρελθόντος, εν αναμονή της ανεξήγητης τιμωρίας μας από αναποφάσιστους δικαστές και θεούς-προστάτες που γνωρίζουν πάντοτε το καλό μας.
Πώς να μιλήσουμε με θεατρικούς όρους τη γλώσσα του ασυνείδητου; Πώς να αιχμαλωτίσουμε σε εικόνες την πάλη της αναρχικής παρόρμησης με το κράτος του νόμου, της παραφοράς με τις επιταγές του μέτρου, της επιθυμίας με τις εγγυημένες απολαβές της κανονικότητας; Με άλλα λόγια, πώς να ατενίσουμε το απερινόητο; Πώς να συμφιλιωθούμε με το ανεξήγητο και το μοιραίο, αυτό που μας κληροδοτήθηκε εν αγνοία μας και απεργάζεται την καταστροφή μας, όσο κι αν εμείς πασχίζουμε –μέσα από τη γλώσσα, τη γνώση, τη διαλεκτική, την τεχνολογία– για την αποκωδικοποίηση, την εξιδανίκευση και τη θεσμοποίησή του;
Αληθινός πρωταγωνιστής στάθηκε βέβαια ο Χορός και δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε ότι μέσα από την περιπέτεια των σωμάτων του Χορού βιώσαμε όλη την ιστορία του ανθρώπινου Σώματος (ατομικού, κοινωνικού, πολιτικού), όπως μόνον η τραγωδία, και ο κορυφαίος ερευνητής της Θεόδωρος Τερζόπουλος, μπορούν να την αφηγηθούν και να τη μεταφέρουν συνταρακτικά στο σήμερα.
Αναμετρώμενος με το θείο τέρας της τραγωδίας, που βρίσκεται, όπως λέει ο ίδιος, μονίμως «εν κινήσει, εν βρασμώ... ρέει με ιλιγγιώδη ταχύτητα και δεν συλλαμβάνεται ποτέ», ο Θεόδωρος Τερζόπουλος επιστρατεύει μια πληθώρα μεθόδων. Απέναντι στο χάος, απέναντι στο απερινόητο, στο μοιραίο, στο τρομακτικό –όλα τα δυσθεώρητα τραγικά διακυβεύματα– ο Τερζόπουλος ενεργοποιεί σταθερά τη γονιμοποιό δύναμη της τελετουργικής επιτέλεσης.
Σε μια εποχή όπου η μυχιότητα της τελετουργίας έχει εκλείψει, εκείνος επιμένει να σφυρηλατεί μια γλώσσα θεατρική που κινείται πέρα από τις λέξεις, συντάσσοντας αυστηρά οργανωμένες μορφές συντονισμένων σωμάτων, συμβολικών χειρονομιών και ρυθμικά επαναλαμβανόμενων κινήσεων που οικοδομούν αυξανόμενες εντάσεις, προσδίδουν ρυθμό, υφή και αρμονία, μια σωτηρία από το φάσμα της απόλυτης αμορφίας, από την πεζότητα της καθημερινής ζωής, από τις ψευδομορφές του ρεαλισμού. Χέρια που ξύνουν εμμονικά το ξεραμένο αίμα από το δέρμα τους αφηγούνται την ιστορία στυγερών εγκλημάτων και ανθρωποθυσιών που δεν θα ξεπλυθούν ποτέ από τον ψυχισμό του ανθρώπινου είδους.
Η αυστηρή γεωμετρία του Τερζόπουλου απορρίπτει τη βουή της φλυαρίας, προσδίδει δομή στον χώρο και στον χρόνο, συνασπίζει την ενέργεια, προστατεύει τη ζωή από τη διάσπαση, αποφορτίζει το εγώ από το εγώ, προτάσσει τη δυνατότητα της συλλογικής έκφρασης και αντίστασης, το μοίρασμα της αβάσταχτης οδύνης. Και είναι μέσα από αυτή την πειθαρχημένη διαδικασία συμπίεσης που τα σώματα ωθούνται σταδιακά στα άκρα, συσπώνται, εκρήγνυνται, παραδίδονται στη μέθη της παραφοράς, στροβιλίζονται στα μονοπάτια της προγλωσσικής μνήμης, γκρεμίζονται στη λήθη του συνειδητού, συναντούν την παλίρροια του διονυσιακού πνεύματος. Τα σχήματα συντίθενται για να διαλυθούν, κανένα τείχος δεν αντέχει μπροστά στην ορμή του τραγικού πάθους.
