Πουλώντας παιδιά στο TikTok

Πουλώντας παιδιά στο TikTok Facebook Twitter
Πια, η αγορά μπορεί να ορίσει τη σχέση μεταξύ γονιών και παιδιών, να την αναπλάσει ως θέαμα, μάρκετινγκ και δουλειά. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0

ΚΑΙ ΣΥΝΑΝΤΩ ΕΝΑ TikTok μ’ ένα μικρό κοριτσάκι. Είναι δυόμισι ή τριών, παίζει με τη μαμά της, γελάει και φωνάζει σκυμμένη πάνω από το τελευταίο της δώρο, ένα μηχανοκίνητο κουκλάκι. Το βίντεο είναι αστείο και γλυκό και μου ζεσταίνει την καρδιά. Αλλά όσο προχωρά νιώθω κάπως περίεργα, νιώθω ότι κάτι δεν πάει καλά: «Σαν πολύ δεν είδαμε αυτό το κουκλάκι;» αναρωτιέμαι, «πολλές φορές δεν ακούσαμε το όνομα του δώρου;». Ώσπου καταλαβαίνω πως πρόκειται για διαφήμιση, περιεχόμενο επί πληρωμή, συνεργασία με την εταιρεία. Πάω στο κανάλι της μαμάς, βλέπω παντού διαφημίσεις, παντού το τρίχρονο παιδί μαζί με προϊόντα. 

Το φαινόμενο των παιδιών influencers («kidfluencers») είναι καινούργιο στην Ελλάδα, αλλά υπάρχει εδώ και καιρό στο εξωτερικό. Η πορεία αυτών των καναλιών είναι συνήθως η ίδια: γονείς ανεβάζουν βίντεο με τα παιδιά τους στο YouTube, το Instagram ή το TikTok κι αυτά γίνονται viral. Το «περιεχόμενο» ανεβαίνει πιο συχνά και οι γονείς δέχονται προτάσεις από εταιρείες. Τα βίντεο αναβαθμίζονται, επιδεικνύοντας μια σειρά από προϊόντα (παιχνίδια, ρούχα, φαγητά) δίπλα στα διασκεδαστικά καμώματα των μικρών. Η εφαρμογή γίνεται πηγή εισοδήματος∙ τα παιδιά γίνονται πόροι. 

Κάποιοι απ’ τους γονείς των kidfluencers μπορεί να επιθυμούν ειλικρινά το «καλύτερο δυνατό» για τα παιδιά τους. Το πρόβλημα δεν είναι ότι αυτοί οι γονείς είναι φιλάργυροι ή εγωιστές. Το πρόβλημα είναι ότι σήμερα το «καλύτερο δυνατό» ορίζεται, στο μυαλό πολλών, με βάση τη φήμη και τις απολαβές.

Γίνονται, ακριβέστερα, εργαζόμενοι, οι οποίοι παράγουν κέρδη για τους γονείς χωρίς να έχουν κανέναν έλεγχο επί της παραγωγικής διαδικασίας. Τα παιδιά όχι μόνο αδυνατούν να συναινέσουν στο αν θα εργαστούν αλλά, εφόσον εργάζονται, δεν μπορούν να ορίσουν το πότε θα κάνουν βίντεο, το πόσο θα εκτεθούν (αν θα φανεί, για παράδειγμα, το πρόσωπό τους, αν θα αποκαλυφθεί το επώνυμό τους) και το πώς θα μοιραστούν οι απολαβές. Τα χρήματα δεν είναι καθόλου αμελητέα. Το ελληνικό κανάλι που ανέφερα έχει εκατομμύρια likes. Στην Αμερική υπάρχουν οικογένειες που συντηρούνται αποκλειστικά απ’ το TikTok, καθώς και περιπτώσεις που τα λεφτά έχουν εξαφανιστεί προτού το παιδί ενηλικιωθεί¹. 

