Hans Magnus Enzensberger
"Στο μεταξύ, είμαι ακόμα εδώ. Επιμένω".
Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ, Ποιήματα (1980-2014)
Δίγλωσση ανθολογία (γαλλικά-γερμανικά), εκδόσεις Vagabonde, 2020.
Frédéric Thomas
lundimatin#276, 22.02.2021
Το ποίημα που ανοίγει τη δίγλωσση αυτή ανθολογία δίνει τον τόνο. 'Ενα κριτικό και ειρωνικό βλέμμα, που δεν χαρίζεται, από το οποίο δεν λείπει ωστόσο μία σαφή γλυκύτητα, κάποτε πικρή, συχνά εύθυμη.
Εις μνήμην
Καλά. Ο απολογισμός της δεκαετίας του '70
ίσως σύντομος.
Μάταιο να παίρνεις τις πληροφορίες.
Παράξενο θαύμα, ο πολλαπλασιασμός των ψωμιών
αφορούσε μόνο το Ντίσελντορφ και τα περίχωρά του.
Το τρομερό νέο μεταδόθηκε από τα τυλέτυπα,
καταγράφηκε και αρχειοθετήθηκε.
Περίπου χωρίς αντίσταση
Βυθίστηκαν μέσα τους
Τα '70, που δεν προσέφεραν καμιά
εγγύηση για τις επόμενες γενιές,
τους Τούρκους και τους ανέργους.
Θα το θυμάται κανείς με επιείκεια;
Πολλά ζητάμε.
Καμία νοσταλγία λοιπόν, μόνο συναίσθημα, "πολύ απλά" ("Το σπίτι του τότε"), και, από το προσωπικό ("Το διαζύγιο") στον απολογισμό μιας εποχής ("Σύντομη ιστορία της αστικής τάξης"), καθώς και σε μια διερεύνηση των δυνάμεων και των μορφών (αγγίζοντας ακόμη και το παράλογο: "Προνομιακές καταστάσεις"), των τόπων και των στιγμών μιας ζωής. Τα ποιήματα αυτά είναι κι ένας τρόπος "Να περιγελάς τους νόμους, τον δικαστή και τους θεούς" (Saint-Just), αλλά σε τόνο ελάσσονα, στο βαθμό που αποστρέφονται τον στόμφο και διαλύουν το παιχνίδι των δυνάμεων, για να επικεντρωθούν στην ποίηση. "Να χαμηλώσουμε τους τόνους" είναι εξάλλου ο τίτλος ενός από τα κείμενά του, όπου θα μπορούσε να αναγνωστεί η "ποιητική τέχνη" του Hans Magnus Enzensberger:
Η αύξηση της δόσης ξανά και ξανά,
μεγάλο λάθος. Για κάποιο διάστημα,
να αφήναμε στην άκρη τα πιο χοντρά -
δεν θα ήταν κι αυτό άσχημο: πιο αβρά λόγια,
λιγότερος θόρυβος στην ποίηση
και στα σούπερ μάρκετ.
Μπορεί ακόμα να εμφανιστεί,
η γαλανή ώρα, για λίγο,
πριν έρθει ο πρώτος τυχών ηλίθιος
και αρχίσει να πυροβολεί μέσα στο πλήθος.
Αυτή η επιλογή ποιημάτων, που γράφτηκαν μέσα σε ένα διάστημα τριών δεκαετιών, οριζει μια εποχή που εξακολουθεί να είναι δική μας, και που παλεύει με τα τέρατα και τις επαναλήψεις της. Το βλέμμα μετρά την απόσταση και το σύγχρονο. Το εύθραυστο, τη βαρύτητα κυρίως. Αλλά, ξεκινώντας από το κενό που εισάγει η ποιητική πράξη, ανάλογα με αυτές τις μικροσκοπικές μετατοπίσεις, οι οποίες ανοίγουν την πόρτα στις απορρυθμίσεις. Και πώς να μην διαβάσεις το απολαυστικό "Πριν αποτραβηχτούμε" υπό το φως της τρέχουσας πανδημίας και του κυβερνητικού αλαλούμ;
'Ολος κατανόηση
για τον Υπουργό Υγείας
που τον ξεπερνάει η κατάσταση και πιστεύει ότι διοικεί αλλά,
εξαντλημένος από το ανυπέρβλητο χάος,
ενώ στο υπόγειο η ομάδα του
σχεδιασμού του χορεύει πάνω στα τραπέζια,
λύνει μεταξύ δύο συνεδριάσεων
στο άδειο γραφείο του
ένα τελευταίο sudoku,
Σκέφτομαι κι εγώ, μερικές φορές,
να παραδώσω την επιστολή παραίτησής μου
'Εχοντας περάσει τα 90, ο Hans Magnus Enzensberger δεν παραιτείται διόλου, και φαίνεται ότι συνεχίζει να παίζει με όλες τις εποχές της αναρχίας (έχει γράψει το Σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας. Η ζωή και ο θάνατος του Buenaventura Durruti, εκδ. Gallimard, 1975), προτιμώντας, ενδεχομένως, να επαφίεται στο εφήμερο. "Ενδεχομένως" είναι εξάλλου και ο τίτλος που κλείνει αυτήν την ανθολογία ή, μάλλον, που την απογειώνει:
Στο μεταξύ, είμαι ακόμα εδώ. Επιμένω
σαν τη μαύρη πεταλούδα στο λευκό ταβάνι. Μένω ακίνητος.
Για την ώρα, οι διαθέσεις μου είναι προσωρινές.
Χωρίς θριαμβολογίες. Μόνο κάπου κάπου
μικροσκοπικές εκλάμψεις, που μετρούνται σε χιλιοστά,
φευγαλέες σαν την ευτυχία, τον καπνό
του προτελευταίου τσιγάρου.
Frédéric Thomas
