— Ποια είναι η πορεία που ακολούθησες μετά την αποφοίτησή σου και πώς είναι να ζεις μεταξύ δύο χωρών;
Έκανα Αρχιτεκτονική στη Σουηδία, στην Ισπανία και στην Ελλάδα, πρακτική άσκηση στις ΗΠΑ και τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών της Στοκχόλμης. Με τον Johan γνωριστήκαμε στο 4ο έτος των σπουδών μας στη Σουηδία και από τότε έχουμε συνεργαστεί στα περισσότερα από τα έργα μας. Ξεκινήσαμε το δικό μας γραφείο, το Paan Architects, το 2004 στην Αθήνα, σχεδόν αμέσως μετά την ολοκλήρωση των σπουδών μας. Το 2012 αποφασίσαμε να μετακομίσουμε στη Στοκχόλμη. Είχαμε δημιουργήσει οικογένεια και η οικονομική κρίση γινόταν όλο και πιο αισθητή στον κλάδο μας στην Ελλάδα. Το 2013 φτιάξαμε το OOAK. Εκείνη περίπου την εποχή, το 2015, άρχισα να διδάσκω Αρχιτεκτονική στο KTH, κάτι που έκανα μέχρι πρόσφατα. Σήμερα έχουμε δύο γραφεία, ένα στη Στοκχόλμη και ένα στην Αθήνα, αλλά, λόγω της πανδημίας, ήταν πιο δύσκολο να είμαστε παρόντες και στα δύο. Ταξιδεύουμε στη Σουηδία όσο πιο συχνά γίνεται.
Οι σχεδιαστές, πρώτα απ’ όλα, έχουμε την ευθύνη να συνεχίσουμε να βελτιώνουμε την ποιότητα ζωής στο δομημένο περιβάλλον αλλά και να διασφαλίζουμε το φυσικό περιβάλλον και τους πόρους για τις μελλοντικές γενιές.
— Πώς καταφέρνετε να φέρνετε νέες ιδέες από τη Σουηδία στην Ελλάδα; Πώς επηρεάζουν τη δουλειά σας στην Ελλάδα;
Λειτουργούμε σε δύο πολιτισμούς και σε δύο πολύ διαφορετικές παραδόσεις. Τολμώ να πω ότι αυτό είναι σχεδόν αντιφατικό από πολλές απόψεις. Αυτή η διπλή ταυτότητα του γραφείου μας, καθώς και το γεγονός ότι σπούδασα σε διαφορετικές χώρες και εργάστηκα στο εξωτερικό, συνέβαλε από την αρχή στο να αναλύσω και να κατανοήσω το υπόβαθρο και τα χαρακτηριστικά κάθε έργου, να αναζητήσω και να αποκωδικοποιήσω τις ιδιαιτερότητες του φυσικού και πολιτισμικού πλαισίου. Ως γραφείο θέλουμε να κατανοήσουμε το υπόβαθρο, το κλίμα, τους ανθρώπους και να συμβάλουμε με ουσιαστικό τρόπο στη διαμόρφωση της ταυτότητας κάθε έργου και κατ’ επέκταση στη διαμόρφωση της μελλοντικής ταυτότητας κάθε τόπου στον οποίο ανήκει το έργο.
Αυτό που σίγουρα επηρέασε το έργο μας είναι ο σεβασμός των Σκανδιναβών στη φύση και στο περιβάλλον, καθώς και η ευθύνη του να κάνουμε όσο το δυνατό περισσότερες βιώσιμες επιλογές για τους ανθρώπους και το περιβάλλον. Η αρχιτεκτονική μας δεν αντιπροσωπεύει ένα συγκεκριμένο στυλ. Αντίθετα, προσεγγίζει με τον ίδιο σεβασμό τις τοπικές ιδιαιτερότητες και έχει τη φιλοδοξία να δημιουργήσει και να συνδυάσει καινοτόμες λύσεις και καινοτόμα σκέψη με λογικές και φιλικές προς το περιβάλλον ιδέες ή προσεγγίσεις που έχει ο σκανδιναβικός τρόπος σκέψης.