«Σιγά τα νέα», θα πουν οι σκεπτικιστές. «Σάμπως παλιά δεν υπήρχαν παιδιά-ηθοποιοί; Δεν υπήρχε η Shirley Temple που, γεννημένη το ’29, άρχισε την καριέρα της το ’31;» Παρά τις όποιες ομοιότητες, η συνθήκη των kidfluencers παρουσιάζει μια βασική διαφορά: αυτά τα παιδιά δεν επιτελούν κάποιον ρόλο, δεν παίζουν στο στούντιο, ούτε ανεβαίνουν στη σκηνή, αλλά απεικονίζονται σε ιδιωτικές στιγμές, μες στην «ασφάλεια» του σπιτιού τους. Συμβαδίζοντας με τις επιταγές της «κοινωνίας της διαφάνειας», η οποία απλώνει μια ηδονοβλεπτική ματιά στην προσωπική ζωή των άλλων (απ’ τα reality συμβίωσης ευέξαπτων αγνώστων μέχρι τα πιο «απογυμνωτικά» vlogs ρουτίνας), τα TikToks των kidfluencers καλύπτουν ολόκληρη την καθημερινότητα των παιδιών.

Ταυτόχρονα, και πέρα απ’ τις αυξανόμενες απαιτήσεις μας για διαφάνεια, το φαινόμενο των kidfluencers αποκαλύπτει την κατάρρευση της ιδιωτικής σφαίρας υπό το βάρος τής εμπορευματοποίησης των πάντων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όταν μιλάμε για την «ιδιωτική σφαίρα», δεν αναφερόμαστε σ’ ένα πεδίο που ξεφεύγει απ’ το κράτος αλλά σε έναν κόσμο που δεν έχει υποταχθεί πλήρως στην αγορά, έναν χώρο «σχετικής αυτονομίας» απ’ τις επιταγές του κέρδους².  Αυτό που φανερώνουν οι διαφημίσεις με τα τρίχρονα στο TikTok είναι η πτώση αυτού του τείχους, η φθορά των τελευταίων μη-εμπορικών οάσεων, ο θρίαμβος της μηχανής που αντικαθιστά το καθετί με την παραγωγή αξίας. Πια, η αγορά μπορεί να ορίσει τη σχέση μεταξύ γονιών και παιδιών, να την αναπλάσει ως θέαμα, μάρκετινγκ και δουλειά. Πια, μπορείς να πουλήσεις νόμιμα το παιδί σου. 

Κι επιπλέον, μπορείς να το πουλήσεις χωρίς να φταις. Χωρίς να είσαι ανήθικος, άπληστος και σαθρός. Χωρίς ν’ αντιλαμβάνεσαι πως κάνεις κάτι λάθος. Δεν θέλω αυτό το κείμενο να διαβαστεί ως κριτική στους «κακούς γονείς» του διαδικτύου³.  Απεναντίας, είμαι έτοιμος να δεχτώ ότι κάποιοι απ’ τους γονείς των kidfluencers μπορεί να επιθυμούν ειλικρινά το «καλύτερο δυνατό» για τα παιδιά τους. Το πρόβλημα δεν είναι ότι αυτοί οι γονείς είναι φιλάργυροι ή εγωιστές. Το πρόβλημα είναι ότι σήμερα το «καλύτερο δυνατό» ορίζεται, στο μυαλό πολλών, με βάση τη φήμη και τις απολαβές. Πιστεύοντας ότι κάνουν το καλύτερο για τα παιδιά (ότι τους προσφέρουν ένα μέλλον μ’ ευκαιρίες και λεφτά), ορισμένοι γονείς τα καταδικάζουν σ’ ένα καθεστώς εκμετάλλευσης και ψυχοφθόρας προβολής.

Δεν φταίνε ακριβώς οι γονείς. Και δεν φταίμε ακριβώς εμείς που θέλουμε να βλέπουμε γλυκούλικα παιδιά. Το θέαμα, το εμπόρευμα, η αγορά – δομές, και όχι άνθρωποι∙ συστήματα μάς φταίνε.

[1] Valeriya Safronova, 2023, Child Influencers Make Big Money. Who Gets It?.
[2] Brian Massumi, 1992, A user’s guide to capitalism and schizophrenia, The MIT Press, σ. 132.

[3] Το «κακό» είναι μάλλον ο ίδιος ο γονεϊκός θεσμός, ως η κυρίαρχη μορφή οργάνωσης των αναπαραγωγικών σχέσεων της κοινωνίας, μια αδικαιολόγητη μορφή εξουσίας η οποία πρέπει να περιοριστεί (αν κι όχι από το κράτος). Εξού και οι προτάσεις για την κατάργηση της οικογένειας από φωνές εντός της παράδοσης του Μαρξισμού-Φεμινισμού. Για μια εισαγωγή, βλέπε: Lewis Sophie & Rosemarie Ho, 2019, Want to dismantle capitalism? Abolish the family.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Ρεπορτάζ / Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Νέοι αυτοκινητόδρομοι, νέες γραμμές μετρό, νοσοκομεία, σιδηρόδρομοι, αεροδρόμια. Στις μακέτες όλα φαίνονται φανταστικά. Πότε όμως στ' αλήθεια παραδίδονται, πόσο κοντά στις μακέτες θα είναι η πραγματικότητα; Και ποια οφέλη μπορεί να προσφέρουν στην κοινωνία και την οικονομία;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Απειλείται η οικονομία από νέο κραχ;