Οι εικόνες που γεννιούνται μέσα στη συνθήκη αυτή αποδεικνύονται αφοπλιστικές στην καθαρότητα και την ισχύ τους, ποιητικές αποκρυσταλλώσεις σπάνιας λάμψης και ομορφιάς, που ανήκουν δικαιωματικά πλέον στην παγκόσμια παραστασιακή ανθολογία: ο σπαρακτικός μπεκετικός Φρουρός του Τάσου Δήμα προσμένει εναγωνίως τη φρυκτωρία κι έχει σχεδόν σαπίσει καρφωμένος –πόσα χρόνια άραγε;– στη θέση του, στο κέντρο της ορχήστρας, ενώ αυτοχαστουκίζεται επίμονα πασχίζοντας να απαλλαγεί από τις σαρτρικές μύγες της Ιστορίας που κεντούν στο μυαλό του τα δεινά κάθε μάταιου πολέμου. Και είναι τα αθώα θύματα ενός τέτοιου πολέμου, οι αποδεκατισμένοι της ηγεμονικής αλαζονείας του Αγαμέμνονα, πάνω στους οποίους πατάει ο Σάββας Στρούμπος διασχίζοντας το περίφημο «κόκκινο χαλί» που θα τον οδηγήσει στο παλάτι – και στο πεπρωμένο του.
Τι να πρωτοπεί κανείς για τη σκηνή της αδελφικής αναγνώρισης, έτσι όπως ο Χορός, οι νεκροί που κείτονται στο χώμα ποτισμένοι δάκρυα και χοές, ανοίγουν εν ριπή οφθαλμού ένα μακρόστενο πέρασμα, λες και χωρίζει εκ νέου η Ερυθρά Θάλασσα από το ραβδί του Μωυσή, επιτρέποντας στα σώματα και τα στόματα της Ηλέκτρας και του Ορέστη να συναντηθούν με μια βίαιη, ακαριαία, μαγνητική έλξη. Εντυπωσιακά αφαιρετική και με βαθιά ψυχαναλυτική υπόσταση, η σκηνή της μητροκτονίας που βρίσκει τον διχασμένο γιο να καρφώνει το μαχαίρι, όχι στο μητρικό στήθος, όπως θα φανταζόταν εύκολα κανείς, αλλά στα δικά του πλευρά. Μα και το πλέγμα των Ερινύων που εγκλωβίζει στο κέντρο του τον Ορέστη, συνθέτοντας μια παλλόμενη πολυσώματη οντότητα που παραπέμπει φορμαλιστικά στο ξακουστό γλυπτό του Λαοκόωντος να παλεύει με τα φίδια, αποτυπώνει μοναδικά την αίσθηση του βασανιστικού αδιεξόδου που βιώνει ο νεαρός μητροκτόνος διωκόμενος από τις τύψεις του.
Όμως η «Ορέστεια» του Τερζόπουλου δεν συνομιλεί μονάχα με το υπαρξιακό έρεβος του τραγικού, σμιλεύοντας τα πετρώματα του ασυνειδήτου σε εκθαμβωτικές εικόνες, καταχθόνιους ήχους επικείμενου ολέθρου (εξαιρετική η «απόκοσμη» μουσική σύνθεση του Παναγιώτη Βελιανίτη) και οιστρόπληκτες φιγούρες που υποτάσσονται στις επιταγές μιας θαυμαστά χορογραφημένης συλλογικής έκφρασης. Αφηγείται ταυτόχρονα την ιστορία του θεάτρου, έτσι όπως εκκινεί από την τελετουργία και το θέατρο της σκληρότητας του Αρτό, στην αρχή της τριλογίας, για να πορευθεί αβίαστα προς μια μπρεχτική, ολοένα και πιο ειρωνική σκηνοθετική οπτική, στο τελευταίο μέρος της, τις «Ευμενίδες». Εδώ είναι που κάνει τη μεγάλη έκπληξη, προτάσσοντας την προσωπική, καίρια πολιτική ανάγνωσή του, αφήνοντας το ανεξίτηλο στίγμα του στην ερμηνεία του αισχύλειου αριστουργήματος, προσθέτοντας έναν πολύτιμο κρίκο σε όλη τη μακρά αλυσίδα παραστασιακών προσεγγίσεων που έχουν επιχειρηθεί στο πέρασμα των αιώνων.
