Φωτισμός. Η άυλη ποιότητα που καθορίζει τη ζωή των ανθρώπων. Όταν η μελέτη του καταλήγει στη φαντασμαγορία, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του The Ellinikon Experience Park, είναι απαραίτητη η σε βάθος συζήτηση γύρω από αυτόν. Κεντρικά πρόσωπα της συζήτησης ο Τάσος Μπιζάκης και ο Μάνος Πετρακάκης, οι επικεφαλής της εταιρείας FOSS, πρωτοπόροι της μελέτης φωτισμού στην Ελλάδα και υπεύθυνοι Έλληνες μελετητές για το The Ellinikon Experience Park.
Στην Ελλάδα πέρασαν πολλές δεκαετίες προτού ο κόσμος της απόλαυσης, τους φωτός και της σκιάς να κατορθώσει να συνομιλήσει με την τεχνολογία σε αυτό που αποκαλούμε και αναγνωρίζουμε ως «ατμόσφαιρα». Σε σπίτια, εμπορικούς χώρους, γραφεία, χώρους φιλοξενίας και πολιτισμού, φως ήταν η λάμπα στο κέντρο της οροφής που επιχειρούσε να μιμηθεί τις συνθήκες της ημέρας, ανεξάρτητα από τις επιθυμίες των χρηστών του χώρου και την επιτυχία της ίδιας της μίμησης.
Μέχρι που το 1998, σε μία από τις πρώτες κλαδικές εκθέσεις φιλοξενίας που έδωσαν χώρο στον φωτισμό, η εταιρεία FOSS παρουσίασε ένα κουτί σαν μικρό δωμάτιο. Το κουτί ήταν στην πραγματικότητα ένα σύνολο εναλλάξιμων κόσμων και αισθήσεων, χάρη στις εναλλαγές του φωτισμού. Αυτή η απλή εγκατάσταση αποκάλυψε τις μεταμορφωτικές δυνατότητες που δίνει το φως στον χώρο, άρα και στις συναισθηματικές και ψυχικές καταστάσεις: το «δράμα», η «κατάνυξη», το «ειδύλλιο» και το «μυστήριο», καταστάσεις που επί χρόνια παρατηρούσαμε μόνο μέσω των τεχνών, έγιναν πραγματικό βίωμα στο οποίο οι άνθρωποι μπορούν να συμμετέχουν.
Το φως επιτρέπει στις μορφές να υπάρχουν, άρα επιτρέπει και την ύπαρξη. Αυτή η συνθήκη κέρδισε από την αρχή το ενδιαφέρον μας στην επιστήμη της μελέτης του φωτισμού. Συνεχίζει να μας μαγεύει, όπως κι εμείς συνεχίζουμε με αμείωτο ενδιαφέρον να μελετάμε τις αμέτρητες οπτικές που χαρίζει στην ύπαρξη.
Η FOSS είχε ιδρυθεί επτά χρόνια πριν από την έκθεση. Το 1991 ήταν από τις πρώτες εταιρείες στην Ευρώπη που εξειδικεύτηκαν στη μελέτη φωτισμού και από τις πρωτοπόρες στην Ελλάδα. «Το 1991 ήμασταν πρωτοπόροι, ξεκινώντας κάτι που ήταν μπροστά από την εποχή του. Τότε, μόνο ένα εύπορο κοινό αναζητούσε κάτι πέρα από “μια λάμπα στη μέση ενός δωματίου”», λένε. Στα τριάντα δύο χρόνια που ακολούθησαν, εμβληματικά έργα εμπλούτισαν το portfolio της εταιρείας. Επιχειρηματίες του lifestyle, όπως ο Πέτρος Κωστόπουλος και ο Λεωνίδας Γουλανδρής, συνεργάστηκαν με τη FOSS, για την κατοικία του ο πρώτος και το πρώτο sushi bar της Ελλάδας, το θρυλικό Kiku στο Κολωνάκι, ο δεύτερος. Οι επόμενες δεκαετίες έφεραν σύνθετα έργα υψηλής πολυπλοκότητας, όπως οι εγκαταστάσεις του Ομίλου Μυτιληναίος στο Μαρούσι και η ναυτιλιακή του εταιρεία, το Tennis Club στο Τατόι, το κεντρικό σύστημα φωτισμού, σκίασης, ψύξης και θέρμανσης στο ξενοδοχείο Asteras Four Seasons και το νηπιαγωγείο στο Αμερικανικό Κολλέγιο. Εν τέλει, ξεκινώντας από τη niche πελατεία, σταδιακά η FOSS προσφέρει πλέον βίωμα στο σύνολο των ανθρώπων.