— Θα μπορούσες να μας πεις για τη σχεδιαστική σας προσέγγιση, πώς εργάζεται η ομάδα στο γραφείο;
Μπορεί να ακούγεται πολύ συνηθισμένο, αλλά υπάρχει πολλή έρευνα και ανάλυση στην αρχή. Προσπαθούμε να εξετάσουμε και να κατανοήσουμε τα τοπικά χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες. Στη συνέχεια διατυπώνουμε καταρχάς ένα ερώτημα που γίνεται ο πυρήνας και το θεμέλιο της διαδικασίας σχεδιασμού μας. Μας βοηθά να αναπτύξουμε μια ισχυρή και ξεχωριστή ιδέα, η οποία είναι ειδικά προσαρμοσμένη σε κάθε έργο. Έτσι, από το στάδιο της ιδέας και μετά το έργο εξελίσσεται με μια έντονη και δυναμική διαδικασία σχεδιασμού. Η επιλογή των υλικών αλλά και η μέθοδος κατασκευής, που διαφέρουν σε πολλά από τα έργα μας, εμπίπτουν στην κατηγορία των λαμπρών ιδεών για την εξυπηρέτηση και εκπλήρωση των στόχων μας.
— Τι προσπαθείς να πετύχεις και ποιο ερώτημα θέτεις όταν έρχεσαι αντιμέτωπη με ένα νέο σχέδιο; Πώς επιλέγεις τα υλικά του έργου;
Οι σχεδιαστές, πρώτα απ’ όλα, έχουμε την ευθύνη να συνεχίσουμε να βελτιώνουμε την ποιότητα ζωής στο δομημένο περιβάλλον αλλά και να διασφαλίζουμε το φυσικό περιβάλλον και τους πόρους για τις μελλοντικές γενιές. Πιστεύουμε ότι η αρχιτεκτονική πρέπει πάντα να έχει θετικό αντίκτυπο. Εξετάζουμε όλες τις πτυχές κάθε απόφασης και λαμβάνουμε υπόψη όσο το δυνατό περισσότερες διαφορετικές παραμέτρους.
— Το πρόσφατο οικιστικό έργο που χτίσατε με ξύλο αγγίζει θέματα βιωσιμότητας. Η αρχιτεκτονική μπορεί να αντιμετωπίσει τις σημερινές προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής;
Έχουμε την ευθύνη να συνεχίσουμε να βελτιωνόμαστε και να συμμετέχουμε στην αλλαγή των συνθηκών του κόσμου μας. Η βιωσιμότητα στην αρχιτεκτονική πρέπει να αντιμετωπιστεί με πολλούς τρόπους. Πρέπει να πιστέψουμε ότι τα κτίρια του μέλλοντος είναι ήδη εδώ. Πρέπει να βρούμε τρόπους, χωρίς να περιορίσουμε τη δημιουργικότητά μας, να κάνουμε τα υπάρχοντα κτίρια και πάλι προσιτά. Έτσι, συζητάμε πολύ για το αν υπάρχουν τρόποι να χρησιμοποιήσουμε πολλά από τα υπάρχοντα κτίρια, προτού χτίσουμε κάτι καινούργιο.
— Πώς μπορεί ένας νέος αρχιτέκτονας να εξερευνήσει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και να αναπτύξει αρχιτεκτονική που να είναι συναφής;
Αυτό που βοηθάει ένα έργο να διαρκέσει στον χρόνο είναι σίγουρα η ανάπτυξη εργαλείων και δεξιοτήτων για τη δημιουργία αρχιτεκτονικού σχεδιασμού που δεν βασίζεται σε αισθητικές τάσεις αλλά στη θέληση να το κατανοήσει κανείς, να σεβαστεί τις ιδιαιτερότητες που το καθορίζουν. Η αρχιτεκτονική είναι ένα επάγγελμα που δημιουργεί έργα τα οποία σέβονται το περιβάλλον τους και κυρίως αγαπιούνται από τους χρήστες τους. Για τις δεξιότητες είναι σημαντικό να ενδιαφέρεσαι, να είσαι περίεργος και τολμηρός ως νέος αρχιτέκτονας. Αλλά το πιο σημαντικό είναι να έχεις την ηθική και τις αξίες οι οποίες χρωματίζουν αυτή την αίσθηση ευθύνης που έχει η δουλειά που κάνουμε.