Αρνούμενος σθεναρά την εξελικτική λογική των συντηρητικών μελετητών του Αισχύλου, σύμφωνα με τους οποίους η τριλογία καταγράφει την πρόοδο από τον νόμο της βεντέτας στον νόμο του άστεως, από την αναρχία στην πολιτειακή ευταξία, από το χάος στον πολιτισμό, ο Τερζόπουλος διαλύει το επίστρωμα γλυκερής συμφιλίωσης και πρόσκαιρου κατευνασμού των παθών που σηματοδοτεί φαινομενικά η μεταμόρφωση των Ερινύων σε Ευμενίδες, για να αποκαλύψει το υπόγειο ρεύμα που δονεί κάθε βεβαιότητα, κάθε καθησυχαστική πεποίθηση ως προς την αξία των επιτευγμάτων μας και ως προς την ακλόνητη στερεότητα του δημοκρατικού οικοδομήματός μας. Κατόπιν διαπραγματεύσεων με την Αθηνά, οι Ερινύες δέχονται να εγκαταλείψουν τις διεκδικήσεις τους περί απονομής δικαιοσύνης, και να ενσωματωθούν στον ιστό της πόλης αντί να μεθοδεύσουν την καταστροφή της, όπως αρχικά σκόπευαν, οργισμένες από την αθώωση του Ορέστη. Ποιο είναι, όμως, το τίμημα αυτού του συμβιβασμού; Οι Ερινύες του Τερζόπουλου σκύβουν το κεφάλι και αποχωρούν τσακισμένες, σαν σκλάβοι που οδεύουν προς τις γαλέρες, έχοντας αποδεχθεί φανταχτερά ανταλλάγματα αλλά και απειλές βίαιης τιμωρίας σε περίπτωση μη συμμόρφωσής τους.
Κάναμε τόσο κόπο, στήσαμε τόσες άμυνες και τόσα οχυρά, αλλά τίποτε δεν εξασφαλίσαμε, κανένα από τα οράματά μας δεν υλοποιήσαμε: η βαρβαρότητα εξακολουθεί να κατοικεί στην καρδιά του πολιτισμού μας, όπως συνειδητοποιούμε στο άκουσμα της γυναικείας φωνής που ξεχύνεται από τα ηχεία πληροφορώντας μας περιπαικτικά για τον αριθμό των θυμάτων στη Γάζα και για τις τιμές των μετοχών στον Dow Jones. «Καλώς ήρθατε στον θαυμαστό νέο κόσμο!» επιχαίρει η φωνή, την ώρα που ήχοι από μαχητικά αεροσκάφη και πυροβολισμούς πλημμυρίζουν εφιαλτικά το κοίλον.
Αυτός είναι ο κόσμος που φτιάξαμε και ούτε ο ορθολογισμός ούτε κανένας από μηχανής θεός δεν θα μας σώσει: όλα κρέμονται από μια κλωστή και ίσως αυτή να έχει ήδη σπάσει. Χωρίς την επαγρύπνισή μας, μοιάζει να διατείνεται ο σκηνοθέτης ακολουθώντας τον Αισχύλο, οι έννοιες της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης, άπαντες οι θεσμοί, δεν εγγυώνται καμία αίσια έκβαση από το αδιέξοδο: αντιθέτως, καταντούν κουρελιασμένα υφάσματα, όπως αυτά που διαρρηγνύει ο αποτρελαμένος Ορέστης στο κλείσιμο της παράστασης, ποτισμένα με το αίμα των αθώων που σφαγιάστηκαν διαχρονικά εις το όνομα κούφιων ιδανικών και γλαφυρών υποσχέσεων. Δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά, ο αγώνας συνεχίζεται και τίποτε δεν θα αλλάξει, ενόσω οι Ευμενίδες παραδίδουν αμαχητί τα όπλα, λησμονώντας ότι υπήρξαν κάποτε Ερινύες.
Κλείνοντας, δεν θα μπορούσαμε φυσικά να μην επισημάνουμε την τιτάνια προσπάθεια των ηθοποιών, νεότερων και μεγαλύτερων, που εργάστηκαν τόσο εντατικά και συνασπίστηκαν τόσο δυναμικά επιτυγχάνοντας ένα τόσο υψηλό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Καθηλωτική η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ, ανοχύρωτα εκτεθειμένος στην ευαλωτότητά του ο Κωνσταντίνος Κοντογεωργόπουλος (Ορέστης), συναρπαστικά σαρδόνιος ο Δαυίδ Μαλτέζε (Αίγισθος), απολαυστικά δαιμόνια η Αγλαΐα Παππά, ως αδίστακτη Αθηνά, μέγιστη θηριοδαμάστρια και ιέρεια της ειρωνείας. Αληθινός πρωταγωνιστής στάθηκε βέβαια ο Χορός και δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε ότι μέσα από την περιπέτεια των σωμάτων του Χορού βιώσαμε όλη την ιστορία του ανθρώπινου Σώματος (ατομικού, κοινωνικού, πολιτικού), όπως μόνον η τραγωδία, και ο κορυφαίος ερευνητής της Θεόδωρος Τερζόπουλος, μπορούν να την αφηγηθούν και να τη μεταφέρουν συνταρακτικά στο σήμερα.
Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Ελένη Βαροπούλου
Σκηνοθεσία - Δραματουργική επεξεργασία: ΘεόδωροςΤερζόπουλος
Συνεργάτης σκηνοθέτης: Σάββας Στρούμπος
Σκηνικά - Κοστούμια - Φωτισμοί: Θεόδωρος Τερζόπουλος
Πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Παναγιώτης Βελιανίτης
Σύμβουλος δραματολόγος: Μαρία Σικιτάνο
Δραματολόγος παράστασης: Ειρήνη Μουντράκη
Βοηθός σκηνοθέτη: Θεοδώρα Πατητή
Συνεργάτης σκηνογράφου: Σωκράτης Παπαδόπουλος
Συνεργάτιδα ενδυματολόγου: Παναγιώτα Κοκκορού
Συνεργάτης φωτιστή: Κωνσταντίνος Μπεθάνης
Καλλιτεχνική συνεργάτιδα: Μαρία Βογιατζή
Παίζουν: Έβελυν Ασουάντ (Κασσάνδρα), Τάσος Δήμας (Φύλακας/Κορυφαίος/Προπομπός), Κωνσταντίνος Ζωγράφος (Πυλάδης), Έλλη Ιγγλίζ (Τροφός), Κώστας Κοντογεωργόπουλος (Ορέστης), Δαυίδ Μαλτέζε (Αίγισθος), Άννα Μαρκά Μπονισέλ (Προφήτις), Νίκος Ντάσης (Απόλλων), Ντίνος Παπαγεωργίου (Κήρυκας), Αγλαΐα Παππά (Αθηνά), Σάββας Στρούμπος (Αγαμέμνων), Αλέξανδρος Τούντας (Οικέτης), Νιόβη Χαραλάμπους (Ηλέκτρα), Σοφία Χιλλ (Κλυταιμνήστρα/Το Είδωλον της Κλυταιμνήστρας)
Xορός: Μπάμπης Αλεφάντης, Έβελυν Ασουάντ, Ναταλία Γεωργοσοπούλου, Κατερίνα Δημάτη, Κωνσταντίνος Ζωγράφος, Πύρρος Θεοφανόπουλος, Έλλη Ιγγλίζ, Βασιλίνα Κατερίνη, Θάνος Μαγκλάρας, Ελπινίκη Μαραπίδη, Άννα Μαρκά Μπονισέλ, Λυγερή Μητροπούλου, Ρόζυ Μονάκη, Ασπασία Μπατατόλη, Νίκος Ντάσης, Βαγγέλης Παπαγιαννόπουλος, Σταύρος Παπαδόπουλος, Μυρτώ Ροζάκη, Γιάννης Σανιδάς, Αλέξανδρος Τούντας, Κατερίνα Χιλλ, Μιχάλης Ψαλίδας, Giulio Germano Cervi
Στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου ο Giulio Germano Cervi αντικατέστησε τον Γιάννη Σανιδά.
Πρόγραμμα Περιοδείας
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 19-Ιουλ | Θεσσαλονίκη | Θέατρο Δάσους | Ώρα έναρξης: 21:00
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 26-Ιουλ | Αρχαίο Θέατρο Δωδώνης | Ώρα έναρξης: 21:00
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 2-Αυγ | Λεμεσός | Αρχαίο Θέατρο Κουρίου | Ώρα έναρξης: 21:00
ΣΑΒΒΑΤΟ 3 Αυγ | Λεμεσός | Αρχαίο Θέατρο Κουρίου | Ώρα έναρξης: 21:00
ΣΑΒΒΑΤΟ 24-Αυγ | Καβάλα | Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων | Ώρα έναρξης: 20:30
ΤΕΤΑΡΤΗ 28-Αυγ | Αρχαίο Θέατρο Δίου | Ώρα έναρξης: 20:30
ΤΕΤΑΡΤΗ 4-Σεπ | Ωδείο Ηρώδου Αττικού | Ώρα έναρξης: 21:00
ΠΕΜΠΤΗ 5-Σεπ | Ωδείο Ηρώδου Αττικού| Ώρα έναρξης: 21:00
ΚΥΡΙΑΚΗ 8-Σεπ | Σχολείον της Αθήνας «Ειρήνη Παπά» | Ώρα έναρξης: 21:00
ΤΕΤΑΡΤΗ -11 Σεπ | Σχολείον της Αθήνας «Ειρήνη Παπά» | Ώρα έναρξης: 21:00
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 13-Σεπ | Σχολείον της Αθήνας «Ειρήνη Παπά» | Ώρα έναρξης: 21:00
ΣΑΒΒΑΤΟ 14-Σεπ | Σχολείον της Αθήνας «Ειρήνη Παπά» | Ώρα έναρξης: 21:00
Διάρκεια: 200 λεπτά
Προπώληση εισιτηρίων: ticketservices.gr