Χαρακτηριστικά είναι τα έργα τους σε δημόσιους χώρους όπως το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, όπου προμήθευσαν τα φωτιστικά για τη μελέτη της Arup και του Renzo Piano, αλλά και το The Ellinikon Experience Park, του οποίου ήταν οι Έλληνες μελετητές. Το τελευταίο είναι ένα έργο με μεγάλο ενδιαφέρον για δύο λόγους τουλάχιστον. Αφενός αποτελεί το πρώτο έργο της LAMDA Development στον χώρο του Παλαιού Αεροδρομίου, άρα και σηματοδότη του τι εστί Ελληνικό. Αφετέρου, ο φωτισμός εντάσσει τη βιομηχανική κληρονομιά του χώρου στο παρόν, τονίζει τα νέα σημεία χρήσης, δημιουργεί εμβληματικά φωτιστικά «μνημεία» και συνολικά αποδίδει μια συμβολική διάσταση στο ταξίδι και τη μετάβαση στο διαφορετικό, όπως έκανε κάποτε το αεροδρόμιο.
«Κατανοούμε τον κόσμο μέσα από το φως. Με βάση τα αισθητήρια όργανά μας, στο σκοτάδι δεν υπάρχει τίποτε απ’ όσα γνωρίζουμε, γιατί ορίζουμε την ύπαρξη μέσα από τις υλικές μορφές που ανάμεσά τους υπάρχει το φως. Το φως επιτρέπει στις μορφές να υπάρχουν, άρα επιτρέπει και την ύπαρξη. Αυτή η συνθήκη κέρδισε από την αρχή το ενδιαφέρον μας στην επιστήμη της μελέτης του φωτισμού. Συνεχίζει να μας μαγεύει, όπως κι εμείς συνεχίζουμε με αμείωτο ενδιαφέρον να μελετάμε τις αμέτρητες οπτικές που χαρίζει στην ύπαρξη», σχολιάζει ο Τάσος Μπιζάκης.
360 αντίληψη στον φωτισμό
Το 2023 βρίσκει τη FOSS να ετοιμάζει ένα νέο showroom με αισθήσεις φωτισμού, όπου, σύμφωνα με τη φιλοσοφία τους, τα φωτιστικά θα αναδεικνύονται μέσα από τον τρόπο που φωτίζουν. Στη γνωστή διεύθυνση, στη λεωφόρο Κηφισίας 204 στην Κηφισιά, ο Τάσος Μπιζάκης και ο Μάνος Πετρακάκης θα συνεχίσουν να εξελίσσουν αυτό που γνωρίζουν πολύ καλά, τη μελέτη φωτισμού, την εκπροσώπηση διεθνών οίκων design φωτιστικών, την ενσωμάτωση λύσεων για smart homes και τις ειδικές κατασκευές φωτιστικών και εξαρτημάτων. «Η επιτυχία στον φωτισμό είναι να μελετηθεί σωστά. Αν μπει κάποιος σ’ έναν χώρο και νιώσει καλά χωρίς να λέω ότι αισθάνεται έτσι λόγω του φωτισμού ή επειδή του αρέσει κάποιο φωτιστικό, έχουμε ήδη μια επιτυχία», εξηγούν. «Κάθε χρήστης του χώρου πρέπει να μπορεί να εκτελεί σωστά την ανάλογη δραστηριότητα, σύμφωνα με τη διάθεσή του. Ο φωτισμός επηρεάζει πολύ περισσότερο απ’ ό,τι φανταζόμαστε το αν θέλουμε να μείνουμε σε έναν χώρο, να φύγουμε ή να αλλάξουμε θέση», συμπληρώνουν. Πράγματι, το πολυμήχανο δίδυμο της FOSS γνωρίζει από διαφορετικούς ανθρώπους, ανάγκες, χρήσεις και χώρους.
Ρίχνοντας ξανά μια ματιά στο portfolio τους, αξίζει να σταθούμε στο Factory Outlet λίγο πριν από το αεροδρόμιο. «Είναι ένα ορόσημο που κάθε οδηγός βλέπει όσο κινείται στον αυτοκινητόδρομο με κινηματογραφική ταχύτητα. Την ίδια κίνηση θέλαμε να αποδώσουμε ως αίσθηση και στον επισκέπτη που στέκεται μπροστά στο κτίριο. Αυτά, χωρίς να ενοχλούνται τα αεροπλάνα όταν προσγειώνονται», εξηγούν. Ακολουθεί το 140 μέτρων γιοτ του Σαουδάραβα βασιλιά, το Prince Abdul Aziz. «Η μελέτη φωτισμού σε αυτό το τόσο ιδιαίτερο έργο έπρεπε να ακολουθήσει ιδιαίτερους κανόνες που επέβαλαν το ίδιο το κυρίαρχο υλικό των χώρων και οι πανταχού παρούσες περίτεχνες λεπτομέρειες, αλλά και οι αισθητικές και οι αντικειμενικές προτεραιότητες ενός ανθρώπου κύρους από την Ανατολή. Είναι μέρος του επαγγελματισμού μας η δυνατότητα προσαρμογής της μελέτης σε κάθε νοοτροπία και ψυχισμό». Σε εντελώς διαφορετικό τόνο είναι ένα τρίτο έργο, συνώνυμο της καινοτομίας. Ο λόγος για το κτίριο γραφείων της Intracom στην Παιανία, όπου για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν led σε φωτισμό όψης. «Ένα από τα πολύ δυνατά μας σημεία είναι ότι μπορούμε να ανταποκριθούμε σε πολύ διαφορετικές ανάγκες και στυλ», σχολιάζουν οι επικεφαλής της FOSS.