— Ποια είναι τα πραγματικά οφέλη τού να χτίζεις με ξύλο και όχι με μπετόν, όπως όλοι οι άλλοι;
Στη Σουηδία είχαμε δουλέψει με το CLT και την κατασκευή από ξύλο και είχαμε δει όλα τα οφέλη. Συζητούσαμε για καιρό τη δημιουργία μιας CLT κατασκευής στην Ελλάδα τόσο με τους συναδέλφους μας όσο και με τους πελάτες μας, αλλά στην αρχή συναντήσαμε πολλή δυσπιστία και όχι πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Όλοι έλεγαν ότι δεν είναι δυνατό να χτιστεί κάτι με ξύλο, που είναι πολύ ευαίσθητο στις δασικές πυρκαγιές, στην Ελλάδα, η οποία έχει τόσο έντονη σεισμική δραστηριότητα και το κλίμα είναι πολύ ζεστό και ξηρό. Θέλαμε να πραγματοποιήσουμε αυτό το όραμα όμως, και αποφασίσαμε να το υλοποιήσουμε μόνοι μας. Βρήκαμε, λοιπόν, μια υπάρχουσα μονοκατοικία σε μια πολύ ωραία τοποθεσία στους πρόποδες βουνού που απέχει λίγα χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας. Στόχος μας ήταν να δημιουργήσουμε ένα κτίριο όσο γίνεται πιο βιώσιμο και φιλικό προς το περιβάλλον, αλλά και απόλυτα ελληνικό. Θέλαμε επίσης να μεγιστοποιήσουμε τη χρήση του υπάρχοντος περιβαλλοντικού αποτυπώματος του κτιρίου για να στεγάσουμε όσο το δυνατό περισσότερους ανθρώπους. Το υπάρχον κτίριο χτίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Ενώ είχε σχεδόν πενήντα χρόνια ζωής, ήταν σε καλή κατάσταση. Έπρεπε να εκσυγχρονιστεί και να ανακαινιστεί, προκειμένου να ζήσει περισσότερο. Χρειαζόταν επίσης ενίσχυση, προκειμένου να στεγάσει περισσότερους ανθρώπους. Έτσι αποφασίσαμε να το κρατήσουμε και στη συνέχεια να χτίσουμε πάνω σε αυτό με CLT, τόσο επειδή η επέκταση θα μπορούσε να είναι ελαφρύτερη όσο και επειδή θα μπορούσαμε να χτίσουμε με πιο γρήγορο τρόπο και πιο αποτελεσματικά. Θέλαμε να κάνουμε το κτίριο την πρώτη πολυκατοικία στην Ελλάδα που φτιάχτηκε με αυτόν τον τρόπο.
— Ένα άλλο σας έργο είναι ένα σπίτι στην Κάρπαθο, το οποίο αναπτύσσει μια πιο βιώσιμη προσέγγιση στον σχεδιασμό και περιλαμβάνει επίσης την τοπική κοινότητα.
Η βιωσιμότητα έχει ληφθεί σοβαρά υπόψη ως κύρια παράμετρος του σχεδιασμού. Πρώτα απ’ όλα, η τοποθεσία ήταν εκπληκτική, αλλά το κύριο ερώτημά μας ήταν πώς θα μπορέσουμε να εισαγάγουμε εδώ ένα ξένο αντικείμενο χωρίς να αλλοιώσουμε τον χαρακτήρα του οικοπέδου, ενώ παράλληλα θα ενισχύσουμε τις ιδιότητές του. Το κτίριο δεν προσπαθεί να μιμηθεί το τοπίο αλλά να το αγγίξει όσο το δυνατό λιγότερο.