Οπτική Γωνία / Έρχεται νέο παγκόσμιο κραχ;

Εμπορικοί πόλεμοι, γεωπολιτικές απειλές και ο κίνδυνος παγκόσμιας ύφεσης. Πόσο θα επηρεαστεί η Ελλάδα από τη νέα εποχή Τραμπ; Ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, Κώστας Μήλας, μιλά στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Οπτική Γωνία / Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Υπάρχει τελικά ασυμβίβαστο μεταξύ χριστιανισμού και φεμινισμού; Μπορούν οι δύο ταυτότητες να συνυπάρξουν ή πρόκειται για έναν αδύνατο συνδυασμό; Δύο γυναίκες παραθέτουν τα επιχειρήματα κάθε πλευράς.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Ρεπορτάζ / Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Το πράσινο της πόλης μπορεί να είναι περιορισμένο, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις είναι αξιόλογο - και η άνοιξη το φέρνει ξανά στο προσκήνιο, μαζί με τα προβλήματά του. Λύσεις υπάρχουν· το ζητούμενο είναι να εισακουστούν.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ζωή, όπως Ζορό

Βασιλική Σιούτη / Ζωή, όπως Ζορό

Τιμωρός του κατεστημένου ή εκπρόσωπος μιας δήθεν αντισυστημικής ελίτ που παίζει με τα σπίρτα; Η δημοσκοπική εκτόξευσή της είναι γεγονός και όλοι προσπαθούν να μαντέψουν πόσο θα κρατήσει και ποιες θα είναι οι συνέπειες.   
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Πράγματι, μεγάλος αριθμός των Ένορκων Διοικητικών Εξετάσεων καταλήγουν σε απαλλακτικά πορίσματα»

Οπτική Γωνία / Οι ΕΔΕ στην Ελλάδα: Πόσες καταλήγουν σε απαλλακτικά πορίσματα;

Πότε διενεργείται μια Ένορκη Διοικητική Eξέταση; Είναι αλήθεια ότι μεγάλος αριθμός ΕΔΕ καταλήγουν στο αρχείο και τι πρέπει να αλλάξει στο ρυθμιστικό πλαίσιο; Μιλά στη LiFO ο δικηγόρος στον Άρειο Πάγο, Νίκος Βιτώρος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ακαρνανικά Όρη: Ενεργειακές Κοινότητες-«μαϊμού» και διά της πλαγίας

Ρεπορτάζ / Ακαρνανικά Όρη: Ενεργειακές κοινότητες-«μαϊμού» και διά της πλαγίας

Μια κραυγαλέα κατάχρηση του θεσμού των ενεργειακών κοινοτήτων στα Ακαρνανικά Όρη αμαυρώνει τον θεσμό, παρακάμπτει την περιβαλλοντική νομοθεσία και αποκαλύπτει την αδυναμία της διοίκησης να ελέγξει την επιχειρηματική δραστηριότητα που βλάπτει το περιβάλλον και την οικονομία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Τελικά αν οι γκέι δεν κάνουν παιδιά θα σωθούν οι γυναίκες απ’ το trafficking; 

Οπτική Γωνία / Τελικά, αν οι γκέι δεν κάνουν παιδιά, θα σωθούν οι γυναίκες από το trafficking; 

Τι αλλάζει με την τροποποίηση Φλωρίδη για την παρένθετη κυοφορία και γιατί ο όρος «παρένθετη μητρότητα» είναι λάθος; Η νομικός Μαριάννα Βασιλείου λύνει όλες μας τις απορίες.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
JASON MOMOA

Οπτική Γωνία / Το σινεμά ως τοποθέτηση προϊόντος: Το «Minecraft» σπάει ταμεία

Η τεράστια επιτυχία της κινηματογραφικής διασκευής του δημοφιλούς παιχνιδιού θεμελιώνει μια νέα εποχή στο στουντιακό σινεμά που καθιστά την ταύτιση θεατή και καταναλωτή εντονότερη από ποτέ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