Πώς συνταιριάζουν τη μελέτη φωτισμού με την εμπορία; «Στο μακρινό παρελθόν, οι πελάτες μας δυσκολεύονταν να προμηθευτούν φωτιστικά σώματα με συγκεκριμένα specifications. Ξεκίνησαν να μας ζητούν τα φώτα που ανταποκρίνονταν στην εκάστοτε μελέτη. Έτσι ξεκίνησε η εισαγωγική μας δραστηριότητα. Σήμερα αντιπροσωπεύουμε πολυάριθμες εταιρείες», εξηγούν. Όπως όμως χαρακτηριστικά δηλώνουν, σύμφωνα με τη δική τους φιλοσοφία επιτυχημένη είναι μια μελέτη αν ο φωτισμός προβάλλεται χωρίς να φαίνονται τα φωτιστικά σώματα. «Τόσο οι άνθρωποι όσο και το φως είμαστε ενέργεια και αυτές οι ενέργειες πρέπει να είναι συμβατές», λένε. Χαρακτηριστική της λογικής τους είναι η περίπτωση του Tatoi Tennis Club και των γραφείων της ναυτιλιακής εταιρείας του Ομίλου Μυτιληναίος. Εκτός αστικού ιστού, οι χώροι θυμίζουν διαχρονικές επαύλεις. Έτσι, τα φωτιστικά που επιλέχθηκαν λειτουργούν ως centerpiece σε μια ατμόσφαιρα που παραπέμπει σε σπιτικό.
Περιέργεια, νεανικό mindset και συνεργασίες με αξία
Πώς μπορεί η εταιρεία FOSS να ακολουθεί τις εξελίξεις; Και πώς ανταποκρίνεται στην ανάγκη της βιωσιμότητας, που είναι πλέον απαραίτητος όρος σχεδόν σε κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα; Ο Τάσος Μπιζάκης και ο Μάνος Πετρακάκης δηλώνουν πάθος για τη δουλειά τους και διαθέτουν ένα διαρκώς εξελισσόμενο know how.
«Αρχικά προσεγγίσαμε την τεχνολογία υπό τη μορφή του smart home. Στη συνέχεια προσθέσαμε την παράμετρο της βιωσιμότητας. Μπορούμε να πούμε ότι αντιληφθήκαμε έγκαιρα την ανάγκη για ενεργειακή εξοικονόμηση και μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα. Έτσι, σε όλες τις μελέτες φωτισμού και στα έξυπνα κτίρια που σχεδιάζουμε πια λαμβάνουμε υπόψη την ενεργειακή βιωσιμότητα με στόχο τη σχεδόν μηδενική ενεργειακή κατανάλωση. Στο The Ellinikon Experience Park έχουμε χρησιμοποιήσει φωτισμό ενεργειακά πολύ χαμηλών απαιτήσεων, πριν ακόμα το ενεργειακό πρόβλημα γιγαντωθεί με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία», σχολιάζουν.
Επιπλέον, ενσωματώνουν στις μελέτες τους state of the art λύσεις, όπως το IoT. Για παράδειγμα, στις υποδομές του Ομίλου Μυτιληναίος το σύστημα διαχείρισης ενέργειας αντιδρά στον καιρό αλλά και στην παρουσία των ανθρώπων με IoT αισθητήρες. Το διερευνητικό πνεύμα είναι mindset αλλά και ακαδημαϊκό κεκτημένο της ομάδας της FOSS: «Έχει σημασία να ξέρεις πώς να βρεις το καινούργιο και ωφέλιμο αλλά και πώς να εφαρμόσεις κάτι που σχεδιαστικά είναι πολύ όμορφο. Έχουμε την τεχνική γνώση γιατί είμαστε μηχανικοί, έχουμε και την εμπειρία. Πολλές φορές δουλεύουμε συμπληρωματικά ως προς τη δουλειά των αρχιτεκτόνων, γνωρίζοντας ότι μπορούμε να προστατεύσουμε και να εγγυηθούμε το άρτιο, από κάθε πλευρά, αποτέλεσμα», λένε.
Τα τελευταία χρόνια η επιτυχία στην Ελλάδα μεταφράζεται σε κύκλο συνεργασιών στο εξωτερικό με αξιόλογες εταιρείες σε ποικίλους κλάδους.
Architecture Design Map 5: The Green Issue
Η συλλεκτική έκδοση της LiFO σε συνεργασία με το Archisearch.gr και την Design Ambassador.