Στην πραγματικότητα, δεν έχει αλλοιώσει καθόλου τον χαρακτήρα του. Για εμάς και για τους πελάτες μας ήταν πολύ σημαντικό να αντιμετωπίσουμε τις κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις του όρου «βιωσιμότητα» και να δημιουργήσουμε ένα έργο που ενδεχομένως θα επηρέαζε θετικά την τοπική κοινωνία, οικονομία και ανάπτυξη. Το σπίτι επρόκειτο να κατασκευαστεί βασιζόμενο μόνο στο τοπικό εργατικό δυναμικό και στα υλικά που θα μπορούσαν να βρεθούν σε αυτό το αρκετά απομακρυσμένο νησί προκειμένου να στηριχθεί η τοπική οικονομία. Οι επίφοβες σεισμικές συνθήκες της περιοχής αλλά και η εγγύτητα στη θάλασσα μας ανάγκασαν σχεδόν να χρησιμοποιήσουμε το τοπικά παραγόμενο σκυρόδεμα που υπήρχε ήδη εκεί και δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για κάτι άλλο.
Δεν υπάρχει υπόγειο, δεν υπάρχει πισίνα και όλοι οι εξωτερικοί χώροι είναι στρωμένοι απαλά με πέτρες. Δεν υπάρχει τσιμεντένια πλάκα από κάτω, ώστε να μπορεί να διεισδύει το νερό της βροχής. Έπρεπε να γίνουν οι σωστές επιλογές ώστε να φτιάξουμε ένα κτίριο που θα γεράσει με αξιοπρέπεια και θα παραμείνει στο πέρασμα του χρόνου.
— Ποιες ιδιότητες και δεξιότητες κάνουν πραγματικά τους νέους αρχιτέκτονες να ξεχωρίζουν και να είναι πολύτιμοι;
Φυσικά, οι γνώσεις και οι δεξιότητες μετράνε. Η δέσμευση στην ευρύτερη έννοια της αειφορίας είναι πολύ σημαντική. Νομίζω ότι αυτό που κάνει κάποιον να ξεχωρίζει είναι η κριτική σκέψη, η κρίση και η ικανότητα να επεξεργάζεται τη δουλειά του. Δεν νομίζω ότι περιμένει κανείς το τέλειο έργο από έναν νέο αρχιτέκτονα. Αντί να έχουμε ένα τέλειο έργο, ας προσπαθούμε να αναδεικνύουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε, τις δεξιότητες και την προσωπικότητά μας.
— Ποιο είναι το επόμενο βήμα για το στούντιο OOAK; Ποια νέα αρχιτεκτονικά έργα δουλεύετε; Περιλαμβάνουν τον βιώσιμο σχεδιασμό;
Αυτήν τη στιγμή συνεχίζουμε να εργαζόμαστε πάνω σε διάφορα έργα στη Σουηδία, στην Ελλάδα, αλλά και στην Ιταλία, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στις Μπαχάμες. Έχουμε περισσότερα έργα φιλοξενίας, καθώς και έργα κατοικιών και εσωτερικής διακόσμησης. Όλα τα προσεγγίζουμε με σεβασμό στο περιβάλλον, φυσικό και πολιτιστικό. Με μια αρχιτεκτονική που χαρακτηρίζεται από περιέργεια και σεβασμό, και δεν έχει μια προκαθορισμένη ατζέντα, θα μπορούσαμε να πετύχουμε πιο ουσιαστικά και βιώσιμα έργα. Η αρχιτεκτονική διαμορφώνει και την ταυτότητα των ανθρώπων.
Architecture Design Map 5: The Green Issue
Η συλλεκτική έκδοση της LiFO σε συνεργασία με το Archisearch.gr και την Design Ambassador.
